S K W
CHENK Secretariaat: Postbus 1177,
LARE
3860 BD Nijkerk Bankrek.nr. GKVG: 1130.63.237 Postbanknr. COZA: 3930924 E-mail:
[email protected]
IJN
[email protected]
EEN UITGAVE DOOR DE STICHTING ‘GEEN KERKGELD VOOR GEWELD’
NIEUWSBRIEF nr. 110, april 2007
ST. COMITE OVERLEG ZUID-AFRIKA STICHTING COZA IS OP 28 FEBRUARI 1978 OPGERICHT TEN OVERSTAAN VAN NOTARIS MR. J.J. SISSING TE ZWOLLE; K.V.K. REG. NR. S22225
IKV schuwt onwaarheid -nog steeds- niet
Ontmaskerde ‘waarheden’ van Mient Jan Faber Door Simon C. Bax
bekommerde. Een hernieuwde, heldere en objectieve kijk op de geschiedenis, ontdaan van de versluierende IKV-bril.
Begin tachtiger jaren waren bij ons de vredesbewegingen actief. Honderdduizenden gingen de straat op om te demonstreren tegen plaatsing
Deze vredesbewegingen werd indertijd al ver-
van Amerikaanse (kruis)raketten die gericht
weten dat zij samenspanden met Rusland.
waren op communistisch Rusland. Stichting
Immers, wanneer Amerika af zou zien van het
Geen Kerkgeld voor Geweld ontmaskerde door
plaatsen van raketten op Rusland, zou Rusland
knap onderzoekswerk van oud-bestuurslid en
toch door kunnen gaan om SS-20 raketten te
huidig adviseur ir. Johann Grünbauer de toen
plaatsen die op West-Europa waren gericht. Met
rondgegooide slogans. En IKV-voorman Faber
gevolg dat Rusland sterker zou worden dan
volhardt tot op vandaag in zijn bedrog. Zoals
Amerika, en zodoende West-Europa aan zich
onlangs in een inter-
zou kunnen onderwer-
view in het Reforma-
Faber zet vaak wel een
torisch Dagblad. Een
erg grote mond op
pen.
onthullend kijkje ach-
Eén zo’n vredesbewe-
ter de schermen. Hoe
ging was het Interker-
het IKV én met name
kelijk Vredesberaad
Faber Oost-Europese
(IKV), destijds geleid
dissidenten misbruikte
door Mient Jan Faber.
tot eigen eer. En hoe
Ook Faber werd verwe-
Faber zich over de rug
ten dat hij samenspan-
van de dissidenten
de met de communis-
omhoog werkte tot
ten. Hij verdedigde zich
hoogleraar. Maar zich
tegen dit verwijt, door
niet om de Chartisten
te stellen dat hij samen1
Pax Christi door het sturen van een verklaring. In deze verklaring stond, dat Charta’77 zich solidair verklaarde met het hen die opkwamen voor de mensenrechten. Dwz: voor vrijheid van meningsuiting, mede als protest tegen het zomaar mensen opsluiten in de gevangenis, enzovoorts. Woordelijk schreef Charta’77: “Wij verwelkomen het daarom, dat er (….) vrienden van ons zijn. GKVG adviseur Grünbauer in gesprek met oudpresident en Chartist Havel
Vrienden die niet hebben geaarzeld hun solidariteit met diegenen van ons te tonen die (…) door onze machtsorganen aan persecutie, chica-
werkte met dissidenten in het Oostblok. Eén
nes en nog grotere beperking van hun rechten
zo’n dissidentenbeweging was Charta’77 in
werden blootgesteld. Het is onze wens dat zij
Tsjechoslowakije. Charta’77 was op 1 januari
voortaan blijven strijden voor de vrede in zijn
1977 opgericht door ondermeer de latere presi-
ondeelbaarheid (…).”
dent Václav Havel. Charta’77 communiceerde met iedereen, zelfs met haar eigen machtheb-
Charta bedoelt hier dat “opkomen voor de men-
bers. Dit deed zij door het schrijven van brieven
senrechten” pas “strijden voor de vrede” is. Kort
en verklaringen en deze naar de geadresseerde
gezegd: Vrienden van Charta zijn ZIJ die opko-
te sturen. Per post (naar hun eigen autoriteiten)
men voor de mensenrechten.
of persoonlijk (naar personen of organisaties in het Westen; per post ging dat niet, vanwege de
De brief van Charta ‘77 dateerde van 16 novem-
censuur).
ber 1981. Vijf dagen later, 21 november 1981 was er de grote vredesdemonstratie in Amster-
Het was op 16 november 1981 dat Charta’77
dam. Ruim 400.000 mensen liepen op straat met
contact zocht met de vredesbewegingen IKV en
borden waarop stond dat er geen raketten
Chartacongres, Praag 21 - 23 maart
2
Het is onze wens dat jullie de strijd voor de vrede voortzetten.” Deze vertaling is te vinden in het onlangs verschenen boek “Vooruitgeschoven spionnen” van de heer Faber (pagina 69). Dus het woordje ZIJ heeft men er steeds vervangen door JULLIE. Zodoende is deze verklaring van Charta aan de vredesbewegingen gericht ten gunste van de vredesdemonstranten vertaald. (Want met “jullie” wordt nu de geadresseerden begrepen.) Conclusie: Faber spande Charta’77 voor zijn vredeskarretje. Op de lectuurtafel tijdens de reünie van Charta lag (geheel rechtsonder) het boek (wat Charta 77 werkelijk gezegd heeft) dat door ir. Johann Grünbauer is geschreven en door Stichting GKVG werd uitgegeven.
Deze kwestie is onlangs aangekaart door de heer Jan van Klinken van het Reformatorisch Dagblad (RD) bij de heer Faber tijdens een interview ter gelegenheid van het verschijnen van
geplaatst mochten worden, gericht op Rusland.
zijn boek “Vooruitgeschoven spionnen”. Op een
Tijdens deze demonstratie werden verschillende
kritische vraag van Van Klinken, antwoordde
korte toespraken gehouden. Deze toespraken
Faber, dat inderdaad er binnen Charta’77 des-
zijn gebundeld in het boekje “21 november – De Toespraken” uitgegeven bij Luyten te Amstelveen (1981). De laatste toespraak erin afgedrukt is die van Mient Jan Faber. In deze toespraak (en hier citeren wij uit het boekje, pag, 33): “Want datgene wat zij in Tsjechoslowakije aan het doen zijn, en je weet het misschien: Charta’77 heeft zich solidair verklaard met de vredesdemonstratie hier!” Nooit en te nimmer heeft het IKV, ook de heer Faber niet, bezwaar gemaakt tegen de redactie van dit boek!! Zoals we hierboven al geschreven hebben, Charta’77 had zich niet solidair verklaard met de vredesdemonstraties zoals die in de Westerse landen werden gehouden, dus ook niet met de vredesdemonstratie van 16 november 1981. Rijst de vraag, op grond waarvan de heer Faber dit toch zo gezegd heeft. Onderzoek door de heer Johann Grünbauer en anderen heeft uitgewezen dat er binnen het IKV
Deze advertentie plaatste GKVG in landelijke bladen. Steunt u ons ook met een extra gift?
met de vertaling van dit Charta-document is gefraudeerd. Zo was er vertaald: “Wij waarderen het dat er onder jullie veel vrienden zijn (…) 3
Simon C. Bax bekijkt met Grünbauer (rechts) diens dossier in het gebouw van de voormalige Tsjechische geheime dienst.
tijds verschillend werd gedacht, dat Charta’77
staat. De pers noteert dat en het komt zwart op
zich nooit solidair heeft verklaard met het IKV.
wit in de media. Er verschijnt zelfs een boekje
Dat hij dit ook nooit zo gesteld heeft. Hij heeft
van de conferentie met alle toespraken. Later
gezegd, dat het IKV zich solidair had verklaard
beweert de minister dat hij het helemaal niet zo
met Charta’77.
gezegd heeft. Op een kritische vraag zegt de
Tijdens dat interview gebeurde iets merkwaar-
minster, bladerend in zijn dan inmiddels versche-
digs: De journalist stelde een kritische vraag;
nen memoires dat het daar niet zo in staat en
want uit krantenverslagen van die tijd was dui-
dat hij het dus!!!! niet!! gezegd heeft. Dat is
delijk dat Faber wel degelijk Charta voor zijn
wat Faber deed.
karretje spande. Het boekje met toespraken is ondertussen zeld-
Wij noemen dat volharden in bedrog. En het
zaam dus stond het de journalist niet ter
spreekwoord “een vos verliest wel zijn haren
beschikking. Het weerwoord van Faber luidde
maar niet zijn streken” geldt nog steeds.
als volgt, -terwijl hij eerst bladert in zijn recente boek- en dan concludeert dat hij nooit beweer-
Rijst nog een interessante vraag. Namelijk, wie
de dat Charta achter het IKV en de demonstratie
gefraudeerd had met de vertaling van de Char-
stond. De journalist stond toen uiteraard met
ta-verklaring. Alles wijst erop, dat mevrouw
een mond vol tanden.
