Geen afval, maar grondstof!

Geen afval, maar grondstof !

Uitgangspunten voor een nieuw beleid

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Project: Inzameling huishoudelijk afval Lingewaard Datum: juli 2013

1

1. INLEIDING .................................................................................................................................... 3 2. UITGANGSPUNTEN ...................................................................................................................... 6

BIJLAGE 1: BEGRIPPENLIJST ........................................................................................................... 15 BIJLAGE 2: DOELSTELLINGEN EN RESULTATEN GESCHEIDEN INZAMELING .................................. 20 BIJLAGE 3: SORTEERANALYSES RESTAFVAL ................................................................................... 27 BIJLAGE 4: INNOVATIES AFVALINZAMELING ................................................................................. 29 BIJLAGE 5: DRANKENVERPAKKINGEN............................................................................................ 33 BIJLAGE 6: LUIERS-INCONTINENTIEMATERIAAL ............................................................................ 35 BIJLAGE 7: KLEIN CHEMISCH AFVAL .............................................................................................. 37 BIJLAGE 8: GLAS ............................................................................................................................. 40 BIJLAGE 9: TEXTIEL......................................................................................................................... 43 BIJLAGE 10: OUD-PAPIER EN KARTON........................................................................................... 46 BIJLAGE 11: KUNSTSTOF VERPAKKINGSAFVAL .............................................................................. 49 BIJLAGE 12: GROENTE-, FRUIT- EN TUINAFVAL ............................................................................. 52 BIJLAGE 13: GROF HUISHOUDELIJK AFVAL .................................................................................... 55 BIJLAGE 14: RESTAFVAL ................................................................................................................. 61 BIJLAGE 15: AFVALBRENGSTATION/MILIEUSTRAAT ..................................................................... 63 BIJLAGE 16: AFVALSTOFFENHEFFING/DIFTAR............................................................................... 66 BIJLAGE 17: COMMUNICATIE ........................................................................................................ 68 BIJLAGE 18: HANDHAVING ............................................................................................................ 70 BIJLAGE 19: VERGELIJKING LINGEWAARD-ZEVENAAR .................................................................. 72

2

1. INLEIDING Het project Medio 2012 is het project “Inzameling huishoudelijk afval Lingewaard” gestart. De in het project gehanteerde begrippen worden in bijlage 1 toegelicht. Het project bestaat uit drie deelprojecten: het deelproject “Onderzoek”, het deelproject “Afvalstoffenplan” en het deelproject “Aanbestedingen”. In december 2012 is het deelproject “Onderzoek” afgerond. Het opgestelde onderzoeksrapport, dat reeds aan de raadsleden is aangeboden en dat onderwerp van gesprek is geweest tijdens de Politieke Markt, bevat de resultaten van het onderzoek naar (a) het huidige afvalbeheersysteem in Lingewaard, (b) innovaties bij de inzameling van huishoudelijk afval, (c) de ideeën en standpunten van belanghebbenden, zoals burgers en wijkplatforms en (d) alternatieven voor de huidige afvalinzamelsystemen. Op dit moment is het deelproject “Afvalstoffenplan” gaande en in dat verband is de voorliggende uitgangspuntennota ”Geen afval, maar grondstof” opgesteld. Lingewaard wil na afronding van haar afvalproject klaar zijn voor de toekomst met een afvalbeleid dat zoveel mogelijk gebaseerd is op de stand der techniek en dat onder andere resulteert in meer hergebruik van afval. Het huishoudelijk afval bevat namelijk nog vele componenten die als grondstof kunnen worden gebruikt.

Waar staat Lingewaard ? In het Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP) zijn scheidingsdoelstellingen opgenomen voor diverse afvalstromen. De scheidingsdoelstellingen, uitgedrukt in procenten, zijn jaren geleden op nationaal niveau vertaald naar doelstellingen in kilogrammen per inwoner voor gemeenten met een verschillende “stedelijkheidsklasse”. Lingewaard heeft een stedelijkheidsklasse 4. De scheidingsdoelstellingen voor Lingewaard en de bereikte resultaten in Lingewaard zijn opgenomen in tabel 1. Tabel 1: Doelstellingen en resultaten gescheiden inzameling (in kilogram per inwoner)

GFT-afval Kunststofverpakkingen Oud-papier en karton Glas Textiel Klein chemisch afval

Doelstellingen 125 9 90 23 5 2

Benchmark 2011 128,9 9,3 74,2 23,8 4,3 1,1

Lingewaard 2011 61,6 13,6 78,1 25,1 7,1 0,4

Lingewaard 2012 49,9 (*) 13,5 70,3 25,3 6,5 0,5

(*) De sterke daling in 2012 ten opzichte van 2011 lijkt met name het gevolg te zijn van een foutieve werkwijze bij de inzameling ( de duocontainer werd namelijk niet altijd door de inzamelaar op het tussenschot geleegd). In de eerste helft van 2013 is de situatie verbeterd en zit de gescheiden ingezamelde hoeveelheid GFT-afval boven het niveau van 2011.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat in Lingewaard met name de resultaten bij de gescheiden inzameling van GFT-afval, klein chemisch afval en oud-papier en karton moeten worden verbeterd.

3

Lingewaard scoort redelijk bij de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval, maar nog lang niet goed genoeg.

In zijn “Afvalbrief” van augustus 2011 heeft de toenmalige Staatssecretaris van Milieu (de heer Atsma) de ambitie gepresenteerd om in 2015 65% van het huishoudelijk afval (inclusief grof huishoudelijk afval) opnieuw te gebruiken . Het gaat hier om een forse ambitie, omdat momenteel pas circa 50% van het huishoudelijk afval (inclusief grof huishoudelijk afval) in Nederland gescheiden wordt ingezameld. Om de ambitie te verwezenlijken, moet respectievelijk circa 60% van het huishoudelijk afval en circa 80% van het grof huishoudelijk afval worden hergebruikt. Er is dus sprake van een grote uitdaging, die vraagt om ingrijpende maatregelen.

In Lingewaard wordt circa 48% van het huishoudelijk afval aan de bron gescheiden. Dit resultaat is vergelijkbaar met de resultaten in bijvoorbeeld Beuningen, Land van Cuijck en Boekel. Waar Lingewaard op dit moment staat qua percentage hergebruik van het grof huishoudelijk afval kan niet nauwkeurig worden aangegeven, omdat (a) er geen informatie is over de hoeveelheid grof huishoudelijk afval die op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard wordt afgegeven en (b) onbekend is in welke mate het grof huishoudleijk op die afvalbrengstations wordt gescheiden. Meer informatie over de doelstellingen op nationaal niveau en de huidige resultaten van de gescheiden afvalinzameling in Lingewaard is opgenomen in bijlage 2. Hoe nu verder ? Uit sorteeranalyses in 2012 (zie bijlage 3) is gebleken dat het huishoudelijk restafval van Lingewaard nog veel afvalstoffen bevat die (mits apart ingezameld) als grondstof kunnen worden gebruikt. Dit betekent dat de scheidingsresultaten in Lingewaard nog aanzienlijk kunnen worden verbeterd. De vraag is hoe? Er leiden vele wegen naar Rome en in Nederland worden dan ook verschillende nieuwe inzamelsystemen geïntroduceerd om tot meer hergebruik te komen. Daarbij ontvangen huishoudens vaak een extra minicontainer om het scheiden aan de bron van herbruikbare afvalcomponenten te stimuleren. Ook het inzamelconcept “omgekeerd inzamelen” mag zich verheugen in een grote belangstelling. Zie bijlage 4 voor nadere informatie over recente innovaties bij de afvalinzameling, waaronder het “omgekeerd inzamelen”. Ook voor Lingewaard kunnen vele alternatieven worden onderscheiden, alternatieven die onderling vooral verschillen qua gescheiden in te zamelen afvalcomponenten, het daarbij gebruikte aantal en soort containers, de inzamelfrequentie van afvalcomponenten en de communicatie met bewoners. Er moeten dan ook keuzes worden gemaakt !

4

Om het grote aantal alternatieven te beperken (en daardoor de formulering van een nieuw afvalbeleid te vereenvoudigen) worden in hoofdstuk 2 van de voorliggende nota 25 uitgangspunten gekozen waaraan het toekomstige inzamelsysteem voor Lingewaard in alle gevallen dient te voldoen. Aan het gemeentebestuur wordt gevraagd de 25 gekozen uitgangspunten te onderschrijven.

5

2. UITGANGSPUNTEN Teneinde het aantal te beschouwen alternatieven te beperken (en daardoor de formulering van een nieuw afvalbeleid te vereenvoudigen) worden in dit hoofdstuk uitgangspunten gepresenteerd waaraan het toekomstige afvalinzamelsysteem van Lingewaard in alle gevallen dient te voldoen.

UITGANGSPUNT 1

(DOELSTELLINGEN)

De in het Afvalstoffenplan op te nemen maatregelen moeten een bijdrage leveren aan het realiseren van de volgende doelstellingen: -

het ontstaan van afval wordt zoveel mogelijk voorkomen (afvalpreventie !);

-

65% van het huishoudelijk afval (inclusief grof huishoudelijk afval) wordt opnieuw gebruikt (hergebruik !);

-

de service die de gemeente Lingewaard biedt aan haar inwoners bij de inzameling van afvalstoffen is goed;

-

lokale verenigingen en charitatieve instellingen leveren een bijdrage aan het afvalbeheer (sociale cohesie !);

-

het afvalbeheer levert een bijdrage aan het realiseren van doelen op het gebied van duurzaamheid;

-

het afvalbeheer bevordert de deelname aan het arbeidsproces van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals langdurig werkelozen en gedeeltelijk arbeidsgeschikten;

-

de inzameling en verwerking van afvalstoffen wordt efficiënt uitgevoerd ter beperking van de afvalbeheerkosten.

TOELICHTING: Zie bijlage 2.

UITGANGSPUNT 2

(GESCHEIDEN INZAMELING)

De volgende huishoudelijke afvalstoffen (niet zijnde grof huishoudelijk afval) worden sowieso gescheiden ingezameld: GFT, glas, oud-papier en karton, textiel , kunststof verpakkingsafval, klein chemisch afval en kleine elektrische apparaten. TOELICHTING: Het gaat hier om de afvalstoffen (grondstoffen) die nu reeds gescheiden worden ingezameld. De wenselijkheid van de gescheiden inzameling staat niet ter discussie.

6

UITGANGSPUNT 3

(BLIK)

Blik wordt niet apart ingezameld, tenzij dit eenvoudig mogelijk is samen met drankenkartons. TOELICHTING: Blik kan relatief eenvoudig worden afgescheiden bij de verwerking van het restafval. Volgens de Stichting Hergebruik Blik wordt momenteel reeds circa 85% van het blik gerecycled in Nederland. Een apart inzamelsysteem voor blik is dan ook niet nodig. Naar huidige inzichten kan blik wel “meeliften” met een gescheiden inzameling van drankenkartons. Zie ook bijlage 5.

UITGANGSPUNT 4

(DRANKENKARTONS)

Drankenkartons worden niet gescheiden ingezameld, tenzij dit eenvoudig mogelijk is samen met kunststof verpakkingsafval en/of blik. TOELICHTING: Er bevindt zich weliswaar bijna 7 kg drankenkartons per inwoner per jaar in het restafval, maar deze hoeveelheid is te gering om drankenkartons met een aparte minicontainer in te zamelen. Een gescheiden inzameling van drankenkartons m.b.v. wijkcontainers vindt in een beperkt aantal gemeenten plaats (het is een relatief dure inzamelmethode). De voorkeur gaat daarom uit naar een gescheiden inzameling van drankenkartons samen met kunststof verpakkingsafval en/of blik. Een dergelijk mengsel is relatief eenvoudig achteraf (na de inzameling) weer te scheiden. Tijdens het deelproject “Onderzoek” hebben diverse inwoners van Lingewaard gepleit voor een gescheiden inzameling van drankenkartons. Zie ook bijlage 5.

UITGANGSPUNT 5

(LUIERS/INCONTINTIEMATERIAAL)

Luiers en incontinentiemateriaal worden niet apart ingezameld. TOELICHTING: De milieuvoordelen van een gescheiden verwerking van luiers en incontinentiemateriaal worden betwist. Deze producten bevatten steeds meer adsorptiekorrels en steeds minder papiervezels. Gemeenten stoppen dan ook met een gescheiden inzameling van luiers en incontinentiemateriaal gericht op hergebruik van materialen. Zie ook bijlage 6.

UITGANGSPUNT 6

(KLEINE ELEKTRISCHE APPARATEN)

De gescheiden inzameling van kleine elektrische apparaten gebeurt zoveel mogelijk via winkels, de oud-voor-nieuw regeling , via een milieustraat en m.b.v. de “gifbus”. TOELICHTING: Er zitten relatief weinig elektrische apparaten in het Lingewaardse restafval (circa 1 kg/inwoner). Het is nog te vroeg om E-tainers (= wijkcontainer voor de inzameling van kleine elektrische apparaten) te plaatsen, omdat hiermee landelijk nog weinig ervaring is opgedaan. Zie ook bijlage 4 (innovaties).

7

UITGANGSPUNT 7

(KLEIN CHEMISCH AFVAL)

De gescheiden inzameling van klein chemisch afval (kca) m.b.v. de “gifbus” wordt gecontinueerd totdat al het kca kan worden afgegeven op een moderne milieustraat. TOELICHTING: KCA inzamelen m.b.v. een “gifbus” is een dure methode. Steeds minder gemeenten werken met een “gifbus”. In gemeenten waar én een milieustraat voor KCA beschikbaar is én een “gifbus” wordt ingezet, wordt veruit het meeste KCA ingezameld op de milieustraat Zie ook bijlage 7.

UITGANGSPUNT 8

(GLAS)

Glas wordt gescheiden op kleur ingezameld m.b.v. wijkcontainers. TOELICHTING: Het huidige systeem voor glas met wijkcontainers kan worden gehandhaafd, gelet op de goede resultaten die daarmee worden bereikt. Het is een beproefd systeem. Het inzamelsysteem met wijkcontainers staat in “afvalland” dan ook absoluut niet ter discussie. Wel wordt bezien of de locaties van de wijkcontainers verder geoptimaliseerd kunnen worden. Zie ook bijlage 8.

UITGANGSPUNT 9

(TEXTIEL)

De gemeente moet textiel (inclusief schoeisel) niet zelf inzamelen. De vergoeding voor ingezameld textiel moet naar “het goede doel” blijven gaan. Textiel wordt ingezameld m.b.v. wijkcontainers en d.m.v. een huis-aan-huis inzameling 4 tot 6 x per jaar. Textiel wordt niet ingezameld als component in een mengsel van herbruikbare afvalstoffen. TOELICHTING: Met het huidige systeem voor textiel worden goede resultaten behaald. De inzameling moet worden uitgevoerd door organisaties die het goede doel steunen (conform de sociale cohesie doelstelling). Tijdens het deelproject “Onderzoek” is gebleken dat deze doelstelling door een ruime meerderheid wordt onderschreven. Textiel mag niet verontreinigd raken door andere (natte) afvalcomponenten. Zie ook bijlage 9.

8

UITGANGSPUNT 10

(OUD-PAPIER EN KARTON)

Lokale verenigingen/organisaties spelen een rol bij de inzameling van oud-papier en karton (OPK), ook wanneer minicontainers voor OPK geïntroduceerd zouden worden. TOELICHTING: Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt voor de inzameling van OPK aan huis (bij laagbouw). De ervaring elders leert dat hierdoor meer OPK wordt ingezameld dan bij de maandelijkse huis-aan-huis inzameling van los aangeboden OPK. Het is belangrijk dat de verenigingen een bijdrage leveren aan het afvalbeheer (lees: een rol blijven spelen bij de inzameling van OPK), omdat de bereidheid tot het scheiden van OPK hierdoor groter is. Tijdens het deelproject “Onderzoek” is ook gebleken dat bewoners het belangrijk vinden dat de verenigingen betrokken blijven bij de OPK-inzameling. Zie ook bijlage10 .

UITGANGSPUNT 11

(KUNSTSTOF VERPAKKINGSAFVAL)

In Lingewaard worden geen wijkcontainers (perscontainers) geplaatst voor de inzameling van kunststof verpakkingen bij laagbouwwoningen. TOELICHTING: Kunststofverpakkingen kunnen worden ingezameld m.b.v. wijkcontainers. Gelet op het volumineuze karakter van kunststofverpakkingen, zijn dan perscontainers nodig. Deze perscontainers zijn zowel in aanschaf als in onderhoud aanzienlijk duurder dan de normale wijkcontainers en komen dus zeker niet in aanmerking voor de inzameling van kunststofverpakkingen bij laagbouwwoningen. Zie ook bijlage 11.

UITGANGSPUNT 12

(MENGSEL HERBRUIKBARE COMPONENTEN)

Geen oud-papier en karton (OPK) samen met blik en/of drankenkartons in een gescheiden in te zamelen mengsel van herbruikbare afvalcomponenten. Hetzelfde geldt voor textiel. TOELICHTING: OPK en textiel mag niet verontreinigd raken door andere (natte) afvalcomponenten.

UITGANGSPUNT 13

(MENGSEL HERBRUIKBARE COMPONENTEN)

Geen gescheiden in te zamelen mengsel van herbruikbare afvalcomponenten, waarin zowel OPK als kunststof verpakkingsafval is opgenomen. TOELICHTING: Deze afvalcomponenten zijn relatief moeilijk van elkaar te scheiden. Het zijn bovendien afvalcomponenten die in grote hoeveelheden vrijkomen (te veel voor één container).

9

UITGANGSPUNT 14

(INZAMELFREQUENTIE GFT-AFVAL)

GFT-afval wordt minimaal 1 x per 2 weken ingezameld. TOELICHTING: Bij een lagere inzamelfrequentie neemt de kans op hinder door stank, maden en insecten toe. Tijdens het deelproject “Onderzoek” is gebleken dat de inwoners van Lingewaard een frequente inzameling van GFT-afval belangrijk vinden.

UITGANGSPUNT 15

(INZAMELFREQUENTIE DRANKENKARTONS)

Mengsels van herbruikbare afvalcomponenten met daarin drankenkartons worden minimaal 1 x per 2 weken ingezameld. TOELICHTING: Drankenkartons moeten relatief snel worden ingezameld, gelet op het risico van schimmelvorming. Zie ook bijlage 5 .

UITGANGSPUNT 16

(RESTAFVAL)

Het restafval wordt ingezameld m.b.v. minicontainers en verzamelcontainers. Voor de inzameling van restafval worden geen duocontainers gebruikt. TOELICHTING: Een huis-aan-huis inzameling van restafval in plastic zakken wordt afgewezen. Hier liggen met name arbo-overwegingen aan ten grondslag. Bij gebruik van plastic zakken kan ook relatief eenvoudig “zwerfvuil” in de openbare ruimte ontstaan (oorzaken: zakken niet goed gesloten; openen zakken door zwerfkatten, kraaien etc.). Lingewaard heeft “DIFTAR” (zie bijlage 16). Dit betekent onder meer dat de afvalstoffenheffing voor een huishouden met een duocontainer uit twee componenten bestaat: (a) een vast bedrag per jaar en (b) een variabel bedrag per jaar dat afhankelijk is van het aantal keren dat de duocontainer ter lediging wordt aangeboden. Het financiële instrument DIFTAR wordt ingezet om afvalscheiding te bevorderen en daarmee de hoeveelheid restafval te beperken. Minder restafval betekent normaliter ook dat de container voor restafval minder vaak ter lediging moet worden aangeboden. Echter, bij een duocontainer is dat niet per definitie het geval. De aanbiedfrequentie van de duocontainer wordt namelijk niet uitsluitend bepaald door de hoeveelheid restafval, maar ook door de hoeveelheid GFT-afval. Wordt veel GFT-afval gescheiden dan moet de duocontainer vaak ter lediging worden aangeboden en betaalt een huishouden een hogere afvalstoffenheffing. Afvalscheiding wordt door DIFTAR dan niet beloond, maar bestraft. Om die reden is het ongewenst restafval in te zamelen m.b.v. duocontainers. De duocontainer is ook minder geschikt geworden voor de inzameling van restafval, omdat de hoeveelheid restafval is afgenomen door de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingsafval. Zie ook de bijlagen 12 en 14.

10

UITGANGSPUNT 17

(GROFVUIL)

Grofvuil wordt niet vaker dan 1 x per maand aan huis opgehaald en het ophalen van grofvuil aan huis gebeurt uitsluitend tegen betaling. TOELICHTING: Het aantrekkelijker maken van de huidige inzameling van grofvuil aan huis (bijvoorbeeld door vaker dan 1 keer per maand in te zamelen) past niet in een beleid dat gericht is op hergebruik van afval. Het verdient de voorkeur dat grofvuil zoveel mogelijk door de burgers naar een moderne milieustraat wordt gebracht waar volop scheidingsmogelijkheden voorhanden zijn. Het aan huis ophalen van grofvuil is ook een relatief dure inzamelmethode. Zie ook bijlage 13. Uitsluitend grof tuinafval (snoeihout) en wit- en bruingoed wordt 1 x per maand gratis aan huis opgehaald.

