@HOME
Christine Conix – CONIX RDBM Architects
DIMENSION
© Studio Dann
“Ontwerpen is geen privilege van ego’s maar teamwerk”
06
@HOME
A
chter architectuurreizen gaat een boek vol verhalen schuil. De fundamenten voor CONIX RDBM werden gelegd tijdens een studiereis naar Singapore en ZuidOost-Azië. De architectuurmogelijkheden die zich daar ontvouwden, wakkerden de internationale ambities bij de reisgenoten aan. De ontdekking dat de respectieve partners zochten naar een mogelijkheid om de continuïteit van hun bureau te verzekeren, bracht het gesprek op gang. Christine Conix, die dit jaar 60 wordt, wou tijdig werk maken van die continuïteit en had daartoe enkele jaren voordien al een ingroeiscenario gevolgd dat echter nooit concreet werd. RDBM zocht een oplossing voor het overwicht aan zorgarchitectuur in de opdrachtenportefeuille. De eerste gesprekken reveleerden een grote complementariteit en een sterk vergelijkbaar DNA. Complementair waren de sectoren en de werkregio’s. Vergelijkbaar waren onder andere de visie op architectuur, de aanpak in ontwerpteams en de professionele organisatie. Zo beschikten beide bureaus over een raad van advies, bemand met mensen uit de bedrijfswereld. Het fusietraject werd zorgvuldig uitgestippeld. Eerst maakten de partners wederzijds kennis met elkaars raad van advies, wat een bundel aan pertinente vragen opleverde. Voor het verdere verloop lieten ze zich begeleiden door een bestuurder met ervaring in internationale fusies en overnames, en stelden ze samen een jurist aan om een neutrale waardebepaling te maken. Het resultaat was dat het bureau van Christine mee onder de gemeenschappelijke holding schoof en dat de drie vennoten samen aandeelhouder werden in die holding. Christine Conix voelt zich daarmee duidelijk goed in haar vel. “Ik kan me nu veroorloven om fulltime in plaats van double time te werken en hoef niet langer wakker te liggen van IT, HR of boekhouding.”
Cogels Osylei Hard werken heeft Christine Conix nooit afgeschrikt, integendeel. Het is de enige manier om je ambities waar te maken, om het even welke job je kiest, betoogt ze. Haar verhaal begint medio jaren 70 als ze de architectuuropleiding aanvat. Vakantiejobs en haar stage brengen haar onder andere bij Léon Stynen en Paul De Meyer (“een fantastische ervaring”) en bij Eduard Van Steenbergen (“die leerde me tekenen en details maken”). In 1979 start ze een eigen bureau. Een duik in het diepe, want ze belandt meteen in de economische nasleep van de tweede oliecrisis. Dat ze niet wil buigen voor de allesoverheersende vraag naar fermettes, maakt het er niet gemakkelijker op. “Ik had mezelf vijf jaar de tijd gegeven. Elke opdracht vergde heel veel overredingskracht en tien tot vijftien ontwerpen.” Een belangrijk scharnierpunt is de woning op de Cogels-Osylei, waarvan de aanzet dateert van eind jaren 80. “Ook die bouwheren zwoeren aanvankelijk bij een vrij klassiek ontwerp voor hun braakliggend terrein, waarop vroeger de villa Mercurius van architect Bascourt had gestaan, een dubbelwoning die in 1933 was afgebroken. Het belendende perceel was intussen opnieuw bebouwd. Mijn ontwerp was afgestemd op de context. De aanpalende woning was architecturaal niet waardevol. Aan de andere kant stond een imposant pand dat niet te repliceren viel. Na een analyse van de woningen in de straat kwam ik tot een hedendaags ontwerp met referenties aan de aanwezige stijlkenmerken. Mijn maquette heb ik eerst apart besproken bij stedenbouw en monumentenzorg, waarna ik die diensten samen rond de tafel heb gebracht. De reacties waren enthousiast en de vergunning werd vlot uitgereikt. Achteraf is er in de straat nog protest gerezen, maar dat kwam dus te laat.” Die aanpak is kenmerkend voor haar parcours. Weet waar je naartoe wil en verdedig en argumenteer dat met de nodige gedrevenheid, altijd in overleg en met oog voor participatie. Die gedrevenheid heeft ze van haar vader, vertelt ze. Die was doctor in de scheikunde en in de economie, studies die hij parallel volgde en waarvoor hij jaarlijks de examens spreidde over twee zittijden. Van haar moeder kreeg ze dan weer zin voor creativiteit en humor mee.