Vera-Ebels Dolanová, dit heeft gedaan. Er is haar
Wat was dat voor een truc? Laten we een voor-
een brief geschreven, waarin de conclusie stond
beeld nemen: Onze minister van Buitenlandse
dat het hoogstwaarschijnlijk is, dat zij deze vert-
Zaken beweerde bijvoorbeeld jaren geleden tij-
aling had verzorgd. Er is haar gevraagd om uit-
dens een conferentie dat bijvoorbeeld zijn Belgi-
leg. Het enige antwoord dat zij na bijna twee
sche collega volledig achter zijn visie op Europa
maanden gaf was dat zij niet wilde reageren. 4
Onze conclusie: iemand die zo antwoordt op
Grünbauer voelden deze aantijging als een min-
een fatsoenlijke brief heeft de schijn tegen.
derwaardige aanval, duidelijk onder de gordel.
Deze dame is lid geweest van de CPN. Liet zich
Kennelijk was meneer Morée gepikeerd omdat
onder een valse naam interviewen in de Waar-
Mient Jan Faber geen uitnodiging voor reünie
heid. Draaide na 1989 (na de val van het com-
en congres kreeg en Stichting Geen Kerkgeld
munisme) haar jasje om, en schreef stukken
voor Geweld wél.
waarin zij verklaarde altijd al “rechts” geweest te zijn. Nu is zij directeur van de stichting Neder-
Kortom, de geschiedenis kan herschreven wor-
landse Fonds voor Midden- een Oost-Europese
den. Het IKV én Faber zijn nu ontmaskerd. Wij
Boekprojecten. Indirect voorzitter is Prinses Mar-
doen een dringend beroep op de historici om de
griet. Maar daarover wellicht een volgende keer
geschiedenisannalen te herschrijven in objectie-
meer.
ve zin. Bovendien was de sfeer van de reünie van Charta van dien aard dat het morele gelijk
Wat helemaal schokkend was, had plaats in
van Grünbauers visie ook voor blinden te tasten
Praag. Ondergetekende bezocht met onze advi-
was.
seur de reünie van Charta’77 die de Stichting door een financiële bijdrage mogelijk had
Voor de liefhebbers onder ons plaatsen we daar-
gemaakt. Onze adviseur bezocht ook het con-
om het RD-verhaal, de pennenvrucht van
gres de week erna. Tijdens die reünie ontmoet-
meneer Morée en de ons inziens vernietigende
ten we de heer Peter Morée, een Nederlander
reactie van Grünbauer daarop. Daarnaast nog
die tegenwoordig docent kerkgeschiedenis is in
meer achtergrondinformatie en een vergelijking
Praag. Hij had eerder dan Faber !! in Praag ken-
tussen Charta en het ANC, tussen Havel en Man-
nis genomen van het RD-artikel “Vredesactivis-
dela.
ten onder vuur” (03-03-2007). Hij deelde ons mee het met een aantal zaken niet eens te zijn.
De auteur is secretaris van GKVG.
Dat is natuurlijk zijn goed recht maar het was beneden alle peil dat hij tijdens dat gesprek suggereerde dat onze adviseur Grünbauer destijds
Uitnodiging voor het Charta-congres met daar-
niet helemaal kosjer gehandeld zou hebben
onder in het midden het nieuwe logo van GKVG.
nadat deze door de Tsjechische Geheime Dienst (STB) ondervraagd werd en steeds gevolgd werd. Grünbauer meldde dat destijds aan zijn Nederlandse advocaat en daarna aan onze veiligheidsdienst BVD. Zowel ondergetekende als 5
REFORMATORISCH DAGBLAD
met drie kinderen en als we dan dagen niets
Bijlage/katern:katern Accent
hadden gehoord, liep de spanning op. Het was
Publicatiedatum: 03-03-2007
altijd weer de vraag of hij wel terug zou keren.” Via de landelijke Oost-Europa Commissie van de
Vredesactivisten onder vuur
Gereformeerde Kerken kwam hij samen met zijn
Reünie Tsjechische dissidenten richt aandacht op
vriend Cees Kuiper in contact met tal van predi-
omstreden rol IKV
kanten, die zij van informatie voorzagen en voor wie ze koerierden. Van de een kwamen ze bij de ander, totdat ze ook in de kringen van
Ooit werden ze verbannen naar onbetekenende
chartisten belandden. Die behoorden tot een
gehuchten of gedwongen als straatveger de
beweging van honderden wetenschappers,
kost te verdienen. Nu leven de mensen achter
publicisten, kunstenaars, predikanten en ook
Charta ‘77 alweer zeventien jaar in vrijheid.
wel gewone arbeiders die als horzel fungeerden
Deze maand blikken de chartisten terug, maar
voor het communistische regime. Charta ‘77,
niet iedereen die zich als vriend van hen
luidde de officiële benaming, genoemd naar het
beschouwde, is welkom op het jubileumfeest.
eerste manifest en het jaar van oprichting. “De Oost-Europa Commissie vond het maar zozo dat we banden hadden met dissidenten. De
Door Jan van Klinken
angst was dat de officiële contacten met de kerIn de tijd dat Europa nog opgedeeld was in Oost
ken eronder zouden lijden”, herinnert Kees Jan-
en West en het IJzeren Gordijn symbool stond
sen zich. Op geheime plaatsen, zoals in geblin-
voor de scheiding tussen vrijheid en onvrijheid,
deerde schuren, werd informatie uitgewisseld.
bezocht Kees Jansen uit Hasselt twaalf jaar lang
Een andere keer spraken ze in een achterafcafé
geloofsgenoten in het toenmalige Tsjechoslowa-
urenlang met de belangrijkste man binnen Char-
kije. Soms mist hij het, die tijd. “Het had iets
ta, Vaclav Havel, de latere president, in verband
avontuurlijks”, blikt hij terug. Zijn vrouw Marjo
met zijn nominatie voor de Erasmusprijs.
plaatst er wel een kanttekening bij. “Ik zat hier
Ook met de bekende theoloog en filosoof Hej-
De muur van de democratie in Praag (Foto’s GKVG) 6
danek hadden ze
The Plastic People of the Universe is een band die ooit
diverse ontmoetin-
onder kritiek van de Tsjechische geheime dienst viel
gen. “Bij hem stonden drie agenten van de geheime dienst voor de deur en in zijn huis was afluisterapparatuur aangebracht. Als hij gasten ontving, sprak hij eerst via de verborgen microfoons de geheime dienst toe. Dat was heel hilarisch.” De maatregelen die het regime tegen chartisten trof, waren zeer divers. Prominente
De passage in het reisverslag is opmerkelijk,
figuren hadden doorgaans het minst te vrezen,
omdat het IKV (Interkerkelijk Vredesberaad)
omdat er dan snel ophef in het buitenland ont-
prat ging en gaat op zijn goede contacten met
stond. Maar het gebeurde toch ook wel dat ze
chartisten. “Nog opmerkelijker is dat het
jaren in de gevangenis zaten. Anderen werden
betreffende verslag dateert uit 1988, één jaar
uit hun betrekking gezet en waren gedwongen
voor de omwenteling”, tekent ir. Johann Grün-
een baan te zoeken als straatveger of als stoker
bauer aan. “Zelfs toen waren de contacten ken-
van een cv-installatie ergens onder in een flatge-
nelijk niet erg intensief.”
bouw.
Zelf bracht hij vanaf 1969 talloze bezoeken aan
Predikanten waren ook gemakkelijk te treffen.
Tsjechoslowakije. Hij spreekt de taal vloeiend en
De overheid ging over de benoemingen en kon
rekent diverse chartisten van toen nog steeds
een dwarsliggende pastor zomaar overplaatsen
tot zijn vrienden. Sinds enkele jaren weet hij aan
naar een uithoek van het land. Een veelvoorko-
de hand van zijn dossier dat hij nauwlettend
mende sanctie was dat de kinderen van dissiden-
door de geheime dienst werd gevolgd. Ze zagen
ten niet mochten studeren. “Dat gaf wel eens
in hem zelfs een nuttige handlanger en bena-
spanningen in de gezinnen. In de zin van: Leuk
derden hem om informant te worden. “Uiter-
pa, dat je een afwijkend standpunt uitdraagt,
aard ben ik daar niet op ingegaan.”
maar het raakt wel mijn toekomst”, put Kees
Solidair
Jansen uit zijn herinneringen.
Zijn interesse gaat al langer uit naar de rol van
IKV
het IKV in Tsjechoslowakije, omdat hij daarover
Hij maakte van de Oost-Europese reizen uitge-
veel tegenstrijdige informatie is tegenkomen.
breide verslagen. In een daarvan valt te lezen
Wat hij moeilijk kan rijmen, is dat het voormali-
dat Kees en zijn vriend de mensen van Charta bij
ge IKV-boegbeeld Mient Jan Faber in het proef-
herhaling op het hart binden vaker het IKV in te
schrift “Over de Muur” van Beatrice Jansen-de
schakelen. Ze kunnen daar in hun ogen profijt
Graaf in de vroegere DDR een rol van betekenis
van hebben. Maar die suggestie landt niet, stelt
wordt toebedeeld, terwijl diezelfde Faber in
hij in het verslag vast.
