A D V I E S N O T A AAN HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS DMS-nummer IN TE VULLEN DOOR REDACTEUR DATUM naam redacteur P.B. Bos paraaf redacteur afdeling RBW portefeuillehouder onderwerp realiseert doelstelling programma/product bijlagen IN TE VULLEN DOOR MANAGEMENT paraaf afdelingshoofd raad (datum) ja nee openbare besluitenlijst ja nee ondernemingsraad ja nee IN TE VULLEN DOOR REDACTEUR Advies TE BESLUITEN OM; De voorkeur uit te spreken voor de uitvoering van scenario's 1, 2, 3b en 4. De kosten voor het beheer en onderhoud van de openbare verlichting structureel verlagen. Hiertoe de volgende acties ondernemen; Het verlichtingsniveau van de gehele openbare verlichtingsinstallatie dimmen Op de industrieterreinen om en om de openbare verlichting doven en na een proefperiode van een jaar overgaan tot het definitief verwijderen Buiten de doorgaande routes en dorpscentra om en om de openbare verlichting doven en na een proefperiode van een jaar overgaan tot het definitief verwijderen Bij het om en om verwijderen van de openbare verlichting zal rekening gehouden worden met de situatie ter plaatse. Bij kruisingen, in scherpe bochten en bij discontinuïteiten zal de verlichting gehandhaafd blijven. Verbeteren van de verlichting/geleiding langs belangrijke schoolfietsroutes. Hiertoe de volgende acties ondernemen; Een deel van de besparing, vanaf 2015, structureel inzetten voor de verbetering van de verlichting langs belangrijke schoolfietsroutes door middel van led-grondspots (100% op zonne-energie). Een aantal Plaatselijke Belangen verenigingen (PB's) hecht grote waarde aan het verbeteren van een aantal fietstrajecten. Om de realisatie te bespoedigen hebben een aantal PB's aangegeven een cofinanciering met de gemeente aan te willen gaan. Uitvoering gefaseerd en afgestemd op het wegonderhoud. Besluit B&W dd. nr.
IN TE VULLEN DOOR ALGEMEEN DIRECTEUR/DIRECTIESECRETARIS datum conform nader bespr. opmerkingen Directiesecretaris Algemeen Directeur IN TE VULLEN DOOR HET COLLEGE datum conform nader bespr. opmerkingen Burgemeester Wethouder Wethouder Wethouder Wethouder
-2-
KENNIS NEMEN VAN; Het aanbestedingsvoordeel voor het onderhoud aan de openbare verlichtingsinstallatie. DOEL; De kosten voor het beheer en onderhoud van de openbare verlichting structureel verlagen. PLANNING; 13 augustus in college eind augustus Plaatselijke Belangen en raadsfracties uitnodigen september in carrousel SCENARIO'S; nr keuze
1 2 3 3a
Alle verlichting dimmen (=50% van huidig verlichtingsniveau) Industrieterreinen om en om de lichtmasten verwijderen, 134 stuks. Verlichting verwijderen binnen de bebouwde kom In de dorpskernen op advies van diverse Plaatselijke Belangen (Boelenslaan, Gerkesklooster, Kootstertille, Twijzel en Twijzelerheide) 79 lichtmasten verwijderen
€ besparing per jaar
% van totaal areaal (4578 lichtmasten)
Kosten aanpassen/ verwijderen
€ 14.000,-
100%
€ 18.000,-
€ 6.421,-
3%
€ 46.900,-
€ 3.638
1,7%
€ 27.300,-
€ 19.691,-
9,2%
€ 145.600,-
€ 37.241,-
17,4%
€ 278.600,-
€ 642,-
0,3%
€ 5.250,-
Alle PB's zijn verzocht om op tekening aan te geven welke masten naar hun inzicht verdwijnen kunnen. De genoemde PB's hebben hiervoor een tekening ingediend. Ten opzichte van het areaal per aangeleverde dorpen komt het gemiddelde percentage per dorp op 7.6%.
