NUL, luister CD nummer 1 Een cijfer dat niets waard is en andere cijfers tien keer zo veel waard maakt. We kunnen niet meer zonder en onze computers al helemaal niet. Wat leer je: dat het getal nul een bijzondere functie heeft, je maakt kennis met het getallenstelsel van de Romeinen en het begrip “negatieve getallen”. Bespreek samen: Wat is nul? Is nul niks? Waarom is nul handig? Wat zijn negatieve getallen? Wat betekent “onder nul”? Maak: Maak een collage met foto’s waar sprake is van onder nul. Geef daarbij aan wat het nulpunt is en waarom dat het nulpunt is. Rekenen: I
=
1
XI
=
11
XXX
=
30
CCXXIV
=
224
II
=
2
XII
=
12
XL
=
40
CCC
=
300
III
=
3
XIII
=
13
L
=
50
CD
=
400
IV
=
4
XIV
=
14
LX
=
60
D
=
500
V
=
5
XV
=
15
LXX
=
70
DC
=
600
VI
=
6
XVI
=
16
LXXX
=
80
DCC
=
700
VII
=
7
XVII
=
17
XC
=
90
DCCC
=
800
VIII =
8
XVIII =
18
C
=
100
CM
=
900
IX
=
9
XIX
=
19
CXI
=
111
M
=
1000
X
=
10
XX
=
20
CC
=
200
MM
=
2000
Uitleg over de Romeinse cijfers vind je hier: http://www.math4all.nl/Wiskundegeschiedenis/Onderdelen/RGRomeinen.html Maak voor elkaar sommen met Romeinse cijfers en reken deze uit. Schrijf een aantal Romeinse cijfers, bijvoorbeeld je geboorte datum, huisnummer, etc.
DE TRANSISTOR, luister CD nummer 4 In allerlei handige apparaten, zoals je mp-3 speler, zitten kleine elektronische schakelaars die de elektrische stroom de goede kant uit sturen. Er passen een paar miljard van die transistoren op de nagel van je pink. Wat leer je: je leert dat een transistor een hele kleine schakelaar is. Onderdelen die goed bij dit onderwerp passen zijn nummer 23 (elektromagnetisme) en 45 (telefoon) Bekijk: http://www.wetenschap24.nl/video/bekijk/wmv/1/de-transistor-een-schakelaar-voorde-moderne-tijd.htm en http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20100317_stroomkring01 Onderzoek: Hoeveel elektrische apparaten gebruik je op een dag? Maak een overzicht in de vorm van een staafdiagram. Experimenteren / maken: Maak stroomkringen, gebruik hiervoor de spectro. Bedenk verschillende types schakelaars. Het werkblad kun je downloaden op: http://www.techniekinjeklas.nl/opdrachten/ontwerp-een-schakelaar
Kwantum, luister CD nummer 11 De toverachtige kwantumwereld zit binnen in een atoom, waar de allerkleinste deeltjes de dienst uitmaken. Elektronen kunnen daar op twee plaatsen tegelijk zijn! Wat leer je: je leert over atomen, piepkleine deeltjes… Deze les is goed samen te maken met luister cd nummer 9 ( kernbom/atoombom) en 19 (het standaard model) en 50 (nanotechologie) Bekijk: Een jongen vertelt iets over quarks (in het Engels) http://www.planet-sciast.com/view_clip.cfm?cit_id=2692 Uitleg over atomen (in het Engels) http://www.youtube/watch?v=aTFCKbZw8QY&feature=related Bekijk en lees: Een digitale tour door de kwantum wereld: http://particleadventure.org/ In het Nederlands: http://www.xs4all.nl/-adcs/Deeltjes/adventure.html Ervaar: Wat is nu de grootte van een atoom, bekijk de instructie op: http://www.miamisci.org/af/sln/phantom/papercutting.html Tekenen: Zoek op internet op welke kwantum deeltjes er allemaal bestaan in de kwantumwereld. Maak een strip verhaal over hoe het er volgens jou uitziet in de kwantum wereld.
