Programma MVO & Innovatie - jaarplan 2015

Deel B: voortrollend actieprogramma

Programma MVO & Innovatie - jaarplan 2015 ‘Innoveren; ’n kwestie van organiseren’ 20 augustus 2014

Waterschap Zuiderzeeland Postbus 229 8200 AE LELYSTAD telefoon: (0320) 274 911 www.zuiderzeeland.nl

Versie 0.3 0.4

Datum 12-8-2014 20-08-2014

20 augustus 2014

Toelichting Versie Directie Versie DenH

Deel B: voortrollend actieprogramma Programma MVO & Innovatie jaarplan 2015

Inhoud

1. Inleiding ...................................................................................................................... 1 1.1. Inhoud ................................................................................................................. 1 1.2. Leeswijzer ............................................................................................................ 1 2. De richting: uitwerking thema’s ...................................................................................... 2 2.1. Thema 1: Energie en klimaat .................................................................................. 2 2.2. Thema 2: Circulair waterbeheer............................................................................... 2 2.3. Thema 3: Toekomstbestendige organisatie ............................................................... 2 2.4. Thema 4: Natuur en milieu ..................................................................................... 3 2.5. Werk in uitvoering ................................................................................................. 3 3. De voortuin: etalage 2014 ............................................................................................. 4 3.1. Project 1: Testen schroefpers AWZI Tollebeek ........................................................... 4 3.2. Project 2: Riothermie zwembad ’t Bun - Urk .............................................................. 4 3.3. Project 3: Organische stadsontwikkeling Oosterwold .................................................. 5 3.4. Project 4: Sliboverleg Noordoost Nederland .............................................................. 5 3.5. Project 6: Biomassa ............................................................................................... 6 3.6. Project 7: CarCon AWZI Lelystad ............................................................................. 7 3.7. Project 8: Ephyra Tollebeek .................................................................................... 7 3.8. Project 9: Van Z naar Z .......................................................................................... 8 3.9. Project 10: Waterkracht ......................................................................................... 8 4. Portfolio 2015 .............................................................................................................. 9 4.1. Doorgaande projecten ............................................................................................ 9 4.2. Evenwicht in portfolio ............................................................................................ 10 4.3. Wensen en kansen voor innovatie in 2015 ............................................................... 10 4.4. Kraamkamerprojecten 2015 ................................................................................... 10 4.5. Activiteiten sociale innovatie 2015 .......................................................................... 10 4.6. Deelname netwerken ............................................................................................ 11 5. Organisatie ................................................................................................................. 12 5.1. Benodigde capaciteit ............................................................................................. 12 5.2. Benodigde middelen .............................................................................................. 12 5.3. Planning .............................................................................................................. 12 Bijlage 1: Overzicht innovatieve projecten 2014 ..................................................................... 13 Bijlage 2: Overzicht gewenste projecten................................................................................ 16

20 augustus 2014


1.

Inleiding

1.1.

Inhoud Dit document bevat het voortrollend actieprogramma voor MVO & Innovatie van waterschap Zuiderzeeland voor 2015 (deel B). In dit document werken we uit wat nu actueel is op het gebied van innovatie en MVO en wat we concreet gaan doen in 2015. Dit actieprogramma is de eerste jaarlijkse uitwerking van het Programma MVO & Innovatie 2015 – 2020 (deel A). Het doel van dit meerjarige programma is het bevorderen van een innovatieve en ondernemende houding van het waterschap en te bewerkstelligen dat maatschappelijk verantwoord werken een vanzelfsprekend en integraal onderdeel wordt van de werkwijze van Zuiderzeeland. Daarvoor voert het waterschap vier continue acties uit op de innovatieve en MVO-activiteiten van het waterschap: 1. Richten, 2. Etaleren, 3. Stimuleren en 4. Regisseren.

1.2.

Leeswijzer Hoofdstuk 2 bevat een actuele uitwerking van de vier gekozen thema’s uit deel A. In hoofdstuk 3 etaleren we de beste en mooiste projecten op het gebied van MVO en innovatie uit 2014. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van alle innovatieve projecten uit 2014. Hoofdstuk 4 bevat de plannen voor 2015 en hoofdstuk 5 de daarvoor benodigde organisatie en middelen. De gebruikte terminologie in dit document wordt toegelicht in deel A.

1

20 augustus 2014


2.

De richting: uitwerking thema’s

2.1.

Thema 1: Energie en klimaat Zuiderzeeland heeft in het WBP een aantal doelen opgenomen voor duurzame ontwikkeling op het gebied van energie en klimaat. Deze doelen zijn gericht op energieneutraliteit, energiebesparing, duurzame energieopwekking en klimaatadaptatie en klimaatmitigatie. Energie en klimaat is daarmee een MVO-thema dat volledig aansluit op de kerntaak van het waterschap. Thema 1 richt zich op het ontwikkelen van innovaties om de waterschapsdoelen dichterbij te brengen in de wetenschap dat zonder innovaties deze doelen niet of beperkt realiseerbaar zijn. Bij waterschap Zuiderzeeland gaat circa 60% van de benodigde energie naar het watersysteem, vooral naar de bemaling van de diepe polders. Daarmee heeft Zuiderzeeland een uitzonderlijke positie ten opzichte van de andere waterschappen. Deze bijzondere positie brengen we tot uitdrukking in onze ambitie op dit thema. Deze ambitie op dit thema is ten eerste om voorop te lopen bij de ontwikkeling van energiezuinige bemaling. Daarbij kijken we naar de energie-efficiency van de gemalen zelf, naar energie-inkoop, en het zelf opwekken van energie, maar ook naar het reduceren van de bemalingsbehoefte door integraal het achterliggende watersysteem te beschouwen. De ambitie is ten tweede om goed aan te sluiten op de landelijke innovatieve ontwikkelingen in de waterketen op energiegebied (ontwikkeling Energiefabriek) en daar een serieuze bijdrage aan te leveren. We richten een niche-groep op voor energieaspecten voor de bemaling. Deze groep gaat in 2015 kraamkamerprojecten uitwerken m.b.t. energie-inkoop (APX), benutten van warmte en koude in bemalingswater (Smart polder), kansen voor reductie van de afvoer naar de gemalen en energieopwekking bij de gemalen. We nemen daarnaast deel aan de landelijke ontwikkeling van innovaties in het watersysteem. In 2015 inventariseren we welke CO2-reducerende ideeën er zijn om in komende jaren uit te gaan werken. Met deze innovaties willen we bereiken dat we besparen op de energiekosten en onze afspraken ten aanzien van het klimaatakkoord kunnen nakomen door te werken aan CO2reducerende innovaties.