3b
3c
4
Het bij A genoemde gemiddelde percentage van 10% uitrollen over alle dorpen van de gemeente. In totaal zullen er dan 4164 x 10% = 416 lichtmasten worden verwijderd. In de dorpskernen op eenduidige wijze de lichtmasten om en om verwijderen. De doorgaande hoofdroutes en dorpscentra worden hierbij ontzien. In totaal 796 lichtmasten verwijderen. In het buitengebied, waar kansen liggen, de lichtmasten verwijderen. Met aandacht voor de fietsers. (ca. 15 lichtmasten)
Nb. Verwijderen betekent eerst een jaar op proef de verlichting doven. Na een jaar evalueren en vervolgens binnen enkele jaren de verlichting verwijderen. AANLEIDING Met ingang van 2012 is er een taakstellend bezuinigd voor het budget van de openbare verlichting. Nb. Bestaande verlichting is conform het huidige beleid (vastgesteld door de raad op 28 juni 2001) aangelegd. Conform dit beleid moest de openbare verlichting voldoen aan de algemeen geldende Nederlandse richtlijn, de NPR (later de ROVL). Het was en is in den lande gebruikelijk deze richtlijn te hanteren om de mate van verlichting te bepalen.
-3-
WAT IS ER INMIDDELS GEBEURD In het voorjaar van 2012 (29 maart) is er samen met wethouder Marten van der Veen, bestuurders van de verenigingen van Plaatselijke Belangen en diverse raadsleden gesproken over het verlichtingsbeleid van de gemeente Achtkarspelen. Tijdens deze bijeenkomst zijn de basisprincipes van de openbare verlichting uitgelegd. Later op de avond zijn een aantal kleine proeflocaties in de gemeente Achtkarspelen bezocht om te ervaren of het iets zuiniger kan met de openbare verlichting. Alle aanwezigen vonden dit een goed idee en waren van mening dat het inderdaad wel "iets minder" mag zijn. Vervolgens is gezocht hoe we het "iets minder" vorm kunnen geven. Er is gezocht naar reële oplossingen om de opgelegde bezuiniging van € 50.000,- structureel waar te maken. Investeren in (nog) modernere materialen rendeert (helaas) niet zodanig dat dit tot een verantwoorde investering leidt. Hiervoor zijn twee redenen; 1. Het ontbreekt aan budget om extra te investeren. 2. De gemeente Achtkarspelen heeft een relatief jong en modern verlichtingsbestand waarvan het energieverbruik al relatief laag is. Met andere woorden er zijn geen grote voordelen te halen uit voortijdige vervanging door bijvoorbeeld Led verlichting. Heel plat gezegd komt het er op neer dat het licht uit moet om de bezuiniging waar te kunnen maken. Met het huidige budget kunnen er geen hoogstandjes meer verwacht worden, maar verwachten we wel een verantwoord en algemeen aanvaard verlichtingsbeleid te kunnen voeren. Om erachter te komen waar het geaccepteerd is het licht uit te doen zijn er in het najaar van 2012 in alle dorpen proeflocaties ingericht. PROEVEN In de herfst van 2012 zijn er op grote schaal proeven ingericht om te onderzoeken welk effect het op grote schaal dimmen en uitzetten van de openbare verlichting heeft. De volgende proeven zijn onderzocht; 1. Alle verlichting dimmen. Uitleg; Wanneer de openbare verlichting 's avonds aan gaat brandt deze op 100%. Om 22.30 uur wordt de verlichting normaal gesproken gedimd naar ca. 50%. In de proef werd de verlichting in de avonduren niet meer op 100% gezet maar slechts ingeschakeld op 50% (het niveau wat normaal om 22.30 uur inging). Dit betekent dat het verlichtingsniveau en het energieverbruik wordt verlaagd. 2. Om en om uitschakelen van de verlichting op industrieterreinen 3. Om en om uitschakelen van de verlichting binnen de bebouwde kom in woongebieden en langs doorgaande routes 4. Uitschakelen van verlichting in het buitengebied. RESULTATEN In het najaar (29 november 2012) zijn we weer samengekomen met de vertegenwoordigers van de Plaatselijke Belangen en raadsleden. Op deze avond zijn weer diverse proeflocaties bezocht. Wederom waren alle aanwezigen (vertegenwoordigers van de Plaatselijke Belangen en nu ook de raadsleden) het eens over de stelling dat het wel iets minder kan met de openbare verlichting in Achtkarspelen. 1. Alle verlichting dimmen. We hebben o.a. in Twijzelerheide, Twijzel en Drogeham het hele dorp continu in de "dim" stand gezet. Hierop zijn geen negatieve reacties binnengekomen. Deze maatregel lijkt dus acceptabel. Als er voor gekozen wordt om deze maatregel in de hele gemeente door te voeren dan zal dit een besparing opleveren van ca. €14.000,- per jaar op de energiekosten. 2. Industrieterreinen Tijdens de rondritten met Plaatselijke Belangen en raadsleden langs de proefopstellingen zijn ook verschillende industrieterreinen bezocht. Algemene opmerking was dat het hier zeker wel iets minder kan. De activiteiten op industrieterreinen nemen na 18.00 uur sterk af en op de industrieterreinen zijn geen koopavonden. Vervolgens zijn er gesprekken geweest met een deel van de ondernemers van de drie grotere industrieterreinen (industrieterrein De Swadde in Buitenpost, industrieterrein De Lauwers/Lauwerskwartier in Surhuisterveen en industrieterrein Oastkern/Westkern in Kootstertille) en de wethouder. In deze gesprekken konden de aanwezige ondernemers zich in het algemeen vinden in het voorstel van de wethouder om op de industrieterreinen de verlichting om en om te verwijderen.
