Attero Jaarverslag Afval = grondstof voor. innovatie

Attero Jaarverslag 2011

Afval =

grondstof voor

innovatie

Contact en informatie Attero staat open voor vragen, opmerkingen en suggesties met betrekking tot de inhoud van dit verslag. Hiervoor, alsmede voor verzoeken om additionele informatie, kunt u contact opnemen met: Riny Kok Manager Communicatie Postbus 4114 6080 AC HAELEN T (088) 550 22 76 E [email protected]

GRI-indicator

3.4 Voor toelichting: zie pagina 103

Een innovatief jaar van duurzaam denken en doen Het jaar van duurzaam denken en doen. Zo betitelde Attero 2011, het tweede volledige jaar in zijn bestaan. Het was het jaar waarin wij onze ambities op het gebied van verduurzaming verder vorm wilden geven; vertalen in concrete projecten, activiteiten en resultaten. Zo’n ambitie vergt innovatieve daadkracht. En ook die hebben wij inhoud gegeven. Op heel verschillende manieren. Bijvoorbeeld door projecten voor de omzetting van organisch afval in groen gas. Door de introductie van vernieuwende methodes voor de verwerking van bedrijfsafval. Maar ook door de samenwerking op te zoeken met kennisinstituten. Door innovatieve concepten voor dienstverlening aan onze klanten voor een duurzaam afvalbeheer. En – wellicht minder voor de hand liggend – door letterlijk werk te maken van sociale innovatie. De interviews in dit Jaarverslag 2011 nemen u mee op ons pad van innovatie. U ontmoet mét ons de boeiende mensen die wij op dat pad hebben getroffen. Wij hopen dat zij u inspireren. Want innovatie is de vitale vonk van verandering, verbetering en vooruitgang.

Voorwoord Afval is grondstof voor innovatie. Attero wil op een duurzame en innovatieve wijze omgaan met afval. Dat betekent dat we een belangrijke bijdrage willen leveren aan het voorkómen van het ontstaan van afval, het maximaal produceren van nuttige grondstoffen uit afvalstromen, en het produceren van duurzame energie uit afval. Stappen maken op de Ladder van Lansink. Dat willen we bereiken samen met onze belangrijkste stakeholders. Attero bestaat als zelfstandig bedrijf inmiddels ruim twee jaar. Belangrijke ontwikkelingen in het verslagjaar waren de verdere ontwikkeling en uitvoering van de nieuwe strategie, de stroomlijning van de organisatiestructuur – met inbegrip van de geleidelijke inpassing van het Veluws Afvalverwerkingsen Recyclingbedrijf (VAR) en de optimalisering van de bedrijfsvoering bij onze afvalenergiecentrales, compostfabrieken en stortlocaties. Ook op het gebied van innovatie hebben wij een aantal belangrijke stappen gezet. De geautomatiseerde scheiding van plastic verpakkingsmateriaal in onze installaties in Groningen en Wijster is hiervan een goed voorbeeld. Door deze geavanceerde technieken draagt Attero bij aan de duurzame verwerking van afvalstromen. Een ander aansprekend voorbeeld is de nieuwe groengasinstallatie in Groningen, die biogas vanuit een bestaand vergistingsproces omzet naar aardgaskwaliteit en dat als groen gas invoedt op het aardgasnetwerk. Door deze ontwikkelingen blijft Attero de grootste groengasproducent van Nederland. Wij hebben de vastbesloten ambitie om in de nabije toekomst nog meer innovatieve en duurzame investeringen te doen. Hierbij zullen wij nadrukkelijk kijken naar de wijze waarop Attero zijn gemeentelijke klanten, die voor een belangrijk deel ook aandeelhouder zijn van ons bedrijf, kan helpen in het realiseren van hun duurzaamheidsdoelstellingen. Samenwerking met onze klanten staat bij ons hoog op de agenda. De ontwikkeling van Attero en de realisatie van onze strategie is mede mogelijk gemaakt door de inzet van onze medewerkers. De saamhorigheid binnen onze onderneming is indrukwekkend en geeft vertrouwen voor de toekomst.

