Maritiem Innovatie Programma

Maritiem Innovatie Programma Bijlage 3

Maritieme Maakindustrie Strategische Agenda juni 2006

Opgesteld door het maritieme bedrijfsleven

onder auspiciën van Nederland Maritiem Land Maritiem Kennis Centrum

Inhoudsopgave 1.

Toekomst voor de Maritieme Maakindustrie .................................................. 1 1.1. Toekomstvisie............................................................................................... 2 1.2. Marktkansen ................................................................................................. 5

2.

De Ambitie......................................................................................................... 15

3.

Thematische aandachtsvelden......................................................................... 19 3.1. Structuur van het plan................................................................................. 19 3.2. Complexe Specials ..................................................................................... 20 3.3. Procesinnovatie........................................................................................... 31 3.4. Eliminatie van Innovatiebelemmeringen.................................................... 43 3.5. Waarborgen Kennisbasis ............................................................................ 53

4.

Maatschappelijk belang ................................................................................... 63

5.

Organisatie ........................................................................................................ 67 5.1. Inleiding...................................................................................................... 67 5.2. Organisatiestructuur ................................................................................... 67

6.

Instrumentarium en financieel plan ............................................................... 71

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

© Stichting Nederland Maritiem Land / Maritiem Kennis Centrum

Toekomst voor de Maritieme Maakindustrie

___________________________________________________________________

1. Toekomst voor de Maritieme Maakindustrie Onder de Maritieme Maakindustrie wordt in dit kader verstaan het geheel van ontwerp, bouw, conversie en onderhoud van zeegaande schepen en werktuigen, schepen voor de binnenvaart, marineschepen en de grote jachtbouw. Het omvat hoofd- en on-

10 jaar. De maat hiervoor is het “Compensated Gross Tonnage” die een maat geeft voor de totale waarde van het geproduceerde (of geboekte) scheepsvolume. De figuur toont een robuuste vraag naar nieuw scheepsvolume die met name in de laatste jaren explodeert. Het Europese aandeel in de wereldscheepsbouw is in termen van GT niet zo groot maar in termen van CGT aanmerkelijk groter en in termen van waarde (omzet) significant. Het Nederlandse aandeel binnen Europa is groot: Nederland is de derde scheepsbouwnatie achter Duitsland en Italië. Wanneer dat uitgezet wordt tegen de grootte van het BNP ligt Nederland samen met Finland op de eerste plaats.

Source: Lloyd's Register - Fairplay

14.000

new orders

8.000

6.000

4.000

2.000

0 1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

orderbook

7.995

9.720

9.638

8.694

10.180

9.938

13.541

11.314

9.666

completion

3.308

3.743

4.332

4.031

4.467

4.098

4.782

4.665

4.896

new orders

4.102

5.493

4.187

3.424

5.239

3.987

7.316

3.921

2.341

deraannemers, toeleverende industrie en de relevante opleidings-, en onderzoekinstellingen. Onderstaande figuur toont de ontwikkeling van het wereldwijde orderboek gedurende de laatste CGT Duitsland

1000000

Portugal

0 Kroatie

Frankrijk

Italie

Polen

2003

2004

projection 2005*

9.610

12.406

14.945

4.498

4.194

3.703

3.951

6.798

8.690

De Nederlandse maritieme toeleveringsindustrie bestaat uit 750 bedrijven, met een maritieme werkgelegenheid van 18.740 personen en een omzet van € 2.8 miljard (2002). Het betreft systeemintegrators, productleveCGT ranciers en leveranciers van technische diensten. Aangezien veel bedrijven ook niet-maritieme activiteiten ontplooien, liggen deze cijfers Spanje voor alle activiteiten Spanje

Polen Noorwegen

Griekenland

200000

Frankrijk

400000

Finland

Denemarken

600000

Nederland

Italie

800000

Kroatie

1.000 CGT

10.000

GB

completion

Romenie

orderbook 12.000

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


1


___________________________________________________________________

ongeveer twee maal zo hoog. De directe export bedraagt 50% van de omzet; inclusief indirecte effecten (levering via andere Nederlandse exporteurs) ligt dit percentage ruim hoger. De maritieme toeleveringsindustrie levert toe aan de scheepsbouw, maar ook aan alle andere sectoren van de maritieme cluster. Het is een succesvolle en hoog competitieve sector, die opereert in een geglobaliseerde omgeving. 1.1. Toekomstvisie De maritieme maakindustrie is innovatief en vormt een belangrijk onderdeel van het Nederlandse industriële landschap. Ze heeft zich in de mondiale concurrentiestrijd toegelegd op speciale producten en is wereldwijd toonaangevend in werkschepen, megajachten, baggermaterieel, schepen voor de kleine handelsvaart (ook wel: short sea) en schepen voor rechtshandhaving op zee en de bescherming van de Exclusieve Economische Zone. En die mondiale positie geldt zowel op het gebied van het integrale product (“schip”) als de ervoor benodigde systemen, componenten en diensten. Het innovatieve karakter toont zich met name in haar hoogwaardige producten, het flexibele gebruik van productiemiddelen en de al jaren continue stijgende productiviteit. Daarbij mag rustig aangetekend worden dat de maritieme maakindustrie al grootschalig aan “outsourcing”, “offshoring” en “core-competence” ging doen ruimschoots voordat de managementgoeroes daar uitgebreid aandacht voor gingen vragen. Ruimte voor verdere ontwikkeling ligt vooral op het vlak van het voortbrengingsproces en verticale business integratie.

De Nederlandse maritieme maakindustrie heeft, door haar arbeidsintensieve karakter, haar grootschalige producten die in enkelstuks of zeer kleine seriegrootte tot stand komen en haar sectorstructuur van MKB-bedrijven, in zeker opzicht lang moeten werken op de huidige wijze. Productleiderschap op basis van hoogwaardige ontwerpen of kostenleiderschap op basis van lage lonen (bouwen in buitenland) of hoge productiviteit (bouwen in eigen land) waren daarbij de leidende strategische elementen. Daarmee heeft de Nederlandse maritieme maakindustrie haar wereldpositie in de laatste 10 a 15 jaar weten te behouden, ondanks de overheidsinterventies elders. De globalisering verschaft de maritieme maakindustrie zowel nieuwe kansen als bedreigingen. De sterk toegenomen scheepsbouwcapaciteit in het Verre Oosten kan in de toekomst leiden tot onevenwichtigheden in de markt. Maar deze landen scheppen ook mogelijkheden voor goedkopere sourcing en investeringen. Geconstateerd wordt dat de leercurve in landen als China en Singapore stijl is en dat er overal ter wereld met Nederlandse kennis complexe schepen worden geen verbouwd. Het is de uitdaging om de Nederlandse productkennis maximaal commercieel te benutten, zonder de vooraanstaande posi-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2



___________________________________________________________________

tie in de wereld te verliezen. Conditio sine qua non is daarbij productleiderschap, die wordt bereikt door investeringen in kennis, internationale samenwerking en sterk ondernemerschap. Vanuit die positie, staat de maritieme maakindustrie nu voor een aantal doorbraken. Daarbij is productgerichte technologieontwikkeling maar een deel van de oplossing: het gaat uiteindelijk om het zakendoen. Daarom richt dit plan zich vooral op de volgende vier uitdagingen.

Waardeverhoging van het product voor de klant. Nederland wint de concurrentiestrijd door het aanbieden van de beste producten tegen een aanvaardbare prijs. Daarbij gaat het om het leveren van het optimaal bij het gebruiksprofiel van de klant aansluitende product, dat uitstijgt in prestaties boven de elders geboden “state-of-the-art” en dat door toepassing van veel intelligentie flexibel en gemakkelijk opereerbaar is. Uitvoering van dit plan bewerkstelligt op deze gebieden een grote stap voorwaarts. Nederlandse ondernemingen moeten vermijden de concurrentiestrijd te verliezen door een te hoge kostprijs, die sterk samenhangt met de ingezette hardware, software, organisatie, werkwijze en bemensing. Het effect van de kostprijs uit zich vooral bij die zaken waarvoor wereldwijd concurrentie bestaat. De Nederlandse Maritieme Maakindustrie wil een doorbraak forceren door op vernieuwende wijze de handen ineen te slaan: zij wil met elkaar zo slim produceren dat zij op de meest efficiënte wijze het voor de klant beste product kan le-

veren tegen de relatief laagste prijs. Bij dit alles moeten maatschappelijke belangen van veiligheid en duurzaamheid natuurlijk hoog in het vaandel blijven staan. Maar innovatie staat vaak op gespannen voet met regelgeving omdat de huidige vorm daarvan voor het grootste deel prescriptief is. De achterliggende ratio van de regels en de nagestreefde doelen zijn veelal in de mist van de tijd verdwenen en dit vormt een serieuze innovatiebelemmering. Daarom is de eliminatie van deze belemmering de derde handschoen die de sector in dit plan wenst op te pakken. Maar geen van deze voorgaande drie uitdagingen kan tot duurzaam voordeel leiden zonder de beschikking over een uitstekende bemensing. Op alle niveaus moet de sector en de maatschappij investeren in opleiding en kennisbehoud. Daarbij is het heel belangrijk dat recht gedaan wordt aan het specifieke karakter van de maritieme maakindustrie, de daarvoor benodigde opleidingsketen versterkt wordt en kennis en ervaring toegankelijk gemaakt wordt voor toekomstige gebruikers en toekomstige projecten. Uitvoering van dit plan draagt bij aan het waarborgen van die zo belangrijke kennisbasis en richt zich op alle opleidingsniveaus van jonge instromers, alle ervaringsniveaus van bedrijfsmedewerkers en alle actoren in de sector.

Deze hoofduitdagingen moeten gezien worden tegen de achtergrond van ondernemerschap, level playing field en

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


3


___________________________________________________________________

kwetsbaarheid voor het cyclische karakter van de markt. Deze aspecten zijn van groot belang, maar worden niet specifiek in dit plan geadresseerd. Ze zijn onderwerp van gesprek in andere gremia, maar een korte toelichting is hier wel op zijn plaats. Ondernemerschap vraagt om visie en durf. Er moet een lonkend perspectief zijn waar veel voordeel valt te behalen. In dit plan zijn keuzes gemaakt voor uitdagende, hoogwaardige segmenten van de markt. De voorziene ontwikkelingen in dit plan zijn erop gericht dat ondernemerschap ook daadwerkelijk tot vrucht te kunnen brengen. Het level playing field gaat de mogelijkheden van de individuele ondernemers te boven. Daarom is hier een belangrijke taak voor de overheid weggelegd die moet toezien dat eerlijke concurrentie gewaarborgd is. Daar waar dat niet het geval is, dient de overheid reparatiemaatregelen te treffen.

nele aard (andere toepassingen van maritiem materieel), conceptuele aard (andersoortige oplossingen) en technologische aard. Daarbij wordt ingespeeld op die niches die van nature aansluiten bij de maritieme maakindustrie en waar veel reeds beschikbare competenties bruikbaar zijn. Verdere flexibilisering van inzetbare capaciteit wordt beoogd, zodat ook tussen niches gesprongen kan worden. De maritieme maakindustrie ziet grote kansen voor dit offensief plan waarin belangrijke technologische en organisatorische innovatie zal leiden tot evenwichtige werkgelegenheid, waarde voor aandeelhouders, bijdragen aan de staatskas en maatschappelijke waarde in termen van veiliger, goedkoper en schoner transport, minder door schaarste (van grondstoffen en ruimte) belemmerde groei en meer veiligheid tegen natuurlijke marine

De kwetsbaarheid voor het cyclisch karakter van de markt is een risico dat sterker is in geval van nichespecialisatie. Om dit te compenseren worden, met name voor baggerwerktuigen, nieuwe maar aanpalende niches ontgonnen met een eigen dynamiek. Deze niches kunnen zich onderscheiden door hun geografische aard(andere marktgebieden), functio-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4



___________________________________________________________________

Constructiegewicht [ton/jaar]

bedreigingen met positieve netto invloed op de ecosystemen. Hierbij is gekozen voor haalbare doelen en niet voor onbekende verten. Uitgaande van “Versterken wat sterk is” beoogt dit plan de leidende positie uit te bouwen in een aantal niches van complexe specials: hoogwaardige baggerwerktuigen innovatieve short sea shipping first class megajachten, en high performance patrol vessels. Die visie wordt ingegeven door nieuwe inzichten in innovatiemogelijkheden van technologie, organisatie en manage60 000 ton ment en de toepassingsmogelijkheden daarvan in de mari40 000 ton tieme maakindustrie. In die visie wordt productleiderschap 20 000 ton en kostenleiderschap op innovatieve wijze geïntegreerd tot een winnende combinatie. On0 ton derstaand plan zet dit verder uiteen.

1.2. Marktkansen Concurrerende, Hoogwaardige BaggerWerkTuigen De bagger is booming! Zelfs ondanks haar cyclische karakter, die uit onderstaande figuur blijkt, zijn steeds weer veel concurrerende, hoogwaardige baggerwerktuigen nodig. Het merendeel van de wereldbevolking heeft zich gevestigd langs de kusten, in rivierdelta’s. De groei van die wereldbevolking staat letterlijk met de rug Hoppers en cutters totaal Other IHC Holland

1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003

40 jaar levering baggermaterieel. Twee zaken vallen op: - conjunctuur-gevoeligheid en - groeipotentieel. Ruimte voor ambitie!

Dit plan is gebouwd op een stevig fundament van maatschappelijke behoeften, marktpresentie, nationale maritieme infrastructuur, competentie, kennis en marktkansen. De betrokkenen kennen de maritieme maakindustrie (werven, toeleveranciers en professionele dienstverleners) van binnen en van buiten, “als hun broekzak”. Ze willen in deze spannende industriële tak een rol van betekenis blijven spelen en een grotere rol verwerven. Ze zijn bereid daartoe hun nek uit te steken. Met krachtdadig ondernemerschap. Innovatief. Die uitdaging wensen ze in samenwerking met de Nederlandse overheid aan te gaan.

tegen de muur. Die muur wordt veelal gevormd door bergachtig of woestijngebied of al ontwikkeld en druk bevolkt landbouwcultuurgebied. De enige uitweg is veelal de zee. Zolang de wereldbevolking en haar economieën blijven groeien is er behoefte aan landaanwinning voor ondermeer woningbouw, vermaak, industrie, wegen, havens en vliegvelden. Het domein bij uitstek voor de waterbouwers (baggeraars) die daarmee verzekerd zijn van een blijvende boterham en daarmee hun materieelleveranciers. De voorbeelden liggen vooral in het Nabije en in het Verre Oosten voor het opscheppen, maar ook dicht bij huis: Maas-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


5


___________________________________________________________________

vlakte II. De met bovenstaande ontwikkelingen gepaard gaande grote zandhonger zal leiden tot verdere opschaling en tot technologisch hoogwaardiger materieel, als het materiaal steeds verder en dieper offshore gewonnen moet worden. Ook zal genoegen moeten worden genomen met steeds moeilijker baggerbare grondsoorten en zullen steeds hogere eisen aan de geschiktheid van het materieel gesteld worden om te opereren onder moeilijke omstandigheden. Voorwaarde is wel dat een en ander op een economisch aanvaardbare wijze kan plaatsvinden. De waarde van een ontwikkeling wordt dan ook bepaald door de bijdrage aan het relatief omlaag brengen van de baggerkosten. Juist op dit punt wordt onderscheidend vermogen en daarmee concurrentiekracht gecreëerd.

voor een aan de bagger aanpalend gebied geavanceerd materieel te kunnen ontwikkelen en bouwen. In het bijzonder voor offshore toepassing zou dit een doorbraak kunnen betekenen. Het instellen van de Exclusief Economische Zones (200 miles zone) zoals vastgelegd in UNCLOS (United Nations Law of the Sea) heeft deze ontwikkeling sinds 1995 flink versterkt. Kuststaten hebben hiermee immers exclusieve exploitatie rechten in deze gebieden verworven.

Landaanwinning met een sleephopperzuiger door middel van ‘Rainbowen’

Hoe triest ook in zijn effecten op de ecologie, de opwarming van de aarde biedt ook kansen voor de waterbouwers en hun materieelleveranciers. De verwachte zeespiegelstijging zal leiden tot een enorme behoefte aan beschermingswerken, zoals zandsuppleties en dijkenbouw. Ter illustratie de recente overstroming in en rond New Orleans. De ‘Palm Jumeirah’, een grootschalig landaanwinningswerk voor luxe woningbouw in Dubai, uitgevoerd door Van Oord

Naast een groeiende behoefte aan zand voor landaanwinning, zien we ook een grotere behoefte aan andere mineralen en grondstoffen. De verwachte schaarste brengt economische winning offshore steeds dichterbij. Het eerste zien we dit bij de reeds dure mineralen zoals diamant. Hier liggen kansen om

De baggeren natte mijnbouwmarkt is wereldwijd volop in ontwikkeling.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6



___________________________________________________________________

Mogelijk zullen ook locale nieuwkomers proberen hierbij een marktaandeel te verwerven, wat kansen biedt voor levering van niet alleen groot tot middelgroot, maar daardoor ook van meer kleiner baggermaterieel. Verder zal door het sterk uitbreidende transport te water, in het bijzonder met (short sea) containerschepen en LNG en Compressed Natural Gas tankers, de behoefte aan baggerwerk voor havenaanleg en onderhoud toenemen. Tenslotte zijn er de structureel oplopende brandstofprijzen, de steeds stringentere milieueisen en overheidsvoorschriften, die uitdagen tot het vinden en toepassen van nieuwe technologische oplossingen. Deze kansen zullen ook nieuwkomers op de baggermarkt aantrekken en op hun beurt weer nieuwe materieelleveranciers. Nederlandse marktspelers hebben echter de beste kans om hun marktleiderschap te bevestigen, mits zij in staat zijn om voorop te blijven lopen, om de klant de beste waar voor zijn geld te bieden. Dit vraagt voortdurend om creativiteit, volharding en durf om met wat nieuws te komen. Het gaat dan niet alleen om technologie, maar vooral ook om een bij de situatie passende aanpak van het zakendoen. Schepen voor beheer van de Exclusieve Economische Zone (EEZ): kustwachtschepen, patrouilleboten, korvetten Negentig procent van de wereldbevolking woont binnen tweehonderd mijl van de kustlijn. De kustwateren zijn daarmee het toneel van intensieve activiteit. Er wordt gevaren, er wordt

gevist – legaal en illegaal -, er wordt olie en gas gewonnen, er wordt gesmokkeld – goederen, drugs en mensen – en er wordt geroofd. Om maar een paar van deze gevallen nader te duiden: In een intensiverende wereldeconomie waarin de mondiale centra van productie en consumptie sterk gescheiden kunnen zijn wordt de functie van transport over zee steeds groter. Die groeit met ongeveer het dubbele tempo van de economische groei. Daarbij vertegenwoordigen de ‘sealanes of communication’ een gigantische economische waarde. Alles van waarde is weerloos De kustwateren vertegenwoordigen een gigantisch en groeiend economisch en maatschappelijk belang met • Intensiverende transportstromen • Transport van brandstoffen en chemicaliën • Winning van Delfstoffen, Olie en Gas • Visvangst en viskwekerij • Recreatie • Natuur en milieuwaarden Deze zaken zijn relatief onbeschermd en vormen een potentieel doelwit voor terrorisme. Toenemende zorg bestaat voor zaken als dumping van afval, mensensmokkel, drugssmokkel, illegale visserij, en piraterij. En tenslotte is er nog de bestrijding van de gevolgen van scheepsrampen. Intensieve rechtshandhaving in de EEZ is noodzaak.

De groeiende transportstromen betreffen ook zaken als olie en gas, chemicaliën en gevaarlijke stoffen. Naast economische waarde is hier een potentieel risico voor mens en milieu, waar goed mee omgegaan moet worden. Met de overbevissing van bepaalde zeegebieden gaan vissers op zoek naar nieuwe vangstgebieden. Hier-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


7


___________________________________________________________________

voor lenen zich veelal de EEZ’s van arme landen. Zonder effectieve bewaking worden zulke landen op onrechtmatige wijze ontdaan van een voor hun belangrijk goed. De winning van olie en gas en delfstoffen in de kustwateren neemt toe en is kwetsbaar voor terroristische actie. Het grootste deel van het transport van drugs in de wereld vindt plaats over water waarbij de verlading vaak in de kustwateren wordt uitgevoerd. Dit geldt ook voor mensensmokkel zei het dat dit over kleinere afstanden gebeurd. Piraterij op open zee heeft de laatste jaren weer serieus de kop opgestoken. Met name het scheepsverkeer in delen van Azië, de Hoorn van Afrika en voor de Noord-Oost kust van Zuid-Amerika loopt ernstig gevaar slachtoffer van deze praktijken te worden waarbij het zich niet tot alleen materiële risico's beperkt.