Tsjechoslowakije bij zijn weten onder chartisten 7
meeste chartisten waren voor plaatsing van de kernraketten als antwoord op de Russische dreiging van SS-20-raketten.” Dat IKV-leider Faber nogal eens in Tsjechoslowakije verbleef, zegt Schaap niet zo veel. “Mijn indruk is dat hij steun van dissidenten goed kon gebruiken in zijn ideologische strijd tegen de kernwapens. Ik had dat indertijd graag aan de kaak gesteld, maar ik moest noodgedwongen zwijgen. Ik wilde mijn contacten met Charta niet aan de grote klok hangen, want dan had ik het land waarschijnlijk niet meer in gemogen”, aldus Schaap, die tegenwoordig voorzitter is van Van der Stoel (tweede van links) naast Havel op
de Unie van Waterschappen en tevens college s
het mede door GKVG gesponsorde congres
verzorgt aan de Karelsuniversiteit in Praag. Op de vraag waarop Faber zijn uitspraak over
helemaal niet zo’n denderende reputatie had.
Charta tijdens de antikernwapendemonstratie
Grünbauer: “Met het vroegere Oost-Duitsland
baseerde, verwijst beleidsmedewerker Dion van
heb ik me nooit zo beziggehouden, dus kan ik
den Berg van het met Pax Christi gefuseerde IKV
daar ook weinig over zeggen. In zijn algemeen-
naar een verklaring kort voor de grote happe-
heid is het wel zaak om uiterst kritisch te werk
ning in Amsterdam. Charta zou daarin haar
te gaan bij dit soort onderzoek. Als we Faber
steun aan de actie hebben betuigd. Ook na her-
moeten geloven, hadden hij, en met hem het
haaldelijke bestudering valt in de bewuste ver-
IKV, een goede naam in Chartakringen. Als je je
klaring echter geen uitgesproken solidariteit te
daarin goed verdiept, blijkt dat erg tegen te val-
ontdekken. Daarvoor is ze veel te algemeen
len.”
gesteld. “De verklaring was inderdaad meer filo-
Het IKV genoot in de jaren tachtig in eigen land
sofisch van aard, maar ik vind de uitspraak van
vooral bekendheid vanwege de acties tegen de
Faber nog steeds terecht”, aldus Van den Berg.
plaatsing van kernwapens. Historie schreef het met de massademonstratie in 1981 in Amster-
Niet uitgenodigd
dam. Tijdens die demonstratie beweerde vredes-
Op 13 maart zal tijdens een reünie in Praag de
activist Faber in zijn toespraak tot de honderd-
oprichting van Charta worden herdacht. Van zijn
duizenden demonstranten dat Charta zich
Tsjechische vrienden vernam Johann Grünbauer
solidair had verklaard.
dat het IKV voor deze reünie niet is uitgeno-
“Een grove schande”, zegt dr. Sybe Schaap met
digd. Dr. Jiri Gruntorad bevestigt de informatie.
ingehouden woede. Als docent filosofie aan de
Hij is directeur van Libri Prohibiti, de bibliotheek
VU gaf hij in Tsjechoslowakije in de jaren tachtig
in Praag die alle verboden lectuur uit de com-
huiskamercolleges aan chartisten, waarbij het
munistische tijd verzamelt. Ook is Gruntorad lid
hem opviel dat het IKV een omstreden gast was.
van de invitatiecommissie van de Chartareünie.
“Ze wezen IKV’ers niet de deur. De dissidenten
Op de vraag naar de conclusie die uit het uitno-
konden iedere steun van buitenaf gebruiken.
digingsbeleid kan worden getrokken, zegt hij
Maar de overgrote meerderheid van de chartis-
niet namens Charta te kunnen spreken. “Per-
ten deelde het standpunt van het IKV niet. De
soonlijk”, zo voegt hij eraan toe, “denk ik dat 8
Charta geen sterke en vertrouwelijke verhou-
door de staat gereglementeerde massamedia.”
ding met het IKV noch met de heer Faber had.”
Tevens ontdekte Grünbauer dat brieven van
Van den Berg van IKV Pax Christi wil dat nuance-
Charta aan de westerse vredesbeweging foutief
ren. “Er waren wel de nodige schriftelijke
waren vertaald. Verantwoordelijk hiervoor stelt
gedachtewisselingen, maar het daadwerkelijk
hij Vera Ebels-Dolanova, Tsjechoslowaakse van
ontmoeten van chartisten was voor ons moeilijk.
geboorte maar al vanaf 1968 in Nederland werk-
Het kwam nogal eens voor dat visa werden
zaam. Zij was verbonden aan de stichting Infor-
geweigerd. Er was sprake van wisselende bezoe-
matie over Charta en selecteerde documenten
kers en dat bevordert het kweken van een ver-
van de Tsjechoslowaakse dissidenten voor het
trouwensband niet.”
huisorgaan van deze organisatie.
Ondanks de hindernissen bewaart zijn organisa-
Op een brief van begin januari waarin Grünbau-
tie volgens Van den Berg goede herinneringen
er haar om opheldering vraagt, reageerde ze
aan de contacten met mensen als Havel, Dienst-
kortgeleden dat ze niet door hem lastiggevallen
bier en andere vooraanstaande chartisten. Dat
wil worden. Ze beschuldigt hem van verzinsels
die contacten pas ontstonden nadat anderen
en vooringenomenheid. Tegenover deze krant
het IKV van het belang hiervan hadden over-
verklaart ze dat ze altijd naar eer en geweten
tuigd, ontkent hij. “We gaven Charta begin
vertaald heeft. Op concrete vragen zegt ze niet
jaren tachtig wellicht niet altijd de gewenste
te kunnen ingaan, omdat ze geen documenten
aandacht, maar dat kwam vooral doordat we in
uit die tijd heeft bewaard.
beslag werden genomen door de discussie over
© Reformatorisch Dagblad, alle rechten voorbehouden
het plaatsen van de kernraketten.”
Dit artikel hebben wij in het Tsjechisch laten vertalen en is verspreid onder de congresgangers
Misbruikt Een lezer van het RD reageerde op het artikel over Charta ’77. We noteerden in de RD-rubriek OPGEMERKT
De Chartareünie van 13 maart in Praag wordt financieel mede mogelijk gemaakt door de
Charta ‘77 Met verheuging j.l. zaterdag het artikel over de “vredesactivisten” gelezen. Wat de ICCC en het OSL steeds duidelijk trachten te maken, en wat we dus al lang en breed wisten, maar bij mijn weten ook nog nooit eerder in welke krant dan ook lazen, is dat het IKV de hand er niet voor om draaide om haar eigen positie te bevoordelen, zelfs ten koste van Charta ‘77. Door zelfs vertalingen te manipuleren -door verkeerd te vertalen of passages weg te laten- werd alleen het linkse gelijk maar gezocht, zo lazen we zaterdag in het onthullende verhaal onder de kop “Vredesactivisten onder vuur”. Als ik me goed herinner kon ook het RD in 1981 niet anders dan de (zoals nu blijkt valse) woorden van de vredesdemonstranten in Amsterdam noteren zonder weerwoord. Maar zoals altijd: Al gaat de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel, zelfs na ruim 25 jaar. Het is voor velen nog lang niet vergeten en voorbij. Een mooi stukje journalistiek werk dat de geschiedenis in zeker opzicht corrigeert. En bovendien -voor de fijnproever- nog eens een terechte kanttekeningen plaatst bij dissertatie van Beatrice de Graaf. Mooi dat de Stichting Geen Kerkgeld voor Geweld, waarvan ik lang niet meer hoorde, de Chartisten steunt. Ga zo door RD, dit is echt onthullende journalistiek en geen slaafs volgen van wie of wat dan ook.
stichting Geen Kerkgeld voor Geweld, in de tachtiger jaren de tegenhanger van het IKV. Grünbauer is aan deze stichting verbonden en beseft dat hij gemakkelijk van anti-IKV-sentimenten beschuldigd kan worden. Hij wil dat beeld bij voorbaat corrigeren. “Het gaat mij om de feiten. Dit is een goede gelegenheid om die onder de aandacht te brengen.” Naar zijn mening is Charta indertijd schandelijk misbruikt. Al in zijn in 1984 uitgegeven boek “Wat Charta ‘77 werkelijk gezegd heeft” betoogt Grünbauer dat er informatie werd gemanipuleerd. Zo werd een brief van een chartist over de activiteiten van het IKV volgens hem verdraaid weergegeven, terwijl het vernietigende slot gemakshalve werd weggelaten. Het luidde zo: “Jullie vredesmarsen en manifestaties zijn (.) welkome propagandamunitie voor onze
H. J. Manhave, postbus 2096, 3440 DB Woerden 9
Reactie op RD-verhaal van P. Morée Charta ’77 wilde geen vredesbeweging zijn
andere artikelen over de situatie in Tsjechoslo-
IKV had meer dan slechts oppervlakkige contac-
wakije. De PvdA, met Maarten van Traa als bui-
ten met mensenrechtenbeweging
tenlandman, stuurde regelmatig mensen naar
In het artikel in de krant van 3 maart over Char-
Praag. Pax Christi Nederland had al een beschei-
ta ’77 wordt een versimpeld beeld gegeven van
den netwerk van contacten nog voor het ont-
deze Tsjechoslowaakse mensenrechtenbeweging
staan van Charta.