-4-
Nb. ook in Harkema is een voorlichtingsavond georganiseerd voor de ondernemers op de industrieterreinen maar helaas was de opkomst hier 0.
3. Om en om verwijderen van verlichting binnen de bebouwde kom. Om alle bewoners van de dorpen te laten zien hoe een straat eruit ziet wanneer we om en om een mast weghalen is er voor gekozen om deze proeven aan de hoofdstraten van de dorpen in te richten. Gebleken is dat het in de dorpscentra en langs de doorgaande routes minder acceptabel is om de verlichting om en om weg te halen. Algemeen werd 29 november door vertegenwoordigers van Plaatselijke Belangen en aanwezige raadsleden naar voren gebracht dat deze besparing buiten de doorgaande hoofdroutes en dorpscentra wel acceptabel is. 4. Uitschakelen van verlichting in het buitengebied. Bij het doven in het buitengebied zijn kruisingen, discontinuïteiten en scherpe bochten niet gedoofd (i.v.m. de verkeersveiligheid). Bij de proeven in het buitengebied bleek dat op plaatsen waar geen huizen staan er geen commentaar is op het doven van de verlichting. Wanneer er sprake is van lintbebouwing vindt men het niet acceptabel dat de verlichting gedoofd wordt. Meest gehoorde opmerkingen zijn de vindbaarheid van de uitrit en het gevoel van onveiligheid als er geen openbare verlichting meer is (sociale veiligheid). VOORSTEL 1. Alle verlichting dimmen. Dimmen kan worden gedefinieerd als het aanpassen van het verlichtingsniveau aan een, op dat moment actuele situatie of lokale omstandigheden. Er zijn diverse manieren denkbaar waarop het verlichtingsniveau kan worden gevarieerd. In z’n algemeenheid kunnen deze manieren worden onderscheiden in de categorieën optimalisatie en statisch, actief en dynamisch dimmen. De gelijkmatigheid van de verlichting blijft gehandhaafd. Het voordeel van dimmen is dat de perceptie van de helderheid minder snel afneemt dan de hoeveelheid vermogen dat wordt gedimd en het dimmen doet geen afbreuk aan de verlichtingskwaliteit. Dit in tegenstelling tot het om en om verwijderen van verlichting. Om dit te realiseren moeten alle lichtmasten in de zogenaamde nachtstand gezet worden. Dit moet per mast ingeregeld worden. De kosten bedragen ca. € 4,- per mast. Het dimmen naar 50% levert een energiebesparing op van ca € 14.000,= per jaar. 2. Industrieterreinen In totaal staan er 295 lichtmasten op de industrieterreinen. Bij het om en om verwijderen zullen er in totaal 134 lichtmasten verwijderd worden (dit is ca. 3% van het totale areaal). Dit levert jaarlijks een besparing op van ca. € 13.400,-. Nb. bij het om en om verwijderen van de openbare verlichting zal rekening gehouden worden met de situatie ter plaatse. Bij kruisingen, in scherpe bochten en bij discontinuïteiten zal de verlichting gehandhaafd blijven. Plaatsnaam, naam industrieterrein
Totaal aanwezig aantal lichtmasten
Te verwijderen
Buitenpost De Swadde
60
29
Kootstertille Westkern
30
14
Kootstertille Oastkern
34
15
Surhuisterveen De Lauwers
51
20
Surhuisterveen Lauwerskwartier
55
26
Harkema Feanterij
8
4
Harkema Nijewei
16
7
Harkema Quakenburg
28
13
Twijzelerheide De String
13
6
-5-
Totaal
295
134