De kustwateren van de wereld vertegenwoordigen een gigantisch belang op vele terreinen. Tot op heden is dit belang, of liever de kwetsbaarheid van dit belang vaak voor lief genomen, maar de laatste jaren groeit bij ontwikkelingslanden steeds meer het be-

wustzijn van de waarde die hun EEZ vertegenwoordigt, en bij de geïndustrialiseerde de landen het bewustzijn van de mate waarin hun economie kwetsbaar is voor terroristische aanvallen, en hun kustmilieu kwetsbaar is voor ongelukken. Tegen deze achtergrond zal in de komende jaren naast de vervangingsvraag een grote vraag ontstaan naar schepen om in deze gebieden in het kader van rechtshandhaving te patrouilleren en op te treden. Deze schepen vervoeren geen lading maar zijn in de eerste plaats bedoeld om mensen in staat te stellen hun werk zo effectief mogelijk te doen. De hieraan gekoppelde specifieke eisen om een zo hoog mogelijke inzetbaarheid te garanderen resulteren in een speciaal scheepstype gekenmerkt door: Een relatief hoge snelheid in combinatie met extreme eisen voor zeegangsgedrag (comfort); Een laag niveau van geluid en trillingen; Een hoge graad van automatisering (beperkte bemanningsgrootte); Aan milieuvoorzieningen, veiligheid en beveiliging worden hoge eisen gesteld; De lay-out moet een efficiënte bedrijfsvoering mogelijk maken; Communicatie,- en navigatie systemen zijn geavanceerd en moeten veel aankunnen; De schepen zijn meestal voorzien van een helikopter en moeten varend kleine snelle vaartuigen kunnen lanceren en ontvangen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8



___________________________________________________________________

SIGMA en STANPATROL Excellente Producten voor het beheer en de bescherming van de Exclusieve Economische Zone (EEZ) De bescherming van kustwateren is een civiele taak, en wordt in een lager dreigingscenario uitgeoefend dan de marinetaak. Voor de patrouille taak is een op maat gesneden scheepstype voor nodig. Hoewel het marineschip een belangrijke basis biedt om een goed schip te kunnen leveren, mag de patrouille boot niet over een kam worden geschoren met het marine schip. Op basis van de technologie van het KM schip dient een nieuw type te worden ontwikkeld. Deze ontwikkeling is reeds in gang gezet. Een belangrijke hindernis in het op de markt brengen van een nieuw type is dat de overheden van de landen die potentiële kopers zijn veelal niet over de financiële ruimte beschikken om veel eigen onderzoek te doen. Men wil daarom ook geen ontwerprisico op zich nemen bij de aanschaf van een nieuw schip. Om deze klanten te kunnen bedienen is het essentieel om met een bewezen en beproefd ontwerp te komen. Een ‘lead customer’ is essentieel. In de figuur hiernaast wordt uiteengezet hoeveel middelen de kuststaten van de wereld hebben om een goed huisvader voor hun kustgebieden te zijn. Hierbij valt weer de 80/20 regel op: 80% van de wereld heeft slechts 20% van de middelen om die goede huisvader te zijn. Om realistisch betaalbaar te zijn voor de landen die toch het merendeel van de vraag bepalen moet een uitermate kostenefficiënt en betrouwbaar scheepsconcept te worden aangeboden. Maar de ontwikkeling moet verder. Elk operatiegebied stelt zijn eigen eisen. Om de voordelen van standaardisatie en seriebouw te behouden dient een modulair concept te worden ontwikkeld die zonder al te grote kostenverhoging aan de eisen van de klant kan voldoen. Binnen de Damen groep leveren de Stanpatrol familie en de serie grotere Sigma patrouilleschepen een veelbelovend uitgangspunt. Binnen de Damen groep leveren Damen Gorinchem en Schelde Marinebouw met de Stanpatrol en de Sigma serie patrouilleschepen die uitermate geschikt zijn voor de kustwateren en de open zee. In de aanzet tot deze ontwikkeling heeft de overheid reeds een belangrijke rol gespeeld:

Voor de Stanpatrol serie is de overheid een aantal malen de leadcustomer geweest. Met name voor de succesvolle Stanpatrol 4207, zijn de eerste drie schepen afgenomen door de Nederlandse Kustwacht. Vervolgens zijn een aantal varianten ontwikkeld en hebben een 20tal schepen hun weg naar de exportmarkt gevonden.

De Sigma serie is een ontwerp waarmee de hoogwaardige maar ook dure technologie van de KM fregatten als uitgangspunt wordt gebruikt om tot een vereenvoudigd en gemodulariseerd ontwerp te komen. In een eerste exportorder heeft deze aanpak reeds zijn potentie bewezen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


9


___________________________________________________________________

Deze eenheden kunnen (zeker in de toekomst) onderdeel zijn van een groter geïntegreerd systeem waarin wordt gewerkt met aan boord, op het land en in de lucht gelokaliseerde observatie-, verkeersbegeleiding-, waarschuwingen informatiesystemen. Hierbij is te denken aan communicatietechnologie, radar- en infraroodsensoren en onderwater akoestiek. De ontwikkeling van de hard- en software van deze producten en de integratie van deze systemen met het platform levert kansen voor de Nederlandse hightech industrie. Het product kan aan derden worden verkocht op allerlei manieren: als geïntegreerd systeem, als afzonderlijk systeem of vaartuig, of als subsysteem. Daarnaast liggen er mogelijkheden voor het verzorgen van opleidingen, training en in standhouding. Megajachten De economische en sociale verschuivingen in de wereld hebben niet alleen consequenties voor het transport van goederen over zee, er is ook nog een ander gevolg. De gigantische economische groei in landen zoals Rusland, China en India, creëert nieuwe centra

van welvaart. Daaraan gepaard gaat een nieuwe vraag naar goederen uit het kwalitatieve topsegment. Terzijde zij opgemerkt dat deze vraag, eenmaal ontstaan, economisch gesproken redelijk stabiel mag worden geacht. Groei geeft kansen, maar recessie geeft ook kansen. Ook bij de markten voor privé-vliegtuigen en topmodellen van auto’s kan deze, welhaast anticyclische, trend worden waargenomen. In de digitale samenleving waarin een ieder bekend en gekend is, groeit de behoefte aan onderscheiding, maar ook aan privacy. Uitstraling en privacy zijn bij uitstek zaken die een megajacht verschaft. Ook de demografische ontwikkeling, de vergrijzing in Europa en de VS, biedt kansen. Een en ander resulteert in nieuwe impulsen voor de vraag naar (mega) jachten. De mondiale groei bedroeg de afgelopen jaren bijna 15% per jaar voor jachten boven 40 meter, en de verwachting is dat deze de komende jaren nog verder zal toenemen. Naast een trend naar meer, grotere jachten (80 - 100m), is een toenemende vraag naar ‘pocketsize megayachts’ waarneembaar (jachten tussen 20-35 meter, die zonder of met zeer minimale bemanning te varen zijn). Ook de markt voor refits zal naar verwachting stormachtig groeien, de komende 5 jaar wordt een verdubbeling van het aantal refit opdrachten verwacht. Er zijn naar schatting zo’n 4000 megajachten die gemiddeld om de zeven jaar een refit ondergaan.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10



___________________________________________________________________

uitgebreide communicatiemiddelen (een jacht wordt ook vaak voor zakelijke en representatieve doeleinden gebruikt en/of commercieel ingezet). Vooral de gevraagde specifieke functionaliteiten nopen vaak tot een innovatieve benadering van het project. In alle gevallen worden zeer hoge eisen gesteld aan kwaliteit, inzetbaarheid en betrouwbaarheid. Dit betekent dat: Het hoogst haalbare Superjachtsegment (2004) comfort niveau moet worden nagestreefd; Wereldwijd marktaandeelItaly(boven 24m lengte) lengte) Het interieur van zeer hoge kwaliteit 34% moet zijn; Een zeer laag niveau Other United States 13% van geluid en tril14% lingen moet worden gerealiseerd; Australia 2% Een hoge mate van Denmark 3% Netherlands Greece 4% bewegingscomfort Germany 4% 12% UK N. Zealand Taiwan 4% in zeegang, zowel 5% 5% stilliggend als bij Totale lengte : 62,056 feet; geschatte waarde: waarde: US$ 10 miljard lage en hoge vaarsnelheden moet worden verkregen; Nederlands marktaandeel in wereldwijde Alle toegepast techmarkt voor superjachten is 12%! niek, apparatuur, systemen en materiElk megajacht wordt ontworpen op alen van de hoogste kwaliteit en basis van een unieke combinatie van ‘state of the art’ moeten zijn; eigenaarwensen. Deze betreffen altijd De logistieke indeling zodanig een verblijf van zeer hoog niveau voor moet zijn dat de hotelfuncties op de eigenaar en zijn gasten, in overeenhet niveau van zes sterren kunnen stemming met zijn status. Daarnaast worden uitgevoerd. worden meestal specifieke functionaDe Nederlandse werven leveren bijna 100% voor de export. Het marktaandeel van Nederland voor jachten vanaf 24 meter is ca 12% (zie bijgevoegde figuur “superjachtensegment”). In het grotere segment boven de 40 meter is dit zelfs bijna 30% (zie bijgevoegde figuur “megajachtensegment”). Hierbij wordt aangetekend dat het relatieve Nederlandse aandeel een licht dalende trend vertoont.

liteiten van zeer uiteenlopend aard gevraagd. Dit betreft bijvoorbeeld speciale voorzieningen voor waterrecreatie, ongebruikelijke eisen ten aanzien van dynamisch positioneren en / of vaarsnelheid, bijzondere voortstuwingconcepten, helikopter voorzieningen,

Bovenstaande opsomming loopt op diverse delen parallel met de eisen die aan patrouilleboten en korvetten worden gesteld. Dit synergetisch effect biedt grote kansen voor de betrokken industrie.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


11


___________________________________________________________________

megajachtensegment > 40m in 2004

6%

3%

8%

2% 3% 1% 29%

9%

20% 4%

11%

NL

GR

DK

GB

DE

I T

4%

NZ

CA

US

A U

E S

T R

Nederland heeft aandeel van 29% in wereldmarkt voor jachten groter dan 40 m en is daarmee de grootste speler!

Short Sea Ships Er varen ongeveer 10.000 schepen in Europa die tot de categorie “short sea shipping” gerekend kunnen worden. Nederland heeft daarin een dominant aandeel en heeft ook de grootste reder op dit gebied binnen haar landsgrenzen. Deze vloot levert een enorme bijdrage aan het transport binnen Europa: de schepen vervoeren 41% van het intra-communautaire transport en bezoeken per jaar bijvoorbeeld ongeveer 500.000 keer de havens. Op Europees niveau gezien (niet op Nederlands niveau!) is de vloot is echter sterk verouderd. Zo is de helft van de “general cargo” schepen ouder dan 25 jaar en voldoen deze oude schepen steeds minder aan de steeds hogere eisen inzake bijvoorbeeld economie, milieu en veiligheid. Van de gehele vloot van schepen is maar liefst 38% ouder dan 25 jaar. En die veroudering gaat jaar na jaar door terwijl de nieuwbouw de laatste jaren achter is gebleven, zodat het percentage verouderde schepen momenteel alleen maar groeit.

Onderstaande tabel geeft de opbouw van de Europese short sea vloot weer, verdeeld naar scheepstype en leeftijdscategorie. Ship type

Number of ships older than (years) >0 > 20 > 25 > 30 > 35 194 145 110 33 14

Bulk carrier 86 80 68 46 18 Cement 305 134 86 45 10 Chemical 299 103 47 28 13 Chemical/oil 339 69 41 18 2 Container General 4475 2640 1916 1067 478 cargo 240 77 31 9 2 LPG 165 108 93 77 34 Passenger/ RoRo 326 232 133 65 Product 499 tanker 534 293 117 39 17 Reefer 359 254 170 69 25 RoRo 2424 1300 914 546 307 Other Total 9919 5529 3825 2110 985 fleet Aantal schepen per scheepstype en leeftijdscategorie

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12



___________________________________________________________________

Tegelijkertijd is de markt voor maritiem transport groeiende, enerzijds als gevolg van de economische groei die historisch gezien altijd gepaard gaat aan een meer dan evenredige groei van de handel en daarmee van het transport. Anderzijds nopen overwegingen van congestie en milieu de verladers meer en meer voor de maritieme modaliteit te kiezen. Deze ontwikkeling wordt gestimuleerd door Europees beleid zodat de groei in de toekomst verder wordt versterkt, mede als gevolg van het verder verminderen van administratieve lasten en inefficiënties aan de intracommunautaire grenzen en toename van gestandaardiseerde protocollen en ICT. Onderstaande tabel geeft de geprojecteerde groei weer. Origin/ EU15+2 CEEC Rest Rest destina12 Europe World tion 130% 139% 98% EU15+2 58% 90% 139% 139% 162% CEEC 12 172% 162% 174% Rest Europe 54% 142% Rest World Voorspelde groei in vraag naar internationaal vrachttransport, referentiejaar 2000 tot 2020 (Europees Scenario)

De verouderde Europese Short Sea vloot, de groeiende transportvraag en de technologische ontwikkelingen leiden onherroepelijk tot een grote toename in de vraag naar dat soort schepen. Deze schepen bieden veel betere milieuprestaties en geven de eigenaren significant lagere exploitatiekosten. Nederlandse reders en scheepsbouwers hebben de vernieuwing reeds ingezet en daarmee een uitstekende uitgangspositie voor deze markt. De locatie van Nederland als “naaf” in de Europese economische bedrijvigheid, haar infrastructuur van havens en waterwegen, haar cluster van innovatieve maritieme makers (werven, toeleveranciers en professionele dienstverleners) en de grote maritieme expertise van de Nederlandse organisaties en medewerkers, bieden een goede springplank om juist deze grote kans optimaal te benutten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


13


___________________________________________________________________

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14


De Ambitie

___________________________________________________________________

2.

De Ambitie

Voor de Short Sea maritieme maakindustrie is de volgende ambitie omarmd: een dominant marktaandeel van ten minste 25% verwerven in de toekomstige Europese markt voor short sea schepen die voor de middellange termijn becijferd wordt op circa 350 schepen per jaar. Daarnaast wordt beoogd een grote speler te worden op de wereldwijde markt voor deze schepen. Voor schepen voor rechtshandhaving op zee en het beheer van de EEZ is de ambitie om in Europa de leidende scheepsbouwer te worden. Uitgaande van het huidige Europese marktaandeel betekent dat groei tot tenminste 20% van het marktaandeel dat voor de Europese maritieme maakindustrie te bevechten is. Niet alles hiervan zal in Nederland plaats vinden. Dat betekent dat projectmanagement, inkoop, materiaalpakketten en ontwerp en engineering in dit tempo meegroeien, maar dat de werf(maak) omzet wat minder hard groeit. Voor megajachten is de ambitie marktaandeel te houden in een wereldmarkt die een zeer sterke groei doormaakt (13 a 15% per jaar gedurende de laatste vijf jaren). Wanneer de realistische aanname gehanteerd wordt dat deze groei zich voortzet in een tempo van 5 a 10% per jaar, betekent dat een cumulatieve groei van 150 a 250% over de komende 10 jaar. Behoud van marktaandeel betekent dus een verdubbeling van omzet en toegevoegde waarde. De leidende Nederlandse industrie van groot drijvend baggermaterieel wenst, samen met de aan haar toeleverende

industrie, haar wereldleidende marktaandeel van 50% allereerst veilig te stellen en vervolgens weer verder uit te bouwen (richting 70%). Zij willen op alle gebieden en op afstand de leidende (1e keus) leveranciers van baggermaterieel zijn, met inbegrip van aanpalende marktgebieden, zoals van de natte mijnbouw (winning van mineralen en grondstoffen). Zij wil haar kwetsbaarheid voor het cyclische karakter van de markt verminderen en samen met de toeleverende industrie haar rendement verbeteren. Dit vraagt om een technologische stap voorwaarts, zowel in product als werkproces en een onconventionele en gevarieerde marktbenadering, zowel naar haar klanten als met haar marktpartners. De maritieme toeleveranciers zetten binnen Nederland in op verbeterde samenwerking in de productieketen en op productleiderschap in de hierboven beschreven gespecialiseerde markten. Binnen de Product Markt Combinaties hebben de toeleveranciers uiteraard de ambitie mee te groeien met de werven. Daarnaast wordt er gestreefd naar een vergroting van het exportaandeel met 10 procentpunt in 2011. Onderstaande tabel toont de ambitie van de betrokken partijen op de lange termijn, uitgedrukt in werkgelegenheid en directe toegevoegde waarde. Uiteraard zijn de bijbehorende omzet- en productiecijfers aanzienlijk hoger. Ook toont de tabel geen indirecte werkgelegenheid die het gevolg is van de directe economische activiteiten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


15

De Ambitie

___________________________________________________________________

De tabel toont in de bovenste groep (“Anno 2005”) de situatie anno 2005 geschat op basis van de geaggregeerde cijfers voor de gehele Maritieme Maak Industrie zoals door Stichting Nederland Maritiem Land geanalyseerd. De tweede groep (“Additionele ambitie”) toont de groeiambitie op de vier Product Markt Combinaties die de achtergrond bieden voor dit plan. Deze cijfers gaan dus voorbij aan de “spillover” van de hier genoemde ontwikkelingen naar de andere segmenten van de Maritieme MaakIndustrie. De derde groep (“Spill-overs”) toont de secundaire effecten van deze Strategische Agenda op aanpalende gebieden. Drie belangrijke effecten kunnen herkend worden: Ook andere maritieme maakactiviteiten dan de hier beoogde vier Product Markt Combinaties profiteren van de voorgestelde ontwikkelingen. Bedrijven die zich bezig houden met bijvoorbeeld offshorewerkschepen, veerboten, havenwerkschepen, scheepsreparatie en alle hiervoor benodigde producten en diensten, zullen hun marktpositie kunnen verbeteren, c.q. uitbreiden. Uiteraard zullen de effecten voor deze aanpalende Product Markt Combinaties kleiner zijn omdat ze niet in de focus liggen van de hier gepresenteerde Strategische Agenda. Toch wordt een belangrijk spill-over effect verwacht dat zich vertaalt in een toename van het Nederlandse aandeel op de wereldmarkt van circa 3.5% op CGT basis naar 5%. De raming van dit effect is opgenomen in de derde groep onder de regel “Andere Maritieme Maak Industrie”; De kennis en kunde die door toedoen van dit programma tot stand

komt, leidt niet alleen tot een betere concurrentiepositie op de markt van maritiem materieel en alles wat daarvoor nodig is. De bevindingen kunnen ook leiden tot producten en diensten met een zelfstandige economische waarde in de vorm van het leveren van onderwijs, advisering, software en hardware. De Nederlandse maritieme cluster kan zich daarmee profileren en nieuw op te richten en bestaande ondernemingen zullen de resultaten kunnen vermarkten. Hieraan is de creatie van verdere, hoogwaardige werkgelegenheid verbonden. Dit effect is in de derde groep op de volgende bladzijde opgenomen, onder de regel “Dienstverlening”; Ten slotte zal een aantal van de ontwikkelingen ten goede kunnen komen aan andere industrietakken. Met name de Nederlandse bouwsector en (zware) industrie zijn hiervoor goede kandidaten. Zaken als procesinnovatie, waarborgen kennisbasis en het elimineren van innovatiebelemmeringen spelen ook in die sector ondanks haar andere dynamiek. De maritieme toeleveranciers en professionele dienstverleners hebben reeds marktaanwezigheid en distributiekanalen in die sector. Voorbeelden zijn de grote installateurs die allen ook belangrijke activiteiten hebben in utiliteitsbouw en infrastructuur. Er is geen kwantificering van dit effect gemaakt, maar het levert een significante bijdrage, zie de regel “Andere sectoren”.

De vierde groep (“Toekomstig niveau”) toont het toekomstige nagestreefde resultaat van deze inspannin-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16


De Ambitie

___________________________________________________________________

gen. Dit moet gezien worden op een termijn van circa 10 jaar. Bij een autonome groei van de wereldwijde maritieme maakindustrie van circa 2% per jaar, betekent deze ambitie een toename van het Nederlandse marktaandeel op de genoemde Product Markt Combinaties met circa 50%. Daarnaast resulteert een significante groei in aanpalende gebieden.

Directe toegevoegde waarde/werkgelegenheid Anno 2005

Baggerwerktuigen Short Sea Schepen Megajachten Beheerschepen TOTAAL

Baggerwerktuigen Short Sea Schepen Megajachten Beheerschepen TOTAAL

toegevoegde waarde (Miljoen Euro) 195 183 180 78

directe werkgelegenheid (fte) 3000 2960 2769 1200

636

toegevoegde waarde (Miljoen Euro) 65 150 180 102

9929

Additionele ambitie directe werkgelegenheid (fte) 1000 2426 2769 1569

497

7765

Spill-Overs

Andere Mar.Maakindustrie Dienstverlening Andere sectoren TOTAAL

Baggerwerktuigen Short Sea Schepen Megajachten Beheerschepen Spill-overs TOTAAL

toegevoegde waarde (Miljoen Euro) 237 40 pm 277

toegevoegde waarde (Miljoen Euro) 260 333 360 180 277 1410

directe werkgelegenheid (fte) 3700 500 pm 4200

Toekomstig niveau directe werkgelegenheid (fte) 4000 5386 5538 2769 4200 21894

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


17

De Ambitie

___________________________________________________________________

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

18


Thematische aandachtsvelden

___________________________________________________________________

3.


3.1. Structuur van het plan Onderstaande figuur geeft de opzet weer van het plan om deze kansen te benutten en de ambitie waar te maken. Het plan moet gezien worden tegen de

Voor de Maritieme Maakindustrie is de focus gelegd op 4 aandachtsvelden, te weten: Complexe Specials Procesinnovatie

Maritieme Maakindustrie Complexe Specials

Proces Innovatie

Offshore Services LNG Supply Chain

Deep Water Development

Eliminatie van Innovatie Drempels Waarborgen van de Toekomstige Kennisbasis

achtergrond van zes Product-MarktCombinaties: 4 voor de Maritieme MaakIndustrie (MMI) en 2 voor de Offshore Services. Deze Product Markt Combinaties zijn voor de MMI:

Baggerwerktuigen Short Sea Schepen Megajachten Schepen voor Beheer van de EEZ (Constabulaire- en PatrouilleVaartuigen)

Eliminatie van Innovatiedrempels Waarborgen van de Toekomstige Kennisbasis Deze laatste twee aandachtsvelden worden in samenwerking met Offshore Services ingevuld.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


19


___________________________________________________________________

3.2.