2.2.

Thema 2: Circulair waterbeheer Zuiderzeeland beheert een aantal afvalstromen. Denk hierbij aan afvalwater, baggerslib en maaisel. Vanuit de Cradle to cradle gedachte dat afval niet bestaat, werken we in dit thema aan het creëren van waarde uit deze afvalstromen. We richten ons op het sluiten van de kringlopen van deze stofstromen, het benutten van de waardevolle stoffen die in deze stromen zitten. Deze stoffen gebruiken we zelf of we zetten ze af op de markt. Dit doen we binnen de ruimte die we conform ons Afwegingskader maatschappelijke positionering daarvoor hebben. We streven hiermee kostenreductie na, maar zoeken ook naar maatschappelijke meerwaarde, ook als ons dat geen direct kostenvoordeel oplevert. De ambitie op dit thema is dat we uit de afvalstromen die we produceren alle waardevolle stoffen benutten. Het gaat daarbij om het winnen van bruikbare grondstoffen uit maaiafval, waterplanten, baggerslib en afvalwater. In 2015 werken we aan het benutten van biomassa via het actieplan Bodem en Water en door het opzetten van een niche-groep biomassa. Daarnaast participeren we in de Grondstoffenfabriek.

2.3.

Thema 3: Toekomstbestendige organisatie Er wordt van ons waterschap gevraagd dat we steeds effectiever werken. Enerzijds door waar mogelijk samen te werken met partners, anderzijds door onze wijze van werken en vergaderen, onze ICT en werkplek te optimaliseren. Daar werken we volop aan. Met Samen beter werken streven we na dat we productiever en plezieriger kunnen werken. In Waterkracht geven we invulling aan een innovatieve wijze van samenwerken. 8 augustus 2014 Deel B: voortrollend actieprogramma Programma MVO & Innovatie 2 jaarplan 2015

Voor een toekomstbestendige organisatie is het verder van belang dat we voor onze kritische processen en objecten de benodigde kennis behouden, ook als technisch personeel schaarser wordt. Hierbij richten we ons op het zijn van een aantrekkelijke en herkenbare werkgever. Daarnaast kijken we naar wat de markt ons te bieden heeft. Wat doen we zelf en wat laten we over aan de markt. De ambitie die we op dit thema hebben is dat we ondanks vergrijzing en krimp ten minste de komende 20 jaar geen knelpunt hebben in de bemensing van de kritische objecten en taken. In 2015 richten we ons op ontwikkeling van de interne en externe arbeidsmarkt via Waterkracht. Daarnaast gaan we op zoek naar mogelijkheden om ervaring op te doen met innovatieve vormen van aanbesteden.

2.4.

Thema 4: Natuur en milieu Het MVO-thema milieu is nauw gerelateerd aan onze kerntaak en met onze taken ten aanzien van het aquatische milieu leveren we een belangrijke bedrage aan de zorg voor de natuur in Flevoland. Daarom hebben we als vierde thema voor innovatie en MVO het thema Natuur en milieu. Op het gebied van emissies naar het oppervlaktewater zijn er vanuit de KRW doelen die we zonder innovatie niet realiseren. In het actieplan bodem en water werken we samen met de landbouwsector en andere overheden aan het beperken van emissies. Daarnaast is er zorg om andere stoffen in het water, zoals medicijnresten. Voor dit thema hebben we de volgende ambitie: Het waterschap heeft het beheer zo geoptimaliseerd dat emissies, afvoer en wateraanvoerbehoefte sterk zijn gereduceerd en bodemdaling afgeremd en beperkt wordt. In 2015 richten we ons op innovaties om landbouwemissies naar het afvalwater te beperken en om medicijnresten, resistente bacteriën en microplastics in het water tegen te gaan. Onderdeel hiervan is het zoeken naar geschikte testlocaties. Daarnaast gaan we op zoek naar nieuwe werkwijzen om waterplantenproblematiek aan te pakken. Hier ligt een link met het thema circulair waterbeheer.

2.5.

Werk in uitvoering Dit actieplan voor Innovatie & MVO is het eerste dat we maken. Bovenstaande thema’s zijn voor dit moment zo goed mogelijk uitgewerkt. Het gaat hier echter om werk in uitvoering en moet gezien worden als een eerste proeve die voor verbetering vatbaar is. In de loop van 2015 werken we dit verder uit. Met name de ambities zijn voor verbetering vatbaar. Hierbij benadrukken we nogmaals dat het hier om ambities voor innovatie en MVO gaat. We gaan daarin verder dan de officiële doelen in het WBP.