én van de lijnen die naar Nederland liepen, stelt
Ook de Nederlandse protestantse kerken waren
Peter Morée.
al langer bij de onafhankelijk denkenden in Tsje-
Vanwege het dertigjarig bestaan van Charta ’77
choslowakije betrokken, onder meer via Hebe
staan de media in Tsjechië de laatste maanden
Kohlbrugge, die via de Raad van Kerken regel-
vol over de mensenrechtenbeweging van Vaclav
matig studenten voor een jaar naar Praag en
Havel en Jan Patoèka. Het is verheugend dat
andere OostEuropese bestemmingen stuurde.
ook het Reformatorisch Dagblad aandacht
Ook het IKV ontbrak niet in dit lijstje, zij het dat
besteedt aan deze gebeurtenissen. Het is echter
die als organisatie wat later naar Praag kwam.
erg jammer dat het artikel van Jan van Klinken
Typerend voor die situatie was dat de contacten
van 3 maart een versimpeld beeld biedt van
in elkaar overliepen en op persoonlijke basis
Charta ’77 zelf en van de lijnen die naar Neder-
bestonden. Zo kon een bezoek van PvdA’ers
land liepen in de jaren tachtig.
gefinancierd worden door de Stichting Informatie over Charta ’77, met geld dat verstrekt was
Pluriform
door Hebe Kohlbrugge. Coördinatie was feitelijk
Het begint met de aard van de beweging zelf.
niet mogelijk vanwege de veiligheidsrisico’s. Rei-
Charta ontstond op basis van de mensenrechten-
zigers naar Praag gingen vaak met meerdere
akkoorden, gesloten in Helsinki in 1975, tussen
opdrachten, komend vanuit meerdere Neder-
Oost en West. Een volgende impuls was het pro-
landse organisaties. Voor de partners in Tsje-
ces tegen een aantal rockmusici die werden ver-
choslowakije had dat als gevolg dat die niet
oordeeld om politieke redenen. Charta was van-
altijd duidelijkheid hadden over de vraag
af het begin een zeer pluriforme beweging van
namens welke organisatie iemand eigenlijk
excommunisten, roomskatholieken, protestan-
kwam.
ten, schrijvers, toneelspelers et cetera. Charta werd ondertekend door iemand die een bewon-
Misvatting
deraar was van de Chileense dictator Pinochet,
De positie van het IKV in de contacten met de
maar eveneens door iemand die er zeer linkse
Tsjechoslowaakse dissidenten in de jaren tachtig
sympathiën op nahield. De gedachte van de uni-
was inderdaad niet onomstreden. Tussen het IKV
versele mensenrechten hield hen bij elkaar.
en de Stichting Informatie over Charta ’77
Ook de contacten die vanuit Nederland werden
bestonden spanningen over het te voeren
onderhouden met chartisten waren van heel
beleid. Het is echter een misvatting dat het IKV
diverse aard. De Stichting Informatie over Char-
geen of slechts oppervlakkige contacten in Char-
ta ’77 bemiddelde in contacten met chartisten.
takringen had. Eveneens is het een misvatting
In haar Bulletin verschenen documenten van
dat het IKV voor zijn standpunt inzake de plaat-
Charta, nieuws over politieke gevangenen en
sing van de Pershingraketten geen medestan10
ders onder de Chartisten kon vinden. Binnen
kwam onder druk te staan, maar het IKV wei-
Charta bestonden simpelweg tegenstrijdige
gerde om de contacten met Charta te verbre-
opvattingen over ontwapeningsvraagstukken,
ken. De ruimte voor mogelijke (en in een aantal
maar wat veel belangrijker is: Charta als zodanig
gevallen ook terechte) kritiek op het IKV is der-
had geen eensluidend standpunt over ontwape-
halve dat het geen goede balans tussen deze
ning. De politieke achtergrond van de chartisten
twee wist te houden of dat het niet voldoende
was zo verschillend, dat daarover geen overeen-
principieel koos voor Charta als eerste partner.
stemming bestond. Bovendien wilde Charta geen vredesbeweging
Verschuiving
zijn, maar een mensenrechtenbeweging. De
In de jaren tachtig vond er een verschuiving bin-
opkomst van de zeer diverse vredesbewegingen
nen het beleid van het IKV plaats. Meer en meer
in WestEuropa en hun zoeken van contacten in
werd Charta als natuurlijke partner gezien. Ook
dissidentenkringen noodzaakte Charta
het TsjechosloMorée (links) in gesprek met Grünbauer tijdens de Charta-reünie
waakse regime
er begin van de
bespeurde dat. In
jaren tachtig toe
de dossiers van de
een uitgangspunt
geheime politie
te formuleren
(StB) wordt zowel
inzake vredes-
het IKV als Pax
vraagstukken. In
Christi Nederland
de betreffende
aangemerkt als
documenten nam
subversieve organi-
Charta geen stand-
satie die contacten
punt in over de
met dissidenten
rakettenkwestie,
onderhoudt. Zowel
maar wijst ze op
Jan ter Laak als
het belang van
Mient Jan Faber
mensenrechten als
werd gezien als
basis voor het
gevaarlijk persoon
bereiken van vrede en stabiliteit tussen Oost en
en zij werden derhalve gevolgd tijdens hun
West. Mensenrechten en vrede zijn ondeelbare
bezoeken aan Praag.
begrippen, was de stelling van Charta.
Faber sloeg de plank niet helemaal mis toen hij
Met deze plaatsbepaling stelde Charta aan de
op de vredesdemonstratie in Amsterdam zei dat
vredesbeweging in het Westen de vraag van de
Charta aan de kant van de demonstranten
prioriteit. Voor het IKV betekende dat dat er
stond. Doordat het IKV gaandeweg onder zijn
een heroriëntatie op gang kwam over de relatie
leiding koos voor het uitgangspunt van Charta,
tussen mensenrechten en ontwapening. Over
namelijk dat mensenrechten de basis vormen
het laatste thema praatte het bijvoorbeeld met
voor vrede, wist hij de geloofwaardigheid van
de officiële Tsjechoslowaakse Vredesraad, die
de vredesbeweging te bewaren.
echter van geen mensenrechten wilden weten.
De auteur was lid van het bestuur van de Stich-
Tegelijk knoopte het IKV relaties aan met Char-
ting Informatie over Charta ’77 en is docent
ta, waar het over mensenrechten ging. Dat nam
kerkgeschiedenis aan de Protestantse Theologi-
de Vredesraad het IKV niet in dank af. De relatie
sche Faculteit in Praag. 11
Reactie op Morée
Mient Jan Faber spande Charta’77 voor zijn vredeskarretje Het is correct als Peter Morée stelt dat Charta
de demonstratie motiveerde. Zijn boek geeft het
een zeer pluriform gezelschap was. Daarbinnen
antwoord. Hij citeert er bovenstaande verklaring
werd verschillend gedacht. Maar toch was er op
van Charta waarbij hij steeds ZIJ heeft vervan-
belangrijke momenten een standpunt waaraan
gen door JULLIE. Ik citeer nu uit zijn boek
alle chartisten zich conformeerden. Dat waren
dezelfde passage ingekort: “Wij waarderen het
vooral de brieven die Charta’77 deed uitgaan.
dat er onder jullie veel vrienden zijn (…) Het is
Die waren ondertekend door de drie –van tijd
onze wens dat jullie de strijd voor de vrede
tot tijd wisselende- woordvoerders. Aan die for-
voortzetten.” Zodoende is deze verklaring van
mele standpunten zijn wij, ook het IKV en de
Charta aan de vredesbewegingen gericht ten
heer Morée gebonden. Dat haalt zijn kritiek op
gunste van de vredesdemonstranten vertaald.
het RD-artikel geheel onderuit.
(Want met “jullie” wordt nu de geadresseerde
Eén zo’n brief was de verklaring van Charta’77
begrepen.) Dit heet frauderen met de vertaling.
aan de vredesbewegingen die zij op 16 novem-
Conclusie: Faber spande Charta’77 voor zijn
ber 1981 deed uitgaan. Dit was vijf dagen vóór
vredeskarretje. De plank misslaan is hier nog te
de grote vredesdemonstratie waar Mient Jan
zacht uitgedrukt.
Faber zei: “Want datgene wat zij in Tsjechoslowakije aan het doen zijn, en je weet het mis-
Peter Morée beweert dat er inzake Charta’77
schien: Charta’77 heeft zich solidair verklaard
spanningen bestonden tussen IKV en de stich-
met de vredesdemonstratie hier!” Faber
ting Informatie over Charta’77. Ik volgde des-
beweert in zijn vorige week verschenen boek
tijds van beide alle publicaties. Nooit heb ik
“Vooruitgeschoven spionnen” dat hij zich op
gelezen dat er sprake was spanningen. Eerder
basis van deze Chartaverklaring uitliet. Terecht?
dat er sprake was van een ‘twee-handen-opéén-buik’ verhouding. Want deze stichting van
Wat schreef Charta echter? Ik citeer een essen-
de heer Morée publiceerde ook dezelfde mislei-
tiële passage: “Wij verwelkomen het daarom,
dende vertaling van deze Charta verklaring.
dat er (….) vrienden van ons zijn. Vrienden die
Maar ook van andere stukken van Charta’77 of
niet hebben geaarzeld hun solidariteit met die-
ermee samenhangend over het onderwerp vre-
genen van ons te tonen die (…) door onze
de. Al of niet met een tendentieus voorwoord.
machtsorganen aan persecutie, chicanes en nog
Het IKV en de stichting Informatie over Char-
grotere beperking van hun rechten werden
ta´77 hebben het doen voorkomen als zou Char-
blootgesteld. Het is onze wens dat zij voortaan
ta´77 achter de vredesdemonstraties van het IKV
blijven strijden voor de vrede in zijn ondeelbaar-
staan. De vraag wie –aan deze onwaarheid- hier
heid ….” Charta bedoelt hier dat “opkomen
het meest baat bij zou hebben gehad, laat ik
voor de mensenrechten” pas “strijden voor de
aan de lezer over.
vrede” is. Kort gezegd: Vrienden van Charta zijn ZIJ (die zich solidariseren met hen) die opkomen
De auteur, ir. Johann Grünbauer, is adviseur van de
voor de mensenrechten.