ENZYMEN, luister CD nummer 13 Enzymen knippen moleculen in stukjes of plakken moleculen aan elkaar. Ze verteren je eten, poetsen je tanden en wassen je kleren. Zonder enzymen in je lijf, kun je niet eens leven! Wat leer je: je leert dan enzymen stofjes zijn, die chemische reacties versnellen. En dat enzymen helpen bij het verteren van je eten en het afbreken van moleculen. Deze les past goed bij: luister CD nummer 39 (voedsel) Kijken: Bekijk de volgende filmpjes: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20021104_spijsverteringmens02 of http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20021104_spijsverteringmens05 Experimenteer: http://www.praktijkonderwijs.com/eigen%20lessen/proefjes/speeksel/index.htm Bekijk: Filmpje over kaas maken: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/kaasmakerijen Op pad: Regel dat je bij een kaasboerderij op bezoek mag, maak daar een verslag van met foto’s en presenteer deze powerpoint aan de klas.
KLIMAAT EN WEER, luister cd 15 Het weer van overmorgen is niet te voorspellen. Het klimaat is makkelijker te voorspellen, want dat gaat over een langere tijd. Toch kan het klimaat ook heel erg veranderen; dat was in het verleden zo, en dat zal in de toekomst ook gebeuren. Wat leer je: je leert dat weer en klimaat met elkaar te maken hebben. Bekijk: Filmpje over weer en klimaat: http://www.schooltv/beeldbank/clip/20081013_weerenklimaat01 Filmpje over het broeikas effect: http://www.schooltv/beeldbank/clip/20081013_nlenbroeikaseffect01 Filmpje over pinguïns en klimaatvoering: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20051104_opwarming01 maken: Maak en kleine tentoonstelling over het klimaat. Je kunt het volgende filmpje nog bekijken op klokhuis: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/klimaat Schrijven: Maak een werkstuk over het klimaat, je kunt bijvoorbeeld denken aan: noordpoolgebied, tropen, woestijn. Hoe passen mensen zich aan deze omstandigheden aan? Onderzoeken Maak een regenmeter, hou een maand lang bij hoeveel het geregend heeft, maak daar een staaf diagram van. Voor ideeën voor de regenmeter kun je kijken op: http://www.marjondehond.nl/index.php?hfdtype_nlD=6&item=147
FOUT, luister cd nummer 18 Fouten en vergissingen zijn helemaal niet zo erg in de wetenschap. Als ze maar verbeterd worden en dat gebeurt eigenlijk altijd. Soms win je met een foutje de nobelprijs…… Wat leer je: je leert dat wetenschap een opeenstapeling is van verbeterde fouten en dat wetenschappers onderzoeksvragen stellen waarop met experimenten en antwoord wordt gegeven. Praten: Bespreek de ontdekking van de magnetron en andere ontdekkingen in de wetenschap, zoals: antibiotica, post-it briefjes, theezakje enzovoort. Wat betekend dit voor ons? Ontwerpen: Zoek een aantal veel gebruikte voorwerpen, bijvoorbeeld: koffiekopje, kleerhanger, plakbandhouders, kaasschaaf…. Enzovoort. Bedenk welk voorwerp jij wilt verbeteren om het nog handiger te maken. Maak hier een tekening van met kleurpotlood. Ontwerp zelf iets nieuws wat ook daadwerkelijk gebruikt zou kunnen worden. Dus het moet maakbaar zijn, gebruiksvriendelijk, etc.
HET STANDAARDMODEL, luister CD nummer 19 Het standaard model is een belangrijke theorie over deeltjes die kleiner zijn dan een atoom. Als die theorie klopt, moeten higgs-deeltjes bestaan. Maar niemand kan deze deeltjes nog vinden…. Wat leer je: je leert dat alles opgebouwd is uit materie, dat materie bestaat uit elementaire deeltjes, dat deeltjes en krachten samen het standaard model vormen. En dat met de deeltjesversneller hier onderzoek naar gedaan wordt. Kijken: Bekijk het filmpje over de deeltjesversneller van CERN: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/deeltjesversnellers Kijken en spelen: http://project-cernland.web.cern.ch/project-CERNland/
PLASTICS, luister CD nummer 20 Alle soorten plastic zijn gemaakt van lange slierten van verschillende moleculen. Er zijn dus ook verschillende soorten plastics. De nieuwe generaties plastics gaan licht geven en elektriciteit maken. Wat leer je: Je leert dat plastic door mensen wordt gemaakt en dat plastic bestaat uit lange slierten moleculen. Praten: Praat over het luisterfragment op de cd. Bestaat het plastic eiland echt? Zou het kunnen bestaan, waar zou het dan kunnen liggen. Hoe is het daar ontstaan? Kijken: Wat is plastic: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20100317_plastic01 Plastic uit aardolie: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030623_aardolie04 Plastic tassen: http://www.schooltvbeeldbank/clip/20060411_zakken01 Experimenteren: Maak plastic van aardappels: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20040115_plastic01