3. Om en om verwijderen van verlichting binnen de bebouwde kom. 3a. In de dorpskernen op advies van diverse Plaatselijke Belangen (verder te noemen als PB's) een aantal lichtmasten verwijderen Aan het eind van de informatieavond (29 november 2012) is voorgesteld om de Plaatselijke Belangen een voorstel te laten doen welke verlichting naar hun mening in hun dorp verwijderd kan worden. Aan deze oproep is gehoor gegeven door een aantal Plaatselijke Belangen. Er zijn tekeningen verstrekt aan de Plaatselijke Belangen met daarop de locaties van de bestaande lichtmasten. Op deze tekeningen hebben de Plaatselijke Belangen aangeven welke masten (naar hun mening) kunnen vervallen. Natuurlijk zijn er ook verzoeken voor uitbreidingen ingetekend. Niet alle Plaatselijke Belangen hebben een voorstel ingediend. Reden hiervoor is dat ze het moeilijk vonden om als Plaatselijk Belang de beslissing te nemen waar wel en waar geen verlichting. Een aantal laat deze beslissing liever over aan de gemeente. Onderstaand de Plaatselijke Belangen die wel gereageerd hebben op het verzoek om aan te geven welke verlichting er volgens hen verwijderd kan worden. Zij hebben dit op tekening aangegeven. Volgens de concrete voorstellen van de Plaatselijke Belangen kunnen er ca. 79 lichtmasten verwijderd worden. De jaarlijkse besparing bedraagt ca. € 7.900,-. Reactie Plaatselijke Belangen Plaatsnaam Totaal aantal lichtmasten Boelenslaan
98
Te verwijderen volgens opgaaf Plaatselijk Belang 17
% van het totaal aantal per plaats
Gerkesklooster/Stroobos
194
22
11%
Kootstertille
394
2
1%
Twijzel
103
18
18%
Twijzelerheide
246
20
8%
Totaal
1035
79
gemiddeld 7.6%
17%
3b. Het bij A genoemde percentage uitrollen over alle dorpen in de gemeente. Omdat de inbreng van de het dorp Kootstertille het gemiddelde nogal drukt lijkt een percentage van ca. 10% haalbaar. In totaal zullen er dan 416 lichtmasten worden verwijderd. Nb. bij het om en om verwijderen van de openbare verlichting zal rekening gehouden worden met de situatie ter plaatse. Bij kruisingen, in scherpe bochten en bij discontinuïteiten zal de verlichting gehandhaafd blijven. 3c. In de dorpskernen op eenduidige wijze de lichtmasten om en om verwijderen. De doorgaande hoofdroutes en dorpscentra worden hierbij ontzien. In totaal zullen er dan 796 lichtmasten worden verwijderd. Nb. bij het om en om verwijderen van de openbare verlichting zal rekening gehouden worden met de situatie ter plaatse. Bij kruisingen, in scherpe bochten en bij discontinuïteiten zal de verlichting gehandhaafd blijven. Voorstel eenduidig verwijderen binnen de bebouwde kom Dorp Totaal aantal Te verwijderen lichtmasten
% van het totaal aantal
-6-
Augustinusga
163
27
17
Boelenslaan
98
26
27
Buitenpost
947
222
23
Drogeham
251
46
18
Gerkesklooster/Stroobos
194
33
17
Harkema
581
117
20
Kootstertille
394
106
27
Surhuisterveen
1063
221
21
Surhuizum
124
28
23
Twijzel
103
45
44
Twijzelerheide
246
59
24
Buitengebied
414
nvt
nvt
Totaal
4578
796 930(totaal)-134(industrie)
4. Verwijderen van verlichting in het buitengebied. In het buitengebied kan door reconstructie, gewijzigde omstandigheden zoals van 80 naar 60 km/uur of door een verouderde installatie aanleiding zijn om de openbare verlichting aan te passen. Voor het buitengebied zijn een aantal uitgangspunten waar de verlichting in stand gehouden wordt; verlichting op kruisingen, langs scherpe bochten en discontinuïteiten laten staan verlichting bij bushaltes handhaven langs wegen met gemengd verkeer (auto's en fietsers) LET OP De genomen keuzes worden uitgevoerd in het najaar van 2013 en blijven tenminste tot 1 mei 2014 van kracht. Tussentijds worden er geen aanpassingen gedaan. Steekhoudende meldingen en klachten worden door het KCC geregistreerd en zullen in de evaluatie behandeld worden. KOSTEN EN BATEN Dimmen Kosten bedragen ca. € 4,- per mast voor het in dimstand zetten. Totale kosten voor het inregelen van de dimstand € 18.000,-. De structurele jaarlijkse