Stichting Geen Kerkgeld voor Geweld die de reünie
Rijst de vraag, hoe Faber zijn uitspraak tijdens
van Charta financieel mede mogelijk maakte. 12
Kiezen we voor Havel of Mandela, Charta of ANC? Wanneer wij de situatie van Zuidelijk Afrika en
wij slecht geïnformeerd zijn (of beter gezegd:
Zimbabwe kritiseren, dan kan ons al gauw ver-
gedesinformeerd zijn) over de dissidentenbewe-
weten worden dat wij de oude toestand terug
gingen in Oost-Europa tijdens de Koude Oorlog.
willen. En zo blijven wij steken ik het oude links-
Wanneer wij denken dat deze bewegingen
rechts sjabloon: de gevestigde orde tegen de
dezelfde standpunten hadden als de linkse vre-
beweging van “onder op”.
desbewegingen destijds in ons land, dan is het
Dit verwijt is moeilijk te weerleggen wanneer
plaatje compleet: de gevestigde orde dacht of denkt rechts, en de bewegingen van onder op, dus de gewone burgers, links.
Verkeerde opvatting De volgende opvatting wordt zodoende voor waar gehouden: vóór de omwentelingen van Zuid-Afrika en Tsjechoslowakije zaten linkse bestrijders van hun regime in de gevangenis. Zij zaten in de gevangenis omdat zij anders dachten dan het regime. Zij kwamen in de hoogste regeringsposten terecht. Nelson Mandela en Václav Havel zijn de bekendste personen die dit is overkomen. Uiterst intrigerende gebeurtenissen. Hoewel de val van het communisme het ongelijk van links bewees, zou deze opvatting het gelijk van de linkse burgerbewegingen van onderop bewijzen. Deze opvatting vindt in ons land ook bij rechts steeds meer ingang. Zo rehabiliteerde het Welke vrijheid? (illustraties uit Zimbabwe Review 1979) 13
Nederlands Dagblad in het
artikel “Veertig jaar IKV” (15-12-2006) het IKV
ta’77 dit feit uitdrukkelijk aan de orde werd
en Mient Jan Faber. Op verschillende plaatsen
gesteld: een Cubaanse cel werd op het Wen-
stelde redacteur Gerald Bruins, dat het ND als
zeslasplein een aantal dagen ten toon gesteld.
rechtse krant destijds beter naar het IKV had
Met heuse gevangenen erin.
moeten luisteren. Op een essentieel punt verschilden Mandela en
Mandela en Havel
Havel in de wijze waarop zij hun autoriteiten
Deze opvatting blijkt nu onjuist te zijn. Want uit
bestreden. Mandela hanteerde het wapen van
de diverse artikelen over Charta’77 hierboven
geweld. Toen hij nog gevangen zat is hem meer-
blijkt dat de dissidentenbeweging Charta77 niet
dere malen gevraagd of hij afzien wilde van
op de lijn zat met de Westerse linkse vredesbe-
gebruik van wapens en explosieven. Indien hij
wegingen. En daarom is de ‘promotie’ van Havel
daarin had ingestemd, zou hij jaren eerder de
niet te vergelijken met die van Mandela.
gevangenis hebben mogen verlaten. Havel hanteerde het wapen van het geschreven
De feiten:
woord. Ook hij zou de gevangenis eerder hebben mogen verla-
• Toen in ZuidAfrika de apart-
ten, als hij zou
heid viel, ging
zwijgen. En dat
Mandela direct
kon hij niet. Zo
naar Cuba om
had hij enkele
zijn “bevrijder”
jaren eerder een
Fidel Castro te
lange open brief
bedanken voor
geschreven aan
de militaire hulp
zijn president,
die zijn land had
Gustav Husák,
gegeven om een
waarin hij op bril-
einde te maken
jante wijze de
aan het kolonia-
oorzaak van het
le regimes in
falen van het
Zuidelijk Afrika.
Aandacht voor Cubaanse gevangenen. In Praag werd voor
communistische
Met name die in
hen gedemonstreerd. Foto’s: GKVG-SCB
systeem bloot leg-
Kongo en Ango-
de. (Deze brief,
la. De VPRO-
eigenlijk een essay, is in ons land helaas onbekend gebleven.)
documentaires (Import, Cuba an African Odyssee) van 9 en 16 april jl, hebben dit recentelijk duidelijk aangetoond. Overigens waren de
Wanneer we Havel en Mandela met elkaar te
documentaires zeer eenzijdig.
vergelijken, worden we voor een keus gesteld: de lijn van Havel, of de lijn van Mandela. Wan-
• Nadat het communisme in Tsjechoslowakije was gevallen, spande Havel zich in om het lij-
neer we voor de ene lijn kiezen, moeten we de
den van de Cubaanse dissidenten onder het
andere afwijzen. En is de lijn van Havel niet het
Cubaanse regime in de vrije wereld voor het
meest christelijk? En op de lange duur niet het
voetlicht te brengen. Het is dan ook niet toe-
meest effectief? Is het daarom niet kwalijk dat
vallig dat bij de 30-jarige herdenking van Char-
de kerken in ons land deze keuze genegeerd 14
beschreven het bezoek van Nkomo aan de Tsjechoslowaakse president “kameraad Husák”. Dit gebeurde in 1979, twee jaar na het ontstaan van Charta’77. Toen ik het las, realiseerde ik mij dat Havel juist in die periode in de gevangenis zat. Twee confronterende feiten. Het was zodoende voor mij zonneklaar dat ik de wereld van Husák en Nkomo (dus ook van Mugabe, Mandela, Castro enz.) niet onder één noemer kon brengen met de wereld van Havel en Charta’77. De Tsjechische televisie besteedde aandacht aan het lot van Johann Grünbauer
Cubaanse gevangenen. hebben? Hebben zij toch per saldo niet voor de
Lijst met Cubaanse gevangenen. ‘Let’ betekent
lijn van Mandela gekozen?
‘jaar’ en duidt op het aantal jaren gevangenisstraf.
Een ervaring Tenslotte een eigen ervaring uit het verleden. In de zeventiger jaren wilde ik niet alleen weten wat Charta werkelijk had geschreven, maar ook het ANC. Daarom begon ik originele ANC-publicaties te lezen. Zo kwam ik een in 1960 door het Londense ANC-kantoor uitgegeven boekje tegen dat onderdeel was van de reeks South African studies “Guerilla Warfare”. Op de laatste pagina van het boekje las ik, dat dit boekje was gedrukt in de communistische DDR! (Printed in the GDR). Ik begon te begrijpen dat dit communistische propaganda was. Ervaring had mij geleerd, dat alle publicaties met een politiek karakter dat in de DDR of in Tsjechoslowakije of in andere Oostblok landen werd gedrukt, per definitie propaganda was. Verder las ik in de “Zimbabwe Review” (1979) het artikel “Kameraad Nkomo maakt een rondreis langs socialistische staten”. (Nkomo was een van de verzetsstrijders die samen met Mugabe heeft gevochten.) In dit artikel wordt ondermeer 15
Afriforum op de bres voor ‘historisch’ Zuid-Afrika
Oude namen worden systematisch gewist
Kallie Kriel
De beweging Afri-
anderen van borden, opnieuw drukken van fol-
forum, een initia-
ders etc. loopt in de miljoenen. Maar geld voor
tief van de Zuid-
zulke doeleinden is er in Zuid-Afrika meer dan
Afrikaanse
voor de politie die de misdaad moet bestrijden.
vakbond Solidari-
Zei een zwarte minister niet dat als iemand de
teit, bundelt de
situatie wat betreft misdaad in zijn land niet
vaak verdeelde
aanstond die klager maar moest ophoepelen?