3

20 augustus 2014


3.

De voortuin: etalage 2014

In dit hoofdstuk presenteren we een aantal mooie innovatieve projecten en vernieuwende ontwikkelingen waar we in het afgelopen tijd aan gewerkt hebben.

3.1.

Project 1: Testen schroefpers AWZI Tollebeek In 2013 en begin 2014 heeft Waterschap Zuiderzeeland onderzoek gedaan op AWZI Tollebeek naar een relatief nieuwe manier van slibontwatering: de schroefpers. In de zomer van 2013 is een duurproef uitgevoerd op AWZI Tollebeek. Voor de duurproef is gebruik gemaakt van een grotere (containerformaat) schroefpers. De proef richt zich met name op de continuïteit van werking van de schroefpers. Het dagelijks ontwateringresultaat, het chemicaliëngebruik en het energieverbruik is gemonitord. Op basis van de resultaten van de duurtest is een vergelijking gemaakt van de exploitatiekosten van schroefpersen, centrifuges en zeefbandpersen. De schroefpers komt uit deze afweging als meest kosteneffectief naar voren. Al met al lijkt de schroefpers een kansrijk en duurzaam alternatief te vormen voor de ontwatering van Nederlands rwzi-slib: het energieverbruik bedraagt slechts een fractie van het verbruik van centrifuges en zeefbandpersen, terwijl het drogestofgehalte gelijk of hoger is en het polymeerverbruik gelijk of lager. De uiteindelijke onderzoeksresultaten zullen voor Zuiderzeeland gebruikt worden om een goede afweging te maken welk type ontwatering voor AWZI Tollebeek in het kader van het project vervanging slibontwatering, de voorkeur geniet. Ook zullen de resultaten worden vertaald naar alle Waterschappen in Nederland.

Deze test was een samenwerking van Zuiderzeeland, Tauw, Hunze en Aa's, STOWA en AgentschapNL. Ook waterschap Reest en Wieden, Groot Salland, Rijn en IJssel en Hollands Noorderkwartier zijn betrokken.

3.2.

Project 2: Riothermie zwembad ’t Bun - Urk Reductie van CO2 uitstoot kan o.a. verkregen worden door toepassing van riothermie. Riothermie is een relatief eenvoudige techniek waarmee warmte of koude uit afvalwater kan worden onttrokken door middel van warmtewisselaars om weer nuttig hergebruikt te worden. Het plaatje illustreert dit. Vanuit de Samenwerking Afvalwaterketen Flevoland zijn kansenkaarten voor riothermie opgesteld in de gemeenten Almere, Lelystad en Urk. In alle drie gemeenten is een aantal locaties gevonden, waar de toepassing van riothermie zeer kansrijk lijkt. In een 8 augustus 2014


4

gezamenlijke sessie van gemeente Noordoostpolder en waterschap Zuiderzeeland zijn geen concrete kansen geïdentificeerd in de Noordoostpolder. Op Urk is een reële kans voor toepassing van riothermie bij Zwembad ‘t Bun. Langs de persleiding vanaf Urk-kern naar AWZI Tollebeek ligt zwembad ’t Bun. Dit zwembad wordt komend jaar grondig gemoderniseerd. Door toepassing van het energieaanbod in de persleiding voor de verwarming van het zwembad kan een aanzienlijke besparing worden behaald in het energieverbruik van het zwembad (ruim 50%). Door toepassing van riothermie te integreren met de verbouwing kunnen de investeringskosten voor riothermie worden beperkt. Eind juni 2014 heeft het college van burgermeester en wethouders van de gemeente Urk besloten riothermie toe te gaan passen bij zwembad ’t Bun. De gemeente zal alle kosten voor haar rekening nemen. Wel heeft Waterschap Zuiderzeeland aangeboden om het aanbrengen van een warmtewisselaar in de persleiding onder directievoering van Waterschap Zuiderzeeland plaats te laten vinden en het jaarlijks uit te voeren beheer en onderhoud aan de persleiding (voor een goede functionaliteit) uit te voeren. Samen met de gemeenten Almere en Lelystad kan onderzocht worden hoe de geïdentificeerde kansen uit de kansenkaarten verder uitgewerkt kunnen worden. Met de gemeenten Zeewolde en Dronten kunnen nog kansenkaarten opgesteld worden.

3.3.

Project 3: Organische stadsontwikkeling Oosterwold In het gebied Oosterwold nemen initiatiefnemers zelf de ontwikkeling en inrichting van het gebied ter hand: in een periode van 60 tot 80 jaar ontstaat hier een ‘wijk’ van 15.000 woningen. Een intergemeentelijke structuurvisie van de gemeenten Zeewolde en Almere maakt deze organische ontwikkeling mogelijk door op hoofdlijnen de kaders te schetsen. Voor nieuwe initiatiefnemers zijn de condities van het gebied, ook de waterhuishoudkundige, een gegeven. Overheden hebben een faciliterende rol maar investeren niet voor. Ook voor waterschap Zuiderzeeland is deze vorm van planologie nieuw: vele initiatieven met een onvoorspelbaar vestigingspatroon in een onvoorspelbaar tempo. Waterschap Zuiderzeeland participeert actief in de organisatie van de gebiedsregisseur. We grijpen de pilotfase aan om te leren en zo mogelijk bewust te experimenteren met andere rollen en technieken. We denken in kansen en hebben het vertrouwen dat we gaandeweg de ontwikkeling beter zicht krijgen op de werkelijke risico’s en hier dan op bij weten te sturen.