UITGANGSPUNT 18

(VERHUISAFVAL)

Met het apart inzamelen aan huis van verhuisafval wordt gestopt. TOELICHTING: Grofvuil moet zoveel mogelijk naar een moderne milieustraat met scheidingsmogelijkheden worden gebracht. Dit geldt ook voor grof verhuisafval. Daarom is het gewenst te stoppen met de aparte inzameling van grof verhuisafval. Zie ook bijlage 13.

UITGANGSPUNT 19

(DUOCONTAINER)

Als de bestaande duocontainers worden gehandhaafd voor het inzamelen van herbruikbare afvalcomponenten bij laagbouwwoningen, dan wordt maximaal 1 extra minicontainer beschikbaar gesteld voor het inzamelen van een andere afvalstof. Als de bestaande duocontainers niet worden gehandhaafd, dan worden laagbouwwoningen voorzien van maximaal 3 minicontainers voor het gescheiden inzamelen van (herbruikbare) afvalstoffen. TOELICHTING: Het ruimtebeslag van containers bij laagbouwwoningen mag niet te groot worden, maar er moet iets gebeuren om de doelstelling 65% hergebruik te realiseren. Tijdens het uitvoeren van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is gebleken dat de eigen woonsituatie in sterke mate bepaalt of er weerstand is tegen het introduceren van extra minicontainers. Dit i.v.m. het ruimtebeslag van de containers. Bij proefprojecten in diverse gemeenten in Nederland is gebleken dat de weerstand tegen meerdere minicontainers veelal slechts van tijdelijke aard is.

11

UITGANGSPUNT 20

(MILIEUSTRAAT)

In de nabije toekomst kunnen de inwoners van Lingewaard terecht op een moderne milieustraat. TOELICHTING: Tijdens het deelproject “Onderzoek” is gebleken dat de huidige situatie in Lingewaard met drie particuliere afvalbrengstations niet langer acceptabel wordt geacht, gelet op de volgende nadelen: 

niet alle huishoudelijke afvalstromen kunnen op deze afvalbrengstations worden afgegeven;



bepaalde huishoudelijke afvalstoffen, zoals matrassen en herbruikbaar meubilair (samen circa 15% van het grofvuil), kunnen niet gescheiden worden aangeboden op de particuliere afvalbrengstations;



niet alle huishoudelijke KCA-stromen worden op de particuliere afvalbrengstations geaccepteerd, zodat een goede brengvoorziening voor KCA ontbreekt;



onbekend is hoeveel huishoudelijk afval uit Lingewaard op de drie particuliere afvalbrengstations wordt aangeboden (er is geen goede registratie van de hoeveelheden afval per gemeente);



onbekend is hoeveel inwoners van Lingewaard per jaar gebruikmaken van de drie particuliere afvalbrengstations (het aantal bezoekers wordt niet per gemeente geregistreerd);



door het ontbreken van een adequate registratie op de drie afvalbrenstations kan niet worden bepaald in welke mate Lingewaard voldoet aan de doelstellingen voor afvalscheiding;



de drie afvalbrengstations hebben geen uniform acceptatie- en tarievenbeleid. Het is daardoor niet altijd helder voor de inwoners van Lingewaard waar ze met hun afval terecht kunnen en wat dan de kosten zijn. Bij enkele soorten afval verschillen de tarieven op de drie afvalbrengstations aanzienlijk;



de gemeente heeft geen invloed op het acceptatie- en tarievenbeleid van de drie particuliere afvalbrengstations, waardoor het gemeentelijke afvalstoffenbeleid moeilijker te realiseren is;



bij gemengde vrachten (vrachten met verschillende soorten afval) wordt de hoeveelheid per soort afval visueel bepaald, waarna een gemengd tarief wordt gehanteerd. Deze wijze van tariefbepaling wordt door burgers als zeer subjectief ervaren;



burgers vinden de afvalbrengstations vaak modderig en vies;



burgers vinden de afvalbrengstations vaak onveilig door de aanwezigheid van

12

beroepstransport; 

burgers vinden het vaak onduidelijk waar ze hun afval moeten lossen.

Een mobiel afvalbrengstation is geen reële optie voor Lingewaard. De haalbaarheid van een (boven)gemeentelijke milieustraat wordt momenteel onderzocht. Zie ook bijlage 15.

UITGANGSPUNT 21

(AFVAL LOONT)

Het afvalinzamelingsconcept “Afval Loont”, waarbij burgers hun gescheiden afval naar een ontvangststation kunnen brengen en daarvoor een financiële vergoeding ontvangen, wordt niet toegepast in Lingewaard. TOELICHTING: Het inzamelconcept “Afval Loont” in Pijnacker-Nootdorp is geen succes gebleken. De gemeenteraad van Pijnacker-Noordorp heeft de stekker uit het project Afval Loont getrokken en de verantwoordelijk wethouder is afgetreden. De gemeente verkeerde in de veronderstelling dat ze geen risico liep en dat eventuele tegenvallende resultaten voor rekening van initiatiefnemer Avalex zouden komen. Dat bleek een misrekening. Zie ook bijlage 4 (innovaties).

UITGANGSPUNT 22

(DE VERVUILER BETAALT)

De afvalstoffenheffing bestaat uit een vast bedrag plus een variabel bedrag. Het variabele bedrag is afhankelijk van de hoeveelheid restafval die door een huishouden wordt aangeboden. Er is dus sprake van een financieel instrument (DIFTAR) dat aansluit op het principe “de vervuiler betaalt”. Meer restafval ? Dan ook meer betalen ! TOELICHTING: DIFTAR is een belangrijk financieel instrument, dat zijn meerwaarde in Lingewaard, maar ook elders, heeft bewezen. In het rapport "ls het DIFTAR beleid effectief?" van de Rekenkamercommissie wordt geconcludeerd, dat het DIFTAR-beleid van Lingewaard heeft geleid tot een significante reductie van de hoeveelheid restafval en tot een goede scheiding van herbruikbare en recyclebare deelstromen uit het afval. Zie ook bijlage 16.

13

UITGANGSPUNT 23

(COMMUNICATIE)

De gemeente zorgt voor een goede voorlichting aan haar inwoners over de (gescheiden) inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. TOELICHTING: De gemeente kan en moet de voorlichting over de (gescheiden) inzameling en verwerking van afvalstoffen intensiveren en verbeteren. Betere resultaten bij de gescheiden inzameling van afval zijn niet alleen afhankelijk van extra voorzieningen, maar ook van een verbeterd afvalscheidingsgedrag. De bewoners moeten het doen ! Een goede voorlichting is essentieel om een gedragsverandering te realiseren. Zie ook bijlage 17.

UITGANGSPUNT 24

(HANDHAVING)

De gemeente zorgt voor een goede handhaving van de afvalaanbied- en afvalinzamelregels. TOELICHTING: Het verkeerd aanbieden van afval (met zwerfvuil en ontsiering van het straatbeeld tot gevolg) moet worden voorkomen. Ook is een adequaat toezicht nodig op de afvalinzamelaar, opdat contractbepalingen worden nageleefd. Zie ook bijlage 18.

UITGANGSPUNT 25

(SAMENWERKING)

Lingewaard zoekt waar zinvol op afvalgebied samenwerking met nabijgelegen gemeenten. TOELICHTING: Intergemeentelijke samenwerking kan leiden tot het behouden en vergroten van kennis en tot financiële voordelen.

14

BIJLAGE 1: BEGRIPPENLIJST In de linker kolom opgenomen begrippen hebben de betekenis die daaraan in de rechter kolom is toegekend. Begrip

Betekenis

Achterbelading

Een inzamelsysteem, waarbij minicontainers aan de achterkant van het inzamelvoertuig worden opgepakt en geleegd.

AEEA

Afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. Zie ook ewaste.

Afvalbeheer

De gehele keten van afvalscheiding aan de bron, inzamelen, vervoeren, opslaan, bewerken, nuttig toepassen en verwijderen van afvalstoffen.

Afvalbeheerbijdrage

Door producenten of importeurs aan een gezamenlijk fonds af te dragen bijdrage voor door hen nieuw op de markt gebrachte rducten, zoals elektr(on)ische apparatuur. Het fonds wordt gebruikt voor de financiering van producentenverantwoordelijkheid. Oude naam is verwijderingsbijdrage.

Afvalbrengstation

Een locatie waar burgers (en bedrijven) hun afval gescheiden kunnen aanbieden.

Afvalcomponent

Enkelvoudig bestanddeel van een afvalstroom. Een specifieke component van het huishoudelijk afval, zoals papier, glas en textiel.

Afvalfractie

Afgescheiden afvalstoffen bestaande uit een of meerdere componenten. Een specifieke fractie van het huishoudelijk afval, zoals groente-, fruit- en tuinafval.

Afvalkalender

Kalender waarop zichtbaar is wanneer, waar en hoe de verschillende huishoudelijke afvalstromen worden ingezameld.

Afvalstoffen

Alle stoffen, preparaten of andere producten die behoren tot de productcategorieen die zijn genoemd in bijlage I van de Kaderrichtlijn afvalstoffen, waarvan de houder zich ontdoet, wil ontdoen of moet ontdoen.

Afvalstoffenheffing

Belasting ter dekking van de afvalbeheerkosten.

Afvalstoffenplan

Een beleidsplan met betrekking tot het beheer van afvalstoffen.

AVI

Afvalverbrandingsinstallatie

Belader

Medewerker van het inzamelbedrijf die ervoor zorgt dat de afvalcontainers worden geleegd.

Benchmark

Een systematisch onderzoek naar de prestaties en onderliggende processen en methoden van meerdere organisaties op een bepaald gebied, met als doel de eigen prestaties te plaatsen en te verbeteren.

Bewerken

Veranderen van de aard of hoedanigheid van de afvalstof door het behandelen met fysisch en/of chemische of biologische methoden voor nuttige toepassing of verwijdering.

Biogas

Een energierijk gasmengsel dat ontstaat bij de vergisting van organisch materiaal.

15

Begrip

Betekenis

Biomassa

Organisch materiaal, geschikt voor de productie van biogas of geschikt als brandstof voor de productie van warmte en/of elektriciteit.

Bladafval

Bladeren van bomen en struiken die in de herfstperiode in grote hoeveelheden vrijkomen.

Bladkorf

Een korf, in de herfstperiode geplaatst in de openbare ruimte, waar burgers bladeren in kunnen werpen.

BSA

Bouw- en sloopafval

Bouw- en sloopafval

Afval dat vrijkomt bij het bouwen, renoveren en slopen van gebouwen en andere bouwwerken, waaronder ook in de wegen waterbouw.

City bin

Een kleine container/emmer met deksel voor het inzamelen van GFT-afval bij woningen (vooral hoogbouwwoningen) die geen ruimte hebben voor een minicontainer.

Compost

Het eindproduct van een composteringsproces, dat met name wordt toegepast om de bodemstructuur te verbeteren.

Composteren

Het afbreken van organisch materiaal door micro-organismen in een omgeving met zuurstof.

Composthoop

Een hoop organisch materiaal dat gecomposteerd wordt.

DIFTAR

Deze afkorting staat voor gedifferentieerde tarieven. Een huishouden betaalt een belasting (de afvalstoffenheffing) die uit een vast deel en een variabel deel bestaat. De hoogte van het variabele deel is afhankelijk van de hoeveelheid afval die het huishouden produceert.

Drankenkarton

Kartonnen verpakking (met laagje aluminium ontwikkeld) voor vloeibare zuivelproducten, vruchtensappen, wijn, etc.

Duocontainer

Een minicontainer met tussenschot c.q. met twee compartimenten, waarmee twee verschillende soorten afval gelijktijdig kunnen worden aangeboden en ingezameld.

Duurzaam

Tijdsduur: Bestendig of lang meegaand. Duurzame ontwikkeling: een strategie of productiemethode die de natuurlijke hulpbronnen of grondstoffen niet uitput.

E-tainer

Wijkcontainer voor de inzameling van kleine elektrische apparaten.

E-waste Gescheiden inzameling

Het apart inzamelen bij de bron of door collectieve inzamelmiddelen van een deel van een afvalstroom (bijvoorbeeld GFT-afval, papier/karton, glas) op zo’n wijze dat menging of samenvoeging van de onderscheiden afvalfracties of afvalcomponenten wordt voorkomen.

GFT-afval

Groente-, fruit- en tuinafval

GHA

Grof huishoudelijk afval


Afvalstoffen afkomstig van particuliere huishoudens – behoudens voor zover het afgegeven of ingezamelde

16

Begrip

Betekenis bestanddelen van die afvalstoffen betreft, die zijn aangewezen als gevaarlijke afvalstoffen – dat zo afwijkt naar aard, samenstelling of omvang (volume of afmetingen) dat deze apart aan een inzameldienst of verwerker van afvalstoffen wordt aangeboden.

Gifbus

Een voertuig waarmee klein chemisch afval wordt ingezameld.

Glasbakkendichtheid

Het aantal glasbakken per aantal inwoners, bijvoorbeeld 1 glasbak per 650 inwoners.

Green bag

Een grote zak voor het gescheiden aanbieden van tuinafval.


Het huishoudelijk afval dat te groot of te zwaar is om te worden aangeboden in het reguliere inzamelmiddel (minicontainer of plastic zak).

Grofvuil

In Lingewaard wordt onder grofvuil het te verbranden grof huishoudelijk afval verstaan.

Grondstof

Materiaal, gebruikt in een proces om iets te maken of te fabriceren.

Handhaving

Het toezien op de naleving van weten regelgeving.

Herbruikbaar huisraad

Afgedankte banken, kasten, tafels, stoelen e.d. die nog van voldoende kwaliteit zijn om opnieuw te worden gebruikt.

Hergebruik

Het als product of materiaal opnieuw gebruiken van een afvalstof.

HHA

Huishoudelijk afval

Huishoudelijk afval

Afvalstoffen afkomstig van particuliere huishoudens, behoudens voor zover het afgegeven of ingezamelde bestanddelen van die afvalstoffen betreft, die zijn aangewezen als gevaarlijke afvalstoffen.

Huishoudelijk restafval

Mengsel van afvalstoffen dat ontstaat bij huishoudens, nadat afzonderlijke componenten (GFT-afval, papier/karton, glas, etc.) gescheiden zijn gehouden en gescheiden worden ingezameld/afgevoerd.

Incontinentiemateriaal

Producten voor volwassenen voor het opvangen van urine en/of ontlasting, die ongecontroleerd het lichaam verlaat.

Inzamelen

Het ophalen van afvalstoffen bij een persoon die zich van die afvalstoffen ontdoet door afgifte aan degene die de afvalstoffen ophaalt.

KCA

Klein chemisch afval

Klein chemisch afval

Huishoudelijk afval waar chemische stoffen in zitten die schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. Producten die tot het KCA behoren, zijn vermeld op de KCA-lijst op de website van Milieu Centraal.

KGA

Klein gevaarlijk afval

Klein gevaarlijk afval

Klein gevaarlijk afval (afkomstig van bedrijven, onder meer van Kca-depots)

LAP

Landelijk afvalbeheerplan

17

Begrip

Betekenis

Milieustraat

Een locatie waar burgers (en bedrijven) hun afval gescheiden kunnen aanbieden.

Mini

Minicontainer

Minicontainer

Een verplaatsbare container met twee wielen voor het bewaren van afval.

Nascheiding

Het handmatig of mechanisch afzonderen van componenten uit afvalstoffen uit een behandelde stroom. Het scheiden van afval, nadat het ongescheiden is ingezameld.

Omgekeerd inzamelen

Een inzamelconcept, waarbij recyclebare afvalstromen met een hoog serviceniveau worden ingezameld, maar restafval door burgers zelf naar (ondergrondse) verzamelcontainers moet worden gebracht.

Ondergrondse container

Een verzamelcontainer voor afval die zich grotendeels ondergronds bevindt.

OPK

Oud-papier en karton

Overslaan

Verrichten van alle handelingen op een locatie, waarbij afvalstoffen vanuit een opbergmiddel respectievelijk transportmiddel in een ander opbergmiddel rspectievelijk transportmiddel worden overgebracht. Hieronder vallen bijvoorbeeld beladen, lossen, hevelen, enz. met bijvoorbeeld kranen, transportbanden en leidingen.

Oud-papier

Afgedankt papier en karton.

Politieke Markt

Een bijeenkomst van raadsleden en burgers waar van gedachten wordt gewisseld over door de gemeenteraad te behandelen onderwerpen.

Producentenverantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid van producenten en importeurs voor hun product in het afvalstadium.

Preventie

Het voorkomen en beperken van het ontstaan van afvalstoffen en het verminderen van de milieuschadelijkheid van afvalstoffen.

Recycling

Het omzetten van afval in een nieuw product of nieuwe grondstof.

Restafval

Al het huishoudelijk afval dat niet gescheiden wordt ingezameld en dat past in een 60 liter vuilniszak.

Rolcontainer

Een verplaatsbare container voor afval (op 2 of vier wielen).

Scheiding aan de bron

Het scheiden van afvalstoffen op de plaats waar het afval ontstaat d.w.z. in een huishouden, bedrijf, instelling, etc.

Snoeihout

Organisch tuinafval met zodanige afmetingen dat het niet als GFT-afval kan worden aangebonden.

Social return

Aanpak, waarbij de overheid bij het verstrekken van inkoopopdrachten de opdrachtnemer verplicht of stimuleert bij de uitvoer ook kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt te betrekken.

Stedelijkheidsklasse

De mate van stedelijkheid, uitgedrukt in het aantal adressen per vierkante kilometer.

18

Begrip

Betekenis

Stibat

Stichting inzameling batterijen

Vergisten

Het afbreken van organisch materiaal door micro-organismen in een omgeving zonder zuurstof.

Verhuisafval

Afval dat vrijkomt bij verhuizingen.

Verwerken

Het nuttig toepassen of verwijderen van afvalstoffen, alsmede de handelingen die daartoe leiden.

Verzamelcontainer

Een container voor afval die door meerdere huishoudens wordt gebruikt.

Vlakglas

Glas gebruikt in kozijnen, deuren, ramen e.d.

WEB

Wit- en bruingoed. Zie ook AEEA.

Wecycle

Een Nederlandse organisatie die de inzameling en recycling organiseert van e-waste (elektronisch afval).

Wijkcontainer

Een verzamelcontainer voor gescheiden afval die door meerdere huishoudens wordt gebruikt.

Wit- en bruingoed

Witgoed: elektrische huishoudelijke apparatuur, zoals koelkasten, wasmachines, droogtrommels en diepvriezers. Bruingoed: elektronische apparatuur, zoals televisies en radio’s.

Zijbelading

Een inzamelsysteem, waarbij minicontainers aan de zijkant van het inzamelvoertuig (zonder tussenkomst van een belader) worden opgepakt en geleegd.

19

BIJLAGE 2: DOELSTELLINGEN EN RESULTATEN GESCHEIDEN INZAMELING Doelstelling 1: Afvalpreventie “Voorkomen is beter dan genezen” en dat geldt ook voor afval. De inwoners van Lingewaard kunnen o.a. op de volgende manieren voorkomen dat afval ontstaat: -

tuinafval zelf composteren;

-

producten met een lange levensduur kopen;

-

kapotte spullen (laten) repareren;

-

een eigen boodschappentas gebruiken en niet bij iedere aankoop een plastic zak accepteren;

-

geen producten kopen met onnodig veel verpakkingsmateriaal;

-

reclamefolders weigeren;

-

niet te veel voedsel inkopen;

-

producten, zoals grasmaaiers en boormachines, met meerdere huishoudens aanschaffen voor gezamenlijk gebruik.

De gemeente kan dit gedrag met name bevorderen door allerlei communicatie acties (zie bijlage 17) en door het (gratis of tegen een gereduceerd tarief) beschikbaar stellen van hulpmiddelen. Enkele voorbeelden: de NEE-NEE-sticker (zie bijlage 10) en het compostvat (zie bijlage 12). Opgemerkt wordt dat deze paragraaf uitsluitend betrekking heeft op het voorkomen van afval door particuliere huishoudens. Maatregelen ter voorkoming van zwerfvuil in de openbare ruimte worden besproken in bijlage 18. Doelstelling 2: Hergebruik Afvalscheiding is belangrijk. Door scheiding aan de bron (in de huishoudens) kunnen afvalcomponenten en –fracties worden verkregen die in aanmerking komen voor hergebruik c.q. voor gebruik als grondstof. In het Landelijk Afvalbeheer Plan (LAP) zijn scheidingsdoelstellingen opgenomen voor diverse afvalstromen (zie tabel 1). De scheidingsdoelstellingen, uitgedrukt in procenten, zijn op nationaal niveau vertaald naar doelstellingen in kilogrammen per inwoner voor gemeenten met een verschillende “stedelijkheidsklasse”. Lingewaard heeft een stedelijkheidsklasse 4 en wordt daarom in de “Benchmark Afvalscheiding” vergeleken met gemeenten met dezelfde stedelijkheidsklasse, zoals Beuningen, Groesbeek, Rijnwaarden en Heumen. Het is ook interessant Lingewaard te vergelijken met gemeenten die qua afvalinzameling in belangrijke mate overeenstemmen met Lingewaard. In deze nota is gekozen voor een vergelijking met de gemeente Zevenaar die net als Lingewaard werkt met duocontainers voor de inzameling van restafval en GFT-afval en ook een DIFTAR-systeem (zie bijlage 16)hanteert. In bijlage 19 is een uitgebreide vergelijking van Lingewaard en Zevenaar opgenomen.