opbrengsten bedragen € 14.000,-. Kortom in 2014 kost het € 4.000,- extra om vervolgens vanaf 2015 structureel € 14.000,- te besparen op de energiekosten. Gedoofd maar nog niet verwijderd Conform voorstel wordt ca. 12,5% van de openbare verlichting in eerste instantie gedoofd maar nog niet verwijderd. Het doven van verlichting levert met ingang van 2014 structureel een voordeel op voor de begrotingspost electriciteit ter grootte van € 16.740,75. Het dimmen van de openbare verlichting (scenario 1) levert met ingang van 2014 structureel een besparing op van € 14.000,-. Echter in 2014 worden voor het inregelen van het dimscenario € 18.000,- aan kosten gemaakt. Wij stellen voor deze eenmalige kosten te dekken uit de besparing op electriciteit in 2014. Vanaf 2015 wordt de totale besparing op electriciteit structureel ca. € 30.000,-. Onderhoud Voor de periode dat de verlichting gedoofd is, maar nog niet is verwijderd wordt enkel een besparing behaald op de elektriciteitskosten van 12,5%. Na het verwijderen van de verlichting, conform voorstel in
-7-
2016, zal op de begrotingsposten voor het onderhoud ook 12,5% structureel bespaard worden (ca. € 10.000,- structureel). Verwijderen van lichtmasten De kosten voor het verwijderen van een lichtmast bedragen ca. € 350,- per mast. Het afkoppelen van een lichtmast en het plaatsen van een eindmof kost € 225,= , het administratief verwijderen € 55,= en voor het opnemen van de lichtmast en afvoeren nog eens € 70,-. Het in stand houden van een lichtmast kost ca € 100,- per lichtmast per jaar (electra, netbeheer, beheer en onderhoud en afschrijving). Desinvesteren Het verwijderen van de lichtmasten voordat ze afgeschreven zijn is een des-investering. Een deel van de materialen kunnen hergebruikt worden. Voor een groot deel zijn ze overbodig. De bestaande lichtmasten hebben een boekwaarde van € 742.813,- in 2016. Conform dit voorstel wordt 12,5% van het areaal opgeruimd. Dit deel vertegenwoordigt een waarde van € 92.851,63. In de financiële bijlage vindt u dit bedrag terug. Kapitaallasten In de begrotingspost staat structureel een stelpost reservering opgenomen ter grootte van € 40.377,voor 2014 en verder. Deze post komt te vervallen. De reden hiervan is dat de lichtmasten niet in één keer zullen worden vervangen, maar gefaseerd. Kadernota 2016 Om de voorgestelde bezuinigingsmaatregelen uit te kunnen voeren (lichtmasten verwijderen en een deel desinvesteren) en daarmee structureel te bezuinigen op de post openbare verlichting wordt voorgesteld een eenmalig budget te reserveren in de kadernota van 2016 ter grootte van € 291.000,-. Jaarlijkse besparing Totale jaarlijkse besparing is met voorgestelde keuze 1 – 2 - 3b en 4; 2014 2015 2016 2017
conform voorstel – € 12.740,75 – € 30.991,88 – € 41.562,25 – € 41.975,75
door vervallen kapitaallasten € 40.377,€ 43.678,€ 46.979,€ 64.189,38
totaal ca € 53.000,ca € 75.000,ca € 89.000,ca € 106.000,-
Aanbestedingsvoordeel Onlangs is het onderhoud aan de openbare verlichtingsinstallatie als raamovereenkomst aanbesteedt. Ten opzichte van de vorige aanbesteding is er goed aanbesteedt. Dit vertaalt zich naar een voordeel van €13.000,- per jaar (voor de komende vier jaar=contractperiode). ZWAKKERE VERKEERSDEELNEMERS Waar mogelijk en noodzakelijk zal er extra geïnvesteerd worden in de verlichting langs schoolfietsroutes. Bij voorkeur door het toepassen van led-grondspots (100% zonne-energie). Deze verlichting is reeds aanwezig in het fietspad Monnikeweg bij Gerkesklooster en het nieuwe fietspad langs de