3.4.

Project 4: Sliboverleg Noordoost Nederland De waterschappen in Nederland produceren een aanzienlijke hoeveelheid slib die nu bij een beperkt aantal eindverwerkers wordt afgezet. In grote lijnen kun je twee relaties tussen waterschap en eindverwerker onderscheiden: die van een zelfstandige uitvoeringsorganisatie waar het waterschap aandeelhouder van is en de andere waar het waterschap klant is en geen investeringsrisico draagt. In Noordoost Nederland bevinden zich in meerderheid waterschappen die geen aandeelhouder zijn bij een slibeindverwerker ofwel ‘ongebonden waterschappen’. Deze waterschappen onderkenden dat zij in de loop van de tijd (van 2013 tot 2020) de slibeindverwerking opnieuw moeten aanbesteden. De markt staat aan de vooravond van veranderingen: de tendens is meer richting

5

20 augustus 2014


grondstofwinning en energiewinning waardoor het slibaanbod kleiner wordt. Een context die leidt tot allerlei innovatieve activiteiten vooral gericht op de afname van de slibhoeveelheid en op verwaardingspotentie. De samenwerking heeft tot resultaat gehad dat de noordoostelijke waterschappen gezamenlijk een slibstudie hebben uitgevoerd en aan herkenbaarheid in de toekomstdiscussies over slibeindverwerking hebben gewonnen. De noordoostelijke waterschappen vinden elkaar nu in het meer gezamenlijk optrekken voor het doen en agenderen van onderzoek en het delen van resultaten.

3.5.

Project 6: Biomassa Het waterschap is een producent van groenafval. Dat afval komt vrij tijdens reguliere onderhoudswerkzaamheden, in de vorm van maaisel, hout, takken, sloot- en vijvermaaisel en gras. Het waterschap betaalt stortkosten voor de afvoer van groenafval. Grotere hoeveelheden groenafval blijven liggen op taluds. De afgelopen jaren zijn reeds vele initiatieven verkent om de mogelijkheden als grondstofleverancier in plaats van afvalproducent te onderzoeken, bijvoorbeeld vanuit het project “Biomassa en Duurzaam Door” van de Provincie Flevoland. Door het Actieplan Bodem en Water is echter een grote afzetmogelijkheid voor compost binnen handbereik gekomen. Het doel van het Actieprogramma Bodem en Water is om de bodemkwaliteit te verbeteren. Door de intensieve landbouw in Flevoland daalt het organische stofgehalte in de landbouwkavels jaar in jaar uit, met negatieve gevolgen voor de opbrengst, het waterbergend vermogen en de uitspoeling van voedingstoffen en gewasbeschermingsmiddelen. De afzet van ons eigen materiaal verbinden aan de verbetering van het organische stofgehalte in de landbouw, dat is innovatie. De verwerking van ons groenafval tot schone compost kan een bijdrage leveren om het organisch stofgehalte te verhogen. De afzet van compost in de landbouw lijkt gegarandeerd. Een besparing op kosten voor het beheer en onderhoud lijkt mogelijk, mede door te verdienen aan de reststromen. Ons eigen groenafval kan op deze manier op termijn zelf bijdragen aan de verbetering van het waterbergend vermogen (sponswerking), wat ook een gunstige ontwikkeling voor de bemaling kan betekenen. Door het verlies aan organische stofgehalte in de landbouwkavel verliezen we elk jaar 1 mm waterberging. Per jaar valt dat niet op, maar gerekend over 25 jaar kan dat het verschil maken bij een hevige regenbui. Compost is een effectieve methode om het organisch stofgehalte op peil te houden. De kans op succes lijkt het grootst als gewerkt wordt met lokale groenhopen waar ter plaatse compost wordt gemaakt. Agrariërs zouden ook hun eigen groenafval, bijvoorbeeld maaisel van de kavelsloten moeten kunnen aanleveren.

8 augustus 2014


6

3.6.

Project 7: CarCon AWZI Lelystad In 2012 is op AWZI Lelystad het systeem CarCON in gebruik genomen. CarCON is een intelligent besturingssysteem voor diverse onderdelen binnen een actief slib systeem op een afvalwaterzuivering. Op AWZI Lelystad wordt CarCON gebruikt voor de aansturing van de beluchting. In samenwerking met RHDHV heeft Zuiderzeeland een aantal verbeteringen doorgevoerd in dit al eerder toegepaste systeem. CarCON bevat een intelligente en zelflerende beluchtingregeling, die aan de hand van verschillende metingen zoals ammonium, fosfaat, influent debiet en zuurstof, de in te zetten beluchting bepaalt. Een belangrijke component van CarCON is de voorspelling van de belasting op de zuivering. Hiermee kan CarCON tijdig de juiste beluchting inzetten. CarCON optimaliseert zijn eigen regelparameters en is daarmee zelflerend. Toepassing van dit systeem heeft Zuiderzeeland een zeer stabiele regeling opgeleverd, met als gevolg een stabiel effluent (weinig variaties in concentraties), een energiebesparing, meer en andere inzichten in het proces en de mogelijkheid om continue te verbeteren. Momenteel wordt er over gedacht op welke AWZI’s dit systeem nog meer toepasbaar is.

3.7.