20

Zie tabel 2 voor de resultaten van de gescheiden inzameling in kg/inwoner. Tabel 1: Scheidingspercentages Doelstellingen LAP GFT-afval Kunststofverpakkingen Oud-papier en karton Glas Textiel

55 % 45 % 75 % 90 % 50 %

Resultaten Lingewaard 2011 48,5 % 63,0 % 87,8 % 76,9 % 69,7 %

Resulaten Lingewaard 2012 42,9 % 62,9 % 85,9 % 77,4 % 63,8 %

Tabel 2: Resultaten gescheiden inzameling Kilogram gescheiden ingezameld per inwoner per jaar Doelstelling GFT-afval Kunststofverpakkingen Oud-papier en karton Glas Textiel KCA

125 9 90 23 5 2

Lingewaard 2011 61,6 13,6 78,1 25,3 7,1 0,4

Benchmark 2011 128,9 9,3 74,2 23,8 4,3 1,1

Lingewaard 2012 49,9 13,5 70,3 25,3 6,5 0,5

Zevenaar 2012 71 10,2 63,6 24,3 8,1 1,29

In tabel 3 is voor de periode 2008 t/m 2012 vermeld hoeveel restafval en GFT-afval in Lingewaard en Zevenaar is ingezameld. Tabel 3: Hoeveelheid restafval en GFT-afval (in kg/inwoner)

2008 2009 2010 2011 2012

Restafval Lingewaard Zevenaar 204 163 196 163 202 144 175 151 178 150

GFT-afval Lingewaard Zevenaar 59,5 83 56,7 81 49,8 76 61,6 77 49,8 71

Totaal restafval en GFT Lingewaard Zevenaar 263,5 246 252,7 244 251,8 220 236,6 228 227,8 221

Over bovenstaande resultaten kan het volgende worden opgemerkt: GFT-afval: Sterk voor verbetering vatbaar zijn de resultaten van Lingewaard bij de gescheiden inzameling van GFT-afval. Zowel in de Benchmark Afvalscheiding als ten opzichte van Zevenaar scoort Lingewaard bijzonder slecht. Glas: Lingewaard scoorde in 2011 en in 2012 ten opzichte van de benchmark gemeenten uitstekend bij de gescheiden inzameling van glas. Ook de doelstelling in kg/inwoner voor gemeenten met een

21

stedelijkheidsklasse 4 is voor glas al gerealiseerd. Ten opzichte van Zevenaar scoort Lingewaard ook goed. Oud-papier en karton: Minder goed doet Lingewaard het bij de gescheiden inzameling van oudpapier en karton. Weliswaar scoorde Lingewaard in 2011 beter dan de benchmark gemeenten en dan Zevenaar, maar de doelstelling in kg/inwoner is nog niet gerealiseerd. Kunststof verpakkingsafval: Lingewaard scoorde in 2011 en in 2012 ten opzichte van de benchmark gemeenten en t.o.v. Zevenaar uitstekend bij de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingen. En de doelstellingen voor kunststof verpakkingen zijn al gerealiseerd. Textiel: Lingewaard scoorde in 2011 en in 2012 ten opzichte van de benchmark gemeenten uitstekend bij de gescheiden inzameling van textiel. En de doelstellingen voor textiel zijn al gerealiseerd. Zevenaar scoorde in 2012 beter dan Lingewaard. KCA: Sterk voor verbetering vatbaar zijn de resultaten van Lingewaard bij de gescheiden inzameling van KCA. Zowel in de Benchmark Afvalscheiding als ten opzichte van Zevenaar scoort Lingewaard slecht. Ambitie In zijn “Afvalbrief” van augustus 2011 heeft de Staatssecretaris van Milieu (de heer Atsma) de ambitie gepresenteerd om in 2015 65% van het huishoudelijk afval (inclusief grof huishoudelijk afval) opnieuw te gebruiken . Het gaat hier om een forse ambitie, omdat momenteel pas circa 50% van het huishoudelijk afval in Nederland gescheiden wordt ingezameld. Uit sorteeranalyses (zie bijlage 3) is gebleken dat het restafval van Lingewaard nog veel afvalstoffen bevat die (mits apart ingezameld) als grondstof kunnen worden gebruikt. Dit betekent dat de scheidingsresultaten in Lingewaard nog aanzienlijk kunnen worden verbeterd. Om bovengenoemde ambitie te verwezenlijken, moet respectievelijk circa 60% van het huishoudelijk afval en circa 80% van het grof huishoudelijk afval worden hergebruikt. Dit betekent dat ingrijpende maatregelen nodig zijn. Dit is ook de conclusie van een brede werkgroep van o.a. gemeenten, regionale publieke afvalbedrijven, private afvalbedrijven en de NVRD, die in mei 2012 advies aan bovengenoemde staatssecretaris heeft uitgebracht. In haar advies zegt de werkgroep o.a. het volgende: “Vanwege de door de staatssecretaris gestelde doelen in tonnen ligt de grootste uitdaging bij de zware stromen: GFT, papier, en grof huishoudelijk afval (GHA) en vanwege volume en milieu-impact ook de kunststoffen. Daarnaast moet er ook focus zijn op stromen met groeipotentieel, grote milieuimpact of schaarste van strategisch belangrijke materialen zoals elektronica, drankenkartons, textiel en leer.” Waar Lingewaard op dit moment staat qua percentage hergebruik van het grof huishoudelijk afval kan niet nauwkeurig worden aangegeven, omdat (a) er geen informatie is over de hoeveelheid grof huishoudelijk afval die op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard wordt afgegeven en (b) onbekend is in welke mate het grof huishoudelijk op die afvalbrengstations wordt gescheiden.

22

Uit het rapport “Nederlands afval in cijfers” d.d. februari 2013 blijkt dat de hoeveelheid grof huishoudelijk afval circa 25% van de totale hoeveelheid huishoudelijk afval is. In Lingewaard wordt circa 48% van het huishoudelijk afval (niet zijnde grof huishoudelijk afval) aan de bron gescheiden. Dit resultaat is vergelijkbaar met de resultaten in bijvoorbeeld Beuningen, Land van Cuijck en Boekel (zie tabel 4). Tabel 4: Percentages bronscheiding huishoudelijk afval (*) Gemeente Beuningen Brummen Doesburg Druten Gennep Groesbeek Heumen Land van Cuijck en Boekel Millingen a/d Rijn Lingewaard

Procent 47 52 33 75 43 63 71 48 76 48

(*) Bron: benchmark gemeenten stedelijkheidklasse 4 en 5 Oost-Nederland

Doelstelling 3: Serviceniveau

De service die de gemeente Lingewaard biedt aan haar inwoners bij de inzameling van afvalstoffen moet goed zijn. Burgers moeten hun (gescheiden) afval eenvoudig en voldoende vaak kunnen aanbieden. En de moderne burger wenst ook goed geïnformeerd te worden. Huidige situatie Het huidige serviceniveau is zeker behoorlijk te noemen. Zo worden kunststofverpakkingen, grof huishoudelijk restafval, grof tuinafval, metalen en afgedankte elektrische en elektronische apparaten met een hogere frequentie aan huis ingezameld dan in de benchmark gemeenten. Dit geldt niet voor textiel en oud-papier en karton. Het aantal wijkcontainers voor glas en textiel in Lingewaard is in vergelijking met andere gemeenten weliswaar beperkt, maar kijkend naar de goede inzamelresultaten zeker toereikend. De gemeente scoort op het gebied van voorlichting eveneens een ruime voldoende. Ieder huishouden ontvangt jaarlijks een “Afvalkalender”. Informatie over de afvalinzameling is ook beschikbaar op de website van de gemeente. En er is een telefonisch meldpunt voor vragen en klachten over de afvalinzameling. Wat nog ontbreekt, is een regelmatige terugkoppeling van de resultaten van de gescheiden afvalinzameling naar de burgers. Een belangrijk minpunt is dat de inwoners van Lingewaard niet gebruik kunnen maken van een moderne milieustraat waar grof huishoudelijk afval en herbruikbare afvalstoffen gescheiden kunnen worden aangeboden. Er zijn nu drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard, waarover inwoners zeer ontevreden zijn (zie bijlage 15). 23

Doelstelling 4: Sociale cohesie

De sociale cohesie in een gemeente neemt toe wanneer bijvoorbeeld sport- en carnavalsverenigingen bij de inzameling van oud-papier betrokken zijn. Het is belangrijk dat lokale verenigingen en charitatieve instellingen een rol spelen bij de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval. Bekend is namelijk dat de bereidheid tot het scheiden van afval bij velen groter is wanneer men hiermee een goed (lokaal) doel steunt. Doelstelling 5: Duurzaamheid

Op 15 december 2011 is de kadernotitie duurzaamheid door de gemeenteraad van Lingewaard goedgekeurd. Hiermee staan de gemeentelijke visie, ambities en doelen op het gebied van duurzaamheid vast. Eén van de doelen is om de uitstoot van broeikasgassen die schadelijk zijn voor het milieu te verminderen. Dit kan bijvoorbeeld door zuinig om te gaan met energie en meer gebruik te maken van duurzame energie. Afvalscheiding en hergebruik van afvalstoffen past in een beleid gericht op duurzaamheid. Door afvalstoffen opnieuw te gebruiken als grondstof in productieprocessen zijn aanzienlijke besparingen mogelijk op het gebruik van fossiele brandstoffen. Hetzelfde geldt voor het verwerken van restafval in verbrandingsinstallaties met energieterugwinning. Ook het gebruik van afvalinzamelvoertuigen, die rijden op aardgas, groen gas of elektriciteit, levert een bijdrage aan het realiseren van doelen op het gebied van duurzaamheid. In vele gemeenten rijden al duurzame afvalinzamelvoertuigen. Twee voorbeelden: Afvalverwijdering Rivierenland (AVRI) nam in 2011 een tweetal nieuwe inzamelwagens in gebruik. Beide wagens hebben een gasmotor die zowel op aardgas als biogas kan lopen. En het afvalinzamelingsbedrijf ROVA werkt al ruim 4 jaar met voertuigen die rijden op groen gas. ROVA heeft op dit moment 10 van dergelijke voertuigen. Lingewaard kan overwegen in bestekken voor afvalinzameling op te nemen dat (enkele) duurzame inzamelvoertuigen door opdrachtnemer moeten worden ingezet. Een dergelijk besluit moet echter niet lichtvoetig worden genomen. Zo is het is belangrijk na te gaan of er wel voldoende groen gas beschikbaar is. Hoeveel groen gas wordt jaarlijks in de regio geproduceerd ? Zijn er al grote gasafnamecontracten met andere partijen, zoals busmaatschappijen ? Zijn er voldoende gastankstations voor de afvalinzamelvoertuigen ? Duurzame inzamelvoertuigen worden nog gekenmerkt door hogere investeringskosten. Bedrijven zullen alleen willen investeren in dergelijke voertuigen als zij de investering in een redelijke termijn kunnen afschrijven. Dit vraagt om langlopende inzamelcontracten. Bij dergelijke contracten zal het effect van de hogere investering op de inzameltarieven zeer beperkt zijn. Duurzaamheid speelt ook een rol bij de keuze van afvalinzamelsystemen. Rijafstanden moeten zoveel mogelijk worden beperkt.

24

Doelstelling 6: Deelname aan het arbeidsproces

Niet iedereen neemt even gemakkelijk deel aan het arbeidsproces. De overheid kan daarom bij het verstrekken van inkoopopdrachten de opdrachtnemer verplichten of stimuleren bij de uitvoer ook kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt te betrekken. Zo krijgen langdurig werklozen en gedeeltelijk arbeidsgeschikten een kans werkervaring op te doen. Dit versterkt hun positie op de arbeidsmarkt. Deze aanpak wordt social return genoemd. Social return is in principe mogelijk bij alle inkoopprocedures onder én boven de Europese aanbestedingsdrempel. Het Rijk en diverse gemeenten hebben al besloten social return toe te passen bij alle aanbestedingen van 'werken' en 'diensten' boven het bedrag van 250.000 Euro. Met de komst van de “Wet werken naar vermogen” (Wwnv) zouden gemeenten en afval- en reinigingsbedrijven vanaf 2013 niet meer om social return heen kunnen. Echter, het wetsvoorstel Wwnv is vervallen. Het kabinet-Rutte-Asscher komt met een nieuw voorstel dat de eerder voorgestelde Wwnv vervangt: de Participatiewet. Deze wet moet per 1 januari 2014 ingaan. Het kabinet moet deze wet nog uitwerken. Ook Lingewaard heeft nu al de mogelijkheid bepalingen inzake social return op te nemen in bestekken voor de afvalinzameling, zodat opdrachtnemers (de afvalinzamelbedrijven) een bijdrage leveren aan het sociale beleid van de gemeente. Via de opdrachtnemer wordt dan gezorgd voor reguliere banen, leerwerkplekken en/of werkervaringsplaatsen. Een social return aanpak vergt wel het nodige van de gemeentelijke organisatie. Zo zal er een aanspreekpunt moeten zijn bij het vinden van geschikte kandidaten. De gemeente moet zich inspannen de aanlevering van kandidaten aan de opdrachtnemer te bevorderen. Het is niet altijd eenvoudig voor gemeenten om geschikte kandidaten in de kaartenbak met werkzoekenden te vinden. De afvalinzamelbedrijven, waarmee in het deelproject “Onderzoek” is gesproken, zijn niet gelukkig met social return bepalingen in bestekken, onder meer omdat: 

deze aanpak conflicteert met het seniorenbeleid van het bedrijf;



gemeenten niet altijd geschikte kandidaten (werkzoekenden) in hun kaartenbak hebben;



de opgave steeds zwaarder wordt, aangezien steeds meer gemeenten social return bepalingen in hun bestekken opnemen.

25

Doelstelling 7: Kosten

De afvalbeheerkosten per aansluiting zijn relatief laag in Lingewaard. Dit wordt onder meer veroorzaakt door: 

het lage verwerkingstarief voor restafval (in 2013 70,11 Euro per ton restafval; in Nederland bedraagt het verwerkingstarief voor restafval gemiddeld circa 90 Euro/ton);



het ontbreken van een gemeentelijke milieustraat. Veel grof huishoudelijk afval wordt door de inwoners op particuliere afvalbrengstations afgegeven (tegen contante betaling). Deze kosten worden dus niet via de afvalstoffenheffing verrekend.

Dat de afvalbeheerkosten relatief laag zijn in Lingewaard betekent niet dat allerlei kostenverhogende maatregelen zonder meer mogelijk zijn. Er zal altijd gestreefd moeten worden naar een zo hoog mogelijke efficiency bij de inzameling en verwerking van afval c.q. naar zo laag mogelijke kosten voor de inwoners van Lingewaard. Een stijging van de afvalbeheerkosten kan aanvaardbaar zijn als deze samenhangt met noodzakelijke maatregelen ter realisering van nieuw beleid en/of met een noodzakelijke verhoging van het serviceniveau voor de inwoners van Lingewaard. Een kostenstijging mag echter nooit buitensporig zijn en wordt bij voorkeur geleidelijk doorgevoerd. Tijdens de uitvoering in 2012 van het deelproject “Onderzoek” werd de volgende stelling op de website van de gemeente gepresenteerd: “Ik ben bereid jaarlijks 5 Euro extra afvalstoffenheffing te betalen, zodat de gemeente kan kiezen voor milieuvriendelijke en duurzame oplossingen”. Circa 62 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling is het oneens met de stelling. Hetzelfde geldt voor de wijkplatforms. Hieruit blijkt de noodzaak een goede balans te vinden tussen de aspecten kosten, milieu en service.

26

BIJLAGE 3: SORTEERANALYSES RESTAFVAL Periodiek laat de gemeente Lingewaard onderzoek uitvoeren naar de samenstelling van het huishoudelijke restafval. Ook in 2012 zijn monsters van het restafval genomen in zowel de kernen als het buitengebied van Lingewaard. Deze monsters zijn vervolgens gesorteerd om de samenstelling van het restafval te bepalen (zie tabel 1). Tabel 1: Resultaten onderzoek samenstelling restafval Sorteeranalyses 2012

GFT keukenafval GFT tuinafval Kunststof verpakkingen Kunststof overig Oud-papier en karton herbr. Oud-papier en karton overig Glas Textiel Luiers Drankenkartons Metalen Apparaten Hout Steen/puin KCA Zeefdoorval (0-20 mm) Overig Totaal

Kilogram per inwoner per jaar in restafval Laagbouw Laagbouw Gemiddeld Hoogbouw buitengebied kernen (*) 61,6 3,2 7,9 7,6 10,1 9,5 5,2 7,6 4,5 7,4 9,3 1,3 1,4 8,2 1,3 20,3 8,8 175

56,8 8,5 8,0 5,2 10,9 8,5 7,6 5,4 9,1 6,7 9,1 0,9 1,4 5,8 0,2 20,1 10,8 175

65,4 11,7 8,7 6,1 18,0 9,0 10,3 8,4 8,3 6,1 6,7 0,7 2,1 0,7 0,1 10,0 2,5 175

58,6 7,8 8,0 5,8 11,5 8,7 7,4 6,1 8,1 6,8 8,9 1,0 1,5 5,8 0,4 19,1 9,6 175

(*) Uitgaande van 20 % inwoners “laagbouw buitengebied”, 70 % inwoners “laagbouw kernen” en 10 % inwoners “hoogbouw”.

Uit de informatie in de tabel kan geconcludeerd worden dat het restafval nog veel afvalstoffen bevat die (mits apart ingezameld) als grondstof kunnen worden gebruikt. Uit het onderzoek in 2012 is verder het volgende gebleken: 

de inwoners produceren jaarlijks circa 175 kilogram restafval per persoon;



met name het aandeel keukenafval is aanzienlijk (33 procent van de totale hoeveelheid restafval);



het restafval van bewoners hoogbouw bevat aanzienlijk meer oud-papier en karton (OPK) dan het restafval van bewoners laagbouw;



het restafval afkomstig uit het buitengebied bevat veel meer KCA dan het restafval uit de woonkernen en de hoogbouw.

27

Ten opzichte van het jaar 2009 is de hoeveelheid restafval per persoon gedaald (van 198 kg naar 175 kg per jaar). Dat is een positieve ontwikkeling. Met name de hoeveelheid GFT-afval en kunststoffen in het restafval is afgenomen (zie tabel 2). Deze afname is wat de kunststoffen betreft goed te verklaren, want in de loop van 2009 is in Lingewaard gestart met een gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen. Dat er minder GFT-afval in het restafval zit, is echter niet volledig te verklaren. In 2011 is circa 5 kg GFT-afval per inwoner meer gescheiden ingezameld dan in 2009, maar dat verklaart niet de totale afname van bijna 18 kg GFT-afval per inwoner in het restafval. De afname kan ook het gevolg zijn van het composteren van tuinafval in eigen tuin of van het illegaal storten of verbranden van tuinafval. Hierover is echter geen kwantitatieve informatie beschikbaar. Tabel 2: Vergelijking samenstelling restafval in 2009 en 2012

GFT-afval Kunststoffen (*) Oud-papier en karton (**) Glas Textiel Overig TOTAAL (*) verpakkingen (**) herbruikbaar deel

Kilogram per inwoner per jaar in restafval In 2009 In 2012 84 66 47 8 10 11 6 7 5 6 46 75 198 175

28

BIJLAGE 4: INNOVATIES AFVALINZAMELING Afval Loont In september 2011 werd een proef gestart in de gemeente Pijnacker-Nootdorp met een nieuw en bijzonder afvalinzamelingsconcept: het concept “Afval Loont”. Er werden op genoemde datum 6 filialen geopend, waar inwoners hun gescheiden afval kunnen aanbieden. Bijzonder daarbij was dat de inwoners daarvoor een financiële vergoeding ontvangen. Het initiatief was een samenwerking tussen de gemeente Pijnacker- Nootdorp, afvalinzamelaar Avalex en Ryck, de Nederlandse Recycle Bank. De inwoners van Pijnacker-Nootdorp konden plastic, papier, kleding en kleine elektrische apparaten inleveren bij 1 van de 6 filialen van Ryck. In de filialen werd het afval gewogen en werd het gewicht in geld digitaal bijgeboekt op de rekening via de persoonsgebonden Ryckaart. De spaarder kon kiezen of hij het geld zelf wilde houden of dat het geld werd overgemaakt naar een vereniging of goed doel. Iedereen kwam in aanmerking voor de Ryckaart: jong en oud. Bedrijven werden vooralsnog uitgesloten. De afvalinzamelaar Avalex haalde het gescheiden afval op bij de filialen en zorgde ervoor dat het als grondstof voor recycling werd aangeleverd bij de afvalverwerkers. Tijdens een evaluatie van de proef in 2012 bleek onder meer het volgende : 

de vooraf veronderstelde afvalscheidingsresultaten werden niet bereikt. De inkomsten uit opbrengsten van grondstoffen en vermeden verwerkingskosten waren hierdoor lager dan begroot;



de hoeveelheid restafval was met 7 tot 9 procent verminderd;



de gemaakte netto-kosten (ongeveer 1 miljoen Euro´s) waren een aanzienlijke overschrijding van de begrote netto-kosten;



overschrijdingen van de begroting waren met name te vinden op de posten inrichting depots, bemensing depots, managementkosten en besparing op bestaande voorzieningen. Deze overschrijdingen werden vooral veroorzaakt door aanpassingen in het concept tijdens de pilot en de noodzakelijke implementatiebegeleiding hiervoor en de uiteindelijke keuze voor onder- en bovengrondse perscontainers;



doordat er gedurende de gehele pilotperiode verschuiving optrad van afval tussen de bestaande inzamelvoorzieningen en de Ryck filialen, ontbrak een stabiele situatie waarin logistieke optimalisatie volledig geëffectueerd kon worden.