Belangrijk in het acteren van onze medewerkers zijn de kernwaarden die we hebben gedefinieerd: duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht. Deze kernwaarden zijn richtinggevend voor ons handelen en de ‘groene draad’ om Attero naar een steeds hoger niveau te tillen. Wij willen voorop lopen bij de ontwikkelingen op dat gebied. Dat moge bijvoorbeeld blijken uit het feit dat de rapportage over duurzaamheid integraal deel uitmaakt van dit Jaarverslag én dat dit Jaarverslag gecontroleerd is door onze externe accountant. De financiële resultaten in 2011 zijn - in het licht van de economische ontwikkelingen - goed te noemen. De omzet bedraagt EUR 350,0 miljoen en het bedrijfsresultaat is uitgekomen op EUR 54,9 miljoen. De aanvoer van afval en de afzet van daaruit teruggewonnen grondstoffen lagen op een hoog niveau. Prijzen van de afvalstromen stonden onder druk, evenals de prijzen voor de geproduceerde energie. Prijzen voor herbruikbare grondstoffen, zoals ferro’s en non-ferro’s, waren hoog. De nettowinst is uitgekomen op EUR 25,4 miljoen. Naast de operationele en bedrijfs economische ontwikkelingen binnen Attero, wordt de nettowinst onder meer beïnvloed door de beleggings rendementen op de nazorgfondsen. Het afgelopen jaar was opnieuw een enerverend jaar voor ons bedrijf. De lijn van veelbelovende ontwikkelingen uit 2010 hebben we weten door te trekken. We hebben in 2011 koers gezet naar een nieuwe duurzame toekomst. Vóór ons ligt nu een zeker zo uitdagend 2012. Vanuit onze klanten klinkt een sterke vraag door naar intensivering van de samenwerking en naar duurzaamheid op het terrein van afvalverwerking. Attero wil die wensen graag invullen in een structuur van regionale samenwerkingsverbanden, die de krachtigste waarborgen biedt voor flexibiliteit, creativiteit en efficiency. Zo scheppen we samen met onze klanten de best mogelijke condities om een strategie voor duurzaam afvalbeheer tot uitvoering te brengen. Een kans om met maximale waardecreatie de samenleving centraal te stellen.

Arnhem, 19 maart 2012 P.M. Vincent Algemeen directeur

GRI-indicator

1.1 1.2

P.M. Vincent

Algemeen directeur

f o t s d n o r g Afval is ie t a v o n n i r voo

5

Inhoudsopgave

Jaarverslag 2011 Attero Holding NV

Voorwoord

Attero in een oogopslag Bedrijfsprofiel Kerncijfers Strategie Stakeholders

9 10 12 15

Bericht van de Raad van Commissarissen

Directieverslag

Algemene ontwikkelingen Attero en duurzaamheid Stakeholderdialoog Financiële ontwikkelingen Marktontwikkelingen Operationele ontwikkelingen • Energie & Service • Bio-energie & Mineraal • VAR Personele ontwikkelingen

25 30 34 40 43 48 48 50 52 58

Algemene informatie Corporate governance Risicobeheersing Bestuurdersverklaring

67 70 73

Verkorte jaarrekening Assurancerapport van de onafhankelijke accountant Bestuur en medezeggenschap Raad van Commissarissen Directie Managementteam Ondernemingsraad Ondernemingsraad VAR

93 93 95 95 95

Toelichting duurzaamheidsrapportage Duurzaamheidsdoelstellingen Verslaggevingsprincipes GRI prestatie-indicatoren Managementbenadering

Bijlagen

Beleidsverklaring Gedragscode leveranciers Overzicht locaties

97 101 103 109

111 112 113

7

Attero in een oogopslag


9

Bedrijfsprofiel Attero is een krachtige en energieke speler op de Nederlandse afvalmarkt. Geworteld in een jarenlange ervaring met de verschillende vormen van afvalverwerking van de ondernemingen waaruit het is ontstaan, richt ons bedrijf zich op de grootschalige verwerking van huishoudelijk restafval, organisch afval, bedrijfsafval en mineraal afval.

Duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht. Dat zijn de kernwaarden die ons de richting wijzen bij ons dagelijks handelen. Als dynamisch en hoogwaardig milieubedrijf streeft Attero – naast een verantwoorde verwerking van afvalstromen en milieubewust beheer van stortplaatsen – naar maximale terugwinning, hergebruik en nuttige toepassing van grondstoffen uit afval. Ons bedrijf manifesteert zich steeds meer als een innoverende kracht in de productie van grondstoffen en duurzame energie uit afval. Vernieuwende oplossingen zoals vergisting van groente-, fruit- en tuinafval (gft) en nascheiding van kunststoffen uit restafval zijn daarvan sprekende voorbeelden.

GRI-indicator

2.2 2.7 2.8

Attero biedt – inclusief de in 2011 overgenomen VAR – werk aan ruim achthonderd medewerkers, die op een vijftiental locaties jaarlijks zo’n 3,4 miljoen ton afval verwerken. Het gaat onder meer om het afval van bijna 40 procent van alle Nederlandse huishoudens, ofwel ruim 6 miljoen mensen. VAR verwerkt vooral bedrijfsafval, gft en minerale stromen.

Attero produceert in zijn afvalenergie centrales (duurzame) elektriciteit voor 350.000 huishoudens, is de grootste verwerker van gft én de grootste producent van groen gas in Nederland. Wij produceren en leveren daarnaast onder meer compost als bodemverbeteraar voor landen tuinbouw, (bio)brandstoffen voor energiecentrales en bodemassen als funderingsmateriaal voor de wegenbouw. Herbruikbare materialen die wij uit het afval scheiden (zoals metalen en kunststoffen) vormen nieuwe grondstoffen voor de industrie. In 2011 behaalde Attero inclusief VAR een omzet van EUR 350 miljoen.

10


Kerncijfers

¤ 350 mln

33,5%

¤ 54,9 mln

netto-omzet

solvabiliteit

EBIT

Economisch bedragen in duizenden euro’s Winst- en verliesrekening Netto-omzet EBIT Resultaat na belastingen waarvan ten behoeve van aandeelhouders Attero Holding NV Balans en kasstromen Geïnvesteerd vermogen Totaal eigen vermogen Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom voor financieringsactiviteiten (vrije kasstroom) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Kasstroom totaal Ratio’s (in procenten) Solvabiliteit ROIC

2011

2010

350.005 54.893

312.748 53.818

25.445 22.700

25.690 20.120

542.933 274.152

516.840 257.399

125.520 –71.816 53.704 –105.836 –52.132

107.638 –52.010 55.628 –114.914 –59.286

33,5 10,4

30,7 10,3

GRI-indicator

2.8 EC1

Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen Bedrijfsresultaat Brutomarge plus overige bedrijfsopbrengsten minus bedrijfslasten. EBIT Bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen. Geïnvesteerd vermogen Som van de vaste activa, het netto werkkapitaal en activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop.

Netto werkkapitaal Totaal vlottende activa minus liquide middelen en rentedragende vorderingen minus kortlopende niet-rentedragende verplichtingen (inclusief kortlopend deel voorzieningen). Return on invested capital (ROIC) EBIT gedeeld door gemiddeld geïnvesteerd vermogen.

Solvabiliteit Totaal eigen vermogen gedeeld door het balanstotaal x 100%. FTE's Fulltime equivalents, aantal medewerkers omgerekend naar een volledige werkweek. LTIF Lost Time Injury Frequency, het aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren van eigen personeel, inhuur en derden, berekend over een bepaalde periode.