Complexe Specials

Participanten Werven: IHC Holland-Merwede, Damen, Volharding, Koninklijke Niestern Sander, Barkmeijer, Feadship, Royal Huisman, ….... MKB-partijen Toeleveranciers: Croon, Bakker, Imtech, Wartsila Propulsion, Heinen & Hopman, GTI, Alewijnse, Hertel, Thales, CIG, Coops & Nieborg, Roden Staal, Wolfards, MSN, Bosch Rexroth Systems and Engineering, ……… MKB-partijen Professionele dienstverleners: Bureau Veritas, Lloyds, Vuyk, Nevesbu, Ortec……. Onderzoekers: TU Delft, TNO, MARIN, Erasmus, TU Twente….. ICT-ontwikkelaars: NCG, SARC, Navingo, PKM Solutions, TLO, …. Branches: VNSI, HME, HISWA, KVNR Overigen: Buitenlandse (Europese) partijen

Demarcatie Dit aandachtsveld richt zich geheel op de verbetering van de producten waarin de Maritieme Maakindustrie excelleert op de wereldmarkt. Het betreft dan de realisatie van een voorsprong op het gebied van de prestatie-kosten verhouding van het schip en bijbehorende scheepssystemen en componenten, de verbetering van duurzaamheid, comfort en veiligheid. Tijdens het ontwerp zijn product (maritiem gereedschap) en proces (voortbrenging) sterk verweven, wat een

duidelijke demarcatie vereist. Dit aandachtsveld houdt zich bezig met het onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe concepten (totaal systemen, deelsystemen en componenten) inclusief de modellering van de eigenschappen en het gedrag van deze concepten, terwijl het aandachtsveld “Procesinnovatie” zich richt op de ontwerpinfrastructuur en het verdere maakproces. Het aandachtsveld “Elimineren Innovatiedrempels” draagt aan de modellering van de eigenschappen en het gedrag van de concepten mede bij, met name op het gebied van veiligheid en milieu. Het aandachtsveld “Waarborgen Kennisbasis” ten slotte, richt zich op de benodigde kennisinfrastructuur en de opleiding van medewerkers om de gestelde uitdagingen mee te realiseren. Doelstellingen 1. Nederlandse complexe specials met, gezien vanuit wereldperspectief, de hoogste prestatie-life-cycle kostenverhouding voor de vier marktsegmenten baggerwerktuigen, short sea schepen, megajachten en schepen voor het beheer van de EEZ (patrouillevaartuigen en constabulaire schepen). 2. De genoemde Nederlandse complexe specials onderscheiden zich door een zo hoog mogelijke duurzaamheid. Met name op het gebied van emissies naar lucht en water. 3. De genoemde Nederlandse complexe specials onderscheiden zich door het niveau van comfort en veiligheid.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

20



___________________________________________________________________

4. Voor deze complexe specials ingezette Nederlandse scheepssystemen en componenten die zich onderscheiden door de hoogste prestatie-life-cycle kostenverhouding met bijbehorende duurzaamheidsprestaties.

Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2011 Afgerond onderzoek en precompetitieve ontwikkeling van scheepsconcepten, en concepten van deelsystemen en componenten die bijdragen aan de beste wereldstandaard van de prestatie-kostenverhouding, de duurzaamheid, en het niveau van comfort en veiligheid. Afhankelijk van de product-markt combinaties zal dit onderzoek zich vertaald hebben in significante verbeteringen ten aanzien van: 1. De prestatiekosten verhouding middels: Nieuwe of sterk verbeterde ontwikkelde scheepsconcepten en bijbehorende scheepssystemen voor de marktsegmenten Short Sea Schepen, Baggerwerktuigen, Patrouillevaartuigen en Megajachten. Verbeterde, herbruikbare en interoperabele modellen ten be-

hoeve van de virtual prototyping methodiek en infrastructuur zoals beschreven onder “Procesinnovatie” en dit mede om nieuwe functionaliteit te kunnen genereren en/of extrapolaties te kunnen maken buiten het huidige ervaringsgebied Ladingsbehandelingsmethoden voor short sea schepen en baggerschepen teneinde de turnaround time te kunnen verminderen. Verbeterde transportcapaciteit van short sea schepen en baggerschepen door een verhoging van de netto/bruto ladingverhouding en door optimalisering van de scheepssnelheid, zonder onevenredige toename van het energiegebruik. Verbeterde betrouwbaarheid, beschikbaarheid en werkbaarheid van alle complexe specials en bijbehorende scheepssystemen. Verlaging van kosten door efficiënte voortstuwingsen energieopwekking.

2. Reductie van emissies naar lucht en water door toepassing van schonere brandstoffen, verbetering van het voortstuwingsrendement en reiniging van rookgassen. Ook

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


21


___________________________________________________________________

zullen effectieve methoden ontwikkeld zijn voor de reiniging van ballastwater en zal het ballastloze scheepsconcept ontwikkeld zijn. Operationele lozingen zullen zijn geminimaliseerd. De kansen op calamiteiten zullen verder zijn beperkt, ondanks drukker wordend scheepvaartverkeer en de tendens tot verdere penetratie in de z.g. hars environments, die veelal ook nog kwetsbaar zijn wat betreft het milieu. 3. Verbeterde informatievoorziening aan boord, en de integratie van sensorinformatie en modelvorming in adviessystemen, resulterend in een verbeterde veiligheid ondanks de intensivering van het scheepvaartverkeer en de reductie van bemanningsgrootte. De veiligheid en de operationele effectiviteit van de scheepvaart zal verbeterd worden door een betere beheersing van de degradatie van de totaal performance na (deel)systeemfalen. Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2016 1. Een zekergestelde leidende marktpositie op de voor ogen staande marktsegmenten in de wereld door de implementatie van de resultaten van voorgaande onderzoek en ontwikkelingstrajecten ten aanzien van de prestatie-kosten verhouding van complexe specials, verhoogde duurzaamheid en verbeterd comfort en veiligheid. 2. Een verbetering van de prestatie van short sea schepen in de logistieke keten waarmee de groei in de transportvolumes geaccommodeerd kan worden en significant wordt bijgedragen aan de modal

shift in het Europese transport. Een verbetering van de prestatie van baggerschepen middels een 30% lagere unitprijs per m3 geleverd baggerproduct en de ontwikkeling van concepten voor grondstofwinning, offshore en multi-purpose functionaliteit. Een verbetering van de prestatie-kostenverhouding van patrouillevaartuigen en een verbetering van het comfort aan boord van megajachten. 3. Een significante reductie van emissies door het grootschalig toepassen van alternatieve brandstoffen (o.a. LNG) en brandstofceltechnologie, de zero- emission approach. Een volledige reiniging van ballastwater systemen en ballastloze scheepsconcepten die gelijke tred houden met de ontwikkeling van strenge regelgeving op het gebied van ballastwater en andere operationele lozingen. Een verbetering van het rendement van de voortstuwing van schepen met 20% door de ontwikkeling van effectieve weerstandreducerende maatregelen en verbeterde voortstuwingsystemen. Met de ontwikkeling van risk based benaderingen (zie het aandachtsveld opheffen innovatiebelemmeringen) zullen de mogelijkheden voor het verbeteren van het ontwerp met betrekking tot prestatie, kosten en veiligheid vergroot zijn, waarmee het marktleiderschap in de genoemde segmenten

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

22



___________________________________________________________________

dominant zal zijn voor baggerwerktuigen en megajachten en zeer significant voor short sea schepen en voor patrouillevaartuigen Uitwerking Om de gedefinieerde doelstellingen ten aanzien van de vooraanstaande positie op de gebieden prestatie-kosten verhouding, duurzaamheid en daarnaast comfort en veiligheid te realiseren wordt ingezet op de volgende technologiegebieden die hieraan de belangrijkste bijdrage zullen kunnen leveren: Scheepsconceptontwikkeling Voortstuwing en energieopwekking Automatisering en robotisering Nieuwe materialen en constructies Speciale systemen, zoals voor ladingbehandeling, baggerprocessen, launch en recovery van autonome systemen. Scheepsconceptontwikkeling Dit deel van het aandachtsveld hangt nauw samen met “Procesinnovatie” waar de geavanceerde infrastructuur wordt gecreëerd waarin ontwikkelde, interoperabele, modellen kunnen worden ontplooid. In dit aandachtsveld worden de modellen van nieuwe concepten onderzocht en ontwikkeld om toegepast te kunnen worden in de gecreëerde ontwerpinfrastructuur. Alternatieve concepten voor baggeren, short-sea logistiek, of patrouillevaartuigen, of de beoordeling van het gedrag van het megajacht zullen beoordeeld worden aan de hand van voor deze specifieke ontwerpoplossingen ontwikkelde modellen en operationele en bedrijfsvoeringscenario's. Kerngebieden hierbij zijn: synthese van concepten voor de product-markt combi-

naties, ontwikkeling van bedrijfsvoeringsconcepten en modellering, gedragsmodellen op het gebied van logistiek, hydrodynamica, constructief ontwerp van schip en werktuigen en human factors. De ontwikkelingen dragen vooral bij aan de verbetering van de prestatie-kostenverhouding en comfort en veiligheid. Scheepsbewegingen, trillingen en geluid veroorzaken discomfort bij opvarenden, bemanning en passagiers. Er is hierbij een relatie met vermoeidheid, taakprestatie van bemanningen en veiligheid, en nieuw ontwikkelde rompvorm- en voortstuwerconcepten en de toepassing van nieuwe materialen. Kennis en modelvorming over trillingsgedrag, de invloed op opvarenden, en oplossingen die het comfort doen toenemen is noodzakelijk voor de haalbaarheid van innovaties en het verbeteren van veiligheid en zal in dit deel van het aandachtsveld worden ontwikkeld. Een ander aspect van trillingen is de invloed op de levensduur van componenten vanwege het optreden van materiaalvermoeiing. Het verkorten van haventijden door scheeps- en voortstuwings of besturingsconcepten met een verbeterde manoeuvreerbaarheid, de toepassing van compensatiesystemen voor scheepsbewegingen, en innovatieve laad- en los systemen vergroten alle de prestatie van het ontwerp, waarbij de totaalprestatie geëvalueerd zal worden in het ontwerpstadium middels voor deze concepten ontwikkelde virtual prototyping technieken. Voortstuwing en Energieopwekking Dat de scheepvaart een zeer duurzame wijze van transport is blijkt onder andere uit de vergelijking van emissies per tonkm voor verschillende modali-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


23


___________________________________________________________________

teiten. Desalniettemin is de maatschappelijke druk groot om de kwaliteit van het leefmilieu te verbeteren, een opgave die vergroot wordt wanneer deze in combinatie met de voorspelde sterke toename in het transport wordt gezien. Ook economische drivers spelen een belangrijke rol bij de definitie van deze speerpunt van de strategische agenda; voor de operator van transportmiddelen bepaalt het energieverbruik een groot deel van de operationele kosten, waarbij een stijging als gevolg van de toenemende brandstofkosten te verwachten is. De initiële investering van de voortstuwingsen energieopwekkers bedragen 25 tot 50% van de totale investering. De inzet op onderzoek in de volgende ontwikkelingsrichtingen biedt de mogelijkheid voor de scheepvaart de milieubelasting te verminderen en de economische prestatie te verbeteren. Emissieverlaging en reductie van brandstofkosten zullen worden bereikt door: 1. Toepassing van alternatieve brandstoffen en onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologie (bijvoorbeeld LNG, brandstofcellen, draadloze walstroomsystemen) 2. Verbetering van het voortstuwingsrendement door onderzoek en ontwikkeling van nieuwe voortstuwerconcepten. 3. Verlaging van de weerstand van het schip door weerstandreducerende maatregelen en een omgevings- en beladingstoestand afhankelijke monitoring en control van het voortstuwingsysteem van het schip gedurende de levensduur. 4. Onderzoek en ontwikkeling van rookgasreinigingsystemen en filters voor Maritieme Voortstuwingen energieopwekkers

De toepassing van nieuwe technieken zoals Computational Fluid Dynamics, dynamische ketensimulaties en mechatronica zullen een belangrijke rol spelen in dit onderzoek, maar ook nieuwe combinaties van bestaande technieken zullen worden onderzocht op de bijdrage aan de doelstellingen. De verbetering van de betrouwbaarheid van energiesystemen zal worden nagestreefd door onderzoek en ontwikkeling van innovatieve energienetten. Door een gestage toename van de elektrificatie wordt de energievoorziening aan boord van schepen steeds complexer. Het boordnet wordt door de toename van het aantal gebruikers omvangrijker waarbij ook nog een grote variatie aan spanningen en vermogens voorkomt. Tegelijkertijd zijn de eisen die aan netstabiliteit gesteld worden steeds strenger geworden, en worden uit het oogpunt van veiligheid en bedrijfsvoering hoge eisen gesteld aan de betrouwbaarheid van het systeem. Deze ontwikkeling vraagt om een nieuw, modulair ontwerp van energienetten aan boord, waarbij inherent kortsluitvaste koppelingen de betrouwbaarheid kan doen toenemen. De beschikbaarheid (up-time) van schip en systemen en de kosten van onderhoud zullen verbeterd worden door betere meting en modellen van slijtage en noodzakelijk onderhoud (condition based maintenance) en door de toepassing van onderhoudsarme materialen en embedded Equipment Health Monitoring. In de ontwikkeling van voortstuwingssystemen zal onderzocht moeten worden hoe erosie van de voortstuwer beheersbaar kan worden gemaakt. De ontwikkelingen op het gebied van voortstuwing en energiesystemen hebben een nauwe relatie met de ontwik-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

24



___________________________________________________________________

kelingen op het gebied van de automatisering waar het gaat om de ontwikkeling van een integrale regeling afgestemd op dienstomstandigheden en veiligheid. De ontwikkeling van eenvoudige bedieningsmogelijkheden in relatie tot het lager wordende opleidingsniveau van de operator en de ontwikkeling van ondersteuning op afstand voor complexe monitoring, control en maintenance taken. De ontwikkeling van (standaard) modulaire voortstuwingselementen met als doel het ontwerp, de bouw en onderhoud te vereenvoudigen hebben een nauwe relatie met het aandachtsveld “Procesinnovatie”. Automatisering, modellering en robotisering De ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën moeten een significante verbetering van de inzetbaarheid van de complexe specials mogelijk maken. Het gaat dan bijvoorbeeld

om de ontwikkeling van robuuste automatisering van gedistribueerde systemen aan boord. Deze ontwikkeling maakt een geleidelijke degradatie van de prestatie mogelijk waar bij conventionele systemen een gedeeltelijke uitval door falen of schade tot een uitval van het totale systeem zal leiden. Ook zal het tot kostenreducties leiden doordat minder bemanning benodigd is voor het opereren van het systeem en worden minder eisen aan opleidingsniveau van de operator gesteld. Hiertoe moet een gedistribueerd netwerk van automatiseringsystemen worden ontwikkeld. De ontwikkeling van draadloze netwerken aan boord zal hierbij tot grote kostenreductie en in combinatie met een robuuste automatiseringsarchitectuur tot een verbeterde prestatie van systemen leiden. De werkbaarheid kan aanzienlijk verbeterd worden door ondermeer een verbeterde situational awareness door sensoren en informatiesystemen, hier-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


25


___________________________________________________________________

aan gekoppelde integrale systeemmodellen, simulatietechnieken en adviessystemen, en een verbeterde besturing van ride- en position control en andere operationele besturingssystemen van werktuigen. De launch en recovery van helicopters, boten en werktuigen kunnen aanmerkelijk verbeterd worden met goede predictiemodellen op basis van accurate omgevingsinformatie. Bemannings- en kostenreductie zal mogelijk worden gemaakt door een vergaande automatisering aan boord. Ten aanzien van navigatie en inzetbaarheid zoals hierboven beschreven, maar ook ten aanzien van de besturing en beheersing van de platformsystemen (voortstuwingsen energieopwekkers en werktuigen). Onderzocht dient te worden hoe de toenemende complexiteit van de systemen beheersbaar kan worden gemaakt door standaardisatie van gebruikersinterfaces, intelligente alarmafhandeling, en gedistribueerde monitoring en control, waarbij complexe handelingen door specialisten aan de wal kunnen worden uitgevoerd (real time of in het onderhoudsplan). In de operationele sfeer zijn er handelingen aan boord nodig die thans nog relatief veel inzet aan mankracht vergen. Robotisering hiervan draagt bij aan verminderen van benodigde mankracht en vermindert de fysieke werkbelasting. De voorspelde groei van transportvolumes de komende vijf tot tien jaar stelt de maritieme industrie voor de uitdaging het bereikte veiligheidsniveau in maritiem transport ten minste te behouden en zo mogelijk te verbeteren. De ontwikkeling en toepassing van goal based / risk based methodes worden hierbij als een noodzakelijke

voorwaarde gezien om enerzijds een veiligheidsniveau te kunnen realiseren en anderzijds een grotere ontwerpvrijheid voor de toepassing van innovatieve oplossingen te creëren. Zie hiervoor tevens het aandachtsveldonderdeeel “opheffen van innovatiebelemmeringen”. De toename van veiligheid kan bereikt worden door de man-machine interface te verbeteren. Intelligente brugontwerpen en automatisering zal de situational awareness verbeteren en ondersteuning door smart-sensing en operator guidance zal de veiligheid in verkeersintensieve vaargebieden, maar ook in extreme omgevingscondities doen toenemen. De operator guidance is daarbij gebaseerd op nauwkeurige voorspellingen van het gedrag van schip (manoeuvreerbaarheid, gedrag in (extreme) zeegang). De ontwikkeling van embedded training en verbeterde presentatie van informatie zal het risico van menselijk falen aanzienlijk doen verlagen. Nieuwe materialen en constructies Kostenreductie en gewichtvermindering zal haalbaar zijn door onderzoek en ontwikkeling van nieuwe materialen en constructiemethodes: Sandwiches en composieten bieden afhankelijk van de specifieke toepassing de mogelijkheid om lichter te bouwen, goedkoper te bouwen, onderhoudsvriendelijker te zijn, of in de constructieelementen functionaliteiten te combineren. Aangezien de impact van nieuwe materialen en constructies op het ontwerpen productieproces groot is, en de regelgeving voor toepassing te beperkend of onvoldoende ontwikkeld is vraagt deze ontwikkeling een concerted effort in dit aandachtsveld om deze drempel te nemen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

26



___________________________________________________________________

rialen gecombineerd kunnen worden Hiervoor is het noodzakelijk dat ontmet Embedded Equipment Health werpmethodieken onderzocht worden Monitoring. om de mogelijkheden van toepassing Nederlandse bedrijven hebben een van nieuwe materialen beter te benutleidende positie in de ontwikkeling ten. Deze ontwerptechnologie moet de van botsbestendige constructies. Onontwerpruimte van constructiederzoek op het gebied van calamiteielementen, verbindingsmogelijkheden tenscenario’s, constructieve faalmeen productieoverwegingen beheerschanismen en conceptuele oplossingen baar maken. Tevens dienen ontwerpvoor de verbetering van de veiligheid criteria (regelgeving) ontwikkeld te zullen in combinatie met verbeterde worden, passend in de doelstellingen regelgeving tot een voorsprong leiden. zoals beschreven in het aandachtsveld “opheffen innovatiebelemmeringen”. Speciale Systemen Er zal geïnvesteerd worden in onderzoek en ontwikkeling van sandwiches Hét kenmerk van complexe specials is (metaal-kunststof, all kunststof, en all dat het ontwerp wordt ontwikkeld op metal sandwiches/panelen). Ook zulbasis van een unieke combinatie van len de verbindingen van de nieuwe eigenaarwensen. Vaak worden speciconstructie-elementen onderzocht fieke functionaliteiten van zeer uiteenmoeten worden, met name lijmverbinlopende aard gevraagd die een innovadingen, en verbindingstechnieken van tieve benadering noodzakelijk maken. dunne platen. Nieuwe, spantarme conHet ontwikkelen van een onderscheistructieconcepten, het combineren van dend prestatieniveau van de producten functies in panelen zoals brandwein deze niches vraagt eveneens om rendheid en bekabeling en pijpen, gecontinue innovaties, dit is in het bijdrag van sandwiches onder belasting, zonder voor de megajachten markt het en de fabricage van sandwiches, vlak, geval. ontwikkelbaar en tonrond zijn voor deze ontwikkeling van belang. De ontwikkeling en toepassing van corrosiebestendige, slijtvaste materialen of self-healing materials alsmede geavanceerde en milieuvriendelijke coatings en smeermiddelen zullen tot de verlaging van onderhoudskosten Sleephopperzuiger Pallieter kan meer meenemen dan welk anders schip leiden. Onderzocht ook in zijn klasse, dankzij voorafgaande Computational Fluid Dynazal worden hoe mics research. Hier wordt de berekende ongekend matige golfvorming deze nieuwe mate- vergeleken met die van het echte schip bij vaart met volle kracht over ondiep water!