Afrikaners in hun
Wegwezen dus uit Zuid-Afrika. Kijk, dat is nou
verzet tegen huidi-
democratie à la het ANC.
ge ontwikkelingen. Een van de ‘na-apartsheidprocessen’ is apartheid in omgekeerde richting:
Terug naar Afriforum. Onder leiding van Kallie
een systematische verdelging van veel oude en
Kriel heeft men nu een breed gedragen en door
historische Afrikaanse namen. Tevergeefs zal
ongeveer 40 prominenten ondertekende Open
men op nieuwe kaarten of verkeersborden
Brief gestuurd aan de minister voor Kunsten en
(afgezien van de oude ‘vergeten’ borden) naar
Cultuur, dr. Pallo Jordan. De Federasie van Afri-
namen zoeken van een stad als Louis Trichard of
kaanse Kultuurvereniginge (FAK) stond mede
Pietersburg. Zwarte –en ook voor veel niet-
aan de wieg van het protest. Wetenschappers
blanken bijna niet uit te spreken- ‘zwarte’ Afri-
alsmede sportmensen, musici, artiesten en dich-
kaanse namen sieren nu steden, provincies of
ters ondertekenden. Onder hen bevindt zich
gebouwen. Kosten noch moeite worden
ook prof. dr. Annette Kombrink, de rector van
gespaard om het verleden uit te wissen.
de Potchefstroomse kampus van de Noord West Universiteit. Met name de oude Afrikaanse namen moeten
Wie via Johannesburg vliegt ging vroeger naar het vliegveld Jan Smuts, totdat men koos voor Johannesburg International. Nu verdwijnt deze naam ook en zien we O. R. Tambo International op de borden staan. Oliver Reginald Tambo (27 oktober 1917 - 24 april 1993) was één van de centrale persoonlijkheden binnen het (Afrikaans Nationaal Congres. Het is maar dat u het weet. De kosten van het steeds ver-
De rector van “Potchefstroom” prof. dr. Annette Kombrink ondertekende de open brief aan minister Jordan
16
het ontgelden in het nieuwe Zuid-Afrika. In de
de orde te roepen. Een openlijke noodkreet om
brief stellen de ondertekenaars klip en klaar dat
een eind te maken aan de discriminatie van de
het principe van de ware democratie wordt
hedendaagse minderheid. Zal de huidige rege-
gereduceerd tot een dictatuur waarbij misbruik
ring , die kennelijk regeert door het niet serieus
gemaakt wordt van het getal. Tegelijk gaat een
nemen van de historie en het negeren van min-
en ander gepaard met weglating van respect
derheden in het land, luisteren naar deze
voor de ander en daarbij diepe minachting voor
oproep?
minderheden, waaronder zwarte volken/stammen en de blanken.
Hoe de praktijk is in Zuid-Afrika willen we vanaf nu laten zien aan de hand van een aantal verha-
In de brief wordt tegelijk een beroep gedaan op
len die we gaan plaatsen. Nu als eerste: Kogels
president Thabo Mbeki om minister Jordan tot
voor een Protea-kweker.
Politie in Zuid-Afrika blundert en speelt misdadigers volop in de kaart
Kogels voor Protea-kweker Vanuit hun mooie huis op een heuveltop kijkt
op die eenzame plaats. Ze kregen er een doch-
het echtpaar Binggeli uit over Johannesburg,
ter die nu in Johannesburg werkt en naast hun
ziet in de verten vliegtuigen opstijgen op het
huis een eigen onderdak –een leuke cottage-
internationale vliegveld. Vredig, zo lijkt het,
heeft. Eerder werkte Peter in de vliegtuigbouw
Het huis ligt vlakbij Krugersdorp, bij Kromdraai
maar hij zag brood in protea’s, die prachtige
de weg af de Mul-
Afrikaanse bloem.
dersdrift op en over
Met zijn vrouw en
een ruw pad langs
twee man personeel
weideposten. Vredig,
lukt het de boel
tot op die verschrik-
draaiend te houden.
kelijke nacht, juni
Hoewel bij familiele-
vorig jaar.
den de dood had
Protea’s kweken de
toegeslagen nadat
Binggelis, hele mooie
het gezin overvallen
op een klein gedeelte
was en een vier-
van hun 21 hectare
pondshamer een
heuvelachtige grond.
eind aan het leven
De bloemen worden
Het huis van de Binggelis met uitzicht op Johannesburg
verhandeld via het
van een verwant maakte, leek het
Aalsmeerse systeem en ze worden vrijwel altijd
allemaal zo vredig te zijn op de Protea-kwekerij.
per vliegtuig afgevoerd. Dus zien ze bij wijze
Met de buren –de meesten veraf-, zwart en
van spreken vanaf het terras hun produkten
blank, leefden ze –tot op vandaag-in zeer goede
naar de clientèle gaan.
verstandhouding.
Al 35 jaar wonen Annemarie en haar man Peter
Achteraf – zeggen ze nu- hadden zich wat 17
vreemde dingen voorgedaan. Dochterlief
haar man zwaar gewond, met kogels, naar later
kwam na elven thuis en belde op dat het hek
bleek, in een arm, een been en in zijn ribben-
naar hun terrein open stond. Peter vertrouwde
kast. Hij blijkt daarbij een doorboorde linker-
het niet en ging naar een van de schuren om te
long te hebben. Zijn dikke darm is beschadigd
kijken of alles goed was met de paarden. Hij
geraakt. Tien dagen intensive care zullen vol-
dacht dat de zadels misschien gestolen waren.
gen.
Maar neen hoor, die dure dingen hingen er nog.
Razendsnel belt Annemarie met het bedrijf Con-
Dan opeens valt Peters oog op het schap waar de
serv, de in die regio particulier opgezette bevei-
snoeischaren zich normaal weg bevinden. Maar
ligingsdienst die een ambulance regelt (Over het
die waren verdwenen. Opeens werd hij zich van
bedrijf Conserv hopen we een volgende keer te
het gevaar bewust. Was hij op zijn hoede. Hij
publiceren, red.) en onderweg krijgt de ambu-
loopt terug naar huis en schijnt met zijn lamp
lance nog een lichte aanrijding ook. Conserv
heen en weer, op zoek naar verdachte dingen.
alarmeert tevens de politie maar die liet op zich wachten.
Dan, als donderslag bij heldere hemel, vallen er
Omdat de zwarte overvallers met een hun ken-
geweerschoten. Peter wordt geraakt, valt neer.
nelijk onbekende type (uit de garage van de
Annemarie, ze was in huis, gilde het uit en ren-
Binggelis gestolen) auto rijden en te hard er
de naar buiten, hield het gezicht afgewend van
vandoor gaan, vliegen ze uit de bocht, slaan
de overvallers en zocht rennend bescherming
over de kop en worden door particulieren vast-
tegen de rondvliegende kogels en wilde zo uit
gehouden. Totdat de politie komt. Die neemt
het zicht van de misdadigers raken. Ze duikt
twee overvallers in hechtenis, een derde blijkt
tussen bosjes waar de grote lampen niet schij-
gevlogen, neemt de geweren in beslag evenals
nen en gaat plat tussen het struikgewas en het
de gestolen laptop. Maar de politie kijkt niet
hoge gras liggen.
naar de identiteit van de daders, neemt geen vingerafdrukken en laat hen vervolgens gaan.
Ze lligt er tussen hoop en vrees. “Ga ik terug
Tot grote frustratie van de familie Binggeli, de
om mijn man te helpen, dan schieten ze mij ook
medewerkers van Conserv en van allen die bij
dood want ik ben getuige, zo flitste het door
de overval direct of indirect betrokken waren.
haar heen. Of vinden ze me alsnog en schieten
“We weten wie de overvallers zijn”, aldus de
ze me dood?” Maar na betrekkelijk korte tijd
Binggeli’s.
verdwijnen de overvallers met een van de auto’s.
Uit alles bleek dat de overval niet in de eerste
Peters vrouw rent daarop naar binnen en vindt
plaats om het geld gepleegd was. Behalve de laptop was er weinig waardevols weg. Het was
Het echtpaar Binggeli
puur politiek geïnspireerd, ze wilden blanken iets aandoen maar vluchtten weg omdat Annemarie in het donker verdwenen was en mogelijk hulp had ingeroepen met haar mobiele telefoon. In Zuid-Afrika zijn onder radicale zwarten liedjes populair waarin machinegeweren een rol spelen om daarmee wraak te nemen. Daar ontstaat geen commotie over. Inmiddels weten we dus dat zwarte politieagenten maar wat aanknoeien. 18
Annemarie en Peter Binggeli worden soms nog
optreden van Conserv.”
zwetend wakker. Ze trainen hun honden wat beter. Die waren ‘voor de gek gehouden’ omdat
Annemarie Binggeli kijkt nog even terug op het
de overvallers al vele weken lang hun huis in de
moment dat de geweren op haar gericht wer-
gaten hielden en ’s nachts tegen de hekken uri-
den en ze de duisternis insprong. “Het flitste
neerden zodat de honden er aan gewend raak-
door me heen, wat me al eerder verteld was.
ten. Achteraf gezien hadden ze een soort bivak
Kijk nooit een overvaller aan want dan schieten
in het veld van waaruit ze ons in de gaten hiel-
ze je zeker dood. Uit angst voor herkenning. Ik
den.
heb het ook niet gedaan maar stond duizend
Peter denkt er niet over om een wapen aan te
angsten uit toen ik daar in het donker buiten
schaffen. “Ik heb wat tegen die dingen. En als
lag en mijn man op de grond lag. Dankbaar zijn
ik wel een geweer bij me gehad zou hebben?
we dat we nog voor elkaar gespaard zijn. Maar
Zou ik dan drie man hebben kunnen neerleg-
de frustratie is groot dat v de misdadigers onge-
gen? En als het er de volgende keer vier of vijf
straft hun gang gaan, dat we weten wie het zijn
zijn? Ik ben maar een amateurschutter. Profes-
en weten waar ze wonen maar dat ze vrij rond
sioneel zal ik nooit worden. We zijn een blanke
stappen. Dat is het Zuid-Afrika van vandaag,
minderheid en in zekere zin een makkelijke
het nieuwe Zuid-Afrika.”