29

Gelet op bovenstaande conclusies kon de pilot geen onverdeeld succes worden genoemd en werden reeds enkele filialen gesloten om de kosten te beperken. Afval Loont biedt bovendien geen oplossing voor alle inwoners en moet daarom gezien worden als een extra inzamelsysteem naast het reeds bestaande systeem (en dat is financieel niet optimaal). De afvalinzamelbedrijven, waarmee tijdens het deelproject “Onderzoek” gesproken werd, verwachtten niet dat Afval Loont een succes zou worden. Zij hebben inmiddels gelijk gekregen, want onlangs heeft de gemeenteraad van Pijnacker-Noordorp de stekker uit het project Afval Loont getrokken en is de verantwoordelijk wethouder afgetreden. De gemeente verkeerde in de veronderstelling dat ze geen risico liep en dat eventuele tegenvallende resultaten voor rekening van initiatiefnemer Avalex zouden komen. Dat bleek een misrekening. Extra minicontainer(s) In een groot aantal gemeenten zijn proeven gaande, waarbij huishoudens één of meer extra minicontainers ontvangen om het scheiden aan de bron van herbruikbare afvalcomponenten te stimuleren. ROVA voert in Amersfoort en Raalte proeven uit, waarbij huishoudens 4 minicontainers hebben (voor GFT-afval, kunststofverpakkingen, oud-papier en restafval). Van Gansewinkel heeft in de gemeente Krimpen a/d IJssel de zogenaamde “basisbak” geïntroduceerd: een extra minicontainer voor het inzamelen van kunststoffen, oud-papier, keramiek, hout, kleding en kleine huishoudelijke apparaten (als mengsel). Een scheidingsproces ná de inzameling is nodig om herbruikbare afvalcomponenten te verkrijgen. HVC doet in de gemeenten Noordoostpolder (bij 2.300 aansluitingen) en Sliedrecht (bij 1.000 aansluitingen) eveneens proeven met een extra minicontainer voor meerdere droge afvalcomponenten (papier, kunststoffen, textiel, hout, metalen, kleine elektrische apparaten). Ook daar is nascheiding nodig. In Noordoostpolder wordt het restafval eens in de 4 weken ingezameld en het GFT-afval en de droge componenten alternerend 2-wekelijks. In Sliedrecht worden de droge componenten eens in de 3 weken opgehaald (alternerend met GFT-afval en restafval). Gelet op het hoge aanbod droge componenten wordt een hogere inzamelfrequentie voor deze componenten inmiddels noodzakelijk geacht. Naar verwachting zal het restafval in Noordoostpolder en Sliedrecht in de eindsituatie naar wijkcontainers worden gebracht. Op dat moment is weer sprake van 2 minicontainers per huishouden (1 voor GFT-afval en 1 voor droge, herbruikbare componenten). Omgekeerd inzamelen Ook bij “omgekeerd inzamelen” wordt het scheiden aan de bron van herbruikbare afvalcomponenten gestimuleerd om de doelstelling 65% hergebruik te kunnen realiseren. Maar het bijzondere van “omgekeerd inzamelen” is dat gelijktijdig het serviceniveau bij de inzameling van restafval wordt verlaagd.

30

Afvalscheiding eenvoudiger maken (faciliteren), maar bovendien afvalscheiding aantrekkelijker maken door het aanbieden van restafval moeilijker te maken, daar draait het om. Afvalscheiding wordt gefaciliteerd door het beschikbaar stellen van één of meer extra minicontainers aan huishoudens in laagbouwwoningen en door het plaatsen van extra wijkcontainers nabij hoogbouwwoningen. Het aanbieden van restafval wordt moeilijker gemaakt door bewoners van laagbouwwoningen te verplichten hun restafval zelf naar een verzamelcontainer in de wijk te brengen of te verplichten gebruik te maken van een minicontainer voor restafval met een geringere opslagcapaciteit dan voorheen. “Omgekeerd inzamelen” mag zich verheugen in een grote belangstelling, ook in de omgeving van Lingewaard (de gemeente Arnhem start in 2013 met “omgekeerd inzamelen” in een drietal wijken). Hieronder een voorbeeld. “Omgekeerd inzamelen” wordt al geruime tijd door ROVA beproefd in delen van Zwolle. Daarbij is sprake van een huis-aan-huis inzameling van kunststofverpakkingen, GFT-afval en oud-papier in minicontainers. Het restafval wordt naar ondergrondse verzamelcontainers gebracht. ROVA, de gemeente Zwolle en de bewoners zijn positief over de resultaten van de proeven. Circa 75% van de bewoners wil het “omgekeerd inzamelen” ook na de proef voortzetten. Naar verwachting zal de nieuwe manier van inzamelen eind 2016 in een heel Zwolle zijn ingevoerd. Enkele resultaten: 

in de pilotwijken werd in 2011 ruim 53 kg kunststofverpakkingen per aansluiting ingezameld. In de overige delen van Zwolle (zonder “omgekeerd inzamelen”) was het inzamelresultaat slechts 11 kg per aansluiting;



in de pilotwijken was de hoeveelheid restafval in 2011 circa 452 kg per aansluiting. In de overige delen van Zwolle (zonder “omgekeerd inzamelen”) was de hoeveelheid restafval circa 542 kg per aansluiting (dat is 20% meer);



het restafval in de pilotwijken bevat bijna 9 procent minder kunststoffen dan het restafval in de overige delen van Zwolle;



het restafval in de pilotwijken bevat bijna 23 procent minder oud-papier dan het restafval in de overige delen van Zwolle;



het restafval in de pilotwijken bevat bijna 24 procent minder GFT-afval dan het restafval in de overige delen van Zwolle.

Bij “omgekeerd inzamelen” is de keuze van de locaties van de ondergrondse containers belangrijk. In Zwolle kiest men logische plekken, zoals plekken langs routes waar men de buurt verlaat. Er komt daar één ondergrondse container voor ongeveer 100 woningen. De afstand tot de container is vanzelfsprekend eveneens belangrijk; een afstand van 200 meter wordt aanvaardbaar geacht, aangezien inwoners niet meerdere malen per week met een grote zware zak naar de

31

verzamelcontainer behoeven te lopen (de hoeveelheid restafval neemt af en kan in kleinere zakken worden aangeleverd). Bij “omgekeerd inzamelen” worden bewoners van het buitengebied geacht hun zak met restafval naar een verzamelcontainer in de dorpskern te brengen. Een minicontainer voor restafval, die na aanmelding op een vaste dag wordt geleegd, zou een alternatief kunnen zijn voor het buitengebied.

32

BIJLAGE 5: DRANKENVERPAKKINGEN Huidige situatie Lingewaard kent op dit moment geen gescheiden inzameling van drankverpakkingen, zoals blikjes en drankenkartons voor frisdranken, melk, yoghurt, etc. Deze verpakkingen worden nu als restafval ingezameld en verwerkt. Veel restafval in Nederland (ook dat uit Lingewaard) wordt verwerkt in moderne afvalverbrandingsinstallaties. Daar wordt zowel staal als aluminium teruggewonnen. Staal wordt uit het restafval gehaald m.b.v. magneten. Aluminium wordt m.b.v. zogenaamde Eddy current technieken uit de verbrandingsslakken gescheiden. Volgens de Stichting Hergebruik Blik wordt momenteel reeds circa 85% van het blik gerecycled in Nederland. Gelet op het bovenstaande waren nagenoeg alle deelnemers aan de Politieke Markt in december 2012 van mening dat een aparte inzameling van blik niet nodig is. Dit neemt niet weg dat er wel alternatieven voor blik te onderscheiden zijn. Alternatieven voor blik Alternatief “wijkcontainers”: Een gescheiden inzameling van blik met behulp van wijkcontainers vindt in een beperkt aantal gemeenten plaats. Het is een relatief dure inzamelmethode. Alternatief “minicontainer droge componenten”: Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt (bij laagbouwwoningen) voor het inzamelen van een mengsel van droge afvalcomponenten, waaronder blik. Alternatieven voor drankenkartons Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er 6,8 kg drankenkartons per inwoner in het restafval van Lingewaard. Hergebruik van drankenkartons is goed mogelijk. In tientallen Nederlandse gemeenten worden drankenkartons gescheiden ingezameld. Ook in Duitsland en België worden drankenkartons op grote schaal gescheiden ingezameld. De in Nederland ingezamelde drankenkartons worden op een aantal locaties in Nederland geperst en gebaald, waarna de stichting Hedra zorgt voor transport en recycling. Tijdens de uitvoering van het deelproject Onderzoek in 2012 hebben enkele inwoners gevraagd om een gescheiden inzameling van drankenkartons in Lingewaard, daarbij verwijzend naar de goede resultaten in andere gemeenten en landen. Ook de afvalinzamelaars, waarmee in 2012 is gesproken, onderschrijven dat een gescheiden inzameling en verwerking van drankenkartons goed mogelijk is, maar waarschuwen wel voor het volgende: 

het gaat hier om een afvalfractie, die niet samen met andere afvalcomponenten, zoals papier en textiel moet worden ingezameld. De restjes vloeistoffen die nog in de drankenkartons aanwezig zijn, zullen die afvalcomponenten namelijk vervuilen (zeker wanneer de afvalstoffen worden ingezameld met voertuigen met een “worm”); 33



drankenkartons met bijvoorbeeld sinaasappelsap schimmelen snel en als sprake is van schimmelvorming, dan is de papierindustrie niet meer geïnteresseerd in de drankenkartons. Dit betekent dat de drankenkartons relatief snel moeten worden afgeleverd bij de verwerker.

Alternatief “wijkcontainers”: Een gescheiden inzameling van drankenkartons is met behulp van wijkcontainers vindt in een beperkt aantal gemeenten plaats. Het is een relatief dure inzamelmethode. Alternatief “minicontainer droge componenten”: Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt voor de gescheiden inzameling van meerdere droge afvalcomponenten, waaronder drankenkartons. Alternatief ”Afvalbrengstation” De drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard mogen op dit moment geen drankenkartons accepteren. De gemeente kan proberen te bewerkstelligen dat op ten minste 1 particulier afvalbrengstation drankenkartons kunnen worden afgegeven. Echter, Lingewaard streeft naar een moderne (boven)gemeentelijke milieustraat. Een dergelijke milieustraat heeft ook voorzieningen voor de inname van drankenkartons.

34

BIJLAGE 6: LUIERS-INCONTINENTIEMATERIAAL Huidige situatie De gemeente Lingewaard kent een gescheiden inzameling van luiers bij 9 kinderdagverblijven (zie tabel 1). De inzameling wordt uitgevoerd door “SITA”. In totaal zijn 12 containers bij de kinderdagverblijven geplaatst met een gezamenlijk opslagcapaciteit van ruim 16.150 m3. De meeste containers worden wekelijks geleegd (één container twee keer per week). Tabel 1: Kinderdagverblijven met een gescheiden inzameling van luiers Naam kinderdagverblijf Organisatie Kern KDV De Wolkenwereld Zonnekinderen Bemmel KDV ’t Piratennest SKAR Haalderen KDV De Sterrenregen Zonnekinderen Gendt KDV De Toverbal SKAR Huissen KDV Twinkel SKAR Huissen KDV De Morgenster (*) Zonnekinderen Huissen KDV Kapstok (*) Zonnekinderen Huissen KDV De Volle Maan Zonnekinderen Huissen Peuterspeelzaal Pinkeltje -Angeren (*) Dit rapport beschrijft de situatie in 2011. Inmiddels is dit kinderdagverblijf gesloten. Op het gemeentehuis kunnen speciale zakken worden gekocht voor het tijdelijk opslaan van de gebruikte luiers. De volle zakken worden vervolgens in de containers bij de kinderdagverblijven geworpen. In “afvalland” worden verschillende cijfers gehanteerd voor het soortelijk gewicht van gebruikte luiers (cijfers die variëren van 100 kg/m3 tot 250 kg/m3). Uitgaande van een soortelijk gewicht van 250 kg/m3 wordt jaarlijks 209,8 ton luiers bij de kinderdagverblijven ingezameld d.w.z. 4,6 kg per inwoner. De door “SITA” ingezamelde luiers worden afgevoerd naar “Orgaworld” in Lelystad. Daar wordt deze afvalstroom, samen met GFT-afval, allereerst vergist en vervolgens gecomposteerd. De kosten van de gescheiden inzameling en verwerking van luiers worden door de gemeente en de kinderdagverblijven gezamenlijk gedragen. Huishoudens met veel incontinentiemateriaal (gebruikt door ouderen) krijgen op verzoek een aparte 180 liter minicontainer die wekelijks gratis ter lediging kan worden aangeboden. Op dit moment gaat het om 15 huishoudens in Lingewaard. De containers worden gratis verstrekt op basis van een indicatie door het CIZ. De containers zijn niet bedoeld voor luiers van babies. De containers worden door “Van Gansewinkel” geleegd in de duocontainerroute en de luiers worden als restafval verwerkt. Alternatieven Zoals aangegeven in bijlage 7 zitten er nog veel luiers in het restafval (circa 8,1 kg per inwoner). Er zijn echter nauwelijks initiatieven in Nederland om de gescheiden inzameling van luiers bij huishoudens te intensiveren of te verbeteren. Steeds meer gemeenten stoppen zelfs volledig met de gescheiden inzameling van luiers. Zo stopte ook de gemeente Zwolle op 1 september 2012, omdat de milieuvoordelen van een gescheiden verwerking onduidelijk zijn en financiële voordelen ontbreken.

35

Aanvankelijk was er de verwerkingsinrichting van Knowaste in Arnhem waar een plastic- en papierfractie uit de gebruikte luiers werd teruggewonnen en het restant werd gecomposteerd. Dit bedrijf is echter failliet gegaan. Diverse gemeenten, waaronder Lingewaard, hebben vervolgens hun luiers laten verwerken door “Orgaworld” in Lelystad waar de luiers samen met GFT-afval worden vergist. Na vergisting wordt het materiaal verwerkt tot compost. Het milieuvoordeel van deze vorm van verwerking is lager dan het milieuvoordeel van de verwerking door Knowaste. Het is bovendien onzeker of de door Orgaworld uit luiers en GFT-afval geproduceerde compost op termijn wel mag worden afgezet in Nederland (in Duitsland bestaat reeds een afzetverbod voor dergelijke compost). Ten slotte, het is ook vreemd burgers te vragen luiers te scheiden als de gescheiden luiers vervolgens bij de verwerking weer aan ander afval (GFT-afval) worden toegevoegd. Gelet op het bovenstaande is het gelijktijdig inzamelen van GFT-afval en luiers evenmin gewenst. Ook de afvalinzamelaars, waarmee tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” gesproken is, plaatsen hun vraagtekens bij een gescheiden inzameling en verwerking van luiers en incontinentiemateriaal, met name omdat er steeds meer absorptiekorrels in deze producten zitten en steeds minder papiervezels. Tijdens de Politieke Markt in december 2012 was een meerderheid van de aanwezigen van mening dat een gescheiden inzameling van luiers en incontinentiemateriaal niet langer zinvol is. Opgemerkt wordt dat het nog onduidelijk is wat het effect zal zijn van het stoppen met de scheiding van luiers en incontinentiemateriaal op het scheidingsgedrag van de burgers (de scheiding van andere afvalcomponenten). Door te stoppen met de inzameling van luiers bij kinderdagverblijven zal de hoeveelheid huishoudelijk restafval toenemen, maar niet met de volledige (op de vorige pagina berekende) 4,6 kg/inwoner. De luiers die in de huishoudens worden gebruikt, zullen bij het restafval komen, maar de luiers van de kinderdagverblijven zullen als “bedrijfsafval” worden afgevoerd.

36

BIJLAGE 7: KLEIN CHEMISCH AFVAL Huidige situatie Klein chemisch afval (KCA) wordt in Lingewaard ingezameld m.b.v. de “gifbus”. Het gaat hier om een voertuig dat 1 keer per maand (altijd een zaterdag) voor een korte periode op 9 verschillende locaties in Lingewaard staat (zie tabel 1). Tabel 1: Standplaatsen “gifbus” Kern Bemmel Haalderen Gendt Doornenburg Angeren Huissen Huissen Huissen Huissen

Locatie Kloosterplaats Mariaplein Julianaplein Kerkstraat Emmastraat Brink Kampstuk Klaphek Raadhuisplein

Datum 2 zaterdag 2e zaterdag 2e zaterdag 2e zaterdag 2e zaterdag 4e zaterdag 4e zaterdag 4e zaterdag 4e zaterdag e

Tijdstip 09.00 – 10.00 10.15 – 11.15 12.30 – 13.30 13.45 – 14.45 15.00 – 16.00 08.30 – 10.00 10.15 – 11.45 12.45 – 14.15 14.30 – 16.00

Bij de “gifbus” kunnen ook de volgende afvalstoffen gratis worden afgegeven: frituurvet en frituurolie (mits deugdelijk verpakt), gasontladingslampen, spaarlampen en kleine huishoudelijke elektrische en elektronische apparaten. Sommige KCA-stromen kunnen ook op andere plaatsen worden afgegeven. Batterijen kunnen bij diverse winkels worden ingeleverd. Gebruikte injectiespuiten en oude medicijnen worden door de apotheek ingenomen. Gasontladingslampen en spaarlampen kunnen worden afgegeven in diverse winkels bij aankoop van nieuwe lampen. Gasontladingslampen en spaarlampen kunnen ook worden gebracht naar het particuliere afvalbrengstation van de firma Van Dalen in Huissen. De gemeente heeft een overeenkomst met “SITA” voor het inzamelen m.b.v. de “gifbus”, het sorteren, verpakken en verwerken van KCA. In 2012 werd met de “gifbus” bijna 0,5 kg KCA per inwoner ingezameld (zie tabel 2). De resultaten per standplaats zijn niet nauwkeurig bekend. Tabel 2: Resultaten gescheiden inzameling KCA Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (kg) 20.264 21.674 19.091 18.394 21.898

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789

Hoeveelheid (kg/inw.) 0,45 0,48 0,42 0,40 0,48

37

Het huidige resultaat (circa 0,5 kg KCA per inwoner) is aanzienlijk minder dan de doelstelling van 2 kg per inwoner. Daarbij moet evenwel het volgende worden opgemerkt: 

de doelstelling voor KCA is lang geleden geformuleerd. Inmiddels mogen sommige KCAstromen deel uitmaken van het restafval en in een moderne afvalverbrandingsinstallatie (met een hoog energetisch rendement en een vergaande rookgasreiniging) worden verwerkt;



het is niet bekend hoeveel KCA wordt ingeleverd in winkels en apotheken en bij de particuliere afvalbrengstations in Lingewaard.

Echter, zelfs bij een halvering van de doelstelling scoort Lingewaard nog steeds slecht en ook aanzienlijk slechter dan de benchmark gemeenten (zie bijlage 2). Er zit met name veel KCA in het restafval uit het buitengebied van Lingewaard. Er is dus alle aanleiding om alternatieven te beschouwen. Het is daarbij belangrijk te beseffen dat het ideale systeem voor de gescheiden inzameling van KCA niet bestaat. Er zijn gemeenten waar burgers hun KCA slechts enkele uren per week op één plaats kunnen afgeven, en waar weinig aan voorlichting wordt gedaan, maar waar de inzamelresultaten desondanks goed zijn. Er zijn echter ook gemeenten met een milieustraat waar zes dagen per week KCA gebracht kan worden, en die veel aan voorlichting doen, maar waar de inzamelresultaten niet goed zijn. Kortom, er zijn veel onzekerheden. De volgende alternatieven voor resultaatverbetering worden onderscheiden: Alternatief “Gifbus meer inzetten” Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is op de website van de gemeente de volgende stelling gepresenteerd: “Er zijn in Lingewaard voldoende afgiftemogelijkheden voor klein chemisch afval (KCA). Dat de gifbus slechts 1 x per maand komt, is geen probleem”. Circa 46 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het oneens met de stelling. De “gifbus” is volgens de deelnemers aan de peiling dus geen onverdeeld succes. Op de website van de gemeente is in 2012 ook de volgende stelling gepresenteerd: “De “gifbus” staat niet lang genoeg in mijn buurt en daarom houd ik mijn KCA niet apart.” Circa 34 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Dit kan betekenen dat een aanzienlijk deel van de mensen vindt dat de “gifbus” langer in hun buurt aanwezig zou moeten zijn. Ook de wijkorganisaties onderschrijven dit standpunt. Gelet op het bovenstaande, zal er naar verwachting meer KCA worden ingezameld als de “gifbus” vaker en/of langer op de standplaatsen aanwezig is. Het meer inzetten van de “gifbus” wordt om de volgende redenen echter niet verstandig geacht: 

inzamelen m.b.v. een “gifbus” is een relatief dure methode;



in gemeenten waar én een milieustraat voor KCA beschikbaar is én een “gifbus” wordt ingezet, wordt veruit het meeste KCA ingezameld op de milieustraat;

38



zoals vermeld in bijlage 15 wordt de haalbaarheid van een moderne milieustraat onderzocht. Een dergelijke milieustraat heeft ook voorzieningen voor de inname van KCA;



uit de dialoog met de burgers en de wijkplatforms in 2012 is gebleken dat men de voorkeur geeft aan een milieustraat waar op maandag t/m zaterdag KCA gratis kan worden afgegeven.