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


27


___________________________________________________________________

Geavanceerde ladingbehandeling en lashing en de ontwikkeling van systemen voor het onbemande dek zullen bijdragen aan de verbetering van de operationele prestatie en een verbeterde veiligheid voor opvarenden. Voor de Patrouillevaartuigen, baggerwerktuigen of megajachten kan bijvoorbeeld onderzocht worden hoe de werkbaarheid en de prestaties verbeterd kunnen worden door bewegingsgecompenseerde platformen voor werktuigen en/of launch en retrieval systemen. Ook de ontwikkeling van systemen waarmee operationele spills en het risico van ongewenste verspreiding van organismen middels ballastwater wordt verminderd valt binnen de scope van dit aandachtsveldonderdeel. Ten aanzien van megajachten moeten oplossingen worden ontwikkeld om tegemoet te komen aan ongebruikelijke eisen t.a.v. dynamisch positioneren en / of de vaarsnelheid. Bijzondere helikoptervoorzieningen en uitgebreide communicatie middelen vragen om nieuw te ontwikkelen systemen, waarbij alle toegepaste techniek, apparatuur, systemen en materialen van de hoogste kwaliteit en op zijn minst ‘state of the art’ moeten zijn. Verder omvat dit onderdeel een zee van onderwerpen, waarmee de operationele inzetbaarheid en de werkbaarheid wordt verbeterd, de operationele mogelijkheden uitgebouwd naar onbekende werkterreinen en bouw en operationele kosten verlaagd. Te denken valt aan krachtwerktuigen, pompen, meetsystemen, afdichtingen, electromechanische installaties, dekkranen, luxe gadgets, remote-sensing technieken etc. Voor baggerwerktuigen zullen technieken voor winning, berging en lossing en voor schroef- en rompwerking ontwikkeld moeten worden die

opwerveling en verspreiding van sediment door baggeractiviteiten kunnen voorkomen. Bovenstaande onderwerpen omvatten onderzoek en preconcurrentiële ontwikkeling. Daarbij is het voor het versterken van het ontwerpproces en de ontwikkeling van Virtual Prototyping van belang dat een samenwerking tussen kennisinstituten, eindgebruikers, werven, en toeleveranciers tot stand wordt gebracht. Industriële componenten De activiteiten moeten plaats vinden als samenwerkingsproject met eindgebruikers, werven en in de sector bekende toeleveranciers. MKB wordt geacht en verwacht een belangrijke rol te spelen. Voorts wordt nadrukkelijk ook de mogelijkheid geboden voor betrokkenheid van partijen die in andere sectoren werkzaam zijn om eventuele daar beschikbare en zinvolle technologie aan te wenden. De virtual prototyping benadering in de ontwikkeling van scheepsconcepten, speciale systemen, voortstuwingsen energieopwekkers en automatiseringsystemen vereist de toelevering en uitwisseling van gegevens omtrent systeemeigenschappen en operationele bedrijfsvoeringsconcepten. De ontwikkeling van nieuwe materialen vereist een integrale benadering van classificatie, productiemethodes en functioneel ontwerp van constructieelementen en verbindingen. Onderzoekscomponent Voor onderzoek, laboratoriumwerk, de modelleringstechnieken, validatie, kennisoverdracht en verdere commercialisatie is de inbreng van kennisinstellingen, het materialencluster en

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

28



___________________________________________________________________

gespecialiseerde essentieel.

ICT-ontwikkelaars

Financiering De kosten voor het hier geschetste onderzoekstraject bedragen 21 miljoen €. Dit valt globaal uiteen in de volgende categorieën:

Fundamenteel onderzoek (promovendi en wetenschappers) 25 % Industrieel basisonderzoek (onderzoeksorganisaties, private deskundigen, bedrijven) 50% Preconcurrentiële ontwikkeling (met name R&D medewerkers bedrijven) 25%

Gegroepeerd naar hoofdonderwerpen is de volgende opdeling indicatief:

Scheepsconceptontwikkeling € 5 mn Voortstuwing en energieopwekking € 4.5 mn Automatisering en robotisering € 3.5 mn Nieuwe materialen en constructies € 5 mn € 3 mn Speciale systemen

koude), ladingsbehandelingscapaciteit en transportcapaciteit, mede door significante schaalvergroting met vergrote wincapaciteiten, ook in diep water en zeer moeilijk baggerbare grondsoorten. Een versterking van de toppositie op het gebied van megajachten door een verbetering van het comfort aan boord en het toevoegen van luxe functies en voorzieningen. Een verbetering van de prestatie van patrouillevaartuigen door een hogere inzetbaarheid, ook in extreme condities. In het algemeen kunnen de operationele kosten met ca. 20 % verlaagd. Deze reductie van kosten is haalbaar door verbetering van het voortstuwingsen energieopwekkingsrendement, een reductie van bemanningskosten door automatisering en robotisering, nieuwe materialen en verlaging van onderhoudskosten. 2. Als gevolg van voorgaande twee punten ontstaat een betere concurrentiepositie c.q. wordt de bestaan-

Economisch en publiek resultaat Economisch resultaat Het project leidt tot de volgende resultaten: 1. Een verbetering van de prestatie van short sea schepen in termen van transportcapaciteit, turn-around tijd en betrouwbaarheid van de service. Het bereiken van topprestaties van hightech baggerwerktuigen door een sterk verbeterde inzetbaarheid (ook in ongunstige omstandigheden van swell, ijsgang en ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


29


___________________________________________________________________

de dominante marktpositie in de wereldmarkt versterkt waarbij de Nederlandse maritieme maakindustrie in staat is omvangrijke extra orders te boeken voor hightech dredgers, schepen voor het beheer van de EEZ, Short Sea Schepen en Megajachten. Publiek resultaat Naast de economische voordelen, heeft dit aandachtsveld ook invloed op de maatschappelijke aspecten: Duurzaamheid: Een haalbare reductie van het voortstuwingsen energieopwekkingsrendement van 10% leidt tot een lagere uitstoot van vervuilende emissies. Ook de toepassing van innovatieve filters dragen bij aan een verlaging van de milieubelasting. De ontwikkeling van schepen en systemen voor verbeterd comfort aan boord dragen bij aan verbeterde werkomstandigheden voor opvarenden. De ontwikkeling van schepen met hoge betrouwbaarheid en veiligheid dragen bij aan het verlagen van risico's voor opvarenden.

Kennismaatschappij De nieuwe werkwijzen, de versterking van de hightech segmenten in de maritieme industrie, het gebruik van kennismanagement en de aandacht voor levenslange scholing (zie het andere aandachtsveld) dragen bij aan een kennisintensivering van de maritieme maakindustrie in het bijzonder en de maatschappij in het algemeen. MKB In dit aandachtsveld worden de MKBbedrijven uitgedaagd en in staat gesteld te participeren in de innovatie. Daartoe worden bedrijfsbezoeken, seminars, electronic boardroomsessies en andere mechanismen ingezet. Op deze wijze zal het maritieme MKB een krachtige stimulans krijgen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

30



___________________________________________________________________

3.3.

Procesinnovatie

Participanten Werven: IHC Holland-Merwede, Damen, Volharding, Koninklijke Niestern Sander, Barkmeijer, Feadship, Royal Huisman, ….... MKB-partijen Toeleveranciers: Croon, Bakker, Imtech, Wartsila Propulsion, Heinen & Hopman, GTI, Alewijnse, Hertel, Thales, Centraal Staal, SEC, Coops & Nieborg, Roden Staal, Wolfards, MSN, ……… MKB-partijen Professionele dienstverleners: Bureau Veritas, Lloyds, Vuyk, Nevesbu, Ortec……. Onderzoekers: TU Delft, TNO, MARIN, Erasmus, TU Twente….. ICT-ontwikkelaars: NCG, SARC, Navingo, PKM Solutions, TLO, …. Branches: VNSI, HME, HISWA, KVNR Overigen: Buitenlandse (Europese) partijen

Demarcatie Dit aandachtsveld richt zich geheel op de processen die nodig zijn voor de ontwikkeling, realisatie en nazorg van en voor maritieme constructies. Het gaat dus om de (sterk innovatieve) gereedschappen, hun onderlinge integratie of afstemming en de organisatie waarin ze tot inzet komen. Tijdens het ontwerp zijn product (maritiem gereedschap) en proces (voortbrenging) sterk verweven, wat een duidelijke demarcatie vereist. Dit aandachtsveld houdt zich bezig met de ontwerpinfrastructuur, terwijl het aan-

dachtsveld “Complexe Specials” zich (onder andere) richt op de domeinspecifieke inhoud van de diverse gereedschappen. Het aandachtsveld “Elimineren Innovatiedrempels” draagt aan die domein-specifieke inhoud van de gereedschappen mede bij, met name op het gebied van veiligheid en milieu. Het aandachtsveld “Waarborgen Kennisbasis” ten slotte, richt zich (mede) op de opleiding van medewerkers opdat deze optimaal gebruik kunnen maken van de in dit aandachtsveld onderzochte infrastructuur. Probleemstelling De Nederlandse maritieme maakindustrie heeft de concurrentiestrijd vaak in haar voordeel weten te beslechten door uitstekende producten te leveren die een hoge waarde voor de klant vertegenwoordigen. Maar het succes in deze strijd wordt ook sterk bepaald door het vermogen te produceren voor een lage prijs, met een korte levertijd en met een goed voorspelbare winstmarge op projecten. Dit vermogen wordt sterk bepaald door de combinatie van productiviteit (uren per geproduceerde eenheid) en loonkosten (Euro per gewerkte uur). Ongeacht het gekozen businessmodel (handelsonderneming, productie in lage-lonen landen of productie in hoge-lonen landen waaronder Nederland), is het kunnen waarmaken van een lage prijs bij korte levertijd van het allergrootste belang voor succes in de concurrentiestrijd. Dit aandachtsveld omvat een aantal ontwikkelingen die gericht zijn op dit uitermate belangrijke onderwerp.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


31


___________________________________________________________________

Doelstellingen Significant lagere kosten per eenheid product bij gelijktijdige significante bekorting van de “time-to-market” en ten minste gelijkblijvende waarde van het product voor de klant.

me maakindustrie, specifiek gericht op de realisatie van een federatief ontwikkelings- en bouwproces, automatisering van de deelprocessen en verbetering van de procesbeheersing in alle stadia van het scheepsbouwproces, gebruikmakend van de optimale mix van software, hardware, manware en orgware. Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2016

Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2011 Afgerond onderzoek en precompetitieve ontwikkeling, klaar om geïntroduceerd te gaan worden in de maritie-

Een volledig geïmplementeerde werkwijze, leidend tot een sterkere marktpositie van de 4 prioritaire maritieme maak-Product Markt Combinaties. Deze positie uit zich in een 20% hogere capaciteit bij gelijkblijvende infrastructuur, circa 20% kostenreductie per eenheid van maatwerkproduct en 10% doorlooptijdreductie. In samenhang met de andere deelprogramma’s uit dit R&D-thema, resulteert een omzetvermeerdering en additionele arbeidsplaatsen, zie elders in de Strategische Agenda. Uitwerking Eerdere inventarisaties, zoals het door het ministerie van EZ ondersteunde project “Toekomstverkenning Nederlandse Scheepsbouw – Bedrijfsprocessen”, hebben aangetoond dat een combinatie van factoren bepalend is voor het bereiken van de genoemde doelstelling. De primaire mogelijkheden en noodzaken voor de verwezenlijking zijn:

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

32



___________________________________________________________________

Overhevelen van manuren naar kapitaal door ontwikkeling van baanbrekende technologie op het gebied van hardware en software; Verminderen van primaire manuren inclusief de faalkosten door software, manware en orgware gericht op enerzijds een verbeterd procesontwerp en betere procesbeheersing, en anderzijds een eenvoudiger te ontwerpen en fabriceren product; Verhogen van de productwaarde (i.e. de waarde voor de klant) door nieuwe technologie gericht op het effectief ontsluiten van kennis van de maritieme maakpartners; Verlagen van secundaire manuren leidend tot een reductie van transactie-, overhead- en communicatiekosten door ontwikkeling van baanbrekende technologie gericht op informatiemanagement; Verbeteren van de voorspelbaarheid van het maritieme maakproject door technologie gericht op kennismanagement en risicobeheersing.

Sleutelingrediënten in dit aandachtsveld zijn:

Virtual Prototyping in het (voor)ontwerp. Hierbij gaat het om het creëren van een geavanceerde infrastructuur die opgebouwd is uit herbruikbare en interoperabele modellen, die via een gedistribueerd netwerk aangeboden worden en die wat betreft detailniveau aansluiten bij de verschillende fasen in het ontwikkelingsproces. Die modellen zelf zijn geen onderwerp van onderzoek in dit aandachtsveld. De combinatie van nieuwe modellen en de krachtige ontwerp-

infrastructuur leidt tot een sterke toename van de snelheid van het ontwikkelen van het conceptontwerp. Deze nieuwe aanpak in het ontwerpproces zal daarmee doorbraken mogelijk maken ten opzichte van de veelal incrementele innovaties in het huidige proces. Tevens zal de methodiek de basis vormen voor life cycle cost management, en zal ontwikkelde kennis in de vorm van tools en concepten beter beschermd zijn. De methodiek zal, meer dan voorheen, een functionele benadering kennen, zowel op het niveau tussen klant en hoofdaannemer als tussen hoofdaannemers en onderaannemers/toeleveranciers. De beoogde methodiek en infrastructuur maakt gebruik van een zinvolle combinatie van aspectmodellen, simulatiegereedschappen (zie aandachtsveld “Complexe Specials” en Elimineren Innovatiedrempels), informatiemanagement (zie hieronder) en kennismanagement (zie hieronder alsook het aandachtsveld “Waarborgen Kennisbasis”). Het integreert aspecten van productprestaties, gebruiksprofielen, produceerbaarheid en life-cycle support. Daarvoor is ook een minder complex en meer gebruikersvriendelijk integratieplatform nodig dan de in de Verenigde Staten ontwikkelde High Level Architecture. De toepassing van kennis- en informatiemanagementgereedschappen biedt een oplossingsrichting voor het versneld samenstellen van deze ontwerpinfrastructuur en de ervoor benodigde simulatie- en modelomgevingen. Daarbij moet zorg gedragen worden dat brede acceptatie van deze methodiek in Nederland

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


33


___________________________________________________________________

gewaarborgd wordt omdat alleen zo de volle draagwijdte van deze ontwikkeling tot zijn recht komt. Daartoe zullen specifieke acties ontwikkeld worden die er met name op gericht zijn dat ervaringen en data uit het verleden eenvoudig toegankelijk worden in de nieuwe infrastructuur. Onderzoek naar Ketenintegratie. Het voortbrengingsproces in de maritieme maakindustrie wordt gekenmerkt door een sterk, maar per project steeds wisselend, cluster van werf, toeleveranciers en professionele dienstverleners. De verhouding tussen werf en toeleverancier, maar ook tussen klant en werf, wordt bepaald door een veelheid van factoren. Eerdere inschakeling van toeleveranciers geeft mogelijkheden om het basisontwerp en de besteksspecificatie wezenlijk te verbeteren en daarmee waarde voor de klant te verhogen en projectrisico’s te beperken. Betere sluiting van de kring tussen klant en leveranciers geeft mogelijkheden in het ontwerp meer dan voorheen rekening te houden met operationele ervaringen. Onderzoek naar technologie (o.a. op de gebieden van operationele inzet, informatieplanning en informatiemanagement) en samenwerkingsmodellen (en daarmee samenhangende leveringsvoorwaarden en managementmodellen) kan dit binnen handbereik brengen. Dit leidt tot een veel meer “concurrent” en “collaboratief” proces van ontwerp en bouw en derhalve een veel grotere gezamenlijke verantwoordelijkheid van werf en toeleverancier(s) en betere dienstverlening naar de klant. Belangrijke on-

derzoeksonderwerpen zijn gerelateerd aan organisatie, projectmanagement, contractmanagement, juridische constructies, life-cycle management, etc. Daarbij richt e.e.a. zich op ontwerp, inkoop, engineering, productie, assemblage en in-bedrijfstellen. Onderzoek naar Andere Business Modellen. In het verlengde van het vorige punt, gaat het hier om het in gezamenlijkheid zaken doen. Gezamenlijkheid met collega-werven, met toeleveranciers en met klanten. Een van de richtingen die nadrukkelijk daarbij geëxploreerd zal worden is “lease” van schepen in allerlei vormen en onderdelen. Ook allerlei vormen van allianties, (tijdelijke) projectgerichte ondernemingen, gemeenschappelijke productiefaciliteiten e.d. komen hierbij aan de orde. Voorts komen in dit programma ook strategische keuzes aan de orde die te maken hebben met “make or buy” en de mate waarin organisaties zelf kennis moeten/willen hebben van de zaken die ze inkopen, en welke kennis dat dan is. Daarnaast gaat het hier ook om de optimale koppeling c.q. scheiding tussen engineering en productie welke vaak vervaagt als gevolg van “hellingdwang” maar die bron is voor veel problemen. Ten slotte wordt hier de vraag behandeld in hoeverre en op welke manier de werf/ toeleverancier haar dienstverlening kan uitbreiden met het oog op lifecycle support. Denk daarbij aan het integreren van ontwerpinformatie in alarmsystemen en in het logboek, maar ook in het bieden van reparatie, reservedelen, onderhoud, remote monitoring, etc.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

34



___________________________________________________________________

de assemblage van staal tot romp (hoofdzakelijk lijnfabricage) en men werkt zeker nog niet aan simulatie van engineering (infofabricage), outfitting (ruimtefabricage) laat staan federatieve simulatie over afdelings- en bedrijfsgrenzen heen. De R&Dtaakstelling in dit deel van het aandachtsveld is het tot stand brengen van een “virtual manufacturing” omgeving voor grootschalige, enkelstuks innovatieve producten met een zeer korte “time-tomarket”. Hierbij wordt het integrale ontwerpen bouwproces gesimuleerd in een “federatief” model, waarbij ook rekening gehouden wordt met ergonomische aspecten en daaruit resulterende belastingen

Onderzoek naar Procesontwerp en –Beheersing. De huidige stand van zaken is dat grote industrieën zoals aerospace en automotive met succes gebruik maken van simulatietechnieken voor het ontwerp van hun (tamelijk statische) productieomgeving. In dergelijke omgevingen zijn er echter lange ontwikkeltijden, leidend tot series van producten, met een grote mate van leereffect tijdens de productie. De maritieme bouw vertoont overeenkomsten met deze industrieën, maar ook belangrijke verschillen. In Duitsland is Flensburger Schiffbau Gesellschaft gestart met de simulatie van bouwprocessen van schepen. Net als in Korea en Japan beperkt men zich in Duitsland tot

2D overview

View process

Control process In- & Export of

3D details

Planning & results

Export Generate Components Tasks

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


35


___________________________________________________________________

voor de gezondheid. Voor de ultieme vorm hiervan is door het Amerikaanse Ministerie van Defensie een HLA-omgeving (High Level Architecture for Modelling and Simulation) ontwikkeld. Deze is echter dusdanig complex dat ze niet goed bruikbaar is voor de maritieme maakindustrie met zijn wisselende federaties. Er zal gezocht worden naar eenvoudiger en eventueel ook minder generieke oplossingen. Een van de essentiële onderzoeksonderwerpen gaat over modellering van kwaliteit van enkelstuks(half)producten, een ander belangrijk onderwerp is prestaties van medewerkers afhankelijk van hun niveau, ervaring, situatie, etc. Onderdeel van dit onderzoek is toepassing van de resulterende modellen om te komen tot een betere procesgang, middels andere machines, andere organisatie andere logistieke netwerken, andere transportfaciliteiten, andere bouwvolgordes, etc. Onderzoek naar Rationalisatie Productontwerp. Slimme producten kunnen waardeverhogend werken voor de klant: zie het aandachtsveld “Complexe Specials”. Maar net zo belangrijk is dat deze innovaties kostprijsverlagend en levertijdbekortend kunnen werken. In dit aandachtsveld wordt deze dimensie van slimme producten diepgaand onderzocht. Onderwerpen zijn sandwichpanelen met geintegreerde distributie- en isolatiesystemen, extreem dunne platen die momenteel door de classificatiemaatschappijen niet toegestaan worden, andere materialen zoals staal-kunststof combinaties maar ook aluminium en RVS-construc-

ties. Daarbij wordt diepgaand ingegaan op de ervoor benodigde verbindingstechnieken: laserlassen, lijmen en ‘friction stir welding’. Omdat dergelijke uitvoeringsvormen een andere constructieparadigma vereisen wordt ook hiernaar gekeken, niet zozeer vanuit de producteigenschappen (dat is onderwerp van een ander aandachtsveld) maar vanuit de voortbrengingseigenschappen. Bij dit alles wordt voortdurend gezocht naar de optimale mix van maatwerk enerzijds (waardeverhoging voor de klant) en standaardisatie, modularisatie en hergebruik van data en kennis (kostprijsverlaging voor de maker) anderzijds. Onderzoek naar Kennismanagement. Het rendement op kennis is lastig meetbaar. Niettemin bestaat de indruk dat het (te) laag is. Daarvoor zijn vele factoren aan te voeren. Pensionering en andere uitstroom van personeel, in sterkere mate aanwezig in een volwassen industrie, leidt tot kennisvernietiging. Maar ook het enkelstukskarakter van de industrie stimuleert de natuurlijke erosie van kennis omdat routine in dat veld van nature niet goed beklijft. Ook zijn ervaringen uit het ene project niet eenvoudig vertaalbaar (en daarmee bruikbaar) voor een volgende project. Denk als voorbeeld aan in alle opzichten grensverleggend projecten zoals de JFJ de Nul en d’Artagnan cutterzuigers. Doordat er lange tijd zit tussen de bouw van deze schepen en de vorige generatie van soortgelijke schepen zo’n 20 jaar geleden, is de ervaring van vorige projecten vaak niet meer toegankelijk en ook niet zonder