Feartswâl bij Harkema. Uitgangspunt is de schoolfietsroutes oriënterend te verlichten. Dit betekent om de 300-500 meter een lichtmast of op een andere wijze in de oriëntatie te voorzien. Afhankelijk van de situatie zal afgewogen worden of de aanleg van led grondspots (100% zonne-energie) in het wegdek de beste oplossing is. Er zijn een aantal verzoeken door Plaatselijke Belangen verenigingen neergelegd. In de meeste gevallen is de led grondspot een passende oplossing. We stellen voor gefaseerd deze verzoeken uit te voeren en hiervoor jaarlijks € 8.750,- te reserveren (dekking uit de behaalde extra besparing, m.i.v. 2015) voor de daarop volgende 10 jaar . Uitgaande van jaarlijkse aanleg van ca. 1 km1 € 8.750,- aanlegkosten
-8-
Jaarlijkse onderhoudsgelden 100% zonne-energie dus vrij van elektra kosten uitval 5% (=3.5 stuks per km1/jaar) € 437,50 jaarlijkse onderhoudskosten per km1/jaar € 400,totale onderhoudskosten per jaar € 837,50 Onderstaand tabel is een uitwerking van bovengenoemde gegevens
Jaar 1 8750
Jaar 2
Jaar 3
Jaar 4
Jaar 5
Jaar 6
Jaar 7
Jaar 8
Jaar 9
Jaar 10
8750
8750
8750
8750
8750
8750
8750
8750
8750
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5
837,5 837,5
8750
9587,5
10425 11262,5
12100 12937,5
13775 14612,5
15450 16287,5
Vanaf het tiende jaar is er structureel € 16.287,50 + inflatie benodigd voor het in stand houden van de aangelegde led verlichting. Immers in jaar 11 moet de verlichting van jaar 1 vernieuwd worden. Fietsroutes die in beeld zijn om led grondspots aan te brengen zijn; fietspad Lege Finne, fietspad De Stûken, fietspad Feartswâl, fietspad Boelenswei, fietspad Mounewei/Ikewei, fietspad Blauwhuisterweg, fietspad Rysloane, fietspad Hamsterpein, fietspad Bjirkewei (deze lijst is niet uitputtelijk) In de verschillende overleggen met verenigingen van Plaatselijke Belangen hebben een aantal PB's aangegeven dat ze bereid zijn mee te financieren om de realisatie van extra verlichting te bespoedigen. De initiatieven om met cofinanciering de verlichting te realiseren zullen als eerste getracht worden te realiseren. De uitvoering geschiedt gefaseerd en wordt afgestemd met het wegenonderhoud. KANTTEKENINGEN De zorg voor Openbare orde en veiligheid De zorg voor openbare orde en veiligheid is één van de meest kenmerkende taken van de overheid. De gemeente is volgens het Nieuw Burgerlijk Wetboek (boek 6, artikel 174) in haar functie van wegbeheerder verantwoordelijk voor het goed functioneren van de openbare verlichting op de openbare weg. In beginsel is de gemeente aansprakelijk voor schade als de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden mogen worden gesteld en dientengevolge gevaar oplevert. Dit komt ook tot uitdrukking in de Gemeentewet: op grond van artikel 160 heeft de gemeente tot taak om te zorgen voor de openbare orde en veiligheid binnen de gemeente. Als uitvloeisel hiervan (sociale veiligheid) en vanwege de verkeersveiligheid wordt er door de gemeente openbare verlichting aangebracht en in stand gehouden. Wetgeving Ten aanzien van de openbare verlichting is bij wet niets geregeld. Er is wel een landelijke richtlijn voor de openbare verlichting (de ROVL 2011). De richtlijn geeft advies over de hoeveelheid licht. Maar de gemeente is niet verplicht te verlichten. Wel is er sprake van een zorgplicht. De gemeente is als wegbeheerder aansprakelijk voor schade wanneer de verlichting niet voldoet aan de eisen die hieraan gesteld mogen worden. Door richtlijnen vast te stellen dragen we bij aan het verminderen van aansprakelijkheid.