Project 8: Ephyra Tollebeek Ephyra is een pilotproject op AWZI Tollebeek waarbij het vergistingsproces opgedeeld wordt in afzonderlijke delen (via compartimenten in de vergistingsinstallatie), die afzonderlijk gemonitord en bestuurd kunnen worden. In de waterketentaak is de verwerking van zuiveringsslib altijd gezien als een nietvermijdbare grote kostenpost. Het beeld is veranderd in dat er veel kosten zijn te besparen en er ook een grote duurzaamheidswinst is te bepalen. De traditionele vergisting bleek in de negentiger jaren niet goed technologisch en economisch in te passen bij de moderne AWZI’s die in Flevoland moesten worden gebouwd. Dat heeft tot gevolg gehad dat in Flevoland relatief weinig vergistingscapaciteit staat. De verbeteringen in dit project hebben vooral tot doel om de slibafbraak te vergroten waardoor er minder slib naar de (dure) eindverwerking hoeft te worden aangeleverd en meer energie wordt opgewekt. Ephyra is een gistingstechnologie die is doorontwikkeld door RHDHV en leidt tot de eerder beschreven voordelen. Voor het waterschap is deze technologie aantrekkelijk omdat het bij relatief kleine capaciteiten al goedkoper is dan concurrerende technologieën en meer netto energie oplevert. Voor de doorontwikkeling en eventuele verwerkelijking van deze technologie, zijn diverse partijen aangehaakt: marktpartijen, kennisinstituten, eindgebruikers en leveranciers kunnen een goed consortium vormen om de ontwikkeling te beproeven en te realiseren. Door gezamenlijk op te trekken hebben we RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) en de EU er van weten te overtuigen dat dit een waardevol project is.

7

20 augustus 2014


Deze pilot gaat in augustus 2014 draaien en zal 1 jaar duren. Als de pilot succesvol is, wordt het uitgebouwd naar full scale.

3.8.

Project 9: Van Z naar Z De Rijksoverheid is in het kader van bezuinigingen, lastenverlichting en vermindering van de regeldruk (bestuurlijke drukte), van mening dat het waterbeheer effectiever en efficiënter moet kunnen, mits er wordt samengewerkt. Ook de afvalwaterketen partijen moeten aantonen in hoeverre zij met innovatieve vormen van samenwerking hier aan bij kunnen dragen. In dit kader hebben de gemeente Zeewolde en het Waterschap Zuiderzeeland besloten om de taken die de gemeente Zeewolde in het afvalwaterbeheer heeft (rioleringsbeheer) te laten verzorgen door Waterschap Zuiderzeeland. In een proefjaar, tot eind 2014, zijn we met de implementatie aan de slag gegaan. Daarna is het de bedoeling dat het waterschap de taken structureel voor de gemeente Zeewolde gaat verzorgen.

3.9.

Project 10: Waterkracht De waterschappen Groot Salland, Reest en Wieden, Rijn en IJssel, Vechtstromen en Zuiderzeeland streven naar kwaliteitsverbetering, vermindering van kwetsbaarheid en kostenbeheersing. Om dat te realiseren kiezen zij voor samenwerking op meerdere werkgebieden, waarbij de waterschappen vanuit de bestaande organisaties en met behoud van ieders bestuurlijke autonomie, gezamenlijk diensten leveren aan elkaar. Deze innovatieve vorm van samenwerking heeft de naam Waterkracht gekregen. Waterkracht is officieel op 1 april 2014 van start gegaan, in eerste instantie op het gebied van ICT, Inkoop, Personele Zaken en Zuiveren. Medewerkers van de betreffende gebieden werken dan vanuit hun bestaande organisatie in een breed en divers netwerk en leveren dus niet meer alleen diensten aan hun eigen organisatie.

8 augustus 2014


8

4.

Portfolio 2015

4.1.

Doorgaande projecten In onderstaande tabel wordt per thema weergeven welke projecten er momenteel lopen en doorgaan in 2015. Een korte omschrijving per project is te vinden in bijlage 1. Thema 1: Energie en klimaat Kansrijke ontwikkelingen Zonneweide AWZI Dronten Schroefpers Tollebeek Waterkracht inlaat Lemmer Kennisdeling slibbewerking Riothermie Urk

Testfase Meer droge stof Tollebeek Kansenkaart riothermie Ephyra Tollebeek

Bewezen werkwijzen Carcon AWZI Lelystad

Kraamkamer Reduceren bemalingsbehoefte Smart polder Sturen op APX Slibcyclonage

Thema 2: Circulair waterbeheer Kansrijke ontwikkelingen Testfase -

Kraamkamer Afzet eigen materiaal

Bewezen werkwijzen -

Thema 3: Toekomstbestendige organisatie Kansrijke ontwikkelingen Testfase Samen beter werken Digitalisering P&C Waterkracht Van Z naar Z Mobiel werken in het veld Kraamkamer Bewezen werkwijzen Digitalisering bestuurlijke stukken BJZ – Rijn Oost

Thema 4: Natuur en milieu Kansrijke ontwikkelingen Praktische bedrijfsinnovaties

Kraamkamer Proefboerderij/testlocatie

9

20 augustus 2014

Testfase PC-lake/PC-Ditch Maaiexperiment De Munt

Bewezen werkwijzen Akkerranden Natuurvriendelijke oevers


Daarnaast loopt er een aantal projecten dat niet onder één van de thema’s te vatten is. • Organische stadsontwikkeling Oosterwold • Reststerkte benadering bij toetsing primaire keringen

4.2.

Evenwicht in portfolio Duidelijk is dat er met name op thema 1: Energie en klimaat veel activiteiten zijn, waarbij de verder gevorderde projecten vooral betrekking hebben op de waterketen en projecten in het watersysteem zich vooral in de kraamkamer bevinden. Bij thema 2 zijn er nauwelijks ontwikkelingen. Bij toekomstbestendige organisatie valt op dat er weinig nieuwe initiatieven zijn. Ook bij natuur en milieu is het aantal initiatieven beperkt.