Upstream De groei van het architectenbureau wordt weerspiegeld in de werkomgeving: “Je communiceert in belangrijke mate via de projecten die je voor jezelf realiseert.” Van het ontwerpen aan de keukentafel evolueert het bureau via de aanpalende woning naar een heus kantoorplateau, om in de tweede helft van de jaren 90 uit te komen bij een eigen project, het opmerke- » DIMENSION
Het in 2013 door een fusie tot stand gekomen CONIX RDBM Architects legt de lat hoog. Op de agenda staan internationale groei en een herstel van de positie van de architect als bouwmeester. Dat alles wil het bureau mogelijk maken door een focus op architectuur, gebaseerd op multidisciplinair teamwerk dat voor elke opdracht op zoek gaat naar meerwaarde inzake context, duurzaamheid, maatschappij en kennis. Een gesprek met Christine Conix over gedrevenheid, durf, respect en het EQ van architectuur.
07
©CONIX RDBM Architects
@HOME
DIMENSION
01
08
“Voor architecten is het evenwicht tussen ratio en emotie cruciaal. Je moet continu de balans nastreven tussen randvoorwaarden en creatieve vrijheid en je ziel op de tafel leggen.”
echt zijn opgeleid om een bedrijf te leiden. Vandaar dat ik al snel een klankbord met mensen uit andere bedrijfssectoren heb samengesteld.”
lijke Upstream aan de Cockerillkaai. Dat gebouw zet mee de herwaardering van de Antwerpse kaaien in gang, een onderneming waar Christine Conix via meerdere opdrachten haar steentje toe bijdraagt. In 2004 komt er een tweede vestiging in Brussel, dichtbij Thurn en Taxis. De schaal en complexiteit van de opdrachten schuiven mee op met het aantal medewerkers. “Los van onze groei hielden we toch altijd plaats vrij voor het ontwerpen van particuliere woningen, iets wat confraters soms met gefronste wenkbrauwen aanhoorden. Maar je bent pas een goede architect als je iemands vraag naar een beschutting, een habitat kunt oplossen. In dat perspectief is architect het oudste beroep van de samenleving. Vandaag springen we kritisch om met vragen naar een woning in een nieuwe verkaveling. Uit overwegingen van duurzaamheid streven we eerder naar renovaties, uitbreidingen en een optimalisatie van een al bebouwde site, met respect voor het bestaande patrimonium indien dat waardevol is.” We vragen of particuliere woningen nog economisch verantwoord zijn voor een bureau met 70 medewerkers. “Neen, maar wedstrijden zijn dat ook niet. Vroeger waren wedstrijden erg belangrijk voor ons, maar vandaag wordt elke opdracht in competitie gegooid, zodat je uiterst selectief moet zijn. Voor wedstrijden hanteren we een selectiesysteem met een heleboel parameters, dat geregeld wordt aangepast.” Groeien houdt voor elke organisatie het gevaar van groeipijnen in. “Je goed organiseren, delegeren wat kan, zelf de essentiële zaken blijven verrichten en dat alles bij elke groeischeut of krimp weer in evenwicht brengen, daar draait het allemaal om. Dat moet je ook doen als je een werkende vrouw met kinderen bent, zoals ik. Het is wel zo dat architecten niet
