Nieuwe diersoorten 2014
Vreemde Vogels Volière Monniksparkiet Grote Alexander parkiet Halsbandparkiet Mandarijn eend Carolina eend Noord Koreaanse bosfazant Heilige ibis Roodwang schildpad Wasbeer Stinkdier
ParkietenParadijs Grasparkiet Zebravink Kuifduif Diamant duif Manengans Maskerkievit
WolvenVallei Grijze wolf
Oehoe Volière Oehoe Raaf Zwarte ooievaar
ParkietenParadijs Het Park ietenParadijs is een volledig Australisch gethematiseerde volière. De basis van deze thematiek vormen de Australische graspark ieten, die net als de park ieten uit de ‘Vreemde Vogels Volière’ veelvuldig als huisdier gehouden worden. Graspark ieten k omen door vrijlaten en ontsnappen ook in de vrije natuur van Nederland voor. Ze overleven de winter echter niet en zijn dus niet officieel als exoot of ‘vreemde vogel’ gevestigd in ons land. GaiaZOO toont de grote groep graspark ieten in een volière met vijf andere Australische vogelsoorten. Zo voelen de graspark ieten zich wat meer thuis in ons ‘k oude k ik kerlandje’. Net als de graspark iet hebben ook de andere vijf soorten in het Park ietenParadijs een ‘relatie met de mens’. Daarnaast wil GaiaZOO met de bouw van het Park ietenParadijs tegemoet k omen aan de wens van bezoek ers om ‘dichter bij de dieren’ te k unnen k omen. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit vooral voor k inderen belangrijk is (en dit is ook de ervaring sinds de bouw van de KinderBoerderij in 2011). Door dieren en de natuur van dichtbij te k unnen beleven, ontwik k elen k inderen zich tot sociale individuen, die respect hebben voor hun omgeving (zowel dieren, mensen als de natuur). De Australische thematisering versterk t de beleving van de bezoek er, waardoor de educatieve boodschap beter en langer bek lijft. Grasparkiet Huisdier: sinds 1840 veelvuldig als kooivogel gehouden Mens-dier: levendige handel; door kweek ontstonden heel veel verschillende kleuren. Geïntroduceerd in o.a. Europa en Noord-Amerika Weetje: Grasparkieten zijn altijd samen. Als het overdag te warm is, rusten ze of zitten ze met elkaar te kwetteren. Ze maken dan ook hun veren mooi. Omdat grasparkieten niet hun eigen voorhoofd kunnen poetsen, helpen ze elkaar. Zo kunnen ze meteen de groepsbanden versterken. Zebravink Huisdier: sinds ca 1850 veelvuldig als kooivogel gehouden (vanwege mooie zang) Mens-dier: mensen hebben 30 verschillende typen zebravinken gekweekt Weetje: Zebravinken leven in grote groepen samen. De zebravinken uit één groep herkennen elkaar aan hun zang. Tijdens het broedseizoen splitst de groep op in paartjes. Mannetje en vrouwt je blijven hun hele leven bij elkaar. Australische kuifduif Huisdier: wordt veelvuldig als kooivogel gehouden Mens-dier: groter leefgebied doordat mensen meer open gebieden en water maakten Weetje: De Australische kuifduif leeft in grote groepen. Bij het opvliegen hoor je een kenmerkend fluitend geluid. Het vliegpatroon van de kuifduif lijkt op dat van andere duiven: hard klapwieken en lange glijvluchten wisselen elkaar af. Diamant duif Huisdier: al sinds 1868 gehouden als siervogel Mens-dier: mensen hebben 27 verschillende kleuren gekweekt Weetje: Om een vrouwtje te verleiden, buigt de mannelijke diamant duif zich voorover en spreidt zijn staartveren tot een waaier. Als een paartje gevormd is ‘kussen’ diamant duiven elkaar in de nek en geven ze elkaar voedsel. Manengans Huisdier: veel gehouden in watervogelcollecties Mens-dier: mensen maakten zoetwater structuren en weides, daar profiteert de manengans van Weetje: De manengans leeft altijd in de buurt van water. Toch zwemt hij maar zelden. Overdag graas t hij op het land en ‘s nachts slaapt hij vaak in een boom. De manengans is eigenlijk geen gans maar een eend.