4.3.

Wensen en kansen voor innovatie in 2015 We zien de volgende kansrijke ontwikkelingen voor nieuwe activiteiten: Energie en klimaat • Duurzame dienstauto’s • Decentrale zuivering in de glastuinbouw • Vermindering nullast energievraag gemalen • Wind op of nabij gemaal Colijn • Kleinschalige opwerking biogas naar CNG • Vergroten capaciteit AWZI Zeewolde door toepassen fijnzeef • Winning methaan uit uitgegist slib op AWZI Dronten • Klimaatbestendige stad • Energiezuinig en duurzaam kantoorgebouw bij renovatie Circulair waterbeheer • Afzet eigen materiaal (baggerspecie, groenafval, waterplanten) • Inventarisatie te verwaarden assets Toekomstbestendige organisatie • Oprichten vereniging van waterbeheerders (conform vereniging van zuiveringsbeheerders) Natuur en milieu • Emissieloze kas Een overzicht van gewenste projecten is bijgevoegd in bijlage 2.

4.4.

Kraamkamerprojecten 2015 De volgende kraamkamerprojecten worden momenteel opgezet: • Afzet eigen materiaal (groenafval) • Verkenning reduceren bemalingsbehoefte • Energie opwekken bij gemalen (smartpolder-concept) • Sturen op APX (slim inkopen energie bemalingstaak) In 2015 starten we verder de volgende kraamkamerprojecten op: • Verkenning kansen waterplanten • Inventarisatie te verwaarden assets • Verkenning mogelijkheden voor vereniging van waterbeheerders

4.5.

Activiteiten sociale innovatie 2015 In 2015 ondernemen we de volgende activiteiten om innovatief en MVO-werken te stimuleren: • • • • • • •

Werken met niche-groepen voor kraamkamerprojecten Werken met supporters en sponsors Oprichten innovatieteam Inzetten Innovatiefonds voor kraamkamerprojecten Jaarlijkse brede plenaire bijeenkomst om nieuwe initiatieven te verzamelen Traject ZZL-academie opzetten gericht op innovatief en ondernemend werken Prijsvraag uitzetten om meer kansrijke projecten naar boven te halen.

8 augustus 2014


10

4.6.

Deelname netwerken In 2015 nemen we deel aan de volgende netwerken: Netwerk

Doel

Portefeuille-overleg innovatie Rijn-Oost

Op bestuurlijk niveau afstemmen van de Rijn-Oost samenwerking op innovatie Bevorderen innovatieactiviteiten waterschappen en uitwisselen kennis en ervaring Gezamenlijke innovatie mbt zuiveren binnen Waterkracht Kennisuitwisseling tussen Waterkracht-schappen

Innovatieplatform Unie van Waterschappen Waterkracht – zuiveren, deelproject innovatie Waterkracht – project kennisoverdracht energie Wetsus (Centrum voor duurzame watertechnologie) Stowa

Stowa - UvW Expertgroepen energiemanagement watersysteem en duurzame energie Energie en Grondstoffenfabriek Werkgroep energie DuurzaamDoor (provincie Flevoland)

Deelnemer vanuit Zuiderzeeland Lida Schelwald

Teun Wendt Leo van Efferen Leo van Efferen Hans Kuipers

Op de hoogte blijven van en kunnen deelnemen aan watertechnologie-onderzoeken

Leo van Efferen

Toegepast onderzoek voor waterbeheerders, kennis ontwikkelen, vergaren en verspreiden Kennisuitwisseling tussen waterschappen

Lida Scheldwald (bestuurslid) Diverse medewerkers op projectbasis Hans Kuipers

Hans Kuipers

Innovatieve projecten in Flevoland bewerkstelligen

Nanda Tabor

Netwerken waar we niet aan deelnemen: Deon

11

20 augustus 2014


5.

Organisatie

5.1.

Benodigde capaciteit Conform deel A: • Programmamanager 0,1 fte • Innovatiecoordinator 0,5 fte • Programmaondersteuning 0,3 fte Programmamanager is Nanda Tabor. De functie van innovatiecoördinator en programmaondersteuner is niet ingevuld. In aanvulling op beschikbare capaciteit: • 3 niche-groepen à 4 personen à 40 uur per persoon • 4 bijeenkomsten sponsors (ca 5 sponsors * 10 uur) Daarnaast kost het participeren in netwerken en samenwerkingsverbanden de benodigde capaciteit. Deels zit dit in projecten, deels betreft dit, zoals ook in voorgaande jaren het geval, algemene uren bij de afdelingen.

5.2.

Benodigde middelen De geraamde kosten voor 2015 bedragen: Onderdeel Bijdrage Wetsus Subsidie DuurzaamDoor Verkenning Nichegroep 1 Verkenning Nichegroep 2 Verkenning Nichegroep 3 Bijdragen lopende projecten Algemene programmakosten Totaal

5.3.