11

10,8 mln m3

3,4 mln ton

1.240 GWh

productie groen gas

afval verwerkt

elektriciteitsproductie

Sociaal

2011

2010

821 774 5,8 4,4

654 617 7,1 4,0

Verwerking brandbaar afval (kton) Verwerking gft (kton) Verwerking mineraal (kton) Verwerking puin (kton) Verwerking verontreinigde grond/bodemsanering (kton) Verwerking bedrijfsafval (kton) Verwerking hout (kton) Verwerking hoogcalorisch materiaal (kton)

1.896 696 163 183 272 141 14 20 3.385

1.813 436 133 -----2.382

Elektriciteitsproductie (GWh)

1.240

1.191

10,8

10,4

854,6 1,8 –762,0 94,4

889,6 12,5 –705,2 196,9

Personeelsleden ultimo jaar1 FTE’s ultimo jaar1 LTIF-score (inclusief derden) Ziekteverzuim (in procenten) 1 Betreft

eigen personeel

Milieu

GRI-indicator

Productie groen gas (miljoen m3)

EN1 EN16 EN17 LA7

Carbon footprint Scope 1 emissies (kton CO2e) Scope 2 emissies (kton CO2e) Scope 3 emissies (kton CO2e)

Scope 1 emissies Directe emissies van broeikasgassen ten gevolge van activiteiten waar de organisatie controle over heeft. Hieronder vallen procesemissies en emissies door brandstofverbruik op de locaties en in het wagenpark.

Scope 3 emissies Emissies van broeikasgassen buiten de eigendomsen operationele invloedssfeer van de organisatie. Binnen deze scope vallen ook de emissiereducties door de afzet van uit afval teruggewonnen energie en grondstoffen.

Scope 2 emissies Indirecte emissies van broeikasgassen ten gevolge van extern geproduceerde elektriciteit of warmte die door de organisatie is ingekocht.

CO2e Meeteenheid gebruikt om het opwarmend vermogen van broeikasgassen weer te geven. CO2 is hierbij het referentiegas, waartegen andere broeikasgassen gemeten worden.

kton Kiloton. Dit is 1 miljoen kilogram. GWh Gigawattuur, 1 miljard wattuur, eenheid voor elektriciteit.

12


Strategie Attero streeft ernaar de potentie in afval maximaal te benutten door hernieuwbare grondstoffen terug te winnen en door duurzame energie te produceren. Uitgangspunt daarbij is een optimale balans tussen ecologie en economie.

Als publieke dienstverlener willen wij maatschappelijke en financiële waarde creëren voor onze stakeholders. Op deze strategie heeft Attero zijn organisatie afgestemd. Wij brengen daarbij een heldere scheiding aan tussen bestaande activiteiten met primaire focus op operational excellence en nieuwe activiteiten gericht op innovatieve groei en ontwikkeling. Voor bestaande activiteiten is de strategie gebaseerd op: • borgen van de continuïteit van onze dienstverlening door het aangaan van langetermijnrelaties met klanten; • operational excellence in de bedrijfsvoering.

GRI-indicator

1.2 EC2

Voor nieuwe activiteiten ligt de prioriteit bij: • ontwikkelen van innovatieve en duurzame proposities voor recycling en duurzame energie; • intensiveren en verbreden van de relatie met onze klanten, met een speciale focus op gemeenten.

Inzetten op recycling In onze Beleidsverklaring1 staat dat wij vernieuwend, deskundig en vooruitstrevend willen zijn zonder de realiteit uit het oog te verliezen. Het afgelopen decennium zijn wij getransformeerd van een bedrijf met als kernactiviteit het storten van afval naar een organisatie met composteren en verbranden van afval als hoofdactiviteiten. In de komende tien jaar willen wij ons nadrukkelijk doorontwikkelen op de volgende treden van de Ladder van Lansink: duurzame energie, recycling en preventie. Wij willen er samen met onze klanten naar streven maximaal in te zetten op recycling, om vervolgens alleen de niet-herbruikbare reststroom te gebruiken als brandstof in onze afvalenergiecentrales.

Bestaande activiteiten Bij bestaande activiteiten richten wij ons op het bestendigen van huidige relaties en het doorvoeren van operational excellence. Wat betreft dat laatste is in 2011 onder de naam Koploper een bedrijfsbreed programma gestart.