Masker kievit Huisdier: wordt nauwelijks gehouden als volièrevogel Mens-dier: op vliegvelden vormen deze kieviten een groot probleem als ze hun nest en jongen beschermen Weetje: De maskerkievit is erg zorgzaam. Ze verdedigen nest en jongen fel tegen gevaar. Eerst zullen ze luid roepen en wild opvliegen. Daarna vallen ze de belager zelfs aan met de gele spoor (stekel) aan hun vleugel.
Vreemde Vogels Voliere In Nederland leven vele duizenden diersoorten die eigenlijk in een ander werelddeel of in een ander land thuishoren. Biologen noemen ze ‘exoten’ – omdat ze van oorsprong niet voork wamen in Nederland. Hoe zijn deze ‘vreemde vogels’ dan toch in ons land terecht gek omen? Door de mens. Ze reisden stiek em mee op schepen; we namen ze mee uit verre oorden om met ze te k unnen pronk en in siervogelcollecties of om op ze te jagen; we willen ze als huisdier houden; of voor de bonthandel. Er zijn ook heel veel ‘vreemde vogels’ die per ongeluk naar ons land k wamen (in onze k leding, aan de poten van dieren of in het ballastwater van schepen). Vaste voet aan de grond? Slechts een heel klein deel van de buitenlandse dieren en planten die naar Nederland verhuizen, is in staat om zich ook daadwerkelijk in ons land te vestigen. Gemiddeld genomen krijgt slechts een tiende van de binnenkomende buitenlandse soorten vaste voet aan de grond in een nieuw land. Over het algemeen geldt trouwens dat soorten die over een oost-west route verplaatst worden zich eerder zullen vestigen in het nieuwe land, dan wanneer ze zuid-noord verplaatst worden. Dit heeft er mee te maken dat ze via een oost-west route vaak in dezelfde klimatologische omstandigheden blijven. Gevolgen van ‘vreemde vogels’ Omdat ‘vreemde vogels’ hier van oorsprong niet thuis horen, kan hun aanwezigheid gevolgen hebben voor de Nederlandse natuur. Ze kunnen oorspronkelijke bewoners verdringen of ‘wegjagen’; ze kunnen ziektes meenemen waar onze inheemse dieren gevoelig voor zijn; en ze kunnen veel schade toebrengen aan landbouw of veeteelt; en zelfs de menselijke gezondheid in gevaar brengen. Als je een exotisch huisdier hebt waar je niet meer voor kunt of wilt zorgen, zet deze dan dus niet uit in de natuur… Vreemde vogels in GaiaZOO GaiaZOO wil graag aandacht besteden aan het voorkomen van ‘vreemde vogels’ in ons land. Hoe kunnen we op de beste manier met deze soorten samenleven? Of moeten we juist voorkomen dat ze zich in Nederland vestigen? Om deze problematiek dichter naar de bezoekers te brengen, is vanaf 28 juni een tiental ‘vreemde vogels’ in GaiaZOO te bewonderen. Via aantrekkelijke bebording en de mascotte Willie Wasbeer leren bezoekers van alles hen. Wie, wat, waar per diersoort Hieronder per diersoort een kort overzicht van de reden van introductie in Nederland, wanneer de soort hier arriveerde, hoeveel er in Nederland leven, welke problemen ze eventueel veroorzaken en waar ze van oorsprong vandaan komen. Monniksparkiet Waarom in Nederland: gehouden als siervogel Wanneer in Nederland: 1995 Hoeveel in Nederland: ca 50 – de populatie kan alleen in stand blijven door bijvoeren door mensen. Waar in Nederland: rondom Ouddorp en Herkingen in Zuid-Holland en Deventer. Problemen? : vooralsnog niet Waar vandaan: zuidoost Zuid-Amerika Grote Alexander parkiet Waarom in Nederland: gehouden als kooivogel (al meer dan 2.000 jaar) Wanneer in Nederland: 1997