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

36



___________________________________________________________________

meer bruikbaar. Dat betekent dat de kennis en ervaring ontleend moet worden aan andere, minder gelijkende projecten, en aan “basic principles”. Dat vergt het kunnen mobiliseren, vertalen en modelleren van die kennis en ervaring. Veel kennis wordt onbenut gelaten omdat men de weg niet weet of omdat die kennis, soms vanuit commerciële motieven, slecht toegankelijk is. Dit soort factoren maken onderzoek naar kennismanagement zo waardevol. Daarbij gaat het niet alleen om integratie van software tools, interface protocollen, kennismodellering, gedistribueerde software omgevingen, visualisatie en infopresentatie. Het gaat ook om businessmodellen die een snellere verspreiding van kennis door de Nederlandse maritieme maaksector stimuleren. Denk aan een consistente kennismodellering die in een “pay-per-use”-schema aangesproken kan worden. Zie ook onder het aandachtsveld “Waarborgen Kennisbasis”. Onderzoek naar Informatiemanagement. Informatie is, wellicht meer nog dan het fysieke product, bepalend voor het maritieme maak- en toeleveringsproces. In alle fasen is het belangrijk dat alle partijen toegang hebben tot een consistent, volledig en juist model van het product en het proces. Uitgebreid vooronderzoek naar de mogelijkheden van technologie uit andere industriële sectoren (automotive, aeronautical) heeft de lacunes daarvan duidelijk aan het licht gebracht. De daar in zwang zijnde Product Data Models / Product Lifecycle Managementsystemen, hoewel in zeker opzicht

zeer krachtig, sluiten niet of slecht aan bij het specifieke karakter van de maritieme maakindustrie en haar toeleveranciers, zeker niet als men verder wil reiken dan het aloude document-management. Daarbij gaat het om technische zaken als “versioning”, rijke productmodellen, processtap-afhankelijke views op data en Application Programmae Interfaces, net zo goed als sterk wisselende samenstellingen van projectteams, vele gehanteerde “standaarden”, een groot netwerk van relatief kleinschalige partijen, de snelle wijziging van gegevens en de bewaking van de consistentie en de overlap van ontwikkeling en voortbrenging die een zeer grote flexibiliteit van alle partijen vereist die haaks staat op het formalisme van grote Product Data Models / Product Lifecycle Management-systemen. Dit onderdeel richt zich op onderzoek naar een maritieme maakindustriespecifieke extensie van de Product Data Models / Product Lifecycle Management architectuur. Daarbij gaat het niet alleen om informatiemanagement maar ook over de federatie van ontwerpen analysehulpmiddelen. Door de geschetste informatieproblematiek komt ook deze in gedrang. Dit reduceert de mogelijkheden al tijdens de aanbiedingsfase een groter detailniveau van productontwikkeling te bereiken. Daardoor is het moeilijker risico’s te voorkomen c.q. hun potentiële gevolgen te verminderen. Daarmee samenhangend moet dit onderdeel leiden tot een automatische besteksgeneratie op basis van een uniforme modellering en bijbehorende codificatie. Het op

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


37


___________________________________________________________________

deze wijze gegenereerde bestek is intern consistent en geeft de commerciële afdeling de mogelijkheid daar op rationele wijze dingen in te veranderen. Integratie met administratieve bedrijfssystemen (logistiek, ERP) is daarbij randvoorwaarde. Onderdeel van deze activiteit is ook het waarborgen dat e.e.a. geïmplementeerd kan worden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het verder uitbouwen van een productcodering die aansluit bij de bedrijfs-specifieke coderingen, het converteren van historische gegevens en het beschikbaar maken van digitale componentgegevens via het internet. Onderzoek naar Automatisering, Robotisering en Informatisering. Dit aandachtsveld-onderdeel richt zich op eliminatie van minder waarde-toevoegende manuren. Zowel het ontwikkelingsproces als het voortbrengingsproces staan daarbij in de schijnwerper. Voor het eerste ligt de winst vooral in risicovermindering, doorlooptijdverkorting en uitbouwen van de beschikbare tijd voor het creatieve proces. Voor de voortbrenging ligt de winst primair in de kostenreductie. Op projectniveau gaat het voor het ontwikkelingsproces om zaken als automatische routing van pijpen, kabels en kanalen; en pro-

duct- en procesconfiguratoren om snel ontwerpvariaties op een consistente wijze uit te voeren. Voor het productieproces ligt de focus o.a. op robots, niet alleen voor lassen maar ook voor andere veel uitdagender processen. Denk daarbij aan een ijzerwerkrobot. En, conform het karakter van een enkelstuks industrie, wordt daarbij ook nadrukkelijk gekeken naar autonome of ten minste mobiele robots. Logistieke en informatietechnische ondersteuning van de organisatie en haar werknemers is een andere focus. Mogelijke opties zijn RFID voor tagging van componenten en registreren van handelingen en handheld PC’s voor ondersteuning bij, informatieverschaffing over en registratie van het bouwproces. Ten slotte hoort in dit onderdeel ook onderzoek thuis naar technologie die het mogelijk maakt snel en nauwkeurig een 3D geometrie aan boord vast te stellen zodat productie die nu “in het werk” uitgevoerd wordt, naar de werkplaats verplaatst kan worden of in ieder geval versneld kan worden, met kostenverlaging en vermindering van het gedrang aan boord als gevolg. Denk aan meubels maken, teakhouten-dekken leggen en pijpleidingen inmeten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

38



___________________________________________________________________

Bovenstaande onderwerpen omvatten onderzoek en pre-concurrentiële ontwikkeling. Daarna kunnen de bereikte resultaten, dus vanaf 2012, geleidelijk ingevoerd gaan worden in de maritieme maakindustrie. Vertaling van resultaten kan plaats vinden naar de bouwsector, daar hier ook veel sprake is van grootschalige, gecompliceerde, projecten, waarin een groot aantal partijen en disciplines zijn betrokken in een parallel ontwikkelings- en bouwproces. Industriële componenten De activiteiten moeten plaatsvinden als samenwerkingsproject met werven en in de sector bekende toeleveranciers. Deze verzamelen en leveren data die gebruikt moeten worden in de modellen en spelen een rol in de validatie. Daarnaast zijn zij verantwoordelijk voor de implementatie, met een belangrijke plaats voor het vertrouwd maken van de werknemers met deze “modernistische” technologie. Ook zullen werknemers en leiding van de betrokken werven en toeleveranciers zich bewust moeten gaan worden dat het gezamenlijke belang prevaleert boven het eigen bedrijfsbelang: “integraal samenwerken” als nieuw paradigma. Partijen staan open voor betrokkenheid van partijen die in andere sectoren werkzaam zijn om eventuele daar beschikbare en zinvolle technologie aan te wenden. Onderzoekscomponent Voor onderzoek, laboratoriumwerk, de modelleringstechnieken, validatie, kennisoverdracht en verdere commercialisatie is de inbreng van kennisinstellingen en gespecialiseerde ICTontwikkelaars essentieel. Dit daar de

benodigde expertise (nog) niet behoort tot de standaard “uitrusting” van een werf of toeleverancier en aanmerkelijk uitstijgt boven de huidige internationale “state-of-the-art”. Financiering De kosten voor het hier geschetste onderzoekstraject bedragen 19.5 miljoen €. Dit valt globaal uiteen in de volgende categorieën: Fundamenteel onderzoek (promovendi en wetenschappers) 25% Industrieel basisonderzoek (onderzoeksorganisaties, private deskundigen, bedrijven) 50% Pre-concurrentiele ontwikkeling (met name R&D medewerkers bedrijven) 25% Gegroepeerd naar hoofdonderwerpen is de volgende opdeling indicatief: Virtual prototyping € 3.0 mn Ketenintegratie € 3.0 mn Andere businessmodellen € 1.5 mn Procesontwerp en –beheersing € 4.0 mn Productrationalisatie € 1.5 mn Kennismanagement zie: “Waarborgen kennisbasis” Informatiemanagement € 5.0 mn Automatisering en robotisering € 1.5 mn Economisch en publiek resultaat Economisch resultaat Het aandachtsveld leidt tot de volgende resultaten: 1. Verminderen van de doorlooptijd van het bouwproces met circa 2 maanden, uitgaande van een typische bouwtijd van 1,5 - 2 jaar voor een complex product. Samen met een verkorting van het ontwerpproces, dat deels parallel plaats vindt, ontstaat een verkorting met

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


39


___________________________________________________________________

2 – 2,5 maand, een zeer belangrijk aspect voor eindgebruikers. 2. De kostprijs per eenheid product zal als gevolg van deze inspanningen kunnen dalen met 20% voor dat deel van het product dat klantspecifiek is. 3. Als gevolg van voorgaande twee punten ontstaat een betere concurrentiepositie in de wereldmarkt waarbij de Nederlandse maritieme maakindustrie in staat is 20% extra orders te boeken. Dit leidt tot een omzetverhoging van circa 12%. De kortere doorlooptijd geeft een margeverbetering met circa 2%. Als totaalresultaat ontstaat zodanig ruimte voor een wezenlijk aantal additionele, directe, arbeidsplaatsen. 4. De met dit aandachtsveld verkregen kennis en gereedschappen (software en hardware) kunnen commercieel worden vermarkt. Dit kan op den duur leiden tot separate

nieuwe ondernemingen en additionele activiteiten van bestaande ondernemingen. Hoewel nogal indicatief zou hiermee op den duur een omzet te behalen zijn van 50 miljoen €/jr en een zeer hoogwaardige, directe, werkgelegenheid voor 500 personen. Publiek resultaat Naast de economische voordelen, heeft dit aandachtsveld ook maatschappelijke voordelen: Arbeidsomstandigheden en publieke gezondheid. Door de ontwikkelde technologie, leer- en organisatiemodellen worden mensen minder (fysiek) belast door hun werk. Denk daarbij aan het zware maritieme maakwerk maar ook RSI-achtige aandoeningen die resulteren uit intensief computerwerk. Daarbij zijn er ook immateriële voordelen zoals vermindering van stress en vergroting van moti-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

40



___________________________________________________________________

vatie, hetgeen leidt tot een hogere productiviteit en minder spanningen op de werkvloer. Met simulatie is ook de arbeidsbelasting te reduceren, waarmee minder arbeidsongeschiktheid ontstaat met zowel financiële als maatschappelijke voordelen. Robotisering leidt tot minder blootstelling aan een fysiek belastend werkklimaat. Duurzaamheid. Een efficiënter productieproces leidt tot lagere faalkosten en daaruit resulterend een lager verbruik van grondstoffen (energie en materiaal) en dus ook minder emissies. Lichtere materialen brengen eveneens voordelen t.a.v. milieu en grondstofverbruik met zich mee. Ook bij conservering zullen minder verliezen optreden, leidend een geringere milieubelasting. Robotisering en met name het gebruik van dunnere plaat en andere verbindingstechnieken leidt tot minder rookgasontwikkeling. Facilitering van “design for service” dankzij de informatietechnologie leidt tot schepen met een langere levensduur met daaruit resulterend belangrijke voordelen voor de duurzaamheid. Kennismaatschappij. De nieuwe werkwijzen, het gebruik van kennismanagement en de aandacht voor levenslange scholing (zie ander aandachtsveld) dragen bij aan een kennis-intensivering van de maritieme maakindustrie in het bijzonder en de maatschappij in het algemeen. Werkgelegenheid. Zie hiervoor. Spin-off naar andere sectoren. Met name de Nederlandse bouwsector zal kunnen profiteren van de hier beoogde ontwikkelingen. De omvang van de Nederlandse bouwsec-

tor is veel groter dan die van de maritieme bouwsector; het economisch perspectief in die sector is derhalve eveneens groot. Internationaal perspectief De hier genoemde onderwerpen sluiten nauw aan bij de agenda zoals die in het kader van Waterborne opgesteld is. De inhoud van de oproepen voor voorstellen in het 7e kaderprogramma zullen bijgevolg goed aansluiten bij een aantal van de hier genoemde kernontwikkelingen. De Nederlandse cluster zal, op grond van haar eigen strategische agenda, daarbij aan kunnen sluiten en een prominente rol kunnen vervullen op deze gebieden. Daarbij zal zinvol aangesloten worden bij competentiegebieden zoals die in enkele andere landen aanwezig zijn. Bijvoorbeeld zal procesbeheersing in nauwe samenwerking met de Duitse

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


41


___________________________________________________________________

scheepsbouw ingevuld worden waartoe reeds een samenwerkingsverband (SimCoMar) bestaat. Voor het gebied van automatisering en robotisering zullen verkennende contacten met bijvoorbeeld Deense bedrijven en kennisinstellingen uitgebouwd worden. Voor informatiemanagement wordt samenwerking met enkele Europese landen (Duitsland, Denemarken, Spanje) voorzien. Het hier geformuleerde aandachtsveld stelt de Nederlandse partijen in staat daarin een prominente rol te spelen. Er zijn ook onderwerpen waarop Nederland leidende is, zoals op de gebieden van engineering, kennismanagement en ketenintegratie. Voor die onderwerpen zal de internationale dimensie niet sterk nagestreefd worden, maar zal dit aandachtsveld de partijen in staat stellen die voorsprong verder uit te bouwen.

De bereikte resultaten zijn in eerste instantie bedoeld om het Nederlandse bedrijfsleven in staat te stellen beter te concurreren. Echter zullen een aantal van de resultaten ook zelfstandig geexploiteerd kunnen worden binnen de Europese context. Dit leidt op zich ook tot economische resultaten, zoals hiervoor al genoemd. MKB-participatie Dit aandachtsveld betreft de gehele keten van in het voortbrengingsproces betrokken partijen. Rondom grote bedrijven bevindt zich een omvangrijke constellatie van MKB’ers die allen een belangrijke rol in dat proces spelen. Die zullen intensief bij de ontwikkelingen betrokken worden, daarbij recht doende aan de regiefunctie van enkele spelers in het voortbrengingsproces. De brancheverenigingen zullen daarbij een belangrijke activerende rol kunnen spelen. Anderzijds zullen MKBbedrijven, met name in de hoek van de professionele dienstverleners, ook een belangrijke rol spelen in de eigenlijke ontwikkelingen van hardware, software en orgware.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

42



___________________________________________________________________

Reders: P&O Nedlloyd, Wagenborg, Geest, Koninklijke Marine, Spliethoff.

Doordat de schepen vaak uniek zijn kan niet altijd teruggevallen op de in de maritieme sector gebruikelijke methodiek van het gebruik van vergelijkingsschepen en moet meer vanuit basic principles gewerkt worden. Dit vraagt een sterke competentiebasis en bijzondere ontwerpmethodieken.

Werven: IHC Holland-Merwede, Damen, Volharding, Koninklijke Niestern Sander, Barkmeijer, Feadship, Royal Huisman, MKB-partijen.

Het onderscheidende van deze schepen is het hoge innovatiegehalte. We moeten dan ook alles in het werk stellen om innovatiedrempels te slechten.

3.4. Eliminatie van Innovatiebelemmeringen Participanten

Toeleveranciers: Croon, Bakker, Imtech, Wartsila Propulsion, Heinen & Hopman, GTI, Alewijnse, Hertel, Thales, Centraal Staal, SEC, Coops & Nieborg, Roden Staal, Wolfards, MSN, MKB-partijen. Dienstverleners: Bureau Veritas, Lloyds, DNV, GL, Vuyk, Nevesbu. Onderzoekers: TU Delft, TNO, MARIN, KIM, Erasmus, TU Twente. ICT-ontwikkelaars: NCG, SARC, Navingo, PKM Solutions, TLO. Branches: VNSI, HME, HISWA, KVNR, CBRB. Overheid: EZ, V&W, VROM, MinDEF, IVW, RvV. Overigen: Buitenlandse (Europese) partijen. Demarcatie Het speerpunt van de Strategische Agenda voor de Maritieme Maak Industrie bestaat uit datgene waar Nederland sterk in is: de “complexe specials”. Dit zijn bijzondere schepen, die meestal als unica ontwikkeld en gebouwd worden. De te vervullen functies zijn voor elk ontwerp heel specifiek en anders.

Er zijn vele innovatiedrempels, maar het aandachtsveld “Eliminatie van Innovatiedrempels” richt zich specifiek op het wegnemen van belemmeringen zoals die aanwezig zijn in de huidige vorm van regelgeving die in sterke mate prescriptief is. Het programma omvat zowel technologische als organisatorische elementen en is erop gericht een nieuw kader te scheppen waarin de industrie beter kan innoveren terwijl aan de maatschappelijke en publieke belangen beter dan voorheen recht gedaan wordt. Het nieuwe kader omvat ook het gebruik van domeinspecifieke aspectmodellen, die ontwikkeld worden in het aandachtsveld “Complexe Specials”. Het aandachtsveld “Eliminatie van Innovatiedrempels” elimineert niet alleen de drempels maar creëert de infrastructuur die nodig is om op rationele en innovatieve wijze invulling te kunnen geven aan maritieme veiligheid en milieu. De resulterende infrastructuur vormt een onderdeel van het gehele voortbrengingsproces van maritieme systemen en als zodanig worden de resultaten uit dit programma dan

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


43


___________________________________________________________________

ook ingebed in het aandachtsveld “Procesinnovatie”. Het aandachtsveld “Waarborgen Kennisbasis” omvat elementen die erop gericht zijn deze nieuwe benadering omtrent maritieme veiligheid en milieu via onderwijs en andere wegen over te dragen aan de sector. Probleemstelling De mens is van nature innovatief. Die unieke eigenschap heeft hem voortgedreven tot het punt waar hij nu aangeland is. Hij hoeft nauwelijks gestimuleerd te worden, maar hij mag vooral niet afgeremd worden door het opwerpen van drempels. Het herkennen en elimineren van die drempels is dan ook een van de belangrijkste manieren om innovatie te bevorderen. Er zijn velerlei mogelijke drempels. Bijvoorbeeld het ontbreken van voldoende innovatie impulsen. Het kan ook een innovatie-onvriendelijke cultuur zijn. Zonder kennis en competentie is innovatie onmogelijk, een niet adequate verouderde kennisbasis kan een forse barrière zijn. In Nederland spelen alle belemmeringen een rol maar voor de maritieme sector is de meest belangrijke belemmering de omvangrijke, prescriptieve regelgeving. Dit is zeker het geval door de keuze voor de complexe specials als speerpunt voor de maritieme maakindustrie. Maritieme activiteiten hebben een hoog risicogehalte. Dat was niet alleen vroeger zo, het is nog steeds het geval. Ervaring was en is een belangrijke factor om de risico’s in te perken.

Er heeft zich in het verleden een uitgebreid systeem van, internationaal gecoördineerde, gedetailleerde, prescriptieve regelgeving ontwikkeld die de veiligheid in de sector aanzienlijk vergroot heeft. Deze regelgeving is echter gestapeld, niet transparant, soms conflicterend, de rationale is vaak niet (meer) bekend. Op het gebied van milieu is dit proces nu ook in volle gang. Deze benadering heeft weliswaar geleid tot een relatief veilige sector, maar de sector is daarmee wel het slachtoffer geworden van zijn eigen succes. Gedetailleerde prescriptieve regelgeving leidt tot een “Rule based approach” waarin vooral gestreefd wordt naar het voldoen aan de regels. Inzicht in het waarom ontbreekt vaak, men vindt dat vaak ook niet meer nodig. Waar de grenzen van toepasbaarheid liggen is meestal niet bekend. Als er aan nieuwe uitdagingen voldaan moet worden, als de ontwerpgrenzen bewust of nog erger onbewust verlegd worden kunnen er problematische situaties ontstaan. Veranderingen in de omgeving kunnen regels minder adequaat maken. Schepen kunnen ook onder de regels vandaan groeien. Steeds meer wordt ingezien dat een “rule based approach” een grote belemmering kan zijn voor vooruitgang, innovatie, vernieuwing en de ontwikkeling van nieuwe technologie. Zo is allerwegen de behoefte aan doelregelgeving ontstaan. Regelgeving die uitgaat van heldere kwantificeerbare eisen waarvoor gereedschappen beschikbaar zijn om te beoordelen of aan

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

44



___________________________________________________________________

de eisen voldaan is. Een nieuwe benadering zou de winst in bijv. veiligheid of milieu af moeten kunnen wegen tegenover de ermee gepaard gaande levensduurkosten. Een dergelijke benadering schept ruimte voor alternatieve goedkopere en/ of betere oplossingen.

op het gebied van veiligheid als voor regels voor constructie en uitrusting van schepen. De geschiedenis voor milieu en duurzaamheid is korter maar de problematiek is vergelijkbaar. Een voorzichtige weloverwogen benadering is dan ook geboden.

Het ontwerp van een maritieme constructie is het eerste cruciale moment waar creativiteit, kennis, competentie en vraag en aanbod elkaar ontmoeten. Dat is ook een belangrijk moment om innovatie, veiligheid, milieu en duurzaamheid aan de orde te stellen. Intensieve interactie tussen gebruiker, ontwerper, bouwer en kennisinstellingen is daarvoor in de vroege ontwerpstadia onmisbaar. Een methodiek moet ontwikkeld worden, waarmee de veiligheid en de milieubalans van een schip of constructie gedurende de gehele operationele levensduur continu niet alleen bewaakt en geëvalueerd, maar ook voorspeld kan worden voor de verdere “loopbaan”. Dit afhankelijk van een te verwachten operationeel profiel en van de, tot dan toe, daadwerkelijk opgetreden operationele condities. Op deze wijze wordt de verantwoordelijkheid steeds dichter bij de gebruiker gelegd, en kan het huidige, intensieve toezicht van overheden en klassebureaus worden verminderd. In vergelijking met de huidige situatie kan zelfs een verbetering optreden wat betreft veiligheiden milieurisico’s. Het is uitermate riskant om in een complex systeem dat in 100 jaar op organische wijze gegroeid is en in een delicaat evenwicht verkeert in te grijpen. Dit geldt zowel voor regelgeving

Doelstellingen Ontwikkelen van een nieuwe benadering voor regelgeving die gebaseerd is op het stellen van eisen in plaats van het voorschrijven van oplossingen, regelgeving die technische vernieuwing stimuleert, de veiligheid op het gewenste niveau waarborgt, de kosten verlaagt, de duurzaamheid verhoogt, het milieu spaart en de sector een grotere eigen verantwoordelijkheid geeft waardoor innovatie gestimuleerd wordt. Ontwikkelen van alle benodigde hulpmiddelen die nodig zijn voor een kwantitatieve benadering waarin uiteindelijk veiligheid, duurzaamheid en milieu tegen de levensduurkosten kunnen worden afgewogen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


45


___________________________________________________________________

Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2016 In 2016 zal er: Een gesaneerde, rationele en functionele regelgeving zijn. De fundamenten waarop de regelgeving gebaseerd is zijn blootgelegd. Er zal een internationaal erkende en gerespecteerde kennisbasis bij bedrijfsleven, kennis infrastructuur en overheid opgebouwd zijn. Er zullen onderbouwde en getoetste voorstellen ontwikkeld worden om de huidige “rule-based” benadering te vervangen door doelregelgeving. Ook de condities waarvoor (nog) geen ervaring aanwezig is zullen beschouwd worden (de z.g. “harsh environments”). Een integrale systeembenadering waarin alle aspecten die met maritieme veiligheid, milieu en duurzaamheid te maken hebben hun plaats hebben en waarin afwegingen gemaakt kunnen worden over enerzijds risico’s en anderzijds effectiviteit en kosten van de verschillende mogelijke maatregelen. Een set rationele ontwerpregels zijn die gebaseerd is op basic principles. Er zijn op simulatie gebaseerde analysegereedschappen om “what if” vragen te beantwoorden en voor elk mogelijk functieverlies de veiligheidsfactor en de gevolgen voor het milieu vast te stellen. Dit gereedschap zal ook in staat zijn bestaande schepen te evalueren. Om beleid te kunnen maken en om tot een verantwoorde samenhang te komen zullen er simulatietools zijn om de grenzen af te tasten, de condities te variëren, de gevaarlijke grenzen vast te stellen maar ook om te onderzoeken of er

in bepaalde omstandigheden nog ruimte is om van de regels af te wijken. Een op een scenario benadering gebaseerd interactief kennissysteem zijn waarin ongevalscenario’s gesimuleerd kunnen worden. Een uitvoeringsorganisatie zijn bestaande uit een cluster (bedrijfsleven, kennisinstellingen, onderwijsinstellingen, overheid) die beschikt over een gefocusseerde deskundigheid op het gebied van maritieme veiligheid, milieu en duurzaamheid die vooraanstaand en onderscheidend is in de wereld.