Alternatief ”Afvalbrengstation” Niet alle particuliere afvalbrengstations in Lingewaard mogen op dit moment alle huishoudelijke KCA-stromen accepteren. De gemeente kan proberen te bewerkstelligen dat KCA op ten minste 1 particulier afvalbrengstation grátis kan worden afgegeven. Echter, zoals eerder vermeld, wordt gestreefd naar een moderne (boven)gemeentelijke milieustraat. Een dergelijke milieustraat heeft ook voorzieningen voor de inname van KCA. Alternatief “Winkels” Er komen steeds meer mogelijkheden om bepaalde KCA-stromen in winkels af te geven. Hierbij kan gedacht worden aan: 

speciale containers voor de inzameling van frituurvet en –olie. Deze containers kunnen bijvoorbeeld worden geplaatst in supermarkten, bij (sport)clubs en op milieustraten, maar niet in de openbare ruimte. Bij plaatsing moet aandacht worden geschonken aan o.a. het aanwezige brandgevaar en vergunning technische aspecten. Vanaf september 2012 voeren het Voorlichtingsbureau MVO (margarine, vetten en oliën) en Stichting RIONED de landelijke campagne “Vet, recycle het”. Gemeenten kunnen op de campagne aansluiten;



de acties van Stibat in winkels, gericht op het inzamelen van batterijen;



het inleveren van oude gasontladingslampen en spaarlampen bij de aankoop van nieuwe energiezuinige lampen (“oud voor nieuw”);



een “inzamelstraat”, bestaande uit vier bakken, voor batterijen, TL-buizen, spaarlampen en kleine elektrische apparaten bij vestigingen van de Gamma (zie ook bijlage 13).

De gemeente kan via voorlichting bevorderen dat gebruik wordt gemaakt van bovenstaande mogelijkheden. Het kwantitatieve effect daarvan is echter niet aan te geven, omdat de ingezamelde hoeveelheden KCA niet altijd worden geregistreerd.

39

BIJLAGE 8: GLAS Huidige situatie Glazen flessen en potten worden in Lingewaard ingezameld m.b.v. ondergrondse en bovengrondse wijkcontainers (in totaal 36 containers). Ruiten en ander vlakglas kunnen op werkdagen tussen 9.00 uur en 11.00 uur gratis worden afgegeven bij de gemeentewerf (Lingewal 6a, Bemmel). Jaarlijks wordt ruim 25 kg glas per inwoner gescheiden ingezameld (zie tabel 1). Dat is meer dan de huidige doelstelling van 23 kg per inwoner en dus een goed resultaat. Lingewaard scoort ook beter dan de benchmark gemeenten (zie bijlage 2). In tabel 2 zijn de resultaten in 2012 per kern vermeld. Daaruit blijkt dat met name in Bemmel en Gendt veel glas wordt ingezameld. De resultaten in Angeren, Doornenburg en Haalderen drukken het gemiddelde resultaat. Tabel 1: Resultaten gescheiden inzameling glas Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 1.026,2 1.196,2 1.153,1 1.154,5 1.157,5

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789


Tabel 2: Resultaten gescheiden inzameling glas 2012 per kern Kern Huissen Bemmel Gendt Angeren Doornenburg Haalderen Totaal

Hoeveelheid (kg) 444.430 397.585 199.505 54.595 37.625 23.785 1.157.525

Aantal inwoners 18.260 12.698 7.198 2.864 2.729 2.040 45.789

Hoeveelheid (kg/inw.) 24,34 31,31 27,72 19,06 13,79 11,66 25,28

Alternatief “Andere inzamelmethode” Glas kan ook op andere manieren dan m.b.v. wijkcontainers worden ingezameld. De gescheiden inzameling van glas m.b.v. wijkcontainers is echter een beproefd systeem. De eerste wijkcontainer voor glas in Nederland werd al in 1978 geplaatst (in ’s-Hertogenbosch). Inmiddels staan er circa 25.000 wijkcontainers in Nederland. Het inzamelsysteem met wijkcontainers staat in “afvalland” dan ook absoluut niet ter discussie. Ook in gemeenten waar een aparte minicontainer wordt gebruikt voor de inzameling van meerdere droge afvalcomponenten (zie bijlage 4), behoort glas niet tot die componenten.

40

Tijdens de uitvoering in 2012 van het deelproject “Onderzoek” zijn ook geen klachten over het huidige inzamelsysteem voor glas ontvangen. Vanzelfsprekend wordt in veel gemeenten wel bezien hoe de inzamelresultaten met het huidige systeem van wijkcontainers verder kunnen worden verbeterd. Dat een verbetering van de resultaten ook in Lingewaard mogelijk is, blijkt uit de samenstelling van het restafval. Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er nog ruim 7 kg glas per inwoner in het restafval. De volgende alternatieven voor resultaatverbetering worden onderscheiden: Alternatief “Betere locaties wijkcontainers” Het is belangrijk dat de locatie van een wijkcontainer goed is gekozen (een container op een slecht bereikbare locatie ontvangt vanzelfsprekend weinig glas, een container op een parkeerplaats nabij een supermarkt of winkelcentrum zal daarentegen veel glas ontvangen). Het inzamelresultaat verschilt dan ook per locatie. In Lingewaard wordt het inzamelresultaat per locatie geregistreerd, zodat een optimalisatie mogelijk is. Tabel 3 presenteert de locaties met de drie beste en de drie slechtste inzamelresultaten. De locaties in Lingewaard met de beste inzamelresultaten bevinden zich nabij een supermarkt. Tabel 3: Locaties met beste en slechtste inzamelresultaten glas in 2012 Beste locaties Wagenweg Huissen St.Maartenstr. Gendt Pollenbrink Bemmel

47.275 kg/container 46.730 kg/container 41.373 kg/container

Slechtste locaties Bonenkamp Bemmel Julianaplein Gendt Arnh. Poort Huissen

11.550 kg/container 15.270 kg/container 16.545 kg/container

De drie beste locaties in 2012 zijn gelijk aan de drie beste locaties in 2011. Hetzelfde geldt voor de slechtste locaties. Aangenomen wordt dat het inzamelresultaat (de hoeveelheid gescheiden ingezameld glas) door een optimalisatie van de locaties van glascontainers met maximaal 5% kan worden verbeterd d.w.z. met circa 1,25 kg/inwoner. Alternatief “Extra wijkcontainers” Het is evident dat meer glas zal worden ingezameld als het aantal wijkcontainers wordt uitgebreid. Dit gaat echter ook gepaard met extra kosten. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat er geen eenduidig verband is tussen de inzamelresultaten en de “glasbakkendichtheid”. Meerdere met Lingewaard vergelijkbare gemeenten hebben een hogere “glasbakkendichtheid”, maar slechtere inzamelresultaten. Een geaccepteerde richtlijn voor de “glasbakkendichtheid” is 1 glasbak (wijkcontainer) per 650 inwoners.

41

In 2012 was de “glasbakkendichtheid” in Lingewaard 1 glasbak (wijkcontainer) per 1.267 inwoners. Lingewaard heeft dus relatief weinig glasbakken, maar desondanks is de oude doelstelling van 23 kg glas/inwoner al gerealiseerd. De opslagcapaciteit van het inzamelsysteem voor glas wordt niet uitsluitend bepaald door het het aantal glasbakken, maar ook door de ledigingsfrequentie. Er moeten 10 glasbakken worden bijgeplaatst om een “glasbakkendichtheid” van 1 glasbak per 1.000 inwoners te verkrijgen. Het aantal glasbakken in Lingewaard zou hierdoor met bijna 28% toenemen. Aangenomen wordt dat de hoeveelheid gescheiden ingezameld glas hierdoor met circa 10 % zou kunnen toenemen (d.w.z. met circa 2,5 kg/inwoner). Alternatief “Vlakglas” Vlakglas kan nu worden afgegeven op de gemeentewerf in Bemmel. Zoals vermeld in bijlage 15 wordt de haalbaarheid van een moderne milieustraat onderzocht. Een dergelijke milieustraat heeft ook voorzieningen voor de inname van vlakglas.

42

BIJLAGE 9: TEXTIEL Huidige situatie Textiel wordt in Lingewaard ingezameld m.b.v. onder andere ondergrondse en bovengrondse wijkcontainers (in totaal 21 containers). De 4 ondergrondse wijkcontainers zijn eigendom van de gemeente, de 17 bovengrondse containers zijn van “KICI”. Alle wijkcontainers worden geleegd door “KICI”. Met de opbrengst steunt KICI goede doelen in binnen- en buitenland. Hoofdbegunstigde is het Nederlandse Rode Kruis. Daarnaast wordt textiel 4 x per jaar aan huis ingezameld (iedere keer door een andere organisatie, in 2012 door de stichting “Samenwerking Ontwikkeling Sahellanden”, stichting “Aktie ‘68”, stichting “Pandilla Ontwikkelingshulp” en de vereniging “Paardrijden Gehandicapten Oost”). De vergoeding voor het ingezamelde textiel gaat volledig naar bovengenoemde inzamelaars. De enige kostenpost voor de gemeente wordt gevormd door de kapitaallasten en de onderhoudskosten van de 4 ondergrondse wijkcontainers. Jaarlijks wordt circa 7 kg textiel per inwoner gescheiden ingezameld (zie tabel 1). Dat is aanzienlijk meer dan de doelstelling van 5 kg per inwoner en dus een goed resultaat. Lingewaard scoort ook beter dan de benchmark gemeenten (zie bijlage 2). De kwaliteit van het ingezamelde textiel neemt de laatste jaren af (kleding wordt langer gedragen en er wordt ook vaker goedkope kleding gekocht). Tabel 1: Resultaten gescheiden inzameling textiel Jaar 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 302,28 318,65 324,55 297

Aantal inwoners 45.083 45.428 45.605 45.789

Hoeveelheid (kg/inw.) 6,70 7,01 7,12 6,5

Van de circa 297 ton textiel in 2012 werd 26 ton (= bijna 9 %) aan huis ingezameld en 271 ton (= ruim 91 %) ingezameld m.b.v. wijkcontainers. De resultaten per locatie en gemeente zijn vermeld in tabel 2. Tabel 2: Resultaten inzameling textiel in 2012 per locatie Kern Bemmel Bemmel Haalderen Gendt Gendt Doornenburg Angeren Huissen Huissen Huissen

Locatie Kloosterplaats Pollenbrink Mariaplein St Maartenstraat Dorpstraat Kerkstraat Jan Joostenstraat Wagenweg Klaphek Molenweide

Aantal cont. 3 3 1 2 2 1 2 2 3 2

Kilogrammen 50.490 28.835 9.720 21.080 24.025 8.515 18.115 39.200 36.360 34.870

Kg/inwoner 6,25 4,76 6,27 3,12 6,33 6,05

43

Zelf inzamelen ? De gescheiden inzameling van textiel wordt in Lingewaard volledig verzorgd door organisaties die werken voor “het goede doel”. Echter, steeds meer gemeenten gaan ertoe over zelf textiel in te zamelen. De vergoeding voor textiel is momenteel namelijk hoger dan de inzamelkosten. Dit betekent dat een verlaging van de afvalstoffenheffing mogelijk is als de gemeente zelf het textiel inzamelt en ook zelf de vergoeding voor het ingezamelde textiel incasseert. Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is de volgende stelling gepresenteerd op de website van de gemeente: “De gemeente moet textiel zelf inzamelen om zo de afvalstoffenheffing met enkele euro’s per jaar te kunnen verlagen. De vergoeding voor textiel moet dus niet naar “het goede doel” gaan”. Circa 68% procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het oneens met de stelling. Dit is een indicatie dat een ruime meerderheid “het goede doel” belangrijker vindt dan enkele euro’s eigen voordeel. Ook de wijkplatforms hebben aangegeven dat als het goed gaat met de textielinzameling (en dat is zo in Lingewaard), je die inzameling niet moet wijzigen. Ook werd door de wijkorganisaties opgemerkt dat een zorgvuldige selectie nodig is van organisaties die aan huis textiel mogen inzamelen. De gemeente onderschrijft dit. Het is belangrijk dat een hoog percentage van de textielopbrengst naar het goede doel gaat. De inzameling van textiel m.b.v. wijkcontainers wordt bij voorkeur uitgevoerd door een organisatie die aan de volgende eisen voldoet:     

een hoog percentage van de opbrengst gaat naar het goede doel; de sortering van textiel vindt in Nederland plaats, zodat daarbij ook invulling kan worden gegeven aan “social return” (zie bijlage 2); er is sprake van een gegarandeerde ketenbeheersing d.w.z. geen kinderarbeid, geen zwartwerk en geen milieuverontreiniging; er wordt in de keten gewerkt met gecertificeerde partners; de inzamelaar richt zich ook op het resttextiel (het minder waardevolle textiel), hij tracht te voorkomen dat deze afvalstroom in een verbrandingsinstallatie terecht komt en is daarom bezig met innovaties.

De huidige inzamelaar KICI voldoet aan deze eisen. Zoals aangegeven in bijlage 2 is het belangrijk dat lokale verenigingen en charitatieve instellingen een rol spelen bij de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval. Bekend is namelijk dat de bereidheid tot het scheiden van afval bij velen groter is wanneer men hiermee een goed (lokaal) doel steunt.

44

Alternatieven voor resultaatverbetering Het gaat bijzonder goed met de textielinzameling in Lingewaard. Er is echter nog een verbetering mogelijk, zo blijkt uit de samenstelling van het restafval. Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er nog ruim 6 kg herbruikbaar textiel per inwoner in het restafval. De volgende alternatieven voor resultaatverbetering worden onderscheiden: Alternatief “Hogere inzamelfrequentie” Op dit moment wordt in Lingewaard textiel 4 x per jaar aan huis ingezameld. Naar verwachting zal meer textiel worden ingezameld als de inzamelfrequentie wordt verhoogd. In vele gemeenten wordt een inzamelfrequentie van 6 x per jaar gehanteerd. Aan het invoeren van een hogere inzamelfrequentie zijn nagenoeg geen kosten voor de gemeente verbonden. Aannemende dat bij een frequentie van 6 x per jaar 15% meer textiel aan huis zal worden ingezameld, neemt het resultaat bij de gescheiden inzameling van textiel in Lingewaard met 0,15 x 26 = 3,9 ton toe d.w.z. met 0,08 kg/inwoner. Alternatief “Extra wijkcontainers” Het is evident dat meer textiel zal worden ingezameld als het aantal wijkcontainers wordt uitgebreid. Dit gaat echter gepaard met extra kosten. Uit diverse onderzoeken is bovendien gebleken dat er geen eenduidig verband is tussen de “textielbakkendichtheid” en de inzamelresultaten. Een geaccepteerde richtlijn voor de “textielbakkendichtheid” is 1 textielbak (wijkcontainer) per 2.500 inwoners. De opslagcapaciteit van het inzamelsysteem voor textiel wordt niet uitsluitend bepaald door het het aantal textielbakken, maar ook door de ledigingsfrequentie. De “textielbakkendichtheid” in Lingewaard was in 2012 1 textielbak (wijkcontainer) per 2.172 inwoners. Lingewaard is met deze dichtheid koploper in Nederland. Alternatief “Betere locaties wijkcontainers” Het is belangrijk dat de locatie van een wijkcontainer goed is gekozen (bijvoorbeeld op een parkeerplaats nabij een supermarkt of winkelcentrum). Het inzamelresultaat verschilt dan ook per locatie. In Lingewaard wordt het inzamelresultaat per locatie geregistreerd, zodat een optimalisatie mogelijk is. Aangenomen wordt dat het inzamelresultaat (de hoeveelheid m.b.v. wijkcontainers gescheiden ingezameld textiel ) door een optimalisatie van de locaties van de textielcontainers met maximaal 5% kan worden verbeterd d.w.z. met 0,05 x 299 ton = bijna 15 ton/jaar. Dit komt overeen met circa 0,33 kg/inwoner. Alternatief “Minicontainer droge componenten” Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt (bij laagbouwwoningen) voor het inzamelen van een mengsel van droge afvalcomponenten, waaronder textiel.

45

BIJLAGE 10: OUD-PAPIER EN KARTON Huidige situatie Oud-papier en karton (OPK) wordt in Lingewaard 12 keer per jaar (1 keer per maand) aan huis ingezameld (bij circa 90% van de huishoudens). De inzameling wordt verzorgd door “SITA” en 12 verschillende “verenigingen” (zie tabel 1). “SITA” levert daarbij het inzamelvoertuig en de chauffeur en de verenigingen leveren de “beladers”, die het OPK oppakken, het OPK in het voertuig gooien en de persinstallatie van het voertuig bedienen. Tabel 1: “Verenigingen” in 2012 betrokken bij inzameling OPK aan huis Schuttersgilde Sint Bavo Gilde Sint Gangulphus (*) Gilde Sint Laurentius (*) Voetbalvereniging SCB Voetbalvereniging De Bataven Voetbalvereniging Jonge Kracht

Harmonie Sint Caecilia Basisschool ’t Panneke Carnavalsvereniging De Narrenkap Carnavalsvereniging De Hofbrouwers Wandelsportvereniging Nooit te ver Kerkkoor Exotherm

(*) Hebben samen 1 inzamelwijk.

Bij de werkzaamheden van de “beladers” moet de veiligheid in acht worden genomen. De “beladers” ontvangen daarom een uitgebreide veiligheidsinstructie. De verenigingen, die de “beladers” leveren, hebben een adequate ongevallenverzekering. Er wordt ook OPK ingezameld met 3 magazijncontainers bij de voetbalvereniging Jonge Kracht. Een onbekend deel van het aldus ingezamelde OPK is afkomstig van bedrijven. De magazijncontainers worden in opdracht van de gemeente geplaatst en geledigd (op afroep, maar minimaal 1 keer per week) door “SITA”. De gemeente heeft een overeenkomst met “Reparco” voor de verwerking van het ingezamelde OPK. Reparco betaalt de gemeente een vergoeding voor het geleverde OPK. De hoogte van de vergoeding is gekoppeld aan de marktprijs voor OPK, maar bedraagt minimaal 25 Euro per ton OPK. In 2011 en 2012 werd gemiddeld een vergoeding van respectievelijk 120 Euro en 92 Euro per ton OPK ontvangen. Het bedrag voor 2012 is gebaseerd op de ontvangen vergoedingen in de maanden januari t/m november. Gemiddeld over de laatste vier jaar is circa 77,5 kg OPK per inwoner gescheiden ingezameld (zie tabel 2). Dat is minder dan de huidige doelstelling van 90 kg per inwoner. Er is bovendien sprake van een dalende tendens. Van de circa 3.221 ton OPK in 2012 werd 2.749 ton (= 85 %) aan huis ingezameld en 472 ton (= 15 %) ingezameld m.b.v. de magazijncontainers bij VV Jonge Kracht.

46

Tabel 2: Resultaten gescheiden inzameling OPK Jaar 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 3.698 3.613 3.560 3.221

Aantal inwoners 45.083 45.428 45.605 45.789


Het is een landelijke trend dat het aanbod van oud-papier afneemt (o.a. door de toenemende digitalisering en de economisch mindere tijden, waardoor bijvoorbeeld minder reclamefolders worden verspreid). Een groot aantal huishoudens tracht het ontstaan van afval te voorkomen (afvalpreventie !) door een NEE-NEE sticker of NEE-JA sticker op hun brievenbus te plakken. Met de NEE-NEE sticker geven zij aan geen reclamedrukwerk en huis-aan-huis bladen te willen ontvangen. Een NEE-JA sticker wil zeggen: geen reclamedrukwerk, maar wel huis-aan-huis bladen. Aan het gebruik van de stickers is ook een nadeel verbonden: de plastic zak die onder huishoudens wordt verspreid voor de huis-aanhuis inzameling van textiel, zit vaak tussen reclamefolders. Dit betekent dat een huishouden geen zak ontvangt als het een NEE-NEE sticker op de brievenbus heeft. De gescheiden inzameling van OPK aan huis m.b.v. verenigingen is een beproefd systeem. Wel wordt in veel gemeenten bezien hoe de inzamelresultaten kunnen worden verbeterd. Dat een verbetering van de resultaten in Lingewaard mogelijk is, blijkt uit de samenstelling van het restafval. Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er nog ruim 11 kg herbruikbaar OPK per inwoner in het restafval. De volgende alternatieven voor resultaatverbetering worden onderscheiden: Alternatief “Hogere inzamelfrequentie” Op dit moment wordt OPK 12 x per jaar aan huis ingezameld. Naar verwachting wordt meer OPK ingezameld als de inzamelfrequentie wordt verhoogd. Dit gaat echter ook gepaard met extra kosten. Het is bovendien de vraag of de verenigingen voldoende vrijwilligers kunnen leveren wanneer OPK bijvoorbeeld 24 x per jaar zou worden ingezameld. Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is de volgende stelling gepresenteerd op de website van de gemeente: “Liever een wijkcontainer voor oud-papier en karton waarvan ik op elk gewenst moment gebruik kan maken dan 24 keer per jaar een inzameling aan huis.” Circa 59% procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Alternatief “wijkcontainers bij hoogbouw” Met name in het restafval van hoogbouw zit nog veel OPK (18 kg/inwoner; zie bijlage 3). Dit is een bekend fenomeen; in hoogbouwwoningen is veelal minder ruimte voor het bewaren van OPK. Door het plaatsen van een OPK-wijkcontainer nabij hoogbouw kunnen de bewoners op elk gewenst moment hun OPK gescheiden aanbieden (in de huidige situatie moeten zij wachten op de maandelijkse inzameling aan huis).