Periodieksysteem, luister CD nummer 21 Alles bestaat uit een combinatie van atomen. Een atoom is het kleinste stukje van een stof die nog op stof lijkt. Er zijn 118 verschillende soorten atomen en als deze netjes staan in een tabel is dit het periodieke systeem. Je kunt verschillende soorten atomen zien en hun eigenschappen voorspellen. Wat leer je: je leert dat een molecuul een verzameling atomen is. Onderzoeken: Welke verschillende soorten metalen zijn er? Schrijf ze op. Welke metalen zijn magnetisch? Welke metalen zinken? Bekijk een grappige versie van het periodiek systeem: http://www.cmevdam.nl/mediapool/75/753105/resourses/big_7874804_0_950673.jpg Demonstreren: Bouw een model van een molecuul Uitleg: http://weblogs.nrc.nl/kleine_wetenschap/2008/11/22/een-grote-kleinemolecuul/ Denken: Hoe klein is een molecuul eigenlijk? Doe een gedachten experiment op: http://www.speeltech.nl/htm/onderwerpen/moleculen/hoe_klein_is.htm
MICRO-ORGANISMEN, luister Cd nummer 23 Dat zijn voor het oog onzichtbare organismen. Pas met een microscoop kun je ze zien en begrijpen hoe ze werken. Sommigen kunnen je ziek maken, anderen houden je juist gezond. Wat leer je: je leert dat de meeste bacteriën heel gezond zijn, maar dat je van sommige bacteriën ziek kunt worden. Kijken: Filmpje bacteriën en spijsvertering: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20021104_jelijf01 Filmpje HIV virus: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20081014_aids01 Filmpje griep: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/griep Maken: Maak net als Antonie van Leeuwenhoek een microscoop/ Uitleg op: http://www.hobbyprojecten.nl/projecten_pdf/microscoop.pdf
LEVENSDUUR, luister cd nummer 25 Sommige bomen worden 6000 jaar oud, sommige vliegen leven maar 1 dag! Als jezelf heel oud wilt worden kun je proberen mager te blijven maar of dat echt werkt weten we nog niet. Wat leer je: Je leert dat alle mensen ouder worden en doodgaan doordat ons lichaam slijt en dat onze levensduur mede bepaald wordt door het energie verbruik van ons lichaam. Praten: Heb een gesprek over het eeuwige leven. Stel je voor dat, dat zou kunnen, dat je nooit dood gaat, hoe zou je leven er dan uit zien? Zou je dat willen, lijkt je dat leuk? Kijken: Ouder worden: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/veroudering Maken: Neem foto’s mee van jezelf als baby, peuter, kleuter, middenbouwer en een foto van hoe je er nu uitziet. Maak een levensloop met jouw foto’s van jouw leven. Beschrijf daarbij heel precies welke lichamelijke verandering je hebt ondergaan.
GPS, luister CD nummer 26 Waar je ook bent op aarde, je navigatiesysteem kan de radiosignalen van minstens 4 satellieten ontvangen en met die informatie uitrekenen waar je bent. Wat leer je: Je leert dat GPS gebruik maakt van tenminste 4 satellieten, deze zweven rond de aarde en geven radio signalen. Kijken: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20071113_gps01 en http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/gps Maken en doen: Teken een plattegrond en volg een route op een kaart. Les idee op: http://web.archive.org/web/20070105164106/http://proto5.thinkquest.nl/kle0001/?contentid=115 Doen: Leer navigeren met een kaart en je horloge, uitleg op: http://www.hobbyprojecten.nl/projecten_pdf/horloge_navigatie.pdf
GELD, luister CD, nummer 27 Economen proberen te begrijpen en te voorspellen hoe de wereldeconomie werkt. Maar dit is net zo moeilijk als het weer. Wat leer je: je leert dat je van geld meer geld kan maken, dat je rente krijgt als je spaart en dat je rente moet betalen als je leent. Kijken: http://www.hetklokhuis/nl/onderwerp/bankbiljetten kijken en spelen: http://www.schooltv.nl/?nr=1747206&project=1727199 Spelen: Een game: http://www.eurowijs.nl/