Uitwerking De volgende stappen kunnen geïdentificeerd worden. Een infrastructuur voor doelregelgeving Veiligheid en milieu is een zeer complex geheel met vele interacterende factoren, dit ontwikkeld zich niet in een vrij krachtenveld. Organiseer de samenspraak tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen om de dialoog op het gebied van regelgeving voor veiligheid, milieu en duurzaamheid vorm te geven. Zorg dat er op de Technische Universiteit Delft een leerstoel maritieme veiligheid en milieu komt die als kennisbron en motor voor de sector kan fungeren. Ontwikkel een uitvoeringsorganisatie voor maritieme veiligheid waarin bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen gezamenlijk voor de zo noodzakelijke ontwikkelingen zorg dragen. De op deze wijze georganiseerde kenniscluster kan de overheid op allerlei manieren ondersteunen bij haar beleid.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

46



___________________________________________________________________

Onderzoek een aantal gebieden die als metafoor en voorbeeld kunnen dienen voor de maritieme sector. Een vergelijkbare situatie heeft zich voorgedaan in de ontwikkeling van de kwaliteitszorg. Het begon met regels en voorschriften. Zeer gedetailleerd en uiterst prescriptief. Tijdig heeft men daar ingezien dat dit onwerkbare is. Ook daar is men steeds meer naar het proces gaan kijken en is gekomen tot een zekere mate van doelregelgeving. Analyseer de benadering in andere vakgebieden die op dit gebied verder zijn en “mariniseer” hun ervaringen, bv offshore, ruimtevaart, chemie, nucleaire industrie. Elke sector heeft zijn eigen specifieke aspecten, het is niet mogelijk een benadering uit een andere sector zo maar te transplanteren. Hierbij komen niet alleen rationeeltechnische zaken kijken, maar ook aspecten van internationale acceptatie en implementatie. Onderzoek voor een aantal goed gedefinieerde en afgebakende cases hoe van een rule based benadering gekomen zou kunnen worden tot doelregelgeving, zowel voor maritieme veiligheid als voor milieu. Stel vast wat de consequenties zijn. Kandidaten zijn brandregelgeving, stabiliteit van kleine schepen, reddingsmiddelen, het gebruik van kunststoffen of alternatieve materialen, (draadloze) communicatie aan boord, weging van emissies, etc.. Ontwikkel een milieubalans voor het gehele systeem schip. Deze milieubalans zou ook in de operationele fase gebruikt moeten worden om een schip te kwalificeren. Voor deze onderwerpen is re-

centelijk al vooronderzoek gedaan dat als opstap naar een doelregelgeving benadering kan fungeren. Ontwikkel aan de hand van deze ervaringen een concept voor hoe doelregelgeving voor de maritieme sector er uit zou moeten zien en aan welke voorwaarden voldaan moet worden. Maak een gestructureerd plan om geleidelijk aan steeds meer regels om te zetten in doelregelgeving.

De kennis en de gereedschappen Ontwikkel op risico gebaseerde analyse methoden die het mogelijk maken risico en de mogelijke gevolgen te kwantificeren. Ontwikkel op simulatie gebaseerde analysemethoden om het ontwerp of een bestaand schip te evalueren op veiligheid, milieu en duurzaamheid. Ze moeten ook geschikt zijn om beleid te maken, om tot een verantwoorde aftasting van grenzen te komen, om condities te variëren, om de gevaarlijke grenzen vast te stellen maar ook om te onderzoeken of er in bepaalde omstandigheden nog ruimte is om van de regels af te wijken. Analyseer door een scenario benadering de mogelijke paden die van verlies van essentiële functies leiden tot een ongeval of catastrofe met vergaande milieueffecten. Identificeer de meest knellende punten in de regelgeving of die punten die de meeste kansen bieden om een dergelijke zich ontwikkelende ongevalsketen te doorbreken. Definieer en faciliteer enkele demonstratieprojecten waarin de waarde van een andere benadering getoetst en aangetoond kan wor-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


47


___________________________________________________________________

den. De overheid heeft verschillende bouwprogramma’s op stapel staan, ze zou door een zorgvuldig geformuleerde set van eisen als stimulator kunnen fungeren om doelregelgeving te bevorderen. Integreer in technology watch en assessments een beoordeling van de veiligheidsaspecten van nieuwe ontwikkelingen of veranderende randvoorwaarden. Met andere woorden een verantwoord veiligheids- en milieubeleid vraagt een proactieve houding.

Het uitdragen Zorg dat die gedachten ook ruim verspreid worden, publiceren van resultaten van onderzoek, promoties, afstudeerwerk van universiteiten en hogescholen. Overtuig de sector en de gemeenschap van het belang en van het feit dat er kansen liggen die niet tot kostenverhoging hoeven te leiden. Integendeel veiligheids- en milieuaspecten worden ontwerpfactoren, een goede kennis op dat gebied zal een concurrentievoordeel opleveren. In alle lagen van het onderwijs moet meer aandacht geschonken worden aan: het belang van inzicht in basic principles, de ontwikkeling van een rationele benadering, de beschikbaarheid van de meest moderne goed gevalideerde methoden en gereedschappen ook op veiligheids- en milieugebied. Creëer ruimte voor creatief denken door jonge deskundigen, die nog weinig last van remmende ervaring hebben, te stimuleren anders tegen zaken aan te kijken. Door ze meer uitdagende opdrachten te laten uitvoeren, in plaats van steeds dieper in hetzelfde gat te graven, kunnen

grensverleggende concepten bedacht worden. Industriële componenten Er is op dit moment sprake van een, in de Porter terminologie, lage “demand quality”. Men wil het liefst zo min mogelijk aan veiligheid en milieu doen, het kost teveel geld en men gaat er bij voorbaat al van uit dat het de concurrentiepositie benadeeld. Deze reactieve werkwijze, hoe begrijpelijk ook, gaat voorbij aan kansen die een proactieve werkwijze kan bieden. Werven, toeleveranciers, reders en andere belanghebbenden kunnen elkaar uitdagen om met strenge maar gerechtvaardigde eisen te komen. De rol van de industrie hierin is sterk specificerend: zij stelt de (functionele) randvoorwaarden waaraan alternatieve oplossingen moeten voldoen. En zij participeert in het onderzoeken van de haalbaarheid en maakbaarheid van die oplossingen, in bureaustudies, in conceptstudies en in verkennende haalbaarheidsonderzoeken, al of niet met een ware-grootte component. Maritieme makers, toeleveranciers en ontwerpers, maar ook wetgevers en wethandhavers, zullen ervan overtuigd moeten worden dat een beter afgewogen veiligheids- en milieuconcept ook een concurrentievoordeel kan bieden. Juist op het gebied van complexe specials en van offshore services, waar Nederland al een internationaal vooraanstaande, en veelal zelfs dominante, rol in de markt heeft en deze nog verder wil uitbouwen, is innovatie een levensnoodzaak voor overleven op deze sterk concurrerende, en vaak

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

48



___________________________________________________________________

door nationale sentimenten beïnvloede, internationale, markt. Niets doen is geen optie. Onderzoekscomponent De Kennis Infra Structuur zal op vele facetten een inbreng moeten leveren. Tot op heden is veel kennis gefragmenteerd en niet in onderling verband gebracht. De eerder genoemde uitvoeringsorganisatie moet ervoor zorgen dat die synergie wel ontstaat. Ze moet de overheid op directe wijze ondersteunen in het Europese overleg en samen met de overheid deel nemen aan bv het IMO overleg. Dit kan niet zonder inbreng van het bedrijfsleven, zij zullen vooral de toepasbaarheid, wenselijkheid moeten waarborgen en moeten waken voor ongewenste bijeffecten van te snel ontwikkelde regelgeving.

Overheidsrol De overheid hoort een zeer actieve en stimulerende rol te spelen. Ze kan het zich, gezien haar verantwoordelijkheid op dit gebied, niet permitteren aan de zijlijn te staan. Prescriptieve regelgeving legt de verantwoordelijkheid bij de regelgever die steeds minder over het inzicht en de middelen beschikt om dat verantwoord te doen. De regelgever heeft, ook bij doelregelgeving, de verantwoordelijkheid om steeds de regels te beheren, ze moet er voor waken dat ze verkeerd gebruikt of zelfs misbruikt worden. De overheid kan demonstratieprojecten ontwikkelen waarin testfasen voor doelregelgeving opgenomen zijn. Ze kan het gebruik van equivalente maatregelen stimuleren. De overheid is onmisbaar als het gaat om met andere West Europese landen acties ondernemen om in IMO en straks in EMSA veranderingen tot stand te brengen. Ten slotte heeft de overheid samen met het bedrijfsleven een grote verantwoordelijkheid voor het tot stand brengen en in stand houden van een gezonde actieve kennisbasis op deze vooral maatschappelijk belangrijke gebieden. Daarbij zal de overheid ook het voortouw nemen en equivalentie aanvragen voor alternatieve vormen van regelgeving. Financiering De kosten voor het hier geschetste aandachtsveld bedragen 12 miljoen €. Dit valt globaal uiteen in de volgende categorieën: Fundamenteel onderzoek (promovendi en wetenschappers) 40%

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


49


___________________________________________________________________

Industrieel basisonderzoek (onderzoeksorganisaties, private deskundigen, bedrijven) 50% Pre-concurrentiële ontwikkeling (met name R&D medewerkers bedrijven) 10%

Gegroepeerd naar hoofdonderwerpen is de volgende opdeling indicatief: Maritieme Veiligheidsorganisatie: leerstoel, kleine staf, promovendi, een parallelle uitvoeringsorganisatie € 2.0 mn Ontwikkeling van een maritiem georiënteerd risicoanalyse instrumentarium e.d. € 5.0 mn Doelregelgevingconcept met onderliggende studies, creëren van draagvlak € 1.0 mn Demonstatie projecten op verschillende niveaus: macro (schip), meso (het systeem), micro (de component) € 4.0 mn Vooral het laatste onderdeel is een sterke innovatie-impuls. De genoemde paradigma-demonstratieprojecten zijn gericht op het demonstreren van de alternatieve veiligheidsfilosofie, niet op het introduceren van nieuwe producten of processen. Het is belangrijk op te merken dat kennis en technologie ontwikkeling niet uitsluitend voorbehouden zijn aan de kennisinstellingen. Het is duidelijk de bedoeling dat het bedrijfsleven participeert in de projecten.

Economisch en publiek resultaat Economisch resultaat Nederland richt zich op de complexe specials met veel toegevoegde waarde. Dit kan op macro- (schip), meso- (systeem) en microniveau (component) zijn. Daar worden de vruchten geplukt van alle in het voorgaande beschreven activiteiten. Dit kan niet zonder aantoonbare onderscheidende kwaliteiten. Het directe economische resultaat van dit programma kan niet los gezien worden van met name de ontwikkelingen in het aandachtsveld “Complexe Specials”. De daar aangevoerde economische vooruitzichten zijn mede het gevolg van de in dit programma voorgestelde acties. Publiek resultaat Door de permanente aandacht voor veiligheid en milieu, en het steeds bijstellen van de regels is in de maritieme sector (tijdelijk!!) een relatief veilige situatie ontstaan. Door de te verwachten explosieve groei van activiteiten op zee en de schaalvergroting die op alle gebieden voorkomt neemt de kans op catastrofes met verstrekkende gevolgen voor de omgeving toe. Dit is zeker het geval voor de kwetsbare Europese kustwateren. De huidige regelgeving is niet toereikend om die risico’s het hoofd te bieden omdat ze niet langer op een stevig fundament gebouwd is. Ditzelfde geldt ook voor het milieu. De maatschappij zal niet blijven accepteren dat de maritieme sector het milieu blijft vervuilen door emissies, ongevallen en dergelijke.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

50



___________________________________________________________________

Als het maatschappelijk zo belangrijke thema maritieme veiligheid, duurzaamheid en milieu adequaat en samenhangend aangepakt wordt, zal dit leiden tot veel minder risico voor de Europese kustwateren, tot minder doden, tot minder directe en vervolgschade, minder vervuiling, een veel kleinere kans op catastrofes die ongekende gevaren op kunnen leveren voor de zo kwetsbare infrastructuur in de kustgebieden. Tegelijkertijd ontstaat er een sfeer waarin alle partijen uitgedaagd worden het beste van hun kunnen te realiseren hetgeen leidt tot een ambiance waarin innovatie kan bloeien. In de offshore speelt een gelijksoortige problematiek. Men gaat operaties uitvoeren op steeds dieper water in zeer kwetsbare gebieden. Men is zich zeer goed bewust van de risico’s en besteedt daar veel aandacht aan. Hun ervaring is niet zonder meer te transplanteren maar een samenwerking kan voor beiden van groot nut zijn. De potentiële gevaren van LNG terminals langs de kust (al dan niet op zee) en het transport van en naar de terminals kunnen groot zijn. In een geïntegreerde aanpak kan van het beste van beide werelden gebruik gemaakt worden. Zowel de maritieme maakindustrie als de offshore hebben behoefte aan een instrumentarium waarmee risico’s kwantitatief geanalyseerd kunnen worden en beheersingsopties geëvalueerd kunnen worden. Dat instrumentarium en de voor de analyses benodigde infrastructuur is overeenkomstig, alleen de aspectmodellen zijn verschil-

lend. Die aspectmodellen worden in de andere horizontale programma’s ontwikkeld zodat de synergie tussen offshore en de maritieme maakindustrie optimaal is. Een belangrijke positieve inbreng kan verwacht worden van samenwerking met partijen die actief en bedreven zijn in de algemene veiligheidskunde, te denken valt bijv. aan Technische Bestuurskunde en Management van de Technische Universiteit Delft. Er vindt al een co-promotie plaats tussen Technische Bestuurskunde en Maritieme Techniek waarin gestreefd wordt naar het “mariniseren” van de algemene kennis. Internationaal perspectief De hier genoemde onderwerpen sluiten nauw aan bij de ontwikkelingen die in IMO-verband ter discussie staan en lopen daar ook op verstandige wijze op vooruit. Het programma zal de Nederlandse overheid en het Nederlandse bedrijfsleven in staat stellen zich in deze discussie te positioneren en haar belangen optimaal te waarborgen. We moeten ervoor zorgen om met andere goedwillende en verantwoord opererende landen een voet aan de grond te krijgen in IMO en European Maritime Safety Agency om tot meer verantwoorde doelregelgeving te komen Het aandachtsveld stelt de Nederlandse maritieme cluster ook in staat zich vanuit een positie van kracht te mengen in Europese ontwikkelingstrajecten en deze naar een hoger niveau te tillen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


51


___________________________________________________________________

MKB-participatie Dit aandachtsveld betreft een renovatie van het gehele vangnet dat maritieme veiligheid, milieu en duurzaamheid moet waarborgen. Daarmee raakt het aan alle productniveaus van de maritieme sector: platform, systemen en componenten. Dat betekent dat het ook raakt aan de dagelijkse werkzaamheden van vrijwel alle actoren in die sector, en dus ook aan de kerncompetenties van MKB-bedrijven die ontwerper, leverancier en instandhouder zijn van allerlei zaken, van reddingsboten, via motoren en voortstuwers tot aan automatiserings- en communicatiesystemen. Allen worden uitgenodigd een belangrijke rol in dat proces te spelen, gericht op het stellen van randvoorwaarden, het verkennen van de haalbaarheid en het ontwikkelen van innovaties die optimaal gebruik maken van de nieuwe mogelijkheden en tegelijkertijd veiligheid en duurzaamheid waarborgen, soms zelfs versterken.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

52



___________________________________________________________________

3.5. Waarborgen Kennisbasis Participanten

Werven: Allen Toeleveranciers: Allen Professionele dienstverleners: Allen Onderzoekers: Allen ICT-ontwikkelaars: Allen Branches: Allen Onderwijsinstellingen: TU Delft, InHolland, STC, Da Vinci, MBO’s, VMBO’s, …. Overigen: -

Probleemstelling Al jaren wordt in Nederland aandacht gevraagd voor de te geringe instroom in technologisch intensieve sectoren waaronder de maritieme maakindustrie. Dit heeft te maken met het imago van techniek en industrie in het algemeen en noopt de sector werkzaamheden te verplaatsen naar buitenland dan wel buitenlanders naar Nederland te halen. Al jaren ziet de sector het als een onontkoombare natuurwet dat grote hoeveelheden personeel uitstroomt en daarbij hun ervaringen ongeconsolideerd meeneemt, ervaringen die vaak moeizaam en soms onder zeer grote kosten verkregen zijn. Dit alles nog versterkt door het cyclisch (of beter: het in omvang fluctuerend) karakter van de werkzaamheden in de sector. Al jaren wordt de sector geplaagd door het financieringsmodel van het onder-

wijs dat er voor zorgt dat onderwijsinstellingen te klein zijn om enige slagkracht te hebben, laat staan innovatief met onderwijs bezig te zijn. Ongeacht of dit onderwijs zich richt op schoolverlaters of werknemers in de sector. Al jaren plaagt de sector zichzelf door dit wel als een belangrijk probleem, maar niet als een urgent probleem te zien. Met als gevolg dat de kennisbasis, misschien wel het belangrijkste kapitaalgoed van een industrie die prat gaat op haar vaardigheid enkelstuks complexe producten te bouwen, al jaren slechts beperkte aandacht krijgt van de ondernemingsbesturen. Oorzaak hiervan is dat dit proces van kennisopbouw en –afbraak heel slecht meetbaar is en dagelijks bijna ongemerkt plaatsvindt. Een tweede oorzaak is de grote doelgerichtheid van de ondernemingen die het afleveren van een opdracht (terecht) als primaire taak zien. Maar dit leidt er wel toe dat als de opdracht dan afgeleverd is, men zich direct wijdt aan de volgende opdracht en de investering die nodig is voor consolidatie van de verkregen inzichten en ervaringen schielijk overslaat in het licht van de volgende urgente taken. In essentie wint urgent het in deze altijd van belangrijk. Maar op de lange termijn is die balans niet optimaal. De knelpunten die in dit aandachtsveld geadresseerd worden, zijn: 1. Te beperkte instroom van personeel op alle niveaus. 2. Te groot kennisverlies door vertrek medewerkers 3. Te beperkt aandacht voor en hergebruik van kennis en ervaring 4. Te kleinschalig maritiem onderwijs met als gevolg te weinig slagkracht

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


53


___________________________________________________________________

Doelstellingen

Uitwerking

Creëren en borgen van een evenwichtige opbouw en instroom van het personeelsbestand en haar kennis, competentie en ervaring ten behoeve van de Nederlandse maritieme maakindustrie, ook op langere termijn.

Momenteel worden i.s.m. de Stichting BetaTechniek stappen genomen om een “human capital roadmap” op te stellen voor en met de maritieme sector. De uitkomsten daarvan zullen nadere input geven aan onderstaande activiteiten. Dit aandachtsveld adresseert het volgende: Verankeren RDI&E in ondernemingen. Dit aandachtsveld beoogt een zinvolle bijdrage te leveren aan deze verankering en wil bewerkstelligen dat RDI&E een vast agendapunt in directieraden en ondernemingsbesturen wordt. En dat die ondernemingsbesturen ook de daarbij behorende organisatie doen opzetten en resources op een structurele wijze mobiliseren. Investeringen in kennis en mensen zijn net zo belangrijk, zo niet belangrijker voor het voortbestaan en succes van de onderneming als reguliere investeringen in bedrijfsmiddelen. In die zin behoeven ze een aangewezen verantwoordelijke in de organisatie, een duidelijke budgettering, duidelijke doelstellingen en autoriteit c.q. prioriteit binnen de onderneming.

Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2011 Een stimulans van de instroom naar de sector; een verankering van een duurzaam en geharmoniseerd curriculum voor instromers in de verschillende niveaus van onderwijs, in de bedrijven en onderzoeksinstellingen; een proces van kennismanagement om persoonlijke kennis en ervaring te verankeren in de organisaties; en een beginnend paradigmaverschuiving van de “producerende organisatie” naar de “lerende organisatie” (die nog steeds, beter zelfs, kan produceren). Wat willen we bereikt hebben in het jaar 2016 Een maritieme maakindustrie waarin “research, development, innovation and education” (RDI&E) een belangrijk aandachtsgebied voor de ondernemingsbesturen geworden zijn, die de wegen gevonden heeft naar een groter reservoir van potentiële medewerkers, waarin kennis als primaire productiefactor gezien wordt en waarin processen uitgelegd zijn om die kennis optimaal te managen: verwerving, creatie, onderhoud en afstoting. Dit alles in coöperatie met opleiders en instituten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

54



___________________________________________________________________

Wervingsprogramma nieuw personeel. Zowel op korte als langere termijn heeft de sector behoefte aan instroom van nieuwe medewerkers. Ze wenst dat makkelijker te maken door het aanbieden van “kopcursussen” voor medewerkers die een overstap uit andere industrietakken overwegen, evenals het aanbieden van speciale maritieme scholingsprogramma’s (of geïnternationaliseerde varianten van bestaande studieprogramma’s) voor buitenlandse kandidaten, zowel schoolverlaters als werknemers met enige jaren ervaring. Deze inspanning gaat gepaard met verdere initiatieven om dit vak onder de aandacht te brengen van het publiek, in binnen- en buitenland. Deze werving in combinatie met de scholing moet ook op de relatief korte termijn leiden tot een verhoogde instroom in de sector. Verankering van “Leven lang leren” in de organisaties. Maritieme maakondernemingen zijn hoogwaardige ondernemingen die maatwerkproducten leveren. Juist in die markt, en in een mondiaal speelveld waar de strijd op loonkosten door Nederlandse ondernemingen niet gewonnen kan worden, is kennis en ervaring de doorslaggevende productiefactor.

Doordat kennis en ervaring zo belangrijk zijn, is het ook essentieel dat medewerkers gestimuleerd worden zolang mogelijk up-to-date blijven ondanks de snelle ontwikkeling van de technologie en van de markt. Dat vereist een continue leerproces, “on-the-job” en soms ook “off-the-job”. Dit aandachtsveld beoogt dit aspect een prominentere plaats te geven in de organisatie en efficiënte onderwijsprogramma’s te introduceren die dit mogelijk maken. Enerzijds bestaat dit uit een meer gestructureerd management van competenties, anderzijds uit het aanbieden van scholingsmodules die toegesneden zijn op die veranderende omgeving, zie hierna. (Op)scholing. Er wordt gestreefd grote groepen medewerkers nadere vaardigheden bij te brengen die tamelijk specifiek zijn voor de maritieme maakindustrie en die aansluiten bij gevoelde strategische veranderingsprocessen zoals “Ketenintegratie”, “Integraal Samenwerken”, “Functioneel Ontwerpen”, “Contractmanagement”, “Doelregelgeving”, etc. Daartoe worden in dit aandachtsveld scholingsmodules ontwikkeld en uitgerold. Sommige medewerkers zullen daardoor dusdanig gestimuleerd worden dat ze eenvoudiger de stap kunnen en zullen maken naar een andere of hogere functie binnen of buiten hun onderneming, opleidingsinstituut of kennisinstelling. Complicerende factor is het grote aantal disciplines, vanuit een groot aantal verschillende organisaties, die benodigd zijn bij het tot stand brengen van de complexe producten. Een en ander draagt

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


55


___________________________________________________________________

ook wezenlijk bij aan de flexibilisering van personeel, leidend tot meervoudige inzetbaarheid (“multi-skill”). Dit verhoogt op zijn beurt de flexibiliteit van ondernemingen, belangrijk voor het snel inspelen op verschuivende markten en technologie. Kennismanagement. Omdat ervaring in het tot stand brengen van complexe, enkelstuksproducten zo cruciaal is, is het gestructureerd bewaren van die ervaring voor toekomstige projecten en toekomstige medewerkers zo belangrijk. Dat behelst het hele spectrum van het toegankelijk maken van archieven, via het codificeren van kennis in kennisregels tot het aanbieden van interactieve computerdialogen om complexe vragen te beantwoorden. Op basis van al eerder uitgevoerde uitgebreide experimenten met (vormen van) kennismanagement, gebruik makend van de ervaringen die bij de Koninklijke Marine en in kleinschalige bedrijfstoepassingen verkregen zijn, zullen in dit aandachtsveld projecten uitgevoerd worden die kennismanagement sectorbreed concretiseren en toegankelijk maken voor de betrokken ondernemingen; Doorlopende leerlijn. Het voor de maritieme maakindustrie relevante onderwijsaanbod bestaat uit een kolom die opgebouwd is uit vele elementen, van bedrijfsgebonden leerscholen, via regionale opleidingscentra naar nationale MBO, HBO en WO-opleidingen. Deze onderdelen zijn niet of nauwelijks op elkaar aangesloten en zijn ieder voor zich ook te kleinschalig om de maritieme maakindustrie in

staat te stellen “smoel” te hebben naar potentiële leerlingen. Dat werkt negatief door op de zo belangrijke instroom van jongeren naar deze dynamische en wereldwijd actieve sector. In dit aandachtsveld komt harmonisering van de curricula van de diverse opleidingsinstituten aan de orde zodat een doorlopende leerlijn verkregen wordt. Onderdeel hiervan is te komen tot een modulair lesprogramma dat alle niveaus bedient en waarin lesmateriaal uitwisselbaar en beter onderhoudbaar is. Hierbij gaat het om maritieme lesstof, d.w.z. dat elektrotechnische, werktuigbouwkundige, materiaaltechnische en andere relevante zaken ook aan de orde komen. Maar specialistische opleidingen (bijv. Werktuigbouw en Elektrotechniek) blijven buiten de doorlopende leerlijn, omdat die voor maritiemers te gedetailleerd ingaan op de materie. Een ander onderdeel is het versterken van de organisatie rondom het lesgeven, door flexibilisering en uitwisseling van de personeels- en faciliteitsinzet bij de onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Op deze wijze wordt schaalvergroting van het onderwijs verkregen zonder aanpassing van de eigen verantwoordelijkheden van iedere betrokken juridische entiteit. Een minstens zo belangrijk voordeel is dat op deze wijze een innovatief, flexibel en competentiegericht onderwijsprogramma binnen handbereik komt, dat leerlingen/studenten de mogelijkheid biedt een individueel leertraject samen te stellen, dit in navolging van een NieuwZeelands model.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

56



___________________________________________________________________

Kennisuitwisseling en kennisvorming van medewerkers. In een sector waarin “kerncompetenties” het leidende strategische paradigma is, en die bestaat uit vele kleine en middelgrote ondernemingen, is het onontkoombaar dat grote projecten gerealiseerd worden door samenwerkingsverbanden. Ketenintegratie staat bovenaan de agenda, zowel bij VNSI als HME en hun beider leden, en kan alleen gerealiseerd worden als mensen elkaar begrijpen. Naast specifiek daarop gerichte scholing, zie boven, helpt het ook zeer als mensen gestimuleerd worden kennis en ervaring uit te wisselen en op deze wijze ook te verwerven. Een middel daartoe is het zo nu en dan van werkplek wisselen. Zo kan een medewerker van een klassebureau een tijd bij een werf werken en andersom, ten faveure van beide organisaties. En zo kunnen vele zinvolle uitwisselingen bedacht worden, met onderzoeksinstellingen, met toeleveranciers, met werven, met professionele dienstverleners en met onderwijsinstellingen. Dit aandachtsveld beoogt te komen tot een werkbaar uitwisselingsprogramma met een aantal proeftrajecten. Niet alleen roulatie van mensen is van belang, ook roulatie van kennis is cruciaal. Traditioneel wordt dit gezien als kennistransfer van kennisinstituten naar de industrie om deze in staat te stellen die kennis te vermarkten. Maar de omgekeerde weg is net zo belangrijk om de onderzoekers in staat te stellen nieuwe methoden en kennis te ontwikkelen en te toetsen. Dit onderdeel van het aandachtsveld wil bijdragen aan een

meer gestructureerde wijze van uitwisseling van kennis zonder geweld te doen aan confidentialiteit van specifieke vormen van kennis. Proeftrajecten, die nauw aansluiten bij het al eerder genoemde onderwerp van kennismanagement worden voorzien. Het is denkbaar dit onderwerp van kennisroulatie integraal onderdeel te maken van R&D-projecten die in de aandachtsvelden “Complexe Specials” en “Procesinnovatie” plaats vinden. Voor vele projecten,

in het bijzonder projecten die gericht zijn op procesinnovatie, vormt het bedrijf of het schip het laboratorium en levert het de “proefresultaten”. Door de acquisitie van die gegevens en haar overdracht meer gestructureerd dan voorheen aan te pakken kan dergelijke informatie beter benut worden voor kennisontwikkeling en profiteert het bedrijf ook direct weer van een betere, meer systematische interpretatie. Dit alles draagt bij aan een verbeterd imago van de maritieme maaksector als een bedrijfstak waar het goed toeven is en goede kansen geboden worden voor een goede carrière aan medewerkers, jong of al met ervaring.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


57


___________________________________________________________________

Industriële componenten Het bedrijfsleven speelt een aantal belangrijke inhoudelijke rollen in dit aandachtsveld. Allereerst kan dit initiatief alleen slagen als de ondernemingsbesturen zich intensief wensen bezig te houden met de verankering van RDI&E in hun organisatie. Dit vergt een bedrijfsinterne discussie en een meer proactieve houding naar de buitenwereld, met name onderzoek en onderwijs. Voorts moeten diezelfde bedrijven beter dan voorheen aangeven welke competenties en kennis ze van nieuwe, en van bestaande, medewerkers verwachten, en daar middels personele en/of financiële inzet ook aan bijdragen. Daarnaast spelen ze, meer dan voorheen, een belangrijke operationele rol in het onderwijsprogramma door middel van bijvoorbeeld het aanbieden van leerplekken in het bedrijf en het verzorgen van lessen en colleges. Ten slotte moeten ze, meer dan voorheen, bereid zijn hun ervaringen op een gestructureerde manier te consolideren en beheren in de wetenschap dat de hiertoe benodigde relatief kleine investering op de langere termijn rendeert. Onderzoeks-/onderwijscomponent Voor kennismanagement is de inbreng van kennisinstellingen en gespecialiseerde ICT-ontwikkelaars essentieel. Voor renovatie van de onderwijsketen is de inbreng van de onderwijsinstellingen onmisbaar. Deze laatsten zullen ook op hun bestuursniveau de kar moeten willen trekken en deze renovatie zien als een waardevolle, maar vooreerst enigszins experimentele stap naar een nieuwe inrichting van het onderwijs dat aansluit bij een bepaalde bedrijfstak en de nadelen van het vige-

rende financieringsinstrumentarium weet te neutraliseren. Inhoudelijke overheidsrol In het aandachtsveld-onderdeel “doorlopende leerlijn” is de dominante rol weggelegd voor de overheid. Zij moet het mogelijk maken dat een gespecialiseerde industriële tak als de maritieme maakindustrie niet langer in haar onderwijsbehoeften gehinderd wordt door de vigerende financieringsregimes, maar een samenhangende onderwijsketen kan inrichten die aansluit bij haar behoeften en die, na investeringen benodigd tijdens de ombouw, budgettair neutraal kan plaatsvinden. De overheid kan dit krachtig ondersteunen door zaken als “leren en werken” te ondersteunen (duale leerlijn). Maar ook stimulering van “economische structuurversterking”, het fiscaal aantrekkelijk maken van opleidingen (analoog aan de WBSO voor onderzoek) en het laagdrempeliger maken van de instroom van buitenlandse kenniswerkers behoren tot de mogelijkheden die de overheid zou kunnen stimuleren. Ook zou de overheid een analyse moeten doen of de huidige academische focus op proefschriften en hoogwaardige publicaties geheel congruent is met de belangen van het nationale bedrijfsleven. In dat licht kan ook de balans tussen kennisontwikkeling en kennisdisseminatie nader bezien worden. Met name op het laatste gebied zou de overheid meer structurele maatregelen moeten entameren ter versterking van kennisoverdrachtsmechanismen. Financiering De kosten voor dit aandachtsveld bedragen 11 miljoen €. Dit valt globaal uiteen in:

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

58



___________________________________________________________________

Onderwijsinspanningen (hoofdzakelijk portefeuille van ministerie van OCW) 40% Kennismanagement en –overdracht (hoofdzakelijk portefeuille van ministerie van EZ) 40% Bedrijfsstrategische veranderingen en werving (hoofdzakelijk maritieme ondernemingen) 20%

Gegroepeerd naar hoofdonderwerpen is de opdeling indicatief: RDI&E infrastructuur € 0.5 mn Wervingsprogramma nieuw personeel € 1.5 mn Verankeren leven lang leren € 0.5 mn Scholingsmodules & (Op)scholing € 2.0 mn Kennismanagement € 3.5 mn Doorlopende leerlijn, curriculum herziening € 2.0 mn Kennisuitwisseling en kennisvorming medewerkers € 1.0 mn

2.

3.

4.

Economische en publieke resultaten Dit aandachtsveld is uit de aard van de zaak met name gericht op de (middel)lange termijn. Doordat het gericht is op de kennisbasis in de maritieme maakindustrie, is het niet eenvoudig er direct economisch gewin aan te hangen: deze wordt vooral gerealiseerd als gevolg van de beide aandachtsvelden “Complexe Specials” en “Procesinnovatie”. Daarom wordt hier volstaan met een aantal kwalitatieve opmerkingen.

5.

Economisch resultaat Het project leidt tot de volgende resultaten: 1. Verbeterd kennismanagement leidt tot een snellere en/of hoogwaardiger ontwerpcyclus waarin meer

6.

ruimte is voor creativiteit, minder vergissingen gemaakt worden en minder doodlopende paden betreden worden. Dit resulteert in ontwerpen die een hogere waarde voor de klant vertegenwoordigen. Verbeterd kennismanagement leidt ook tot wezenlijk lagere faalkosten die een directe impact hebben op de voortbrengingskosten. Doordat na afloop van dit aandachtsveld RDI&E een prominentere plaats ingenomen heeft op de directieraadagenda, gaat daarvan een stimulans van de ontwikkelingsbereidheid uit richting bedrijf. Middelen zullen meer gestructureerd, met een hogere prioriteit en met een hogere doelmatigheid ingezet worden ter verbetering van producten en processen. Dit draagt bij aan een betere concurrentiepositie en daarmee op de economie. De verbeterde onderwijsinfrastructuur stimuleert een grotere instroom en een beter opgeleide uitstroom. Dit is een belangrijke voorwaarde voor de aan de andere horizontale aandachtsvelden opgehangen omzet- en werkgelegenheidsprojecties. En op deze wijze ook een indirecte bijdrage een het economische resultaat. De verbeterde permanente scholing (Leven lang leren) en het daarvoor ontwikkelde lesmateriaal stelt zittende medewerkers in staat hun werkzaamheden effectiever en gefundeerd op de nieuwste technieken uit te voeren, met als gevolg verbeteringen van productkwaliteit en verlaging van proceskosten. Kennisroulatie verbetert de kennisbasis doordat de kennis beter beschikbaar komt en sneller wordt

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


59


___________________________________________________________________

toegepast. De “time-to-market” van ontwikkelde kennis wordt versterkt. Publiek resultaat Naast de economische voordelen, heeft dit aandachtsveld ook invloed op de maatschappelijke aspecten: Realisatie van een flexibeler onderwijsketen die sneller in kan spelen op veranderende behoeften aan personeelscompetenties en daarmee leidt tot beter inzetbare medewerkers met grotere kansen op het verwerven en behouden van een tevredenstellende betrekking. Een onderwijsketen die leerlingen en studenten het veel makkelijker maakt op een lager of hoger niveau de studie voort te zetten als het gekozen niveau niet bevalt of niet haalbaar blijkt. Op die manier wordt vernietiging van het reeds geleerde sterk gereduceerd en worden leerlingen/studenten minder gefrustreerd door minder positieve studie-ervaringen. Een grotere betrokkenheid van het bedrijfsleven bij onderwijs en omgekeerd, leidend tot een hechtere relatie en betere wederzijdse stimulansen voor ontwikkelingen in het kennis- en onderwijsveld. Stimulering van maximale persoonlijke ontplooiing geeft meer plezier in het werk, en minder stress. Dit leidt tot minder spanningen op het werk. Intensivering van de aandacht voor RDI&E leidt tot een kennisintensievere maritieme maakindustrie. Hoewel eerder een middel dan een doel, komt dit wel tegemoet aan de nationale, van de Lissabon agenda van de EU afgeleide, doelstellin-

gen om met name de Nederlandse bedrijfs-R&D te intensiveren.. De nieuwe werkwijzen, het gebruik van kennismanagement en de aandacht voor levenslange scholing dragen bij aan een kennisintensivering van de maritieme maakindustrie in het bijzonder en de maatschappij in het algemeen. Een verbetering van het imago van de techniek in het algemeen en de industrie in het bijzonder, van groot belang voor de toekomst van de Nederlandse economie. Werkgelegenheid. Zie boven onder economisch resultaat. Spin-off naar andere sectoren.

De maritieme maakindustrie kan een voorbeeldfunctie vervullen voor andere nationale industrietakken waarbij te denken is aan bijvoorbeeld de Nederlandse bouwsector en de installaties van gecompliceerde productieprocessen. Internationaal perspectief De hier genoemde onderwerpen sluiten nauw aan bij de in LeaderSHIP 2015 geïdentificeerde problematiek. Echter zal de uitwerking van dit aandachtsveld geheel nationaal zijn. Dat is ook gerechtvaardigd daar de hier voorgestelde ontwikkeling sterk internationaal vooroploopt. Natuurlijk wordt wel aangesloten bij internationale discussies t.a.v. onderwijsstandaarden etc. Maar Nederland loopt hier vrijwel steeds voorop, zoals moge blijken uit de Bachelors / Mastersstructuur die weliswaar internationaal afgesproken is, maar waar Nederland een van de koplopers is, met daarbinnen ook Maritieme Techniek weer als koploper.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

60



___________________________________________________________________

De bereikte resultaten zullen ook zelfstandig geëxploiteerd kunnen worden binnen de Europese context. Dit leidt op zich ook tot economische resultaten, maar die zijn hiervoor verder niet gekwantificeerd. MKB-participatie De uitvoerders van dit aandachstveld zijn enerzijds de opleidings- en onderzoeksinstituten, anderzijds het bedrijfsleven die e.e.a. binnen de organisatie zal moeten introduceren. De profiterende partijen betreft zowel grote als midden- en kleinbedrijven. Kennismanagement is net zo relevant voor

kleine bedrijven als voor grote bedrijven en datzelfde geldt voor de opleidingsinfrastructuur. Het MKB zal zeer nadrukkelijk ook als doelgroep aangesproken worden, en MKB-ers zullen betrokken worden bij de verschillende projecten die gericht zijn op onderwijs, kennismanagement, bij- en opscholing. Hun rol in de “corporate” discussie omtrent het verankeren van RDI&E binnen de onderneming zal uit de aard van de zaak geringer zijn, omdat dit vooral iets is voor de leader firms.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


61


___________________________________________________________________

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

62


Maatschappelijk belang

___________________________________________________________________

4.


Naast het al eerder genoemde economische belang, zie Hoofdstuk 3, draagt dit programma in sterke mate bij aan andere maatschappelijke belangen. Hierin worden de volgende zaken onderscheiden:

ingsmogelijkheden van medewerkers valt onder dit kopje. Deze groep is in de onderstaande tabel weergegeven door “Sociaal”. Werkgelegenheid. Ook dit element is al eerder aan de orde gekomen en geeft de als gevolg van dit programma gecreëerde werkgelegenheid weer. In de tabel wordt het kopje “Werk” gehanteerd.

Duurzaamheid. Hieronder worden de verschillende ecologische aspecten verstaan, zoals emissies inherent aan het gebruik van schepen, milieueffecten van onverOnderstaande tabel geeft per kenmerk hoopte ongevallen en milieubelashoe sterk de invloed van de diverse tingen tijdens het voortbrengingsaandachtsvelden op deze maatschapen sloopproces. Ook effecten op pelijke belangen is. andere levende wezens (o.a. door geluidsuitstraling) en bijEconomie Ecologie Veiligheid Sociaal Werk voorbeeld het vermijden van + + Complexe Specials ++ ++ ++ transport van bio+ 0 + 0 ++ organismen middels het in- Procesinnovatie + + 0 + ++ nemen van ballastwater valt Eliminatie Innovatiedrempels 0 0 0 + ++ hieronder. In de onderstaan- Toekomstige Kennisbasis de tabel valt dit alles onder het kopje “ecologie”. Economie Veiligheid. Dit behelst de veiligDit programma geeft een zeer grote heid van bemanning, passagiers, economische impuls. De ambitie van maar ook van omwonenden en andeze Strategische Agenda leidt tot een dere personen die tijdelijk te masterk gegroeide economische activiteit. ken hebben met het schip (bijvoorUitgedrukt in toegevoegde waarde en beeld tijdens laden en lossen), tijwerkgelegenheid resulteert op termijn dens de bouw, tijdens de operatie meer dan een verdubbeling. Dit komt of tijdens de ontmanteling. neer op een extra toegevoegde waarde Sociale gevolgen. Hieronder wordt van circa 770 miljoen Euro en extra onder andere verstaan de arbeidswerkgelegenheid voor 12000 mensen. omstandigheden voor mensen tijVoor details wordt de lezer naar dens het voortbrengingsproces Hoofdstuk 3 verwezen waar e.e.a. toealsmede tijdens het gebruik van gelicht en uitgewerkt is. schepen. Daarbij gaat het niet alleen om het voldoen aan de wetteEcologie lijke eisen maar ook om beperking van de fysieke en mentale belasEen haalbare reductie van het voorttingen van personeel opdat hun gestuwings en energie-opwekkingszondheid optimaal gewaarborgd rendement van 10% leidt tot een lageblijft. Maar ook optimale ontplooire uitstoot van vervuilende emissies.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


63


___________________________________________________________________

Ook de toepassing van innovatieve filters dragen bij aan een verlaging van de milieubelasting. Wezenlijk lagere geluidsniveaus leiden tot minder geluidsvervuiling en navenant lagere belastingen voor mariene zoogdieren. Een efficiënter productieproces leidt tot lagere faalkosten en daaruit resulterend een lager verbruik van grondstoffen (energie en materiaal) en dus ook minder emissies. Lichtere materialen brengen eveneens voordelen t.a.v. milieu en grondstofverbruik met zich mee. Ook bij conservering zullen minder verliezen optreden, leidend een geringere milieubelasting. Robotisering en met name het gebruik van dunnere plaat en andere verbindingstechnieken leidt tot minder rookgasontwikkeling en een lager energieverbruik.