47

I.v.m. de gewenste beeldkwaliteit van de openbare ruimte hebben ondergrondse wijkcontainers voor OPK de voorkeur boven bovengrondse wijkcontainers. Aangezien circa 10% van de inwoners van Lingewaard in een hoogbouwwoning woont, zijn er ondergrondse OPK-containers nodig voor circa 2.000 huishoudens. Uitgaande van 100 huishoudens per ondergrondse container zijn dan 20 ondergrondse OPKcontainers nodig. Uitgaande van 4.600 hoogbouwbewoners en 18 kg OPK in het restafval van hoogbouwbewoners kan maximaal 82.800 kg extra OPK worden ingezameld m.b.v. de ondergrondse OPK-containers. Aannemende dat daadwerkelijk 30% van deze hoeveelheid wordt ingezameld, neemt het resultaat bij de gescheiden inzameling van OPK in Lingewaard met (0,3 x 82.800)/46.000 inwoners = 0,54 kg/inwoner toe. Opgemerkt wordt dat locaties voor OPK-wijkcontainers zorgvuldig moeten worden gekozen. Als een wijkcontainer voor OPK (zonder toegangscontrole) namelijk naast een verzamelcontainer voor restafval (met toegangscontrole) staat, dan is in een DIFTAR-gemeente een (beperkt) risico aanwezig dat mensen hun restafval in de OPK-wijkcontainer werpen. Alternatief “OPK-minicontainer” Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt voor de inzameling van OPK aan huis (bij laagbouw). De ervaring leert dat hierdoor meer OPK wordt ingezameld dan bij de maandelijkse huisaan-huis inzameling m.b.v. verenigingen. De wijkorganisaties zien vooral het ruimtebeslag van de extra container (de OPK-minicontainer) als een probleem. Daarnaast zijn er zorgen over de papier inzamelende verenigingen. Wat gebeurt er met hen bij de introductie van een minicontainer voor OPK ? Gaan zij hun inkomsten verliezen ? Opgemerkt wordt dat in diverse gemeenten de verenigingen ook een rol (en dus inkomsten) hebben gekregen bij de papierinzameling m.b.v. minicontainers. Zoals aangegeven in bijlage 2 is het ook belangrijk dat de verenigingen een bijdrage leveren aan het afvalbeheer (lees: een rol blijven spelen bij de inzameling van OPK), omdat de bereidheid tot het scheiden van OPK hierdoor toeneemt. Gelet op het aantal laagbouwwoningen zouden in Lingewaard circa 17.200 minicontainers voor OPK nodig zijn. Aannemende dat door de introductie van minicontainers voor OPK 15% meer OPK wordt ingezameld, neemt het resultaat bij de gescheiden inzameling van OPK in Lingewaard met 0,15 x 77,5 = 11,6 kg/inwoner toe tot 89,1 kg/inwoner. Hiermee zou de oude doelstelling van 90 kg/inwoner bijna gerealiseerd zijn. Alternatief “Minicontainer voor droge componenten” Bij laagbouwwoningen kan een aparte minicontainer worden gebruikt voor het inzamelen van een mengsel van droge afvalcomponenten, waaronder OPK.

48

BIJLAGE 11: KUNSTSTOF VERPAKKINGSAFVAL Huidige situatie Kunststofverpakkingen worden in Lingewaard aan huis ingezameld (zowel bij de laagbouw als de hoogbouw). Dit gebeurt 1 x per 2 weken. De kunststofverpakkingen moeten worden aangeboden in plastic zakken, die voor de inwoners gratis verkrijgbaar zijn bij dependances van de gemeente, de bibliotheek, de supermarkten, de VVV en de buurthuizen. De plastic zakken worden door de gemeente aangekocht. Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is door de wijkorganisaties gewezen op een aantal nadelen van de inzameling van kunststofverpakkingen met zakken. De plastic zakken met kunststofverpakkingsafval willen namelijk wel eens stinken. Ook zijn deze zakken windgevoelig als zij op de stoep zijn geplaats. Opgemerkt wordt dat het wegwaaien van de zakken kan worden voorkomen door de zakken te bevestigen aan een “kroonring” (een op een lantaarnpaal aan te brengen plastic ring met knoppen, een soort kapstok). In Gooi en Vechtstreek is een proef uitgevoerd met kroonringen en 84 % van de deelnemers was tevreden over het gebruik van kroonringen. De gemeente heeft een overeenkomst met “SITA” voor het inzamelen en overslaan van de kunststoffen ten behoeve van de afvoer in bulk naar de verwerker. Van “Nedvang” (het Afvalfonds) ontvangt de gemeente een vergoeding voor de ingezamelde kunststoffen. De gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen is in 2009 gestart. Inmiddels wordt bijna 14 kg per inwoner ingezameld (zie tabel 1). Dat is meer dan de huidige doelstelling van 9 kg per inwoner en dus een goed resultaat. Lingewaard scoorde in 2011 ook beter dan de benchmark gemeenten (zie bijlage 2). Tabel 1: Resultaten gescheiden inzameling kunststofverpakkingen Jaar 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 151,40 508,28 621,84 619,96

Aantal inwoners 45.083 45.428 45.605 45.789


Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er per inwoner nog ruim 8 kg herbruikbare kunststofverpakkingen in het restafval. De resultaten bij de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen kunnen dus nog worden verbeterd. De volgende alternatieven voor resultaatverbetering worden onderscheiden: Alternatief “Wijkcontainer kunststofverpakkingen” Kunststofverpakkingen kunnen ook worden ingezameld m.b.v. wijkcontainers. Gelet op het volumineuze karakter van kunststofverpakkingen, zijn dan perscontainers nodig. Deze perscontainers zijn zowel in aanschaf als in onderhoud aanzienlijk duurder dan de normale wijkcontainers en komen dus zeker niet in aanmerking voor de inzameling van kunststofverpakkingen bij laagbouwwoningen.

49

Perscontainers voor kunststof verpakkingsafval worden uitsluitend toegepast bij hoogbouwwoningen áls besloten zou worden te stoppen met de huis-aan-huis inzameling van kunststof verpakkingsafval m.b.v. plastic zakken. Aangezien circa 10% van de inwoners van Lingewaard in een hoogbouwwoning woont, zouden er dan ondergrondse containers nodig zijn voor circa 2.000 huishoudens. Uitgaande van 100 huishoudens per ondergrondse container zijn dan 20 ondergrondse containers nodig. Uitgaande van 4.600 hoogbouwbewoners en 8,7 kg kunststof verpakkingen in het restafval van hoogbouwbewoners kan maximaal 40.020 kg extra kunststof verpakkingen worden ingezameld m.b.v. de ondergrondse containers. Aannemende dat daadwerkelijk 50% van deze hoeveelheid wordt ingezameld, neemt het resultaat bij de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingen in Lingewaard met (0,5 x 40.020)/46.000 inwoners = 0,4 kg/inwoner toe. Opgemerkt wordt dat locaties voor ondergrondse containers voor kunststof verpakkingen zorgvuldig moeten worden gekozen. Als een dergelijke container (zonder toegangscontrole) namelijk naast een verzamelcontainer voor restafval (met toegangscontrole) staat, dan is in een DIFTAR-gemeente een (beperkt) risico aanwezig dat mensen hun restafval in de wijkcontainer voor kunststof verpakkingen werpen. Alternatief “Minicontainer kunststofverpakkingen” Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt voor de inzameling van kunststofverpakkingen aan huis (bij laagbouw). De ervaring leert (o.a. in Zwolle) dat hierdoor aanzienlijk meer kunststofverpakkingen worden ingezameld dan bij de inzameling m.b.v. plastic zakken. Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is de volgende stelling gepresenteerd op de website van de gemeente: “Woningen (geen hoogbouw) moeten een extra container krijgen, bijvoorbeeld voor oud-papier en karton of voor kunststofverpakkingen”. Circa 50 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. De meningen van de deelnemers aan de peiling zijn hier dus verdeeld. De wijkorganisaties zien vooral het ruimtebeslag van de extra container als een probleem. Gelet op het aantal laagbouwwoningen zouden in Lingewaard circa 17.200 minicontainers voor OPK nodig zijn. Aannemende dat door de introductie van minicontainers 25% meer kunststof verpakkingsafval wordt ingezameld, kan het resultaat bij de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen in Lingewaard met 0,25 x 13= 3,25 kg/inwoner toenemen tot 16,25 kg/inwoner. Alternatief “Minicontainer droge componenten” Er kan een aparte minicontainer worden gebruikt (bij laagbouwwoningen) voor het inzamelen van een mengsel van droge afvalcomponenten, waaronder kunststofverpakkingen.

50

Alternatief “Nascheiding” Sommige gemeenten zijn niet overgegaan op een gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen in de verwachting dat hergebruik van deze grondstoffen ook via nascheiding te realiseren is. De kunststoffen worden dan ná de inzameling uit het restafval gescheiden via allerlei bewerkingsstappen. Naar verwachting kunnen op die manier echter geen kunststoffen worden verkregen (tegen aanvaardbare kosten !), die voldoende zuiver zijn om als grondstof te worden ingezet.

51

BIJLAGE 12: GROENTE-, FRUIT- EN TUINAFVAL Huidige situatie Bij de laagbouw in Lingewaard wordt het GFT-afval ingezameld m.b.v. duocontainers. Bij de hoogbouw wordt gebruik gemaakt van bovengrondse verzamelcontainers voor GFT-afval. De inhoud van de GFT-verzamelcontainers is in alle gevallen 240 liter. Alle duocontainers en GFT-verzamelcontainers inclusief zuilen zijn eigendom van de gemeente. De gemeente heeft een overeenkomst met “Van Gansewinkel” voor het ledigen van de duocontainers en de bovengrondse GFT-verzamelcontainers. De GFT-verzamelcontainers worden in de route van de duocontainers geleegd. Het ingezamelde GFT-afval wordt momenteel afgevoerd naar Duiven waar het door “AVR”wordt gebruikt als grondstof voor compostproductie. In 2012 werd in Lingewaard bijna 50 kilogram GFT-afval per inwoner ingezameld (zie tabel 1). Dat is veel minder meer dan de doelstelling van 125 kg per inwoner en bovendien 19% minder dan in 2011. In de periode 2008 t/m 2012 werd gemiddeld 55 kg/inwoner ingezameld. Het resultaat in Lingewaard is ook slechter dan het resultaat in Zevenaar (in Lingewaard circa 30 % minder GFT per inwoner ). Lingewaard scoorde in 2011 ook aanzienlijk slechter dan de benchmark gemeenten (zie bijlage 2). Tabel 1: Resultaten gescheiden inzameling GFT-afval Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 2.653 2.554 2.261 2.808 2.280

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789


Op nationaal niveau is de inzameling van GFT-afval eveneens een zorgenkindje. In 1997 werd in Nederland gemiddeld 98 kg GFT-afval per inwoner ingezameld, maar in 2010 was dit nog slechts 76 kg per inwoner. Wat zijn de oorzaken van de slechte resultaten bij de gescheiden inzameling van GFT-afval in Lingewaard? Tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is op de website van de gemeente de volgende stelling gepresenteerd: “Ik bied wel mijn tuinafval gescheiden aan, maar niet mijn keukenafval”. Circa 32 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Dit kan betekenen dat een aanzienlijk deel van de burgers moeite heeft met de scheiding van keukenafval. Dit is ook terug te zien in de samenstelling van het restafval (zie bijlage 3), waarin nog veel keukenafval voorkomt. Op de website van de gemeente is ook de volgende stelling gepresenteerd: “Ik doe niet mee aan een scheiding van keukenafval, omdat ik geen hinder wil hebben van stank en/of beestjes”. Circa 29

52

procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Dit kan voort komen uit het feit dat nog altijd een aanzienlijk deel van de burgers het scheiden van keukenafval een vieze aangelegenheid vindt. Voor een grote meerderheid (71%) van de mensen die deelnamen aan de peiling is dit gelukkig anders. Ook de wijkplatforms hebben de indruk dat stank en beestjes geen probleem meer vormen. Bekend is hoe hinder kan worden voorkomen. Een hoge inzamelfrequentie van GFT-afval in de zomerperiode wordt daarbij nodig geacht. Uit controles is de gemeente gebleken dat het gescheiden GFT-afval niet altijd correct wordt ingezameld (op tussenschot geleegd) en daardoor bij het restafval komt. De indruk bestaat de daling van de hoeveelheid GFT in 2012 in belangrijke mate door deze foutieve werkwijze wordt veroorzaakt. De gemeente moet het toezicht op de afvalinzamelaar verscherpen, opdat het gescheiden ingezamelde GFT-afval ook gescheiden wordt verwerkt. Alternatieven Dat een verbetering van de resultaten in Lingewaard mogelijk is, blijkt uit de samenstelling van het restafval. Zoals aangegeven in bijlage 3 zit er nog ruim 66 kg GFT per inwoner in het restafval. GFT-afval is de grootste component van huishoudelijk afval, zodat een gescheiden inzameling van GFT-afval een belangrijke bijdrage levert aan de gewenste reductie van de hoeveelheid restafval. GFT-afval is een goede grondstof voor de productie van compost en biogas (1000 kg GFT levert 400 kg compost en 75 m3 biogas). Bovendien zijn de verwerkingskosten van GFT-afval aanzienlijk lager dan die van restafval (gemiddeld in Nederland 45 Euro versus 90 Euro per ton). Alternatief “zelf composteren”: De hoeveelheid restafval kan worden beperkt door tuinafval en in minder mate ook keukenafval zelf te composteren (in eigen tuin). Ook Lingewaard stimuleert deze vorm van afvalpreventie (voor slechts 25 Euro stelt de gemeente een compostvat beschikbaar). Gebleken is dat campagnes om compostering in eigen tuin te bevorderen in het algemeen weinig succesvol zijn. Veel deelnemers haken reeds naar enkele maanden af (meestal omdat zij het composteringsproces te lang vinden duren). Een goede ondersteuning is nodig (bijvoorbeeld door een zogenaamde “compostmeester”, die mensen met raad en daad bijstaat) om het zelfcomposteren tot een succes te maken. In 2012 is op de website van de gemeente ook de volgende stelling gepresenteerd: “Ik doe niet mee aan een scheiding van GFT-afval, omdat ik een composthoop in mijn tuin heb”. Circa 7 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Dit is een duidelijke indicatie dat het composteren in eigen tuin niet op grote schaal plaatsvindt in Lingewaard. De wijkplatforms hebben de indruk dat de mogelijkheid om bij de gemeente een compostvat te kopen (tegen geringe prijs), nauwelijks bekend is bij de burgers. Hierover lijkt dus meer voorlichting nodig (zie bijlage 17: Communicatie). In kwantitatief opzicht zal het alternatief “zelf composteren” weinig invloed hebben op de hoeveelheid restafval.

53

Alternatief “GFT-minicontainer”: Het GFT-afval kan ook met een aparte minicontainer (naar keuze inhoud 140 liter of 240 liter) worden ingezameld. Dit alternatief houdt in dat de duocontainer wordt afgeschaft of voor één of meer andere afvalcomponenten wordt gebruikt. Gelet op het aantal laagbouwwoningen zouden in Lingewaard circa 17.200 minicontainers voor GFTafval nodig zijn. Aannemende dat door de introductie van minicontainers voor GFT 20 % meer GFT wordt ingezameld, neemt het resultaat bij de gescheiden inzameling van GFT in Lingewaard met 0,20 x 55 = 11 kg/inwoner toe tot 66 kg/inwoner. Hiermee zou de doelstelling van 125 kg/inwoner nog steeds niet gerealiseerd zijn. Tijdens het uitvoeren van het deelproject “Onderzoek” in 2012 is op de website van de gemeente de volgende stelling gepresenteerd: “Ik heb regelmatig meer GFT-afval dan in het groene vak van de duocontainer past en dan stop ik het GFT-afval in het vak voor restafval”. Circa 41 procent van de mensen die gestemd hebben op deze stelling, is het eens met de stelling. Dit zou een indicatie kunnen zijn dat de opslagcapaciteit van de duocontainer voor GFT-afval regelmatig tekort schiet. In Lingewaard lijkt de opslagcapaciteit van de duocontainer weliswaar regelmatig ontoereikend te zijn voor het GFT-afval, maar dat is met name in het voor- en najaar het geval, wanneer meer GFTafval (snoeihout en bladafval) wordt geproduceerd. Burgers pleiten daarom voor extra voorzieningen in die perioden, zoals bladkorven en “green bags”. Over het gebruik van duocontainers lijken de inwoners van Lingewaard tevreden te zijn (waarschijnlijk onder meer door de keuzemogelijkheid de duocontainer wel of niet wekelijks aan te bieden). GFT-afval wordt vervuild met restafval wanneer het vak voor restafval vol is en mensen vervolgens restafval in het vak voor GFT-afval werpen. Echter, door de introductie van een gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen in 2009 is het volume restafval fors afgenomen en daarmee is het risico dat restafval “overloopt” naar het vak voor GFT-afval kleiner geworden. Lingewaard heeft “DIFTAR” (zie bijlage 16). Dit betekent onder meer dat de afvalstoffenheffing voor een huishouden met een duocontainer uit twee componenten bestaat: (a) een vast bedrag per jaar en (b) een variabel bedrag per jaar dat afhankelijk is van het aantal keren dat de duocontainer ter lediging wordt aangeboden. Het financiële instrument DIFTAR wordt ingezet om afvalscheiding te bevorderen en daarmee de hoeveelheid restafval te beperken. Minder restafval betekent normaliter ook dat de container voor restafval minder vaak ter lediging moet worden aangeboden. Echter, bij een duocontainer is dat niet per definitie het geval. De aanbiedfrequentie van de duocontainer wordt namelijk niet uitsluitend bepaald door de hoeveelheid restafval, maar ook door de hoeveelheid GFT-afval. Wordt veel GFT-afval gescheiden dan moet de duocontainer vaak ter lediging worden aangeboden en betaalt een huishouden een hogere afvalstoffenheffing. Afvalscheiding wordt door DIFTAR dan niet beloond, maar bestraft.

54

BIJLAGE 13: GROF HUISHOUDELIJK AFVAL Huidige situatie In deze paragraaf wordt uitsluitend ingegaan op te verbranden grof huishoudelijk afval (verder aangeduid als grofvuil) en herbuikbaar huisraad. De grove afvalstromen wit- en bruingoed en snoeihout worden verderop in deze bijlage besproken. Te verbranden grofvuil wordt elke 1e woensdag van de maand aan huis ingezameld door “SITA” (op afspraak !). De afspraak kan worden gemaakt op www.lingewaard.nl via DigiD (uiterlijk 2 dagen voor de inzameldag) óf met een speciaal daarvoor bestemde aanvraagkaart die uiterlijk 3 dagen voor de inzameldag door de gemeente moet zijn ontvangen. Er mag maximaal 1 m3 afval per keer worden aangeboden en de kosten bedragen 17,50 Euro (hiervoor ontvangt men een rekening). Niet meegenomen wordt: sloopafval, bielzen, puin, isolatiemateriaal, grond, autobanden, dakleer, landbouwfolie, glaswol, steenwol en dergelijke. De inwoners van Lingewaard kunnen grofvuil ook zelf brengen naar de volgende particuliere afvalbrengstations in Lingewaard: 

afvalbrengstation Van Dalen in Huissen;



afvalbrengstation Heijting in Huissen;



afvalbrengstation Vos in Doornenburg.

Deze drie bedrijven hanteren een commercieel tarief voor de inname en verwerking van grofvuil en zijn ook bereid tegen betaling grofvuil op ieder gewenst moment aan huis op te halen. Op het onderwerp “afvalbrengstation” is apart ingegaan in bijlage 15. Bij verhuizing kunnen de inwoners van Lingewaard eenmalig grofvuil laten ophalen (kosten 17,50 Euro per m3 afval). De gemeente haalt het afval zelf op (altijd op een dinsdag). Voor het aanmelden van het grofvuil moet worden gebeld naar de gemeentewinkel, die vervolgens een aanmeldingsformulier toestuurt. Als het ingevulde formulier uiterlijk vrijdagochtend is ingeleverd bij het gemeentekantoor in Huissen, dan wordt het grofvuil de dinsdag daarop opgehaald. Huisraad dat nog goed bruikbaar is, wordt gratis opgehaald door het kringloopbedrijf 2Switch. Dergelijk huisraad kan ook gratis worden afgegeven bij marktwinkel ’t Duifje in Arnhem en “Twice Is Nice” in Huissen. In 2011 werd in Lingewaard circa 124 ton grofvuil en herbruikbaar huisraad aan huis ingezameld d.w.z. circa 2,7 kilogram per inwoner (zie tabel 1). Onbekend is hoeveel grofvuil is afgegeven op de drie particuliere afvalbrengstations en in welke mate het daar is gescheiden ten behoeve van hergebruik. Het is op dit moment niet mogelijk het gerealiseerde scheidingspercentage aan te geven voor grof huishoudelijk afval. Het ingezamelde grofvuil wordt afgevoerd naar Duiven waar het wordt overgeslagen. Vervolgens wordt het restafval in bulk afgevoerd naar de thermische verwerkingsinrichting van “SITA” in Coevorden. 55

Tabel 1: Resultaten inzameling grofvuil en herbruikbaar huisraad Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) Grof 2Switch Totaal 113 60 173 93 58 151 163 51 214 73 51 124 85 ?? ??