Hoeveel in Nederland: ca 70 Waar in Nederland: Amsterdam en Haarlem Problemen? : ze broeden in boomholtes waar ook inheemse spechten en boomklevers gebruik van willen maken – de soort plant zich voort en breidt zich uit. Waar vandaan: Zuid en zuidoost Azië Halsband parkiet Waarom: gehouden als gezelschapsdier Wanneer in Nederland: 1968 Hoeveel in Nederland: ca 11.000 – de populatie wordt mede in stand gehouden door bijvoeren door mensen. – de soort plant zich voort en breidt zich uit. Waar in Nederland: in en rond grote steden (Haarlem, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht); recent verspreiding naar landelijk gebied. Problemen? : broedt in boomholtes waar ook grote bonte specht en boomklever gebruik van willen maken; ze eten veel vruchten waardoor fruittelers schade oplopen; bij de nestbomen veroorzaken ze voor omwonenden veel geluidsoverlast Waar vandaan: Zuidwest Azië en midden Afrika Mandarijneend Waarom in Nederland: gehouden als siervogel Wanneer in Nederland: waarschijnlijk al sinds enkele honderden jaren Hoeveel in Nederland: ca 125 – de soort plant zich voort en breidt zich uit. Waar in Nederland: rondom Arnhem, Midden Limburg; ook kleine kernen in Kerkrade en Brunssum Problemen? : broedt in holen van zwarte specht, maar gevolgen hiervan zijn onbekend. Waar vandaan: Oost Siberië, Oost China, noordelijk Noord-Korea Carolina eend Waarom in Nederland: gehouden als siervogel Wanneer in Nederland: rond 1985 Hoeveel in Nederland: ca 10 – de soort plant zich voort en breidt zich uit. Waar in Nederland: rondom Arnhem en Noord-Brabant Problemen? : soms kruisingen met wilde eend Waar vandaan: Noord-Amerika Noord Koreaanse bosfazant Waarom in Nederland : gehouden als siervogel en uitgezet voor de jacht Wanneer in Nederland: 600 na Christus Hoeveel in Nederland: 80.000-100.000 Waar in Nederland: hele land m.u.v. Hoge Veluwe, Flevoland en delen van Friesland Problemen? : niet van toepassing. Deze exoot mag sinds 1993 niet meer worden uitgezet t.b.v. plezierjacht. Daarna namen de aantallen af. Waar vandaan: grote delen van Azië, van de Kaukasus tot China Heilige ibis Waarom in Nederland: ontsnapt uit vogelparken Wanneer in Nederland: 2001 Hoeveel in Nederland: ca 10 – ontsnapte exemplaren werden teruggevangen waardoor aantallen beperkt zijn. Waar in Nederland: Botshol Problemen? : In Nederland nauwelijks vanwege geringe aantallen, maar in Frankrijk leeft een grote populatie. Daar prederen heilige ibissen op kustvogels en is er kans op verdringen van kwetsbare vogelsoorten; tevens concurrentie om nestplaatsen met inheemse koloniebroedende kustvogels. Waar vandaan: Afrika, onder de Sahel Roodwang schildpad Waarom in Nederland: gehouden als huisdier Wanneer in Nederland: 1951 Hoeveel in Nederland: onbekend – plant zich nog niet succesvol voort Waar in Nederland: meren en vijvers rond stedelijke gebieden (Randstad en Limburg)
Problemen? : vooralsnog geen aanwijzingen voor ecologische schade in Nederland, maar bij hogere aantallen kan dit veranderen. Sinds 1997 mag de soort niet meer worden geimporeerd in de EU. In andere landen zijn wel gevolgen bekend voor kwetsbare inheemse s oorten (o.a. competitie om zonlekjes, nestruimte, voedsel; introductie van ziektes; schade aan zeldzame planten en dieren via consumptie). Vooral bedreigde Europese zoetwater schilpad loopt gevaar. De roodwang schilpad staat op de lijst van de 100 meest schadelijke exoten. Waar vandaan: oostelijk Noord-Amerika Wasbeer Waarom: gehouden als pelsdier in Rusland en Duitsland, later losgelaten voor de jacht Wanneer in Nederland: rond 1970 Hoeveel in Nederland: enkele tientallen – nog geen officiële vestiging omdat de soort zich voor zover bekend nog niet voortplant in Nederland. Waar in Nederland: in alle provincies, maar