Facilitering van “design for service” dankzij de informatietechnologie leidt tot schepen met een langere levensduur met daaruit resulterend belangrijke voordelen voor de duurzaamheid. Daarbij gaat het om besparingen van minerale grondstoffen en energie benodigd voor de productie enerzijds en beperking van afval tijdens de ontmanteling anderzijds. Ten slotte wordt de ecologie ook gesteund doordat de ontwikkelingen bijdragen aan het voorkomen van scheepsrampen. Het vergroten van de operationele veiligheid leidt tot een verdere vermindering van het aantal rampen waarvan sommige (denk aan de Prestige, Amoco Cadiz, Exxon Valdez, etc) een grote aanslag vormden op het milieu. Een spill-over van dit deelprogramma is het stimuleren van verantwoord slopen van schepen met belangrijke effecten op milieu en gezondheid.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

64



___________________________________________________________________

Veiligheid De ontwikkeling van schepen met hoge betrouwbaarheid en veiligheid dragen bij aan het verlagen van risico's voor opvarenden en omwonenden. Als het maatschappelijk zo belangrijke thema maritieme veiligheid, duurzaamheid en milieu adequaat en samenhangend aangepakt wordt, zal dit leiden tot veel minder risico voor de Europese kustwateren, tot minder doden, tot minder directe en vervolgschade, minder vervuiling, een veel kleinere kans op catastrofes die ongekende gevaren op kunnen leveren voor de zo kwetsbare infrastructuur in de kustgebieden. In de offshore speelt een gelijksoortige problematiek. Men gaat operaties uitvoeren op steeds dieper water in zeer kwetsbare gebieden. Men is zich zeer goed bewust van de risico’s en besteedt daar veel aandacht aan. De potentiële gevaren van LNG terminals langs de kust (al dan niet op zee) en het transport van en naar de terminals kunnen groot zijn. In een geïntegreerde aanpak kan van het beste van beide werelden gebruik gemaakt worden. De synergie tussen de deelprogramma’s waarborgt een significante reductie van risico’s en ongevallen met hun gevolgen. Sociale gevolgen De ontwikkeling van schepen en systemen voor verbeterd comfort aan boord dragen bij aan verbeterde werkomstandigheden voor opvarenden. Door de ontwikkelde technologie, leer- en organisatiemodellen worden mensen minder (fysiek) belast door hun werk. Denk daarbij aan het zware

maritieme maakwerk maar ook RSIachtige aandoeningen die resulteren uit intensief computerwerk. Daarbij zijn er ook immateriële voordelen zoals vermindering van stress en vergroting van motivatie, hetgeen leidt tot een hogere productiviteit en minder spanningen op de werkvloer. Met simulatie is ook de arbeidsbelasting te reduceren, waarmee minder arbeidsongeschiktheid ontstaat met zowel financiële als maatschappelijke voordelen. Robotisering leidt tot minder blootstelling aan een fysiek belastend werkklimaat. Deze effecten zijn des te meer belangrijk nu er gesproken wordt over verschuiving van de pensioengerechtigde leeftijd waardoor mensen langer, gezond moeten functioneren. De nieuwe werkwijzen, de versterking van de hightech segmenten in de maritieme industrie, het gebruik van kennismanagement en de aandacht voor levenslange scholing (zie het andere deelprogramma) dragen bij aan een kennisintensivering van de scheepsbouwcluster in het bijzonder en de maatschappij in het algemeen. De verbeterde onderwijsinfrastructuur stimuleert een grotere instroom en een beter opgeleide uitstroom. Ook de verbeterde permanente scholing (Leven lang leren) en het daarvoor ontwikkelde lesmateriaal stelt zittende medewerkers in staat hun werkzaamheden effectiever en gefundeerd op de nieuwste technieken uit te voeren. De realisatie van een flexibeler onderwijsketen die sneller in kan spelen op veranderende behoeften aan personeelscompetenties zal leiden tot beter inzetbare medewerkers met grotere

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


65


___________________________________________________________________

kansen op het verwerven en behouden van een tevredenstellende betrekking. Er wordt een onderwijsketen gerealiseerd die leerlingen en studenten het veel makkelijker maakt op een lager of hoger niveau de studie voort te zetten als het gekozen niveau niet bevalt of niet haalbaar blijkt. Op die manier wordt vernietiging van het reeds geleerde sterk gereduceerd en worden leerlingen/studenten minder gefrustreerd door minder positieve studieervaringen. Een grotere betrokkenheid van het bedrijfsleven bij onderwijs en omgekeerd, leidend tot een hechtere relatie en betere wederzijdse stimulansen voor ontwikkelingen in het kennis- en onderwijsveld. Stimulering van maximale persoonlijke ontplooiing geeft meer plezier in het werk, en minder stress. Dit leidt tot minder spanningen op het werk. Doordat na afloop van dit aandachtsveld RDI&E een prominentere plaats ingenomen heeft op de directieraadagenda, gaat daarvan een stimulans van de ontwikkelingsbereidheid uit richting bedrijf. Middelen zullen meer gestructureerd, met een hogere prioriteit en met een hogere doelmatigheid ingezet worden ter verbetering van producten en pro-

cessen. Daarvan profiteren de medewerkers in belangrijke mate. Intensivering van de aandacht voor RDI&E leidt tot een kennisintensievere maritieme maakindustrie. Hoewel eerder een middel dan een doel, komt dit wel tegemoet aan de nationale, van de Lissabon agenda van de EU afgeleide, doelstellingen om met name de Nederlandse bedrijfs-R&D te intensiveren.. Werkgelegenheid Dit programma levert een zeer grote bijdrage aan de werkgelegenheid. De hier geformuleerde ambitie leidt tot meer dan een verdubbeling van toegevoegde waarde en werkgelegenheid. Dat vertaalt zich in een extra toegevoegde waarde van circa 770 miljoen Euro en extra (directe) werkgelegenheid voor 12000 mensen. Indirecte werkgelegenheid is traditioneel hoog in de maritieme maakindustrie maar is hierin niet meegenomen. Voor details wordt de lezer naar Hoofdstuk 3 verwezen waar e.e.a. toegelicht en uitgewerkt is.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

66


Organisatie

___________________________________________________________________

5. Organisatie 5.1.

Inleiding

De Strategische Agenda’s voor de maritieme maak- en offshore industrie in het Sleutelgebied Water zijn het resultaat van een gezamenlijke inspanning van bedrijven, opleidings- en onderzoeksinstellingen en brancheorganisaties, met steun van de overheid. De continuering van die samenwerkingsgeest en de intentie ook daadwerkelijk te kunnen participeren in de uitvoering van het programma, maakt dat een coördinerende organisatie noodzakelijk is. De realisatie van de Strategische Agenda’s (SA), vereist dat: De doelstellingen van de Strategische Agenda’s bewaakt worden; Op basis van de Strategische Agenda’s jaarplannen opgesteld worden die recht doen aan de tussentijds verkregen resultaten en de marktontwikkelingen; De contacten tussen de belanghebbenden (industrie, overheid en kennis- en opleidingsinstellingen en branche-organisaties) geconti-

nueerd en gefaciliteerd worden, en de betrokkenheid van de industrie gewaarborgd; Vraaggestuurde projectontwikkeling gestimuleerd en gefaciliteerd wordt.

Het programma beslaat de 5-jarenperiode 2006-2011, en een adequate uitvoering van de bovengenoemde taken brengt met zich mee dat er in deze organisatie informatie beschikbaar is over de uitkomsten van de uit dit initiatief ontsproten projecten. Daarbij moet echter de confidentialiteit van de gedetailleerde inhoud en uitkomsten van projecten gewaarborgd worden. Er wordt een organisatiestructuur voorgesteld die de principes volgt van vergelijkbare functionaliteiten, zoals de Eureka Clusters en de Maritime Innovation Board voor de Zeescheepvaart. Er wordt voorgesteld de organisatie onder te brengen bij een daartoe reeds geëquipeerde organisatie. 5.2.

Organisatiestructuur

Maritieme Innovatie Council

TAC MMI TAC OS

Juridische Entiteit en Programmmabureau Deelprogramma Maritieme Maakindustrie

Deelprogramma Offshore Services

SenterNovem

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


67

Organisatie

___________________________________________________________________

De organisatie kent een Maritieme Innovatie Council die wordt ondersteund door een gemeenschappelijk Programmabureau voor zowel Maritieme Maakindustrie als Offshore Services. Daarnaast bestaan er twee Technische Advies Commissies: een voor Maritieme Maakindustrie en een voor Offshore Services. De kosten van de organisatie zullen worden gedeeld door de industrie en de overheid. De organisatievorm gaat ervan uit dat de primaire verantwoordelijkheid voor het initiëren van projecten aan de industrie (en evt. technologieinstellingen) wordt gelaten, maar op gebieden zoals “Elimination of Innovation Constraints and Threats” of “Ensuring the Future Knowledge Base” kan het Programmabureau eveneens initiatieven nemen. In breder verband kan de organisatie eveneens vorm geven aan initiatieven ter versterking van het imago van de industrie. In deze structuur zal SenterNovem met behulp van de door haar ingestelde Expert Evaluatie Commissies uiteindelijk bepalend zijn of een projectvoorstel in aanmerking komt voor financiële ondersteuning en de contractuele verplichtingen aangaan. De Expert Evaluatie Commissies bestaan voor twee-derde uit leden met inhoudelijke kennis van de maritieme maakindustrie en/of de offshore sector. Eenderde van de leden komt voort uit andere sectoren en heeft een achtergrond op het gebied van onderzoek, ontwikkeling, innovatie en opleiding. Op deze wijze wordt maritieme deskundigheid gepaard aan “best practice”

inzichten uit andere delen van de industrie. De Maritieme Innovatie Council De Council omvat, naast de voorzitter uit het bedrijfsleven, maximaal 12 leden uit de industrie, de technologieinstituten en (niet-)gouvernementele organisaties, zoals het Ministerie van Economische Zaken (SenterNovem) en Nederland Maritiem Land. De voorzitters van de TAC’s zullen als adviseurs deel uitmaken van de Council bijeenkomsten. De leden van de Council ontvangen een onkostenvergoeding, met uitzondering van de voorzitter die een nader te bepalen honorering ontvangt. De hiermee gemoeide kosten vormen onderdeel van de kosten van het programmabureau. De overige kosten van de leden van de Council gelden als bijdrage van de industrie en kennisinstellingen aan de Coördinerende Organisatie. De primaire functie van de Council is het waarborgen van de industriële betrokkenheid in de realisatie van de Strategische Agenda’s en voorts heeft zij binnen de randvoorwaarden zoals gesteld in de betreffende, door de minister van EZ ondertekende regelingen, jurisdictie over de Strategische Agenda. De Council kent als hoofdtaken: Accorderen van de jaarplannen gebaseerd op de Strategische Agenda’s zoals door de TAC’s in samenwerking met het Programmabureau tot stand gebracht; Benoemen van functionarissen binnen de hier beschreven organisatiestructuur; Bewaken van de realisatie van de Strategische Agenda’s.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

68


Organisatie

___________________________________________________________________

Technische (TAC’s)

Advies

Commissies

De TAC’s bestaan uit een nader te bepalen aantal ter zake kundige vertegenwoordigers van de industrie, de kennisinstellingen en de brancheorganisaties. De hoofdtaak van de TAC’s is het opstellen van de jaarplannen op basis van de Strategische Agenda’s en de ontwikkelingen in de technologie en markt. Er wordt voorgesteld om de voorzitters van de TAC’s uit de kennisinstellingen te betrekken, zodat de TAC’s in feite de voortzetting vormen van de huidige werkgroepen die de SA’s hebben opgesteld. Teneinde de voortgangsbewaking van de SA’s en de invulling van de jaarprogramma’s adequaat te kunnen uitvoeren, zullen de Expert Evaluatie Commissies een samenvatting maken van de ingediende voorstellen alsmede van de (resultaten van de) afgeronde projecten. Deze samenvattingen zullen uiteraard rekening houden met belangen van de projectuitvoerders in het licht van confidentialiteit en worden gecommuniceerd aan het Programmabureau. De activiteiten van de leden van de TAC’s worden niet vanuit het programmabudget vergoed, maar gelden als de bijdrage van de industrie en kennisinstellingen aan de Coördinerende Organisatie. Het Programmabureau Het Programmabureau zal het secretariaat vervullen, en in die zin aanwezig zijn bij de Council bijeenkomsten en de TAC bijeenkomsten. De leden van

het Programmabureau zullen op werkniveau nauwe contacten onderhouden met SenterNovem en Overheid. De taken omvatten voorts: Het opstellen van de richtlijnen voor de oproepen tot voorstellen, in overleg met de TAC’s en SenterNovem. Het organiseren van de het opstellen van de jaarplannen op basis van de Strategische Agenda’s en de ontwikkelingen in markt en technologie door de TAC’s. Het organiseren van de netwerkactiviteiten voor het initiëren van projecten, zoals fora en seminars waar projectideeën kunnen worden gepresenteerd en bediscussieerd. Het entameren van participatie van MKB in de projecten, in nauwe samenwerking met de brancheorganisaties. Het opstellen in overleg met de TAC voorzitters van halfjaarlijkse inventarisaties van (technologische) achterstanden in de realisatie van de Strategische Agenda’s. Het nemen van initiatieven -waar nodig geacht- voor projecten in de horizontale thema’s van onderwijs, belemmeringen in regelgeving en handelsvoorwaarden, etc. Het ontwikkelen van initiatieven om de maritieme en offshore industrie te promoten als innovatiekernen in de Nederlandse samenleving, waardoor werving van goed geschoold personeel verbeteren kan. Het Programmabureau bestaat uit ten hoogste twee personen, één voor de Maak Industrie en één voor de Offshore Service Industrie, secretarieel ade-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


69

Organisatie

___________________________________________________________________

quaat ondersteund. Voor bepaalde coördinatietaken kan het programmabureau zich op part-time basis laten ondersteunen door coördinatoren voor de vier geïdentificeerde activiteiten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

70


Instrumentarium en financieel plan

___________________________________________________________________

6.


Algemeen De aard van de werkzaamheden die in deze Strategische Agenda genoemd zijn, zijn divers. Ze omvatten: Fundamenteel onderzoek culminerend in proefschriften en wetenschappelijke publicaties;

Industrieel onderzoek, onder andere leidend tot patenten en andere vormen van beschermde kennis;

Pre-competitief onderzoek waarin bedrijven in meer of minder gezamenlijkheid komen tot resultaten die vervolgens na afloop uitgewerkt kunnen worden tot commercialiseerbare diensten en producten;

Onderwijs-gerelateerde werkzaamheden op alle niveaus van de onderwijsketen, zowel voor schoolverlaters als voor professionals;

Haalbaarheidsstudies leidend tot nieuwe inzichten en keuzes en daaruit voortvloeiende innovatieve projecten;

Kennisoverdracht-gerelateerde projecten, leidend tot disseminatie van kennis en competentie;

Het door de overheid in zetten instrumentarium moet hier een juiste afspiegeling van vormen. Het instrumentarium moet ook recht doen aan de aard van de werkzaamheden. Zo zal onderwijsontwikkeling in het algemeen gepaard gaan aan een groter publiek aandeel en precompetitief onderzoek gepaard gaan aan een groter privaat aandeel.

Het instrumentarium moet een effectieve inzet van publieke en private middelen mogelijk maken. In een volgende fase moet dit in goed overleg tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen nader ingevuld worden. Daarbij is het van belang dat de overgang van het bestaande EZinstrumentarium (bijvoorbeeld ISregeling) naar de nieuwe Omnibusregeling niet verstorend werkt op het hier beschreven plan. Dat betekent dat waar bestaande regelingen ingezet (moeten) worden, deze toelaten te werken in de geest van deze Strategische Agenda. Versnippering van de hier gepresenteerde focus en plannen moet vermeden worden. MKB-participatie Het midden- en kleinbedrijf zal een belangrijke rol spelen in de uitvoering van deze Strategische Agenda. Daarbij wordt gewaarborgd dat de door hun uit te voeren (deel)projecten passen in de Strategische Agenda zonder dat deze, veelal kleinschaliger, projecten onnodig belast worden met de overhead die inherent is aan grotere projecten. Het is belangrijk MKB-bedrijven te stimuleren deel te nemen aan deze Strategische Agenda. De bij de opstelling hiervan betrokken grote bedrijven hebben uitgesproken dit van harte te ondersteunen en hier ook actief ondersteuning aan te bieden. Hetzelfde geldt voor de betrokken brancheverenigingen die hierin een belangrijke rol kunnen vervullen. Daartoe wordt voorgesteld het aandeel van MKBparticipanten in projecten van een hoger subsidiepercentage te voorzien (“optoppen”).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


71


___________________________________________________________________

Financieel Plan De Strategische Agenda voor de Maritieme Maak Industrie is vergezeld van een begroting, zie de individuele activiteitbeschrijvingen. Het totale budget bedraagt Euro 63.5 miljoen over een periode van 5 jaar, ofwel gemiddeld Euro 12.7 miljoen per jaar. Deze omvang omvat zowel private als publieke bijdragen. Uitgesplitst naar de vier aandachtsvelden ziet de begroting er als volgt uit: Complexe Specials

21.0 miljoen

Procesinnovatie

19.5 miljoen

Waarborgen kennisbasis 12.0 miljoen Elimineren InnovatieDrempels 11.0 miljoen ------------------- + TOTAAL 63.5 miljoen De activiteiten in deze Strategische Agenda komen bovenop hetgeen de maritieme maakindustrie al deed. Cijfers van het ministerie van EZ, gepresenteerd op de bijeenkomst van 29 maart 2006, wijzen uit dat het huidige R&D-niveau gebaseerd op zaken die voor de WBSO in aanmerking komen, ligt op circa Euro 15 miljoen per jaar. De facto betekent de Strategische Agenda dus ongeveer een verdubbeling van de inspanningen van de maritieme maakindustrie. Voor de goede orde zij vermeld dat de activiteiten zoals vermeld in deze Strategische Agenda complementair zijn aan de eerder in dit document genoemde, maar geheel buiten de Strategische Agenda vallende, ordergebonden innovatie, RD&I genoemd.

Het is evident dat een verdubbeling van de inspanningen zoals door deze Strategische Agenda bewerkstelligd, niet sprongsgewijs gerealiseerd kan worden. Daarom denkt de maritieme maakindustrie dit geleidelijk op te bouwen. Ter indicatie: in het eerste jaar kan gedacht worden aan een totale inspanning van circa 8 miljoen, in het vijfde jaar aan circa 16 miljoen Euro. Met deze niveaus wordt een gezond, haalbaar en duurzaam kennisinvesteringsniveau nagestreefd. Bij de verdere financiële uitwerking is uitgegaan dat dit volume gepaard gaat aan een private bijdrage van (gemiddeld) circa Euro 6.4 miljoen per jaar. De private bijdragen zijn ten principale een mengvorm tussen eigen inspanningen (verrekend cf de normen van de kaderregeling) en kasstromen richting derden. Dit zijn dan kennispartners: publieke kennisinstellingen en private specialisten. Een aantal grote ondernemingen heeft zich reeds gecommitteerd voor een wezenlijk deel van de genoemde private bijdragen. Dit zijn IHC Holland Merwede, Damen Shipyards, Feadship, Volharding Shipyards, Imtech Marine & Offshore, Croon Elektrotechniek, Bakker Sliedrecht, Wartsila Propulsion en Heinen & Hopman. Deze bedrijven hebben gezamenlijk een committering van Euro 5.45 miljoen per jaar gedaan over een periode van 5 jaar. Dit behelst zowel bijdragen aan werkzaamheden van derden (circa 45% van de eigen private bijdrage) alsook eigen R&D-werkzaamheden (circa 55%). Genoemde bedrijven baseren zich daarbij op het uitgangspunt dat deze Strategische Agenda ook

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

72



___________________________________________________________________

vanuit de publieke middelen navenant ondersteund wordt. De overige private middelen (ter hoogte van circa Euro 900,000) zijn afkomstig van andere, kleinere ondernemingen. Dit zijn zowel werven, toeleveranciers als professionele dienstverleners. In deze groep is het MKB zeer sterk vertegenwoordigd. Deze partijen zullen hun bijdragen doen op projectniveau.

Met dit alles is een zeer solide financiele basis voor de strategische agenda verkregen en er is geen enkele twijfel dat op dit fundament ook de resterende private bijdragen van kleinere bedrijven gemobiliseerd zullen kunnen worden. De gekozen organisatievorm is daarop toegesneden en de brancheverenigingen en grote bedrijven hebben aangegeven daar een actieve rol in te willen spelen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


73

Maritiem Innovatie Programma

Recommend Documents