Naast gedrevenheid noemt Christine Conix een open geest essentieel voor wat ze heeft verwezenlijkt. “In Brussel klopten we op het juiste moment aan de deur. Iedereen had het gehad met de gebruikelijke architectuur voor grote projecten. Er was nood aan vernieuwing.” Vandaar het belang van een continue verjonging en een omgeving waarin jong en oud elkaar in evenwicht houden. Pas afgestudeerde ontwerpers durven routines en vanzelfsprekendheden in vraag stellen maar moeten ook zelf de kans krijgen om te groeien. Vandaar een oog voor de wereld. Je kan die wereld binnenhalen in de vorm van buitenlandse medewerkers die het vertrouwde referen-
©CONIX RDBM Architects
Atomium en Shanghai
02
@HOME
01. In Marokko werkt CONIX RDBM Architects aan de realisatie van een nieuwe stad, waarbij het stedelijk weefsel van de havenstad Nador wordt uitgebreid en verbonden met de lagune Marchica. Voor de ruimtelijke planning tekent JNC. Het masterplan voorziet in stadsdelen met telkens een eigen identiteit, specifieke aantrekkingspolen, een aangepast wegennet tussen het oude en het nieuwe Nador, rustige promenades langs de kustweg, en levendige boulevards in het centrum. Centraal staat de ontwikkeling van het economisch, ecologisch en sociaal potentieel van de lagune. 02. Op de campus van de Vrije Universiteit Brussel verrijst een uitgebreid complex met 650 studentenwoningen, onderzoekscentra, leslokalen, kantoren en faciliteiten voor cultuur en ontspanning. Twee iconische gebouwen aan beide uiteinden van de groene toegangslaan definiëren de relatie van de nieuwe (studenten)stad met de campus. 03. Oostende wil de verkrotte havenbuurt Oosteroever ontwikkelen tot een volwaardig stadsdeel met woon- werk- en ontspanningsmogelijkheden. De komende jaren worden er 1.200 appartementen gebouwd. CONIX RDBM Architects geeft de aftrap met Baelskaai 12, een woontoren met 49 appartementen, variërend van 88 tot 270 m². De openheid, dynamiek en transparantie van de bovenste verdiepingen contrasteren met de rustige en eerder gesloten gevelopbouw beneden. 04. Zicht op het ontwerp waarmee CONIX RDBM Architects deelnam aan de wedstrijd voor Up-site in Brussel. De dynamiek van de stad werd vertaald in de gevel. Door de kern iets hoger te plaatsen ontstaat er een
©CONIX RDBM Architects
relatie met het open publiek terrein en met de omgeving.
tiekader ondersteboven gooien en nieuwe vragen en inzichten opwerpen. Je kan die wereld ook ontdekken in eigen land. De naam Conix is bijvoorbeeld blijvend verbonden aan twee wereldpaviljoenen, het Belgisch-Europees paviljoen voor de wereldtentoonstelling in Shanghai 2010 en de renovatie van het Atomium. Je kan ook openstaan voor buitenlandse opdrachten. Een klant in België die met een project in Gdansk worstelde en daarvoor in eigen land een miniwedstrijd uitschreef, bracht Conix naar Polen. Via een kandidatuurstelling werd de weg naar een masterplan voor een nieuwe stad in Marokko geëffend. “De opdrachtgever kwam naar België om de kandidaten te leren kennen. De ontmoeting leidde tot een klik en hij vroeg ons om de week nadien de site te komen bekijken. Ik heb meteen ja gezegd, zonder me verder zorgen te maken over contracten, financiële zekerheid en dergelijke meer. Als de trein passeert, moet je opstappen. Als je eerst alles tot in de puntjes wil plannen, kom je te laat.”