Aantal inwoners

Hoeveelheid (kg/inw.)

44.610 45.083 45.428 45.605 45.789

3,9 3,3 4,7 2,7 ??

De grote verschillen in bovenstaande tabel met betrekking tot de jaarlijkse hoeveelheden grofvuil zijn mede het gevolg van onzuiverheden in de registratie van afvalstromen afkomstig van evenementen, begraafplaatsen e.d. Deze afvalstromen worden soms ten onrechte ook als grofvuil geregistreerd. Alternatieven Er zijn diverse alternatieven te onderscheiden voor de haal- en brengsystemen in Lingewaard voor grofvuil. Bij de brengsystemen gaat het om alternatieven m.b.t. de huidige drie particuliere afvalbrengstations. Die alternatieven zijn besproken in hoofdstuk 5. De inzameling van grofvuil aan huis moet op basis van de vigerende weten regelgeving blijven plaatsvinden (zie onderstaand kader) ook al wordt er veel meer grofvuil via afvalbrengstations ingezameld dan via de inzameling aan huis. Wet milieubeheer, artikel 10.22, lid 1: Elke gemeente draagt er zorg voor: a)

dat grove huishoudelijke afvalstoffen worden ingezameld bij elk binnen haar grondgebied gelegen perceel waar zodanige afvalstoffen ontstaan, en

b)

dat er op ten minste 1 daartoe ter beschikking gestelde plaats binnen de gemeente of binnen de gemeenten waarmee wordt samengewerkt, in voldoende mate gelegenheid wordt geboden om grove huishoudelijke afvalstoffen achter te laten.

Alternatief “vaker aan huis inzamelen”: Het aantrekkelijker maken van de huidige inzameling van grofvuil aan huis (bijvoorbeeld door vaker dan 1 keer per maand in te zamelen) past niet in een beleid dat gericht is op hergebruik van afval. Het verdient de voorkeur dat grofvuil zoveel mogelijk door de burgers naar een moderne milieustraat wordt gebracht waar volop scheidingsmogelijkheden voorhanden zijn. Alternatief “verhuisafval”: In het verlengde van bovengenoemde voorkeur (grofvuil zoveel mogelijk brengen naar een moderne milieustraat met scheidingsmogelijkheden) is het stopzetten van de inzameling van grofvuil aan huis bij verhuizingen gewenst. Alternatief “nascheiding”: Het aan huis ingezamelde grofvuil wordt momenteel verbrand in een installatie met een hoog energetisch rendement (dit is een vorm van nuttige toepassing van afval). Hergebruik van afval heeft beleidsmatig echter de voorkeur boven nuttige toepassing. Nascheiding

56

van grofvuil, gericht op hergebruik van materialen, is een alternatief dat in de toekomst kan worden overwogen. Het huidige verwerkingscontract voor grofvuil loopt namelijk pas eind 2019 af. Wit/ en bruingoed Bij wit- en bruingoed (WEB) gaat het om gebruikte koelkasten, wasmachines, televisies, stofzuigers, krultangen, etc. (apparaten waar een stekker aan zit of een batterij in zit). Deze afvalstroom wordt tegenwoordig aangeduid als AEEA (afgedankte elektrische en elektronische apparatuur). Huidige situatie WEB wordt 1 keer per maand (zie tabel 2) gratis aan huis opgehaald. Hiervoor moet telefonisch of op www.lingewaard.nl (via DigiD)een afspraak worden gemaakt. De gemeente voert zelf de inzameling aan huis uit. De inwoners en bedrijven van Lingewaard kunnen WEB ook gratis afgeven op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard. In 2012 werd in totaal circa 180 ton WEB ingezameld (zie tabel 3). Hiervan is 25 ton door de gemeente aan huis in gezameld en is 155 ton door de inwoners op de afvalbrengstations afgegeven. WEB kan ook gratis worden ingeleverd bij de aankoop van een nieuw apparaat (de zogenaamde oudvoor-nieuw regeling). Kleine huishoudelijke apparaten (mixer, elektrische tandenborstel, föhn, etc.) kunnen in Lingewaard eveneens worden afgegeven bij de “gifbus” voor de inzameling van KCA. Tabel 2: inzameldagen wit- en bruingoed Kern Angeren, Doornenburg, Huissen Bemmel, Gendt, Haalderen, Ressen

Inzameldag 2e donderdag van de maand 4e donderdag van de maand

Tabel 3: Resultaten gescheiden inzameling wit- en bruingoed Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 34,18 30,94 135,16 161,88 180,26

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789


Het door de gemeente ingezamelde WEB wordt afgevoerd naar de firma Van Dalen in Huissen. Voor het via de afvalbrengstations ingezamelde WEB ontvangt de gemeente een vergoeding van “NVMP” (het Afvalfonds).

57

Alternatieven

Alternatief “vaker aan huis”: Het vaker dan 1 keer per maand aan huis inzamelen van WEB is niet noodzakelijk, aangezien de inwoners van Lingewaard de gehele week (ook op zaterdag) WEB gratis kunnen afgeven op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard. De maandelijkse inzameling aan huis vindt bij voorkeur op dezelfde dag plaats in alle woonkernen. Alternatief “stoppen aan huis”: Op termijn kan eventueel worden gestopt met de inzameling van WEB aan huis, aangezien dan naar verwachting nagenoeg al het gebruikte WEB via de “oud voor nieuw regeling” (het gratis kunnen inleveren van een oud apparaat bij de aankoop van een nieuw apparaat) zal worden ingezameld. Alternatief “winkels”: Specifieke afvalstromen, waaronder kleine elektrische apparaten, worden ook steeds vaker via winkels ingezameld. Een voorbeeld: Wecycle en Stibat hebben het voornemen in alle vestigingen van de Gamma (164 stuks) een inzamelstraat te realiseren. De inzamelstraat bestaat uit 4 bakken voor respectievelijk kleine elektrische apparaten, batterijen, spaarlampen en TL-buizen. De eerste inzamelstraat is op 27 februari 2012 door staatssecretaris Atsma onthuld. Alternatief “scholen”: Op scholen vinden steeds vaker speciale acties plaats die gericht zijn op het inzamelen van oude apparaten, zoals oude mobiele telefoons, spelcomputers en mp3-spelers. Een voorbeeld: de RemixIT-campagne voor scholieren in het voortgezet onderwijs. De school die de meeste kilo’s klein ICT-afval inzamelt, wint een prijs (bijvoorbeeld een optreden van bekende hiphopartiesten). Alternatief “E-tainer”: De E-tainer is een speciale wijkcontainer voor de inzameling van klein elektronisch afval. Het is echt iets nieuws, want de eerste E-tainers (14 stuks) zijn in het voorjaar van 2012 geplaatst in de gemeenten Woensdrecht, Roosendaal, Halderberge en Bergen op Zoom. Het gaat om kleine, elektrische apparaten met of zonder snoer, zoals oude opladers, adapters, telefoons, scheerapparaten, wekkerradio’s, broodroosters, mixers, enz. De E-tainer is ontwikkeld, met financiële steun van WeCycle, om ervoor te zorgen dat de grondstoffen die in kleine elektrische apparaten zitten, niet verloren gaan. Deze apparaten kunnen voor zeker 75% gerecycled worden. Uit de eerste resultaten van de proef blijkt dat een groot deel van de gebruikers weet wat er in de E-tainer thuishoort, want er zijn weinig andere afvalstoffen in de container beland. Bij de eerste lediging van de E-tainers werd 1.965 kilo klein elektrisch afval ingezameld. Wat de respons zal zijn op langere termijn is nog onduidelijk. Het is nog te vroeg om conclusies te trekken, maar de E-tainer is een interessante nieuwe ontwikkeling. Het lijkt vooralsnog een relatief dure inzamelmethode, die onder meer zal moeten concurreren met de oud-voor-nieuw regeling en de minicontainer voor droge, herbruikbare afvalcomponenten (zie bijlage 4). 58

Op dit moment is er in “afvalland” nog weinig draagvlak voor de E-tainer. Snoeihout Huidige situatie Snoeihout wordt 1 keer per maand (zie tabel 4) gratis aan huis opgehaald. Hiervoor moet telefonisch of op www.lingewaard.nl (via DigiD)een afspraak worden gemaakt. De gemeente voert de inzameling van snoeihout aan huis zelf uit. Het gaat daarbij om hoeveelheden van maximaal 1 m3. Bij grotere hoeveelheden moeten de inwoners een particulier bedrijf inschakelen. De inwoners van Lingewaard kunnen snoeihout ook afgeven op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard (tegen betaling). In 2011 werd in totaal circa 820 ton snoeihout door de gemeente ingezameld (zie tabel 5). Onbekend is hoeveel snoeihout door de inwoners naar de afvalbrengstations is gebracht. Tabel 4: inzameldagen snoeihout Kern Huissen Bemmel, Haalderen, Ressen Huissen Angeren, Doornenburg, Gendt

Inzameldag 1e maandag van de maand 2e maandag van de maand 3e maandag van de maand 4e maandag van de maand

Tabel 5: Resultaten gescheiden inzameling snoeihout Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 736 743 731 820 ??

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789

Hoeveelheid (kg/inw.) 16,50 16,47 16,09 17,98 ??

Het door de gemeente ingezamelde snoeihout werd in het eerste kwartaal van 2012 nog afgevoerd naar “Van Dalen” in Huissen. De verwerking van snoeihout is daarna in regionaal verband geregeld. Vanaf 1 april laten veertien gemeenten in de regio gezamenlijk hun groene (hout)afval inzamelen en vervolgens verwerken tot biobrandstof en groencompost. De gemeentelijke samenwerking is onderdeel van De Groene Kracht, de regionale klimaat en energie agenda in de regio ArnhemNijmegen. De gemeenten hebben een contract met vier bedrijven die samenwerken onder de naam Groen Recycling Arnhem Nijmegen (GRAN). Het contract geldt tot eind 2014. In het nieuwe bedrijf participeren Bruins en Kwast (Duiven), Van Iersel (Ravenstein), Den Ouden (Schijndel) en ARN (Weurt). GRAN neemt drie soorten afval van de samenwerkende gemeenten af: plantsoenafval, snoeihout en afvalhout. Een deel daarvan wordt tot groencompost verwerkt. Een ander deel (met name het schone hout) wordt als biobrandstof ingezet. 59

Alternatieven

Alternatief “vaker aan huis”: Het vaker dan 1 keer per maand aan huis inzamelen van snoeihout is niet noodzakelijk, aangezien de inwoners van Lingewaard de gehele week (ook op zaterdag) snoeihout kunnen afgeven op de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard. De maandelijkse inzameling aan huis vindt bij voorkeur op dezelfde dag plaats in alle woonkernen. Een aantal inwoners heeft tijdens de uitvoering van het deelproject “Onderzoek” laten weten dat snoeihout vaker dan 1 keer per maand gratis aan huis door de gemeente zou moeten worden opgehaald, omdat zij niet bereid zijn te betalen voor het afgeven van snoeihout op één van de drie particuliere afvalbrengstations in Lingewaard. Zoals aangegeven in bijlage 15 heeft de gemeente geen invloed op het tarievenbeleid van de afvalbrengstations. Dit is één van de redenen dat de haalbaarheid van een (boven)gemeentelijke milieustraat wordt onderzocht. Alternatief “stoppen aan huis”: Er mag niet worden gestopt met de inzameling van snoeihout aan huis. De gemeente is op basis van de vigerende weten regelgeving verplicht grof huishoudelijk afval, waaronder snoeihout, aan huis in te zamelen. De gemeente heeft wel de vrijheid zelf te bepalen hoe vaak snoeihout wordt ingezameld en tegen welke vergoeding. Het uitsluitend in het voor- en najaar inzamelen van snoeihout kan wel worden overwogen.

60

BIJLAGE 14: RESTAFVAL Huidige situatie

Bij de laagbouw in Lingewaard wordt het huishoudelijk restafval ingezameld m.b.v. duocontainers (containers met twee vakken, één vak voor restafval en één vak voor GFT-afval). Zie foto rechts. Gekozen kan worden uit duocontainers met een verschillend volume (280 liter en 180 liter). Bij de hoogbouw wordt gebruik gemaakt van zowel ondergrondse als bovengrondse verzamelcontainers voor restafval. In 2012 werd in Lingewaard circa 178 kilogram restafval per inwoner ingezameld (zie tabel 1). Deze hoeveelheid is nagenoeg gelijk aan de hoeveelheid restafval in de benchmark gemeenten (173 kg/inwoner). Ten opzichte van het jaar 2008 is de hoeveelheid restafval per inwoner in Lingewaard in 2012 met bijna 11 % afgenomen. Tabel 1: Resultaten inzameling restafval Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Hoeveelheid (ton) 9.119 8.841 9.188 7.981 8.146

Aantal inwoners 44.610 45.083 45.428 45.605 45.789

Hoeveelheid (kg/inw.) 204 196 202 175 178

Het ingezamelde restafval wordt afgevoerd naar Duiven waar het wordt overgeslagen. Vervolgens wordt het restafval in bulk afgevoerd naar de thermische verwerkingsinrichting van SITA in Coevorden. Wat het inzamelmiddel voor restafval betreft, zijn de volgende alternatieven te onderscheiden: de plastic zak, de minicontainer en de verzamelcontainer. Alternatief “Plastic zak” De plastic zak wordt steeds minder toegepast. Hier liggen met name arbo-overwegingen aan ten grondslag. Bij gebruik van plastic zakken kan ook relatief eenvoudig “zwerfvuil” in de openbare ruimte ontstaan (oorzaken: zakken niet goed gesloten; openen zakken door zwerfkatten, kraaien etc.). Alternatief “Minicontainer” In de meeste gemeenten wordt de minicontainer gebruikt. Het gaat hier om een robuust inzamelmiddel dat normaliter langer meegaat dan de periode waarin het financieel wordt afgeschreven. Minicontainers zijn in verschillende afmetingen en kleuren verkrijgbaar. Bij het gebruik van minicontainers is zowel “zijbelading” als “achterbelading” mogelijk (zie foto’s).

61

“Zijbelading” is goedkoper, omdat daarbij minder personeel nodig is (in theorie alleen een chauffeur, want de minicontainers worden m.b.v. een vanuit de chauffeurscabine bediende mechanische arm opgepakt en geleegd). In de praktijk zijn de minicontainers niet altijd eenvoudig te benaderen met de mechanische arm, bijvoorbeeld omdat de minicontainers met de verkeerde zijde naar de weg staan of achter geparkeerde voertuigen staan. Voor dergelijke situaties is extra personeel nodig (een “corrector” die de minicontainers rechtzet en/of verplaatst).

Achterbelading

Zijbelading

Alternatief “Verzamelcontainer” Bij hoogbouw worden bijna altijd verzamelcontainers gebruikt voor de inzameling van restafval. Het kan daarbij gaan om inpandige verzamelcontainers (rolcontainers opgesteld in een aparte ruimte van de flat), bovengrondse verzamelcontainers (meestal rolcontainers in een betonnen cocon) en ondergrondse verzamelcontainers. Gemeenten kiezen steeds vaker voor ondergrondse verzamelcontainers i.v.m. de gewenste “beeldkwaliteit” van de openbare ruimte. Het verzamelen en tijdelijk opslaan van afval in inpandige ruimtes komt steeds minder voor (redenen: risico brand en stankhinder).

62

BIJLAGE 15: AFVALBRENGSTATION/MILIEUSTRAAT Huidige situatie De gemeente Lingewaard heeft op dit moment geen eigen milieustraat. Dat is ook niet verplicht. De gemeente moet er wel voor zorgen dat er een afgiftepunt voor grove huishoudelijke afvalstoffen beschikbaar is voor haar inwoners. Aan deze zorgplicht is voldaan, want de inwoners kunnen hun grove huishoudelijke afvalstoffen afgeven op drie particuliere afvalbrengstations (Van Dalen, Heijting en Vos) in Lingewaard. Echter, de huidige situatie met drie particuliere afvalbrengstations heeft een groot aantal nadelen, te weten: 

niet alle huishoudelijke afvalstromen kunnen op deze afvalbrengstations worden afgegeven;



bepaalde huishoudelijke afvalstoffen, zoals matrassen en herbruikbaar meubilair (samen circa 15% van het grofvuil), kunnen niet gescheiden worden aangeboden op de particuliere afvalbrengstations;



niet alle huishoudelijke KCA-stromen worden op de particuliere afvalbrengstations geaccepteerd, zodat een goede brengvoorziening voor KCA ontbreekt;



onbekend is hoeveel huishoudelijk afval op de drie particuliere afvalbrengstations wordt aangeboden (er is geen goede registratie van deze hoeveelheden);



onbekend is hoeveel inwoners per jaar gebruikmaken van de drie particuliere afvalbrengstations (het aantal bezoekers wordt niet geregistreerd);



door het ontbreken van een adequate registratie op de drie afvalbrenstations kan niet worden bepaald in welke mate Lingewaard voldoet aan de doelstellingen voor afvalscheiding;



de drie afvalbrengstations hebben geen uniform acceptatie- en tarievenbeleid. Het is daardoor niet altijd helder voor de inwoners van Lingewaard waar ze met hun afval terecht kunnen en wat dan de kosten zijn. Bij enkele soorten afval verschillen de tarieven op de drie afvalbrengstations aanzienlijk;



de gemeente heeft geen invloed op het acceptatie- en tarievenbeleid van de drie particuliere afvalbrengstations, waardoor het gemeentelijke afvalstoffenbeleid moeilijker te realiseren is;



de huidige tarieven op de afvalbrengstations zijn commerciële tarieven en kunnen dus in sommige gevallen (te) hoog zijn;



bij gemengde vrachten (vrachten met verschillende soorten afval) wordt de hoeveelheid per soort afval visueel bepaald, waarna een gemengd tarief wordt gehanteerd. Deze wijze van tariefbepaling wordt door burgers als zeer subjectief ervaren;



burgers vinden de afvalbrengstations vaak modderig en vies;

63



burgers vinden de afvalbrengstations vaak onveilig door de aanwezigheid van beroepstransport;



burgers vinden het vaak onduidelijk waar ze hun afval moeten lossen.

Alternatief “Mobiel afvalbrengstation” Sommige gemeenten maken gebruik van een mobiel afvalbrengstation. Dit gebeurt echter alleen in gemeenten zonder een afvalbrengstation of milieustraat op een vaste locatie. Het nadeel van mobiele afvalbrengstations is dat slechts enkele soorten afval gescheiden worden ingezameld. Het gaat daarbij meestal om de grove fracties (puin, grond, hout e.d.) die in het algemeen in een aanhanger worden aangevoerd (de rijafstand is dus geen item). Tijdens de dialoog in het deelproject “Onderzoek” is gebleken dat de inwoners van Lingewaard geen mobiel afvalbrengstation wensen, maar een moderne milieustraat. Alternatief “Huidige situatie verbeteren” Getracht kan worden de huidige situatie te verbeteren d.w.z. in overleg met de drie particuliere bedrijven proberen te komen tot een uniform en beter acceptatie- en tarievenbeleid, een in logistiek opzicht andere opzet van de afvalbrengstations (betere scheiding voertuigen burgers en beroepstransport), meer scheidingsmogelijkheden, een betere registratie van de huishoudelijke afvalstromen, etc. Echter, de kans van slagen lijkt hierbij bijzonder klein, gelet op de onderlinge concurrentie van de drie bedrijven en de benodigde investeringen om tot drie moderne milieustraten te komen. Het realiseren van drié particuliere moderne milieustraten in Lingewaard is in financieel opzicht absoluut niet haalbaar. Alternatief “Milieustraat” De gemeente Lingewaard kan op de volgende manieren zorgen voor een moderne milieustraat voor haar inwoners: -

bewerkstelligen dat gebruik kan worden gemaakt van een bestaande milieustraat in andere gemeenten (er zijn moderne milieustraten in Nijmegen, Arnhem-Noord en Arnhem-Zuid);

-

een eigen milieustraat in Lingewaard realiseren;

-

samen met één of meerdere buurgemeenten een milieustraat realiseren.

Bij de keuze uit deze mogelijkheden spelen met name de aspecten “kosten” en “rijafstand” een rol. Rijafstand In de huidige situatie is de rijafstand voor nagenoeg alle inwoners van Lingewaard tot één van de particuliere afvalbrengstations minder dan 5 kilometer. Tijdens de dialoog met burgers en wijkplatforms in het deelproject “Onderzoek” is gebleken dat die rijafstand geen probleem vormt, omdat het afval bijna altijd per auto naar een afvalbrengstation wordt gebracht.