-9-
Het staat de gemeente vrij om de richtlijn los te laten. De ROVL-2011 is slechts een richtlijn. Hier kan vanaf worden geweken mits dit beleidsmatig is onderbouwd en vastgelegd. Wanneer er verlichting wordt verwijderd dan wordt er bewust gekozen voor een lager niveau. ROVL 2011 (Richtlijn Openbare VerLichting) Als aanvaardbaar peil wordt ten aanzien van de verlichtingskwaliteit van de openbare verlichting de ROVL 2011 gehanteerd. Deze richtlijn gaf tot op heden houvast bij het maken verlichtingsplannen. In het beleid voor de openbare verlichting van 2001 heeft de raad zich geconformeerd aan deze richtlijn. Conform dit voorstel laten we de richtlijn los voor de gebieden buiten de dorpscentra en de doorgaande hoofdroutes. De richtlijn wordt gecontinueerd inzake de gelijkmatigheid van de verlichting in de dorpscentra en de doorgaande hoofdroutes. Dit houdt in dat de lichtmast afstanden conform de ROVL in stand blijven. Echter voor alle gebieden geldt dat het verlichtingsniveau (de hoeveelheid licht die een lamp geeft) naar beneden wordt bijgesteld naar ca. 50% van het huidige niveau (=ROVL). Aansprakelijkheid In 1992 heeft er een ingrijpende wijziging plaatsgevonden in het Burgerlijk Wetboek (BW) in verband met de rechtspositie van de Nederlandse gemeenten in hun functie als wegbeheerder. Op basis van boek 6 van het BW bestaat namelijk de mogelijkheid om de wegbeheerder aansprakelijk te stellen voor schade ten gevolge van het in ondeugdelijke staat verkeren van de weg, de opstal (Art. 6:174 BW) en voor het niet dan wel onvoldoende deugdelijk functioneren van de verlichtingsinstallatie (Art. 6:162 BW). Het aansprakelijkheidsbeginsel heeft enkel betrekking op de verkeersveiligheidsfunctie. De aansprakelijkheid van de wegbeheerders is op deze wijze overgegaan van schuld- naar risicoaansprakelijkheid. Dit houdt in dat de wegbeheerders in voorkomende gevallen moeten kunnen aantonen dat hen, zowel op het gebied van verlichtingskwaliteit als wat betreft het onderhouden van de weg en de verlichtingsinstallatie, in redelijkheid niets te verwijten valt. Het ontbreken van financiën om het onderhoudsniveau op een aanvaardbaar peil te houden dan wel gebreken te verhelpen evenals het overdragen van het eigendom of het uitbesteden van werkzaamheden, doet de aansprakelijk niet teniet. Verkeersveiligheid Wel moet de gemeente als wegbeheerder de verkeersveiligheid waarborgen. Op de doorgaande hoofdroutes is het niet wenselijk om verlichting te verwijderen. Dit is ook uit de proeven gebleken. Op de routes waar verlichting verwijderd wordt is het belangrijk om de aanwezige belijning en bermplanken goed op orde te hebben en te houden (bestaande onderhoud continueren). Eenduidigheid Belangrijk onderdeel bij de totstandkoming van beleid is dat duidelijk is waar voorzien wordt in openbare verlichting en in welke mate en waar niet. Verkeerstellingen die in eigen beheer met radarapparatuur worden uitgevoerd kunnen in belangrijke mate bijdragen. Op deze wijze kan het aantal verkeersbewegingen per wegvak een onderdeel uitmaken van de afweging om verlichting te plaatsen. Verlichtingskunde Om een goede keuze te kunnen maken is het noodzakelijk om een aantal basisbegrippen van de OVL te weten. De verlichtingssterkte De verlichtingssterkte (helderheid) is de totale invallende lichtstroom die op een bepaald oppervlak terecht komt. Het gaat hierbij dus om invallend licht, niet om uitgestraald licht. Voor verlichtingssterkte wordt de eenheid lux [lx] gebruikt. Een lagere verlichtingssterkte, te bereiken door de verlichting te dimmen, is zoals ook uit de proeven is gebleken niet extra hinderlijk/gevaarlijk.