prooi. Wel zie ik de enorme voordelen van het
Ds. Visser breekt lans voor pedofielen
Aangemoedigd door de PKN We wreven ons even de ogen uit. In een brief
men meer vooronderstellingen en suggesties
van het moderamen van de PKN in een reactie
dan concrete feiten betreffende het handelen
op een publicatie in ons blad over deze omstre-
van ds. Visser. Het moderamen is onaangenaam
den dominee, troffen we eerder een lofzang
getroffen dat op deze wijze – op basis van aan-
aan op ds. Visser en diens activiteiten. Deze
duidingen en veronderstellingen – over een pre-
maand lazen we een interview aan in het RD
dikant van onze kerk wordt geschreven.”
van journalist Tramper met ds. Visser. En dat
Deze synodale zinnen, schreven we toen, moe-
bracht ons er toe in de ogen te wrijven. In dat
ten ds. Visser als muziek in de oren klinken. Dat
interview stelt de beschermeling van het PKN-
de PKN ds. Visser steunt en niet remt blijkt uit
moderamen dat seks met kinderen niet schade-
het RD-interview. Kennelijk heeft dat duwtje in
lijk is. In zekere zin was het zelfs een legitima-
de rug vanuit Utrecht hem goed gedaan en
tie, ondanks het ooit ingenomen kritische
moed gegeven verder te schrijven. Ds. Visser
standpunt van de PKN.
vindt dat onze samenleving pedofielen oneven-
De ‘laudatio’ op ds. Visser aan ons adres luidde:
redig zwaar straft. Verder debiteert hij dat seks
Het moderamen ziet –gelet op de inhoud van de
met kinderen tussen de 12 en de 17 jaar echt
publicatie- geen aanleiding om stappen te
niet altijd schadelijk is.
ondernemen. De publicatie (in ons blad van de
Zullen we nog wat horen van de PKN-leidslie-
hand van onderzoeksjournalist Peter Siebelt,
den?
SCB) bevat naar het oordeel van het modera-
Het interview bracht ondertussen psycholoog 19
Hondsmerk ertoe in de pen te klimmen. Hij
deren slaan de plank volledig mis. Hij geeft met
reageerde in het RD. We nemen dat maar hele-
zijn uitspraken aan van dit onderwerp geen ver-
maal over.
stand te hebben. En dan kun je mijns inziens
Seks met kinderen is altijd schadelijk, stelt drs.
beter zwijgen.
Rob Hondsmerk in reactie op het interview vori-
Precair
ge week dinsdag met ds. Hans Visser van de Rot-
Seksualiteit op zich is al een precair ontwikke-
terdamse Pauluskerk.
lingsgegeven voor kinderen en tieners. Seks met
Ik voel me dringend geroepen om te reageren
kinderen is altijd schadelijk voor de ontwikke-
op het artikel met ds. Hans Visser. In het artikel
ling van hun identiteit, voor het aangaan van
doet Visser mijn inziens desastreuze uitspraken
een latere huwelijksrelatie en is bovendien, als
over pedofilie. Voordat ik inga op de inhoud van
belangrijkste, per definitie ongelijkwaardig. Er is
zijn uitspraken, wil ik de vraag neerleggen of
bij seks met kinderen altijd sprake van machts-
wij als christenen ons realiseren hoe sterk in
ongelijkheid. Daarom valt het in de wetgeving
Nederland de lobby voor pedofilie aan het wor-
ook onder misbruik. Omdat de aangerichte scha-
den is. Zijn en blijven wij wakker?
de vaak zo groot is, is de strafmaat daarin ver-
Ik zie een herhaling van zetten. Toen het ging
houdingsgewijs ook groot, hoewel ik ook daarin
over onderwerpen als abortus en euthanasie,
helaas een kentering meen te bespeuren. We
dachten velen van ons indertijd dat het allemaal
wennen eraan.
niet zo’n vaart zou lopen. En dat toen het een-
Helaas weet ik uit de praktijk van ons werk bij
maal binnen vastgestelde wettelijke kaders
Stichting Chris dat het nooit went, dat de schade
geregeld was, het wel zo zou blijven. De praktijk
enorm is en dat er een compleet vertekend
laat zien dat die wettelijke kaders steeds verder
beeld van seksualiteit ontstaat waar velen nog
worden verruimd. Al vijf jaar geleden voorspel-
jarenlang, soms zelfs hun hele leven, onder lij-
de ik dat de lobby voor pedofilie geïntensiveerd
den. Dat mogen we nooit of te nimmer aanvaar-
zou worden. Ook toen hoorde ik dat het wel
den!
mee zou vallen…
De auteur is GZ-psycholoog en directeur van
Natuurlijk heeft ds. Visser gelijk dat we pedofie-
Stichting Chris.
len niet mogen veroordelen en dat er in de kerk
En zullen we hierop ook nog wat horen van de
een plek voor hen moet zijn. Maar ook hier
PKN-leidslieden?
geldt: God heeft de zondaar lief, maar Hij haat
Volgend nummer:
de zonde. Ds. Visser vindt de opvatting van dr. W. J. Ouweneel, dat de pedofiele geaardheid een gevolg is van de gebrokenheid van de schepping en dat pedofielen geen seksualiteit mogen hebben, onzinnig. Voor een pedofiel die worstelt met zijn gevoelens, die niet aan deze pedofiele gevoelens toe wil geven maar God wil dienen, moeten we juist het grootste respect hebben. Maar ds. Visser is zo overtuigd van zijn eigen gelijk, dat hij de (geestelijke) realiteit uit het oog verliest.
Hoewel we met instemming kennis namen van het RD-verhaal over Charta (28 maart door Jan van Klinken) én het zeer informatieve interview met ds. Hans Visser (3 april door Ben Tramper), lazen we met verbijstering eerder dit jaar in het Reformatorisch Dagblad een afscheidsinterview met ds. Gijsbert Boer. Deze predikant zegde Kerkinactie, de zendings- en diaconale tak van de Protestantse Kerk, als ‘opperhoofd’ vaarwel omdat hij 61 jaar werd. In het volgende nummer staan we stil bij dit journalisiek pronkstuk en houden een en ander tegen het licht. Verder zullen we doorgaan met de actuele situatie in Zuid-Afrika te onder de loep te houden. Weer iets om naar uit te zien.
En ik zou ook willen stellen: schoenmaker, blijf bij je leest. Zijn opvattingen over seks met kin20
Kerken in Nederland (2) Door Peter Siebelt
loren en daalde het aandeel van de Nederlands Hervormden in diezelfde periode van 23% naar
Wie in de vorige uitgave van GKVG mijn artikel
6%. De daling van de aanhang van de RK-kerk
over dominee Visser heeft gelezen of mijn boek
bleef beperkt en nam af van 42% in 1958 tot
‘Visser in troebel water’ ter hand nam, zal niet
17% in 2004. Het aandeel van de Gereformeer-
verbaasd staan bij het lezen van deze bijdrage
de Kerken daalde 8% tot 4%. Verder nam onder
die gaat over de huidige miserabele toestand
de overgebleven kerkleden het ‘geregeld kerk-
van de kerken in Nederland.
bezoek’ (tenminste eens per maand) af van
Onze christelijke gebedshuizen raken steeds
67% in 1970 tot 38% in 2004.
leger en zijn de afgelopen decennia in snel tem-
Aan dit fenomeen is onlosmakelijk verbonden
po kleiner in getal en de bezoekers zijn steeds
dat kerkgebouwen verdwijnen of een andere
grijzer geworden. Lange rijen lege houten ban-
bestemming krijgen.
ken herinneren aan betere tijden.
In de periode 1973 tot 2006 zijn in totaal 310
Honderd jaar geleden noemde bijna iedere
kerkgebouwen (excl. noodkerken) aan het
Nederlander zich kerkelijk maar sinds de jaren
gebruik onttrokken. Hoe snel dit proces verloopt
vijftig van de vorige eeuw is daar een drastische
is bijvoorbeeld te zien bij de Romeins katholie-
verandering in gekomen. In een sneltreinvaart
ken. De zeven bisdommen van de Rooms-Katho-
liep de religieuze beleving van de Nederlanders
lieke Kerk telden in 2006 1.721 kerkgebouwen.
in kerkelijk verband met miljoenen terug. De
In dat zelfde jaar werden 16 kerken met in
afbrokkeling van de kerkelijke deelname is het
totaal 9.370 zitplaatsen aan het gebruik ont-
meest zichtbare daarvan.
trokken.
Momenteel tellen de kerkgenootschappen in
Het aanbod aan gebedshuizen voor de verkoop
Nederland, waaronder de Rooms-Katholieke
is verdubbeld van circa vijftig naar honderd per
(RK), de Protestantse Kerk in Nederland (PKN),
jaar. Daarmee overstijgt dat het aantal van
de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, de
ongeveer vijftig kerken dat jaarlijks wordt ges-
Remonstrantse Broederschap en de Oud-Katho-
loopt omdat er geen nieuwe bestemming voor is
lieke Kerk samen ongeveer 6,4 miljoen leden
te vinden. Zo zijn er in het bisdom ’s-Hertogen-
(plus minus 39% van de Nederlandse bevolking).
bosch in de afgelopen vijftien jaar al 43 kerken
Een steeds groter deel daarvan is ‘slapend’ of
onder de slopershamer verdwenen.