64

Als één milieustraat gerealiseerd wordt (ter vervanging van de drie bestaande afvalbrengstations), dan zal de rijafstand voor veel inwoners van Lingewaard toenemen, maar in andere gemeenten is gebleken dat de rijafstand tot een afvalbrengstation of milieustraat zelden een probleem vormt als deze minder dan 10 kilometer is. Kosten Om kosten te besparen wordt reeds volop samengewerkt door gemeenten. Zo maken de gemeenten Arnhem, Westervoort en Rheden gezamenlijk gebruik van de milieustraat in Arnhem-Noord. Bekend is dat de gemeente Overbetuwe voornemens is een moderne milieustraat te realiseren in Heteren ter vervanging van de bestaande voorzieningen in Elst en Andelst. Aangezien Lingewaard ook een moderne milieustraat wenst, is er op bestuurlijk niveau reeds contact geweest tussen beide gemeenten over het realiseren van een gezamenlijke milieustraat. Besloten is de haalbaarheid van een dergelijke milieustraat te onderzoeken. In het haalbaarheidsonderzoek zullen ten minste de aspecten locatie, rijafstand, investeringskosten en exploitatiekosten moeten worden meegenomen. Het is gewenst in het haalbaarheidsonderzoek ook naar een groter gebied te kijken dan alleen het grondgebied van Overbetuwe en Lingerwaard. Zo zijn en worden ten noorden van de Waal (in de gemeente Nijmegen) grote woonwijken gerealiseerd. Een nieuwe milieustraat voor de inwoners van Overbetuwe en Lingewaard is mogelijk ook interessant voor de inwoners van die nieuwe woonwijken. Het is zinvol ook de milieustraat in Arnhem-Zuid in het haalbaarheidsonderzoek te betrekken. Deze milieustraat ligt voor een deel van de inwoners van Lingewaard op een relatief korte rijafstand. Als gekozen wordt voor het realiseren van een (boven)gemeentelijke milieustraat, dan moet concurrentie met de drie particuliere afvalbrengstations worden voorkomen. Anders gezegd: door vergunningverlening moet dan worden geregeld dat huishoudelijke afvalstromen naar de milieustraat komen en dat de particuliere afvalbrengstations geen huishoudelijk afval mogen ontvangen. Het is niet nodig het bedrijfsleven volledig buitenspel te zetten. Het heeft de voorkeur dat de inzamelmiddelen (dus ook een milieustraat) eigendom zijn van de gemeente(n). De inzamelwerkzaamheden (ook die op een milieustraat) kunnen echter worden uitbesteed. Zo leert de ervaring dat een marktpartij, veel eerder dan een gemeentelijke overheid, interessante nieuwe afzetkanalen voor de gescheiden afvalcomponenten en –fracties weet te vinden.

65

BIJLAGE 16: AFVALSTOFFENHEFFING/DIFTAR Ter dekking van de afvalbeheerkosten wordt door Lingewaard een belasting geheven (de afvalstoffenheffing). Deze belasting bestaat voor een deel van de huishoudens (percelen) uit een vast bedrag en voor de overige huishoudens (percelen) uit een vast bedrag plus een variabel bedrag (zie tabel 1). Het variabele bedrag is afhankelijk van het aantal keren dat restafval wordt aangeboden. Er is dus sprake van een zogenaamd DIFTAR-systeem (gedifferentieerde tarieven), dat aansluit op het principe “de vervuiler betaalt”. Meer afval ? Dan ook meer betalen ! Tabel 1: Overzicht bedragen afvalstoffenheffing 2012 en 2013 Perceel

2012

2013

Percelen waar geen gebruik wordt gemaakt van een duocontainer, waar het huishoudelijk afval wordt aangeboden in een bovengrondse verzamelcontainer en waar het perceel wordt gebruikt door 1 persoon

Een vast bedrag van

149 Euro

149 Euro

Percelen waar geen gebruik wordt gemaakt van een duocontainer, waar het huishoudelijk afval wordt aangeboden in een bovengrondse verzamelcontainer en waar het perceel wordt gebruikt door 2 of meer personen

Een vast bedrag van

176 Euro

176 Euro

Percelen waar gebruik wordt gemaakt van een duocontainer

Een vast bedrag van

104 Euro

93 Euro

280 liter duocontainer:

3,30 Euro

3,30 Euro

280 liter duocontainer met 50 liter gftinzetbak:

2,90 Euro

2,90 Euro

180 liter duocontainer:

2,50 Euro

2,50 Euro

180 liter duocontainer met 35 liter gftinzetbak:

2,25 Euro

2,25 Euro

Een vast bedrag van

104 Euro

93 Euro

+ een bedrag per klepopening/storting van

0,80 Euro

0,80 Euro

én een bedrag per lediging van de duocontainer:

Percelen waar gebruik wordt gemaakt van een ondergrondse verzamelcontainer

DIFTAR is een belangrijk financieel instrument, dat zijn meerwaarde in Lingewaard, maar ook elders, heeft bewezen. In het rapport "ls het DIFTAR beleid effectief?" van de Rekenkamercommissie wordt geconcludeerd, dat het DIFTAR-beleid van Lingewaard heeft geleid tot een significante reductie van de hoeveelheid restafval en tot een goede scheiding van herbruikbare en recyclebare deelstromen uit het afval. Stoppen met DIFTAR is daarom niet aan de orde.

66

Alternatief “DIFTAR voor iedereen” Het DIFTAR-systeem is momenteel niet van toepassing op huishoudens die gebruik maken van bovengrondse verzamelcontainers voor restafval. Dit is weliswaar toegestaan, maar niet gewenst. Uit een oogpunt van gelijke behandeling, zou het DIFTAR-systeem voor álle huishoudens moeten gelden. Dit is te realiseren door de bovengrondse verzamelcontainers te vervangen door ondergrondse verzamelcontainers met toegangscontrole. Dit zou tevens een positieve bijdrage leveren aan de beeldkwaliteit van de openbare ruimte. Op dit moment zijn er 46 bovengrondse verzamelcontainers in Lingewaard. Op 2 na zijn dit allemaal 1300 liter containers. De 46 containers staan op in totaal 31 locaties. Alternatief “Minder tarieven” Nu worden vier verschillende tarieven gehanteerd voor de lediging van een duocontainer, omdat de burgers kunnen kiezen uit 280 liter en 180 liter duocontainers en 50 liter en 35 liter inzetbakken voor GFT-afval. Dit is niet nodig, aangezien DIFTAR primair wordt gehanteerd om de hoeveelheid restafval te beperken. Er kan dus worden volstaan met twee tarieven. Alternatief “DIFTAR o.b.v. gewicht” De variabele component van de afvalstoffenheffing kan ook worden gekoppeld aan het gewicht van het aangeboden restafval. Er kan dan een nultarief tarief voor GFT-afval en een hoog tarief voor restafval worden gehanteerd. Deze vorm van DIFTAR is echter in Lingewaard niet mogelijk, omdat daar nu met duocontainers voor restafval én GFT-afval wordt gewerkt en beide compartimenten van de duocontainer gelijktijdig worden geleegd. Tijdens de Politieke Markt in december 2012 bleek dat nagenoeg alle aanwezigen voorstander zijn van een nultarief tarief voor GFT-afval en een hoger tarief voor restafval. Als in de toekomt gewerkt wordt met minicontainers voor restafval in plaats van met duocontainers, dan kan de variabele component van de afvalstoffenheffing gekoppeld worden aan het gewicht van het aangeboden restafval.

67

BIJLAGE 17: COMMUNICATIE Huidige situatie Lingewaard communiceert op verschillende manieren met haar inwoners over de (gescheiden) inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Zo ontvangen alle huishoudens elk jaar een Afvalkalender, waarop zichtbaar is wanneer, waar en hoe de verschillende huishoudelijke afvalstromen worden ingezameld. Informatie over huishoudelijk afval is ook beschikbaar op de website van de gemeente. Met vragen en klachten over de afvalinzameling kunnen de inwoners van Lingewaard terecht bij een telefonisch meldpunt van de gemeente. Wijzigingen in de inzameling worden tijdig aangekondigd in de lokale kranten en op de lokale televisie en radio. Lingewaard betrekt haar inwoners ook bij het ontwikkelen van nieuw beleid inzake afvalbeheer. Alternatieven Er zijn nog verschillende mogelijkheden op de communicatie over afval te verbeteren. Het vertellen wát mensen moeten doen om meer afvalscheiding te realiseren, is niet voldoende. Het gaat om het waarom. Mensen zijn in het algemeen pas bereid hun gedrag te wijzigen als zij begrijpen waarom dat nodig is en als het gewijzigde gedrag ook resulteert in een persoonlijk voordeel. Het zou daarom goed zijn als de gemeente meer achtergrondinformatie op de website en in lokale kranten zou presenteren. Het is ook belangrijk mensen te stimuleren c.q. mensen te vertellen welke prestaties zij met hun wijk of dorp geleverd hebben bij de scheiding van afval in Lingewaard. Het college van B&W heeft reeds aan de gemeenteraad toegezegd dat zij de inwoners meer zal informeren over de bereikte scheidingsresultaten (de ingezamelde hoeveelheden per afvalcomponent). Vooroordelen moeten worden bestreden. Verhalen dat het op kleur gescheiden glas in het inzamelvoertuig weer wordt gemengd en dat het gescheiden ingezamelde GFT-afval gewoon de verbrandingsoven ingaat, moeten de wereld uit. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door excursies te organiseren naar de overslaglocatie van glas en naar de GFT-afvalverwerkingsinrichting. Bij sommige afvalstromen is het noodzakelijk meer uitleg te geven over hoe men moet handelen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij GFT-afval. Hoe kan ik zelf GFT-afval composteren in eigen tuin ? Het is belangrijk duidelijk te maken dat het zelf composteren eenvoudig is en dat de gemeente speciale compostvaten daarvoor aanbiedt tegen lage kosten. De gemeente zou hulp kunnen aanbieden in de vorm van een “compostmeester” die beginnelingen met raad en daad bijstaat. Deze persoon hoeft niet in dienst te zijn van de gemeente, het kan ook een deskundige vrijwilliger zijn. Hoe kan ik het beste mijn keukenafval scheiden ? Deze vraag is ook op landelijk niveau actueel. Adviezen inzake “keukenmanagement” zullen worden vervaardigd.

68

Tijdens de dialoog met de inwoners en wijkorganisaties is ook gebleken dat het niet voor iedereen duidelijk is wat allemaal in de textielcontainers mag. Hierover wordt meer voorlichting gewenst. Zo mag er in de textielcontainers van KICI meer worden geworpen dan alleen bruikbare kleding. Ook handdoeken, theedoeken, washandjes, gordijnen etc. mogen in de container. Het is ook belangrijk duidelijk te maken dat niet alle kunststoffen bij de huis-aan-huis inzameling mogen worden aangeboden, maar uitsluitend kunststofverpakkingsafval. Kunststof tuinstoelen, speelgoed, afwasteiltjes e.d. horen er dus niet bij. Uit een enquête van de Rekenkamercommissie blijkt dat 30% van de deelnemers aan de enquête vindt dat zij niet goed zijn voorgelicht over de hoogte van de verschillende tarieven voor de lediging van de duocontainers. Hieruit blijkt de noodzaak om ook regelmatig in de voorlichting stil te staan bij DIFTAR (doel, tarieven, etc.). Het is ook mogelijk de website van de gemeente aantrekkelijker te maken (geen grote “brokken” tekst, duidelijke informatie per afvalcomponent, etc.). Informatie over afval, die echt bij veel mensen bekend moet worden, kan behalve via de website, de Afvalwijzer en Hét Gemeente Nieuws, ook via brieven en/of flyers worden verspreid. Een aantal inwoners van Lingewaard heeft aangegeven dat zij de website van de gemeente maar zelden bezoeken. Mede om die reden pleiten de wijkplatforms voor meer voorlichting via het Gemeente Nieuws. Regelmatig zou in die krant een thema over afval op een leuke manier moeten worden behandeld.

69

BIJLAGE 18: HANDHAVING Huidige situatie De gemeente Lingewaard heeft BOA’s (buitengewone opsporingsambtenaren) die kunnen optreden als huishoudelijk afval verkeerd wordt aangeboden en de openbare ruimte daardoor wordt vervuild. Een dergelijke situatie doet zich bijvoorbeeld voor bij het illegaal storten van afval in het buitengebied en bij het plaatsen van grofvuil naast verzamelcontainers voor restafval. Als iemand op heterdaad wordt betrapt bij het verkeerd aanbieden van afval óf als op een andere wijze duidelijk wordt wie de overtreder is, dan kan een proces-verbaal worden uitgeschreven. Of hier vervolgens ook daadwerkelijk een boete op volgt, is afhankelijk van de medewerking van het Openbaar Ministerie (O.M.). Dikwijls heeft de afhandeling van dergelijke overtredingen geen hoge prioriteit bij het O.M. De dader gaat dan vrijuit. Het verkeerd aanbieden van afval is op dit moment geen groot probleem in Lingewaard. Slechts zelden wordt grofvuil geplaatst naast verzamelcontainers voor restafval en ook het aantal illegale stortingen van afval is beperkt. Circa 5 à 10 % van de duocontainers wordt niet met gesloten deksel aangeboden, maar dit heeft veelal te maken met de opslagcapaciteit van de containers en niet met het gedrag van de aanbieders. Wel worden nog vele herbruikbare afvalstoffen in het restafval aangetroffen, waaruit blijkt dat de in de gemeentelijke afvalstoffenverordening/APV opgenomen bepalingen inzake afvalscheiding nog niet volledig worden nageleefd. Een probleem is ook het zwerfvuil in de openbare ruimte. Zo wordt door scholieren regelmatig afval op straat gegooid in de omgeving van scholen. Deze problematiek zal in samenwerking met de scholen moeten worden aangepakt via handhaving en voorlichting. Alternatieven Reeds toegepaste alternatieven voor de strafrechtelijke weg (proces-verbaal → O.M. → boete) bij de aanpak van verkeerd aangeboden afval c.q. de vervuiling van de openbare ruimte zijn de “bestuurlijke boete” en “spoedeisende bestuursdwang”. Alternatief “bestuurlijke boete”: De Wet bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte (BBOOR) geeft gemeenten een zelfstandige bevoegdheid op te treden tegen veel voorkomende en overlastveroorzakende, lichte overtredingen van de APV en de afvalstoffenverordening. De gemeente kan zelf boetes opleggen en innen wanneer afval verkeerd wordt aangeboden en is dus niet meer afhankelijk van de medewerking van het O.M. De boete bedraagt maximaal 340 Euro per overtreding. Alternatief “spoedeisende bestuursdwang”: De gemeente kan spoedeisende bestuursdwang toepassen als afval niet op de juiste tijd, plaats of manier wordt aangeboden. Concreet houdt dit in dat de gemeente het afval dan verwijdert en de kosten verhaalt op de overtreder. Het instrument spoedeisende bestuursdwang wordt toegepast door onder andere de gemeente Delft. Deze gemeente brengt daarbij de volgende bedragen in rekening: 70 Euro voor 1 eenheid (zak, doos, etc.), 85 Euro voor 2 eenheden) en 100 Euro voor 3 eenheden. Het maximumbedrag per overtreding is 100 Euro.

70

De gemeentelijke afvalstoffenverordening/APV biedt mogelijkheden om de scheiding van afval aan de bron (in de huishoudens) te bevorderen. Als voorbeeld wordt de aanpak van de gemeente Almere genoemd. Alternatief “Almere”: De gemeente Almere controleert of het huishoudelijk afval gescheiden wordt aangeboden en werkt met gele en rode kaarten. Wordt het afval verkeerd (niet gescheiden) aangeboden, dan ontvangt de inwoner eerst een gele kaart als waarschuwing. Gebeurt dit nogmaals, dan wordt een rode kaart uitgereikt. De container wordt dan niet meer geleegd en er kan een boete worden opgelegd. Ook kan een uitnodiging voor een gesprek met de milieu-inspecteur volgen. Het is niet noodzakelijk het huidige handhavingsbeleid aan te passen, aangezien het verkeerd aanbieden van afval op dit moment geen groot probleem is in Lingewaard. Toezicht op afvalinzamelaar Diverse inwoners van Lingewaard hebben aangegeven dat de gemeente harder moet optreden tegen de afvalinzamelaar, omdat hij “morsvuil” (restafval en GFT-afval dat uit de duocontainer valt bij het ledigen van de duocontainer) regelmatig niet opruimt. De gemeente moet het toezicht op de afvalinzamelaar ook verscherpen, omdat gescheiden GFT-afval niet altijd correct in het inzamelvoertuig wordt gestort (zie bijlage 12 ).

71

BIJLAGE 19: VERGELIJKING LINGEWAARD-ZEVENAAR Lingewaard

Zevenaar

Oppervlakte gemeente (in km2)

69,18

58,13

Aantal inwoners 2012

45.789

32.429

Percentage mannen

50

49

Percentage vrouwen

50

51

Aantal woonkernen

6

5

Aantal woonkernen met < 5.000 inwoners

3

4

Aantal woonkernen met 5.000 – 10.000 inwoners

1

0

Aantal woonkernen met 10.000 - 15.000 inwoners

1

0

Aantal woonkernen met 15.000 – 20.000 inwoners

1

0

Aantal woonkernen met > 20.000 inwoners

0

1

18.336

13.760

Circa 9,5% van totaal

Circa 12,8% van totaal

2,4

2,4

Inzameling restafval laagbouw

Duocontainer

Duocontainer

Inzameling restafval hoogbouw

OC’s en BC’s

OC’s en BC’s

Inzameling GFT-afval laagbouw

Duocontainer

Duocontainer

Inzameling GFT-afval hoogbouw

BC’s

N.v.t.

Inzameling OPK laagbouw

H.a.H. verenigingen 1 x per maand

H.a.H. verenigingen 1x per maand

Inzameling OPK hoogbouw



Inzameling glas

Wijkcontainers

Wijkcontainers

Inzameling textiel

Wijkcontainers + 4x/jaar h.a.h.

Wijkcontainers + 4x/jaar h.a.h.

ALGEMEEN

Aantal woningen Aantal aansluitingen hoogbouw Gemiddeld aantal personen per aansluiting INZAMELSYSTEMEN

72

Lingewaard

Zevenaar

Inzameling kunststof verpakkingsafval

H.a.h. met plastic zak 1 x per 2 weken

H.a.h. met plastic zak 1 x per 4 weken

Inzameling KCA

“Gifbus”

Milieustraat

Inzameling drankenverpakkingen

N.v.t.

N.v.t.

Inzameling AEEA

Aan huis, op afroep, gratis, 1 x per maand

Aan huis op afroep (gratis) + milieustraat

Inzameling oud-ijzer


Aan huis op afroep (gratis) + milieustraat

Inzameling grof tuinafval


Aan huis op afroep, 1x per 14 dagen (betaling 35/m3) + milieustraat (15/m3)

Inzameling grofvuil (brandbaar)

Aan huis, op afroep, 17,50 Euro/m3

Aan huis op afroep, 1x per 14 dagen (30 Euro/m3) + milieustraat (25 Euro/m3)

Inzameling herbruikbaar huisraad

Aan huis, op afroep, gratis

Aan huis op afroep gratis + kringloopbedrijf

Inzameling verhuisafval

Aan huis, op afroep, gratis

Milieustraat tegen betaling (afhankelijk van soort)

HOEVEELHEDEN 2012 in kg/inwoner

Restafval

178

150

GFT-afval

49,8

71

OPK

70,3

63,2

Glas

25,3

24,3

Textiel

6,5

4,3

Kunststof verpakkingsafval

13,5

10,2

KCA

0,5

1,3

73

Lingewaard

Zevenaar

Aantal ondergrondse containers restafval

30

5

Aantal bovengrondse containers restafval

46

65

Aantal inpandige containers restafval

0

14

Aantal ondergrondse containers GFT-afval

0

0

Aantal bovengrondse containers GFT-afval

69

0

Aantal ondergrondse wijkcontainers glas

18

5

Aantal bovengrondse wijkcontainers glas

18

31

Aantal ondergrondse wijkcontainers OPK

0

0

Aantal bovengrondse wijkcontainers OPK

0

0

Aantal ondergrondse wijkcontainers textiel

4

0

Aantal bovengrondse wijkcontainers textiel

17

4

Aantal ondergrondse wijkcontainers kunststoffen

0

0

Aantal bovengrondse wijkcontainers kunststoffen

0

0

Aantal afvalbrengstations

3

0

Aantal milieustraten

0

1

Vast bedrag diftar laagbouw met duocontainer

93,00

60

Var. bedrag diftar laagbouw per lediging duocontainer

3,30

3,00

Vast bedrag hoogbouw met verzamelcontainer meerpersoons huishouden

176

117

Vast bedrag hoogbouw met verzamelcontainer 1 persoons huishouden

149

93

Gemeentelijke website over afval ?

Ja

Ja

Afvalkalender op website te downloaden ?

Ja

Ja

Klanten Contact Centrum ?

Ja

Ja

VOORZIENINGEN per 1-1-2013

AFVALSTOFFENHEFFING

COMMUNICATIE

74

Geen afval, maar grondstof!

Recommend Documents