met name in Limburg (in loofbossen met voldoende water) Problemen? : eet broedende vogels, eieren en nestjongen (zowel op de grond, als in bomen en holtes). Exacte impact is onbekend omdat onderzoek hiernaar ontbreekt. De wasbeer kan drager zijn van ziektes die schadelijk kunnen zijn voor de volksgezondheid en biodivesiteit (o.a. rabiës, west Nijlvirus, toxoplasmose, trichinella). W asberen mogen in Nederland worden bestreden door afschot. Waar vandaan: Noord-Amerika en Canada Gestreept stinkdier Waarom: gehouden als pelsdier en huisdier Wanneer in Nederland: rond 2005 Hoeveel in Nederland: ca 30 stuks – planten zich waarschijnlijk voort Waar in Nederland: zuidoost Friesland; standdieren waardoor verspreiding beperkt blijft Problemen? : drager van diverse zoönosen (rabiës, konijnenkoorts, toxoplasmose) Waar vandaan: Noord-Amerika en Canada
WolvenVallei Inheemse dieren die in het verleden uit Nederland (en grote delen van Europa) verdwenen door toedoen van de mens. We waren namelijk bang voor deze grote roofdieren en daardoor vervolgden we ze. Ze k wamen alleen nog voor in onherbergzame gebieden. Nu k omen wolven en andere grote roofdieren met hulp van de mens weer (bijna) terug in ons land. Grijze wolf Terug in Nederland? De grijze wolf is in 2013 op slechts 30km vanaf de Nederlandse grens in Duitsland gesignaleerd. In juni 2014 bracht een wolf waarschijnlijk 48 uur door in Drenthe. Wolven kunnen per dag zo’n 50 kilometer afleggen als ze op zoek zijn naar voedsel Het is een kwestie van tijd totdat de wolf zich weer in Nederland zal vestigen. Wees niet bang… Van nature hebben wolven angst voor mensen. Ze zullen ook in het drukbevolkte Nederland een rustig leefgebied kiezen, met zo min mogelijk menselijke verstoring. In het ruime verblijf van GaiaZOO kunnen bezoekers oog in oog staan met de wolven en zo ervaren dat het belangrijk is om respect voor deze machtige roofdieren te hebben. Dat is ook de belangrijkste les om samen te leven met wolven in de Nederlandse natuur: respect en afstand bewaren. Dan hoeven we niet bang te zijn voor de ‘boze wolf’.
Oehoe volière De oehoevolière heeft hetzelfde thema als de WolvenVallei. Oehoe De Europese oehoe was bijna verdwenen uit Nederland. Door actie vanuit de ‘oehoe werkgroep’ is de soort voor ons land behouden gebleven. In 2014 heeft een record aantal oehoes in Limburg gebroed; wel 14 broedparen.
De oehoe breidt zijn oorspronkelijke leefgebied vanuit Zuid-Limburg uit naar de Achterhoek en Brabant. Het gaat dus weer goed met deze grootste uil ter wereld! De oorpluimen op de kop van de oehoe hebben geen functie voor het gehoor. Raaf Raven zijn aaseters. Vroeger waren boeren niet blij met raven, omdat ze dachten dat ze jong vee opaten. Doordat ze raven vergiftigden, verdwenen ze rond 1900 uit Nederland Gelukkig gaven natuurbeschermers hen weer een tweede kans. Dankzij herintroductie in 1966, leven er weer ca 100 raven op en rond de Veluwe. In 2014 heeft de raaf voor het eerst sinds 1870 weer in Limburg gebroed (in de Maasduinen). Zwarte ooievaar Vele decennia geleden broedde de zwarte ooievaar ook in Nederland – in de ooibossen. Door het verdwijnen van de ooibossen verdween ook het broedgebied van zwarte ooievaars. In natuurgebied de Gelderse Poort (3.000 hectare) wordt getracht om opnieuw geschikt broedgelegenheid voor de zwarte ooievaar te creëren. Als zwarte ooievaars bij slecht weer over ons land trekken, rusten en foerageren ze vaak in de Peel. Daar worden wel eens groepjes van 10 gezien. De ondiepe plassen en rustige gebieden bieden voldoende voedsel.