Gelijkmatigheid Om te voorkomen dat objecten ‘verdwijnen’ tegen een donker weggedeelte, moet het luminantie patroon voldoende gelijkmatig zijn. Bovendien wordt een ongelijkmatig patroon als hinderlijk ervaren. De gelijkmatigheid van de wegdek luminantie is een van de belangrijkste aspecten om in het donker waar te kunnen nemen. Het om en om verwijderen levert uiteraard een besparing op de energie- en onderhoudskosten op. Een nadeel van deze aanpak is dat dit ten koste gaat van de verlichtingskwaliteit en dan met name de hierboven beschreven gelijkmatigheid van de verlichting. LED (Light Emitting Diode) verlichting
- 10 -
Led heeft de unieke eigenschap dat bij dimmen (minder stroom door de led) het rendement toeneemt. Ook in de kou neemt het rendement toe, in tegenstelling tot de op fluorescentielampen gebaseerde spaarlampen, die in de kou juist minder licht gaan geven. Een led kan heel veel meer uren licht geven dan een spaarlamp voordat hij defect gaat. Om de vereiste verlichtingssterkte en gelijkmatigheid te verkrijgen is bij armaturen met LED minder vermogen nodig (ca 40%) dan met conventionele verlichting. Het toepassen van LED verlichting levert een besparing op van ca 40% op de energiekosten. Omdat geen lamp remplace (lamp vervangen om de 4 jaar) meer nodig is levert dit ook een aanzienlijke besparing op het onderhoud. Als er dan ook nog gedimd wordt kan de energiebesparing oplopen tot wel 60%. De verwachte levensduur van de huidige generatie led bedraagt ca. 60.000 branduren. In Achtkarspelen wordt al een aantal jaren led verlichting geplaatst. Dit gebeurt bij bijvoorbeeld bij vervangingsprojecten van verouderde verlichting. Inmiddels zijn ca. 200 led armaturen geplaatst (=5% van het areaal).
IN TE VULLEN DOOR REDACTEUR Toelichting op advies Advies Bedrijfsvoering Akkoord Visie andere betrokken afdelingen Samenvatting ten behoeve van openbare besluitenlijst De kosten voor het beheer en onderhoud van de openbare verlichting structureel verlagen. Hiertoe de volgende acties ondernemen; Het verlichtingsniveau van de gehele openbare verlichtingsinstallatie dimmen Op de industrieterreinen om en om de openbare verlichting doven en na een proefperiode van een jaar overgaan tot het definitief verwijderen Buiten de doorgaande routes en dorpscentra om en om de openbare verlichting doven en na een proefperiode van een jaar overgaan tot het definitief verwijderen Bij het om en om verwijderen van de openbare verlichting zal rekening gehouden worden met de situatie ter plaatse. Bij kruisingen, in scherpe bochten en bij discontinuïteiten zal de verlichting gehandhaafd blijven. Verbeteren van de verlichting/geleiding langs belangrijke schoolfietsroutes. Hiertoe de volgende acties ondernemen; Een deel van de besparing, vanaf 2015, structureel inzetten voor de verbetering van de verlichting langs belangrijke schoolfietsroutes door middel van led-grondspots (100% op zonne-energie). Een aantal Plaatselijke Belangen verenigingen (PB's) hecht grote waarde aan het verbeteren van een aantal fietstrajecten. Om de realisatie te bespoedigen hebben een aantal PB's aangegeven een cofinanciering met de gemeente aan te willen gaan. Uitvoering gefaseerd en afgestemd op het wegonderhoud. Relatie tot gemeentelijk beleid (o.a. eerdere beleidsuitgangspunten, wettelijke plicht, maatschappelijk belang, nieuw inzicht) Relatie met samenwerking Tytsjerksteradiel Te voorziene inzet middelen (bestaand budget, nieuw beleid, formatie, subsidies e.d.) Termijnplanning