CATATROFEN, luister CD nummer 29 65 miljoen jaar geleden botste er een steen van wel 10 kilometer breed uit de ruimte tegen de aarde! Bij deze ramp stierven heel veel dieren uit, dat zie je aan fossielen. Catastrofen zijn een deel van de geschiedenis van de aarde. Wat leer je: je leert dat natuurrampen klimaat veranderingen kunnen brengen en dat wetenschappers fossielen en sedimenten gebruiken om onderzoek te doen. Kijken: Dinosouriers : http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/ 20100224_beagle12 Fossielen: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20100224_beagle06 Gevolgen broeikas effect: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20051104_opwarming01 Maken: Maak zelf een fossiel: Uitleg op: http://villabeagle.vpro.nl/maak-zelf-een-fossiel/ Op pad: Zoek zelf naar fossielen op 1 van de vind plaatsen in Nederland. Op de volgende site vind je een lijst met vindplekken die geschikt zijn voor kinderen: http://www.fossiel.net/kids/zoekzelf.php
DE NORMAAL VERDELING: luister CD nummer 30 De meeste mensen hebben een gemiddelde lengte, heel grote en heel kleine mensen zijn er veel minder. Dat is geen toeval, die verdeling zie je in de natuur heel vaak. En toch komt dat door toeval. Wat leer je: je leert toevallige dingen in de natuur een normale kansverdeling hebben. Praten: Bespreek, wat is toeval, bestaat toeval? Wanneer is iets toevallig? Hoe groot is de kans op bepaalde gebeurtenissen? Hoe kun je die kans schatten? Maken: Gooi tenminste 50 keer met 2 dobbelstenen, schrijf op hoeveel je gooit (totaal van de 2 stenen) dat schrijf je 50 keer op. Maak daar een staafdiagram van. Wat gooi je het vaakst? Is dat toeval? Kun je het verklaren? Ontwerpen / maken: Maak een eigen Galton-bord. Aan welke eisen moet het voldoen? Wat gebeurt er als het niet lukt? Uitleg op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bord_van_Galton
ENTROPIE, luister CD nummer 32 Warme chocomelk wordt vanzelf koud, maar andersom gebeurt dat nooit. Warmte is energie en dat wil niet in een kopje zitten, die wil zich verspreiden. Mensen willen orde, energie wil chaos. Wat leer je: Je leert dat dingen vanzelf rommelig worden, maar nooit vanzelf weer netjes worden. Praten: Bespreek waarom er vanuit netheid wel chaos kan ontstaan, maar dat het nooit vanzelf weer netjes wordt! (denk aan je kamer) Experimenteren: In warm water bewegen moleculen sneller dan in koud water. Onderzoek dit:
http://www.c3/kids/nl/page481.asp http://www.proefjes.nl/proefje/033
SEKS, luister CD nummer 35 Seks is een omslachtige manier om jonkies te krijgen. Klonen zou makkelijker zijn. Maar 2 ouders hebben een biologisch voordeel; de soort wordt er afwisselender en sterker van. Wat leer je: dat voortplanting nuttig is omdat dat zorgt voor een mix van erfelijk materiaal zodat we beter bestand zijn tegen veranderingen. Kijken: Seks bij mensen: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20021104_seksuelevoorlichting10 Over bloemetjes en bijtjes: http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/voortplanting#
OCEAANSTROMINGEN, luister cd nummer 36 Al het water in de wereldzeeën stroomt van de polen naar de evenaar en weer terug. Rond en rond en rond, dat heeft grote gevolgen voor het weer, ook in Nederland. Wat leer je: je leert dat er systeem zit in oceaan stromingen, waardoor het klimaat en het weer worden beïnvloed. Kijken: Filmpje over oceaan stromen: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_zeestromen01
ELEKTROMAGNETISME, luister CD 37 Als je elektriciteit en magnetisme heel snel afwisselt krijg je elektromagnetische straling. Radio, TV, magnetron en Bluetooth, allemaal golvende deeltjes met de snelheid van licht. Wat leer je: je leert dat je elektriciteit en magnetisme kunt omzetten naar elektromagnetische golven (straling) Kijken: Filmpje Over de dynamo op je fiets en een oude beeldbuis: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20030701_elektriciteit01 geschiedenis van elektriciteit: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20100317_elektriciteit01 Maken: Maak je eigen elektromagneet http://www.kidsweekjunior.nl/page/391 experiment: Laat met een magneet een poppetje dansen: http://www/technopolis.be/nl/start_nu_met_experiment/archief_experimenten/e;ektr omagneet%20en%20danseresje.html