1

Zie pagina 111


Het bestaat uit een groot aantal projecten waarmee wij zowel de operationele- als de milieuprestaties verder optimaliseren. In het verslagjaar voerden wij onder meer optimalisaties door op het gebied van vergisting, nascheiding en verdere sortering van plastics, rookgasreiniging en warmtelevering.

Nieuwe activiteiten In nauwe samenwerking met gemeenten, bedrijfsleven, universiteiten en kennis instellingen zijn wij continu op zoek naar vernieuwende manieren om afval zo duurzaam en efficiënt mogelijk om te zetten in nuttige producten en energie. Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van het Energie Transitie Park Midden-Drenthe rondom de Attero-locatie Wijster. Onderlinge leveringen van restwarmte, energiewinning uit vergisting en productie van groen gas zijn de ingrediënten voor vergroening van het Drentse bedrijventerrein bij onze afvalenergiecentrale. In een open dialoog met provincie, gemeente,

waterschap, de Natuur en Milieufederatie Drenthe en bedrijfsleven werken wij hier aan het leveren van een belangrijke bijdrage aan de gezamenlijke duurzaamheids doelstellingen.

Duurzame partnerships Het streven naar duurzame partnerships met gemeenten wil Attero onder andere inhoud geven door het inrichten van een nieuwe entiteit die is gericht op het bedienen van aandeelhoudende gemeenten. Daarbinnen kunnen wij samen met gemeenten in regionaal verband werken aan duurzaam afvalbeheer. Die werkwijze biedt nieuwe impulsen voor lokale en regionale initiatieven in verwerking van afval tot grondstoffen en duurzame energie. Tevens vormt deze opzet de beste waarborg voor flexibele samenwerking, waarin creativiteit en efficiency alle ruimte krijgen. In 2011 verkenden wij met aandeelhouders en klanten de mogelijkheden van deze nieuwe propositie. Na goedkeuring door onze aandeelhouders wil Attero deze medio 2012 hebben ingevuld.

13

Innovatiebudget Het is ten slotte onze ambitie om de komende jaren een extra impuls te geven aan fundamenteel nieuwe technologieën of toepassingen in afvalverwerking. Daarom reserveren wij hiervoor in 2012 extra financiële middelen. Met dit budget willen wij de innovatieve en ondernemende cultuur bij Attero verder stimuleren. Dankzij de acquisitie van VAR hebben wij innovatiekracht aan ons bedrijf toegevoegd. VAR focust al jarenlang op innovatieve recylingtechnieken, zoals kunstgrasrecycling, kunststofopwerking, hoogwaardige recycling van grof huishoudelijk afval, energiewinning uit afval, algenproductie en overige biobased technieken.

14


De kracht van de kringloop Attero bevindt zich in een transitieperiode die essentieel is voor de toekomst van ons bedrijf. Wij stellen de komende jaren alles in het werk om meer afval te recyclen en minder afval te storten en te verbranden. Op die manier willen wij hoger uitkomen op de Ladder van Lansink. Die geeft aan dat we als samenleving ernaar moeten streven het ontstaan van afval te voorkomen, en – als dat niet mogelijk is – dit zo hoogwaardig mogelijk te benutten. De verschillende treden van de Ladder geven een voorkeur weer. In afnemende volgorde luidt die: preventie; product-hergebruik; materiaalhergebruik; nuttige toepassing; verwijdering met terugwinning van energie; verwerken in verbrandingsinstallaties; verwijdering anders dan door storten; storten. Attero gelooft in de kracht van de kringloop. Wij geloven in de toekomst van materiaalketenbeheer en verduurzaming van het energiebeleid. Deze denkwijze sluit naadloos aan bij de ambities van onze gemeentelijke klanten, die de hoeveelheid huishoudelijk restafval sterk willen terugdringen. De uitdaging is om een klantpropositie neer te zetten die afvalstromen voor andere doeleinden aan Attero bindt en die tegelijkertijd onze gemeentelijke klanten waarde biedt door samen te werken aan