‘papieren’ lid en voelt zich nog maar zijdelings bij de kerk betrokken. Tweederde van de bevolking gaat zelden of nooit naar de kerk.
Kerken zijn niet alleen maar gebouwen die
Volgens een langjarige onderzoek van het Soci-
horen bij (een verdwijnend) geloofsleven. Ze
aal Cultureel Planbureau, Culturele Veranderin-
zijn ook monumenten van Europese beschaving
gen in Nederland, is het aandeel van Nederlan-
en geschiedenis en markeren ons gemeenschap-
ders dat zich buitenkerkelijk noemt gestegen
pelijk verleden in de openbare ruimte. Ze vor-
van 24% in 1958 tot 64% in 2004.
men het monumentale hart van steden en dor-
Met name de Nederlands Hervormde Kerk, één
pen en zijn niet alleen een plaats voor devotie
van de PKN-onderdelen, heeft veel aanhang ver-
en stilte maar weerspiegelen de wortels van 21
onze beschaving. Ze zijn een fundamenteel onderdeel van ons collectieve historische erfgoed. Wij hebben de plicht dit te bewaren voor de volgende generaties. Waar kerken gesloopt worden verdwijnt niet alleen de ziel uit een gebied maar ook een deel van onze identiteit. We beseffen heel goed dat een gebouw niet heilig is maar de aangegeven trend is zeer zorgelijk. Voor het behoud van kerkgebouwen spelen burgerlijke gemeenten een belangrijke rol. Zij beslissen niet alleen over het afgeven van een eventuele sloopvergunning maar hebben ook invloed over herbestemming waarbij men de gebruiksmogelijkheden van een kerk kan verruimen. Op dit moment krijgt 60 procent van de leegstaande kerken geen nieuwe bestemming. Zo zijn er in een Zwolse kerk appartementen voor ouderen gerealiseerd, is het Rijks-
Kerk onder de slopershamer.
archief Limburg in een kerk ondergebracht en zijn er in de Pieterskerk te Lei-
mer te redden. Recentelijk schaarde het CDA in
den regelmatig beurzen en optredens van
Overijssel zich vierkant achter het opstellen van
bands. Maar er zijn ook kerken waarvan super-
zo’n plan. ‘De nieuwe regering moet geld
markten, kinderdagverblijven of wijkcentra zijn
beschikbaar stellen om te voorkomen dat steeds
gemaakt.
meer kerkgebouwen er letterlijk aan onderdoor
Desondanks verkeert een substantieel deel van
gaan’, aldus Kampenaar Theo Rietkerk, gedepu-
de 7000 historische kerkgebouwen die Neder-
teerde van de Overijsselse christen-democraten.
land rijk is in de gevarenzone.
Maar dit soort politici zijn een uitzondering.
De Nederlandse overheden moeten gedwongen
Het merendeel zwijgt en staat schijnbaar stomp-
worden een soort deltaplan te starten om
zinnig toe dat de godsdienstkaart van Neder-
monumentale kerkgebouwen van de slopersha-
land drastisch veranderd. De overheid en kerken 22
hanteren een dubbele agenda. Terwijl ze miljoe-
den zijn, betekent dat tweeduizend moslims per
nen euro’s over de balk smijten laten ze toe dat
moskee. Het volstrekt duidelijk dat haast geen
ons christelijk erfgoed beetje bij beetje wordt
enkele van deze 500 Nederlandse moskeeën
afgebroken. We laten in dit verband buiten
groot genoeg is voor tweeduizend gelovigen.’
beschouwing dat de inhoud van de prediking
Maar in deze toestand komt binnenkort veran-
(of beter: het gebrek daaraan) mede heeft
dering. Dan wordt een van de grootste mos-
geholpen bij de eigen afbraak. We laten ook
keeën van Europa in ons land geopend: de Essa-
buiten beschouwing dat we een herlevende reli-
lam-moskee in Rotterdam. Een Moskee met een
giositeit zien maar die bestaat louter uit
grote centrale koepel van 25 meter hoog, twee
gevoelsmatige elementen die alleen het eigen
minaretten van 50 meter hoog en een gebeds-
gevoel kietelen en bevestigen.
ruimte voor 1500 personen. Ten overvloede willen wij vermelden dat iedere
Hoe anders gaat
religieuze
het met de islam
gemeenschap
in ons land. De
recht heeft op
afgelopen jaren
zijn eigen
heeft zij in
gebedshuis maar
razendsnel tem-
of het op deze
po een plaats op
wijze moet bin-
onze godsdienst-
nen een westerse
kaart veroverd.
gemeenschap
Eind 2004 woon-
wagen we te
de in Nederland
betwijfelen.
bijna één mil-
Het afgeven van
joen mensen
een bouwvergun-
met een islamiti-
ning voor dit in
sche achter-
Rotterdam beeld-
grond. Met de
bepalende
Moskee in aanbouw.
gebouw is teke-
komst van moslims naar Nederland verschenen er steeds meer
nend voor een politieke trend. Een trend binnen
moskeeën. Ze schieten als paddestoelen uit de
lokale overheden die menige wenkbrauw doet
grond. Volgens deskundigen waren er eind 2004
fronsen.
ongeveer 500 moskeeën in ons land. De grootste
De politiek is steeds meer bereid om bij de bouw
aantallen bevinden zich in regio- Rijnmond, -
van nieuwe moskeeën de helpende hand toe
Amsterdam, - Utrecht en Den Haag.
steken. Neem bijvoorbeeld de gemeente Delft.
Betrouwbaar is het getal 500 niet.
Zeer recent hielp zij mee met de financiering van een moskee door een lening te verstrekken
De bekende Arabist Hans Jansen formuleerde
van 500.000 euro. Het bedrag moet in twintig
zijn twijfel als volgt: ‘Betrouwbare getallen over
jaar worden afgelost tegen een rente van 2,75
de aantallen moslims in Nederland bestaan niet.
procent; volgens burgemeester en wethouders is
Rond de jaarwisseling 2004/2005 werd algemeen
dit anderhalve procent lager dan de rente die in
uitgegaan van een miljoen moslims en ongeveer
vergelijkbare situaties wordt gehanteerd door
500 moskeeën. Als er een miljoen moslims zou-
het ‘normale’ bankwezen. In 2005 verstrekte 23
Daarbij willen we aantekenen dat een kerkklok niets anders doet dan het oproepen naar de kerk te komen. Het uitroepen van het gebed vanaf de moskee is juist het proclameren van de islam. Dat is een principieel verschil. Wat betreft Nederland: de landelijke politiek én de kerkelijke leiders varen een dubieuze koers. Intussen wordt binnen een korte periode het werk van eeuwen christelijke beschaving weggewist en verdwijnen de kerken uit steden en dorpen; één
Moskee in Rotterdam.
voor één, voor één. Delft ook al een aantrekkelijke lening aan de Sultan Ahmet Moskee. Toen ging het om
Wat zijn de oorzaken, wat is er gebeurd sinds de
400.000 euro.
vijftiger jaren van de vorige eeuw, wie zijn ver-
De leningen worden uitgekeerd via de stichting
antwoordelijk voor deze toestanden, voor de
Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse
leegloop van de kerken, voor het verdwijnen
Gemeenten (SVN). Dit is een fonds waar Delft en
van ons christelijk erfgoed?
tal van andere gemeenten vele miljoenen euro’s in hebben gestopt, waar ze zelf leningen van
In de volgende publicatie van GKVG nemen we
mogen verstrekken met een lage rente. De SVN
de lezer mee naar de jaren vijftig. Een periode
beheert het totaalbedrag en stelt steeds als
waarin de kerken steeds dieper in een politiek
voorwaarde aan de te steunen projecten dat ze
vaarwater werden gemanipuleerd. Een periode
betrekking moeten hebben op het verbeteren
waarin een ‘Andere manier van geloven’ werd
van de volkshuisvesting, de leefbaarheid of de
geïntroduceerd.
stedelijke vernieuwing. * Voor mensen die dit thema aanspreekt en een In dit kader kan men zich afvragen of de in Delft
computer bezitten is het van belang om de
toegepaste stedelijke vernieuwing islamitische
website http://www.vomhimmelhoch.nl/
stijl de goedkeuring heeft van het merendeel
taskforce/index.html eens te bezoeken.
van de lokale bevolking. Maar dat het nog gekker kan bleek recentelijk in Tilburg. Terwijl het Tilburgse gemeentebestuur de pastoor van de Heilige Margarita Mariakerk sommeerde te stoppen met het dagelijks luiden van
Op de uitnodiging van Charta staat het
de kerkklokken zag burgemeester Tj. Bruinsma
nieuwe logo van Stichting Geen Kerkgeld
van Vlaardingen geen enkele reden om een ver-
Voor Geweld. In het volgende nummer
zoek van de Ummet-moskee in de Vlaardingse
zullen wij u informeren over de nieuwe
Oostwijk af te wijzen om via luidsprekers oproe-
huisstijl van de stichtingen.
pen tot gebed te laten horen. 24