03
»
04 DIMENSION
Het ontwerpproces binnen CONIX RDBM Architects kunnen we omschrijven als een spiraal die wordt voortgestuwd door drie motoren: bepaal waar je naartoe wil, organiseer een brainstorm, onderzoek en ontwerp. Deze oefening wordt telkens weer hernomen tot er een antwoord op tafel ligt dat de meeste meerwaarde biedt wat context, duurzaamheid, maatschappij en kennis betreft. “Bepalen waar je naartoe wil is
©CONIX RDBM Architects
Het fragiele ontwerpproces
09
©CONIX RDBM Architects
@HOME
05
DIMENSION
10
©Serge Brison
Dat teamwerk moet leiden tot een architectuur die emoties opwekt en meer is dan een veruitwendigen van programma’s en vierkante meters, vervolgt Christine Conix. Naast IQ vergt een gebouw ook EQ. Daglichtinval, perspectief, tactiliteit, juiste combinaties, het ontwerpproces zit boordevol afwegingen en verkenningen om tot die emotie te komen. Het resultaat is
05
©CONIX RDBM Architects
het startpunt, anders verzand je in consensusarchitectuur die voor alle partijen alleen maar tijdverlies betekent. Het eigenlijke ontwerpen is een fragiel proces. Op basis van een gevarieerde verzameling puzzelstukken, afkomstig uit heel veel bronnen – programma, bewuste en onbewuste verlangens van de klant, budget, omgeving, samenleving, duurzaamheid, regelgeving – moet er een vonk tot stand komen. Dat eerste idee is als een bevruchting die geleidelijk moet uitgroeien tot een levensvatbaar embryo en moet uitmonden in een geboorte. Je mag je niet tevreden stellen met wat voorligt, maar je moet telkens weer de nodige positieve energie weten te mobiliseren om de spiraal opnieuw op gang te brengen en nog een stap verder te gaan. Het werk van onze ontwerpcellen wordt in gezamenlijke ontwerpmeetings door anderen bekeken en in vraag gesteld. In dat uiterst gevoelig traject stelt iedereen zich erg kwetsbaar op maar heeft ook iedereen een stem en verdient iedereen respect. Een stagiair kan even waardevolle opmerkingen aanbrengen als een lid van het ontwerpteam. Ontwerpen is geen privilege van en voor ego’s, maar teamwerk. Essentieel is dat niemand zich laat ontmoedigen, dat niemand zich tevreden stelt met een suboptimaal resultaat.”
©CONIX RDBM Architects
“Je goed organiseren, delegeren wat kan, zelf de essentiële zaken blijven verrichten en dat alles bij elke groeischeut of krimp weer in evenwicht brengen, daar draait het allemaal om.”
06
07
01
@HOME
05. Medio 2016 moet in Herentals de nieuwe kOsh-school, bestemd voor in het kader van Scholen van Morgen, bestaat uit vier vleugels met twee bouwlagen rond een centrale speelplaats met podiumrefter. Het overvloedig gebruik van groen en glas zorgt voor sfeer en transparantie. 06. In opdracht van Guillaume Kervyn en Lucas Boels ontwierp CONIX RDBM Architects dit duurzaam en energiezuinig gebouw in hartje Brus-
©Studio Dann
1.000 leerlingen uit de eerste graad, klaar zijn. De campus, gerealiseerd
sel. Pépin Faubourg d’Egmont omvat veertien appartementen, een kunstgalerij op het gelijkvloerse niveau en een penthouse op de bovenste verdieping. Opvallend is de met ongepatineerde koperen cassettes beklede gevel. 07. Een belangrijk referentieproject blijft de facelift van de Umicore site met als blikvanger het nieuwe kantoorgebouw in glas en zink. Vloeiende zinkbanen versterken de vormgeving van de gestapelde volumes en lijken vanaf de straatzijde een doorlopend geheel te vormen.
een contextuele architectuur die een uniek antwoord geeft op de plek. “Wij zijn geen Zaha Hadid of Frank Gehry die overal ter wereld dezelfde - wel heel mooie - vormentaal neerpoten. Uiteraard zijn er hier en daar eyecatchers en landmarks nodig die de vroegere rol van de kerktoren overnemen of een plek nieuw leven inblazen, zoals gebeurd is bij Umicore in Hoboken.”