Bedrag € 25.000 € 9.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 25.000 € 11.000 € 100.000

Planning In onderstaande tabel is een globale planning gegeven voor de activiteiten in 2015 Maand Januari Maart April Juni Juni

Activiteit Start nichegroepen 1e inspiratiebijeenkomst Innovatieteam: tussenstand nichegroepen Innovatieteam: bespreking resultaten nichegroepen Brede plenaire bijeenkomst (initiatieven verzamelen)

Juli - Augustus September November December

Opstellen actieplan 2016 Besluitvorming actieplan 2016 Vormen nichegroepen 2016 2e inspiratiebijeenkomst

8 augustus 2014


12

Bijlage 1: Overzicht innovatieve projecten 2014 Nr

Naam project

1

Energiezuinig bemalen op Vissering

Fase

Thema

Onderzoek naar energiezuiniger geen mogelijkheden bij vervangen pompen/motoren/procesregeling gemaal Vissering Smart polder bij Benutten van warmte en koude geen gemaal Vissering uit het bemalingswater. Warmte/koude opslag bij/rondom gemaal vissering koppeling aan bestaand warmte net Sturen EDoor te bemalen wanneer stroom geen gemalen op APX zeer goedkoop is door te bemalen energiemarkt o.b.v. de APX kunnen de E-kosten flink verminderd worden

Kraamkamer

Energie & klimaat

Kraamkamer

Energie & klimaat

Kraamkamer

Energie & klimaat

4

slibcyclonage

versterken activiteit slib

Kraamkamer

Energie & klimaat

5

Zonneweide AWZI Dronten

Zonnepanelen op AWZI om energie-inkoop te verminderen

Energie & klimaat

6

Testen Schroefpers op AWZI Tollebeek

Testen energiezuinige slibontwatering, besparing energie en chemicaliën

Mosch

Kansrijke ontwikke ling Kansrijke ontwikke ling

7

Waterkracht inlaat Lemmer/Rutten

Energie opwekken uit water wat vanuit het IJsselmeer ingelaten wordt

Royal Haskoning

KansEnergie & rijke klimaat ontwikke ling

8

Sliboverleg Noordoost Nederland

gezamenlijk optrekken waar het gaat om kennis en afstemming slibbewerking

noordelijke waterschappen

Kansrijke ontwikke ling

9

riothermie Urk/Zwembad

warmte uit rioolwater gebruiken voor verwarmen zwembad (waterschap faciliteert en doet onderzoek)

gemeente en MKB


10

Meer droge stof op AWZI Tollebeek

Dosering MgCl2 geeft betere slibontwatering en mogelijk besparing op andere chemicaliën

11

riothermie

kansenkaart opstellen, mn persleidingen

12

Ephyra Tollebeek verbeteren slibafbraak en verhoging energieopbrengst dmv propstroomvergisting vh slib van de awzi's Tollebeek en Lelystad

2

3

13

20 augustus 2014

Korte uitleg van de innovatie

Partners

Grontmij

Testfase

6 gemeenten

Testfase

consortium MKB's, TU, STOWA, wsen

Testfase

Energie & klimaat

Energie & klimaat / Toekomst bestendig e organisati e Energie & klimaat

Energie & klimaat / Circulair waterbeh eer Energie & klimaat

Energie & klimaat


Nr

Naam project


Partners

Fase

13

CarCon AWZI Lelystad

Zelflerende processturing t.a.v. de beluchting

DHV

Bewezen Energie & werkklimaat wijze

14

Biomassa

Provincie, Kraamgroenverwerk kamer ers, LTO

15

Samen beter werken

16

digitalisering P&C

Kan het waterschap haar beheer en onderhoud aanpassen, zodat we van afvalproducent een grondstofleverancier worden van compost voor de landbouw Verbetertraject mbt aanpassing van gedrag en werkstijlen. Aanpassingen van werkplekken en werkruimtes en verbeteringen in digitale informatievoorziening. automatiseren en uniformeren proces, tbv efficiency

17

van Z naar Z

Uitvoeren rioolbeheer in Zeewolde Gemeente door Zuiderzeeland i.o.v. Zeewolde gemeente Zeewolde

18

digitalisering bestuurlijke stukkenstroom

Van papier naar iPad, automatiseren en uniformeren proces, tbv efficiency en kosten

Circle (Verseon), MSI (iBabs)

19

BJZ

Samenwerking op bestuurlijk/juridische zaken

Rijn Oost


Toekomst bestendige organisatie

20

Gezamenlijke toegang tot monitoringdata

Gezamenlijke toegang tot monitoringdata

Gemeente Almere



21

KRW monitoring

Samenwerking op monitoring

Rijn Oost



22

Gewasbeschermi Samenwerking op monitoring en ngsmiddelen rapportage

9 N.0. Waterschapp en



23

Mobiel werken in Ontwikkelen van innovatieve ICThet veld toepassingen in het buitengebied. Bijvoorbeeld het ondersteunen van de schouw met behulp van een smartphone-app. Waterkracht Shared service samenwerking op het gebied van ICT, inkoop, personele zaken en zuiveren

Geen

Testfase


Vier Rijn-Oost Testfase waterschappe / n bewezen werkwijze


24

8 augustus 2014

nnb

Thema

Circulair waterbeh eer



Testfase


Testfase

Toekomst bestendige organisatie Bewezen Toekomst werkbestenwijze dige organisatie


14

Nr

Naam project


Partners

Fase

Thema

25

Proefboerderij

Opzetten van een proeflocatie voor het testen van allerlei innovaties op het gebied van kavelhydrologie en waterkwaliteit

LTO, CLM

Kraamkamer

Natuur & milieu

26

Praktische bedrijfsinnovaties in de landbouw

Onderzoek naar innovatieve maatregelen om emissies te verminderen

CLM?