De architect als spilfiguur “Frustrerend is dat je daar in heel wat steden niet de gelegenheid toe krijgt, tenzij het om grote publieke gebouwen gaat. Maar private ontwikkelaars botsen al snel op een welstandscommissie of op harmonieregels die hen naar de prêt-à-porter dwingen. Er is nood aan meer durf.” Het pleidooi daarvoor wordt extra aangewakkerd door haar geloof in de rol van de architect, een geloof dat ze deelt met de andere managing partners Frederik Jacobs en Jorden Goossenaerts. “Onze centrale rol in de conceptie vlak naast de opdrachtgever, de evolutie van de technologie met onder andere BIM, en de almaar toenemende uitdagingen op alle vlakken, bieden ons de kans om onze rol als bouwmeester weer op te nemen en een centrale schakel in de keten te vormen. Hoe complexer de context, hoe sterker de architectuuroplossingen die je kunt bedenken. Dat vergt wel een psychologische aanpassing vanwege de architect. Als bureau hebben we ons daar op georganiseerd, met een duidelijk afgelijnde missie, een sterke nadruk op technische kennis – zonder die knowhow produceer je boeken en lezingen maar geen gebouwen – en een grote nadruk op de menselijke factor, met aandacht voor de kwetsbaarheid en de mogelijke weerstanden.” (Door Colette Demil & Staf Bellens)
Het geheim van een geslaagde fusie Zoals elke fusie ging ook het ontstaan van CONIX RDBM Architects gepaard met heel wat wijzigingen. De twee bureaus in Antwerpen werden samengebracht in de London Tower, een eigen mixed use project met een sterke uitstraling aan het Eilandje, waar voldoende ruimte was voor 40 van de huidige 70 medewerkers. Intussen zijn er alweer vijf medewerkers bijgekomen en wordt een schoenlepel noodzakelijk, zodat de partners stilaan uitkijken naar een nieuwe locatie in Antwerpen. De samensmelting van twee culturen was niet vanzelfsprekend. Waar RDBM bijvoorbeeld bijna uitsluitend medewerkers in dienstverband telde, was dat bij Conix net omgekeerd. Om de wederzijdse weerstand tegen een ander statuut te overwinnen, werd daar in eerste instantie niet aan getornd. Later kregen de medewerkers de kans om van statuut te veranderen, uiteraard met een bijhorende functieomschrijving die aan alle wettelijke bepalingen voldoet. Momenteel werkt twee derde van de medewerkers in vast dienstverband. “Noodzakelijk voor een geslaagde fusie is een eerlijke, open communicatie”, vertelt Frederik Jacobs. “Ook moet je voor iedereen duidelijk maken: what’s in it for me? Een voorbeeld. Onze multidisciplinaire bestaffing telde naast de voor een architectenbureau gebruikelijke grafische en ontwerpberoepen ook technische mensen met werfervaring en kennis van vastgoed. Hun knowhow stelt ontwerpers in staat om tijdens de ontwerpfase de lat nog hoger te leggen. Zodra mensen die vormen van complementariteit ontdekken, ben je vertrokken.” De drie managing partners delen dezelfde aandacht voor menselijke relaties. “Voor architecten is het evenwicht tussen ratio en emotie cruciaal. Je moet continu de balans nastreven tussen randvoorwaarden en creatieve vrijheid en je ziel op de tafel leggen. Als je dat bespreekbaar kunt maken, open je een gevelbreed window of opportunities.” In het achterhoofd van Frederik Jacobs en Jorden Goossenaerts zit al een volgende stap in continuïteit. “Het leeftijdsverschil met Christine bedraagt circa 15 jaar. Het zou mooi zijn als we in een volgende stadium partners die 15 jaar jonger zijn dan Jorden en ik naast ons kunnen krijgen.” DIMENSION
www.conixrdbm.com
11