KansNatuur & rijke milieu ontwikke ling

27

PC-lake/PC-Ditch toetsing, verbetering en ontsluiting van ecologische modellen door het inpluggen van een praktijktoepassing: blauwalg Urk t.g.v. hevel IJsselmeer. Maaiexperiment Onderzoek naar de effecten van De Munt in verschillende typen maaiboten Emmeloord

STOWA,WIBO Testfase , NIOO-WUR, PBL, 6 andere waterschappe n NIOO Testfase

29

Akkerranden Flevoland

Provincie, Brooswater, CLM etc.

30

Duurzame oevers

Emissie van gewasbeschermingsmiddelen verminderen door akkerranden in te planten met een kruidenmengsel Emissie van gewasbeschermingsmiddelen verminderen

31

Goed boerenerf

Brooswater


32

Absorberende onderlaag

Emissies vanaf het erf terugdringen door het in kaart brengen van de erfsituatie en het adviseren over mogelijk maatregelen ter verbetering Maatregel om lozing van perssappen te voorkomen door een strobed aan te brengen in sleufsilo's

WUR

KansNatuur & milieu rijke ontwikke ling

33

Biofilter

PPO-WUR, LNV


34

Organische stadsontwikkelin g Oosterwold

Zuivering van spoelwater met bestrijdingsmiddelen d.m.v. een biofilter (bakken met grond, turf en houtsnippers, waar riet op groeit) alternatieve stadsontwikkeling: minimale regie vanuit de overheid

gemeente Almere

KansOverig rijke ontwikke ling

35

Toetsing primaire waterkeringen

Afgekeurde waterkering op faalmechanisme bekleding toch goedgekeurd krijgen op basis van reststerkte. Innovatie is de toepassing van de reststerkte benadering.

Deltares

Bewezen Overig werkwijze

28

15

20 augustus 2014

Natuur & milieu

Natuur & milieu

Bewezen Natuur & werkmilieu wijze

Bewezen Natuur & werkmilieu wijze


Bijlage 2: Overzicht gewenste projecten Nr

Naam project


1

Duurzame dienst-auto

2

Decentrale zuivering in de glastuinbouw

3

Decentraal zuiveren

4

Verminderen nullast energievraag gemalen

5

6

7

8

Fase

Thema

kan er meer gekeken worden naar duurzaamheid

Wens

Energie & klimaat

Kunnen we samen met de GTB naar een combinatie van goed gietwater en decentrale zuivering realiseren, zodat wordt voldaan aan de 2e zuiveringstrap, maar de awzi's gespaard blijven Decentrale zuivering in nieuwe woonwijken/ pilot urinescheiding Almere

glastuinbouw Wens , Glaskracht

Energie & klimaat

Gemeenten, woningbouw corporaties, Wetsus

Wens

Energie & klimaat

andere regeling op E-motoren om nullast (stilstandverwarming) te verminderen

geen

Wens

Energie & klimaat

Wind op of nabij bij wind bemalen we met Colijn, gemaal Colijn verlagen inkoop, verhogen duurzame E-productie

geen

Wens

Energie & klimaat

Kleinschalige Met membranen opwerken van opwerking biogas naar CNG voor eigen biogas naar CNG gebruik wagenpark, mogelijk groot verbruik elders, productie groene CO2, alternatief naast WKK Vergroten door toepassing fijnzeef kan de capaciteit AWZI capaciteit van AWZI Zeewolde met Zeewolde door circa 20 tot 30 % worden vergroot toepassen zonder dat een uitbreiding fijnzeef noodzakelijk is, pilot voor AWZI Almere, bijkomend voordeel, zeefgoed (cellulose) wordt teruggewonnen Winning verhogen productie biogas door methaan uit winning van rest methaan uit uitgegist slib op uitgegist slib in buffer AWZI Dronten

WUR/Drikse Milieutechnie k

Wens

Energie & klimaat

BWA /Salsnes en waterschapp en in Waterkracht

Wens

Energie & klimaat / Circulair waterbeheer

geen

Wens

Energie & klimaat

Wens

Energie & klimaat

9

Duurzaam kantoorgebouw

10

Klimaatdijken

8 augustus 2014

Renovaties van de kantoorgebouwen benutten om de kantoren duurzamer en energieneutraal te maken Brede dijken van honderden meters breed; ingepast in het Flevolandse landschap. Geen risico meer op dijkdoorbraken optimaal veilig voor de toekomst

Partners

Energie & klimaat


16

Nr

Naam project

11

Oprichten door het oprichten van een geen verening van vereniging van waterbeheerders waterbeheerders zoals ook het geval bij zuiveringen wordt een platform gecreerd welke bij zal dragen aan een doelmatiger en efficient waterbeheer. Testen Testen of met ultrasound CZV uit STOWA, Ultrasound slib kan worden vrijgemaakt t.b.v. wetsus AWZI Tollebeek de denitrificatie

12


Partners

Fase

Thema

Wens

Energie & klimaat

Wens

Natuur & milieu

13

Baggerspecie

kunnen we hier meer mee dan alleen op de kant zetten

SKB (tot 2015)

Wens

Circulair waterbeheer

14

Verwaarden assets

Systematische verkenning van de assets van het waterschap en de kansen om ze te verwaarden

Geen

Wens

15

Ionenwisselin AWZI Tollebeek

Testen of m.b.v. ionenwisseling het gehalte Arseen en percolaatwater te verlagen is

Wetsus

Wens

Toekoms tbestendige organisatie Natuur & milieu

16

Emissieloze kas

Streven naar (nagenoeg) een nullozing vanuit de glastuinbouw naar riolering, oppervlakte- en grondwater

Geen

Wens

17

20 augustus 2014

Natuur & milieu


Programma MVO & Innovatie - jaarplan 2015

Recommend Documents