het behalen van hun klimaatdoelstellingen. Natuurlijk lukt het niet van vandaag op morgen om deze ambitie waar te maken; om van storten en verbranden maximaal over te stappen op recycling. Dat is een geleidelijk proces. In 2012 en in de jaren daarna gaan wij uit van een tweesporenaanpak in afvalverwerking. Aan de ene kant is het vanuit financieel perspectief cruciaal de huidige business te optimaliseren door kostenreducties te realiseren en de bestaande installaties volledig en optimaal in te zetten. Bijvoorbeeld door nieuwe afvalstromen en klanten te werven voor energieproductie door verbranding en converteren, zoals gedroogd slib, digestaat, reststromen na sortering van herbruikbare grondstoffen en bedrijfsafval. Ook de import van brandbaar afval is een optie. Tegelijkertijd streven wij er in onze langetermijnvisie nadrukkelijk naar verder uit te groeien tot een volwaardige afvalrecycler en een toonaangevend producent van duurzame energie, om zo lokale en regionale kringlopen te sluiten. Technologische innovaties, een nauwe samenwerking met klanten en de ontwikkeling van nieuwe afzet markten maken het voor Attero mogelijk te klimmen op de Ladder van Lansink. Het tempo waarin dat gebeurt, hangt af van het milieurendement, de maatschappelijke acceptatie en de financiële haalbaarheid van een volgende stap.


Stakeholders Attero heeft zijn stakeholders geïdentificeerd op basis van de verschillende rollen die het bedrijf in de maatschappij vervult.

In zijn rol als marktspeler stelt Attero de klant centraal. Wij wensen ons op te stellen als een betrokken partner, die luistert naar zijn klanten. De klant kan rekenen op Attero en Attero streeft een transparante communicatie over zijn activiteiten en resultaten na. Als bedrijfsvoerder kent Attero twee belangrijke stakeholdergroepen: aandeel houders en partners/toeleveranciers. Attero’s aandeelhouders worden vertegenwoordigd door een statutaire Aandeelhouderscommissie. Er vindt regelmatig overleg plaats tussen deze commissie, de Raad van Commissarissen en het bestuur van Attero. Met betrekking tot partners/toeleveranciers streven wij naar duurzame relaties. Ons bedrijf stelt daarbij aan hen dezelfde eisen als die het aan zichzelf stelt. Op deze manier wil Attero zijn naam als betrouwbare organisatie hooghouden.

GRI-indicator

4.14 4.15

Voor Attero als werkgever vormen de medewerkers een belangrijke stakeholder groep. Attero wil een goede werkgever zijn, door zijn medewerkers ontwikkelings mogelijkheden te bieden en ze de bevoegdheden en middelen te geven om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieuverantwoord en optimaal uit te voeren. Op zijn beurt verwacht Attero van zijn werknemers dat ze integer en respect vol handelen, afspraken nakomen en elkaar aanspreken op gedrag. Ten slotte heeft Attero een rol als bedrijfs burger, met de direct omwonenden als stakeholder, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. Wij zijn continu op zoek naar vernieuwende manieren om afval zo duurzaam en efficiënt mogelijk om te zetten in nuttige producten en energie. Hierbij houden wij rekening met het woon- en leefklimaat van omwonenden.

15

Robert Jan Saft Attero

Geert Bergsma

onderzoeksbureau CE Delft

Atter

n e t n e e m e o geeft g

t h c i z n i O C 2 r e e h e b l a v af f e i t a v o n in in

Nog veel CO2-winst mogelijk bij afvalscheiding Gemeenten hebben duurzaamheid hoog op de agenda staan. Menig gemeente wil op langere termijn CO2-

gebruiken behoorlijk veel brandstof. Een optie om CO2-emissies terug te dringen is het gebruik van hybride voertuigen die energie terugwinnen tijdens het remmen.” Kortom, er zijn tal van milieukansen, vindt Bergsma, die gemeenten niet moeten laten liggen.

neutraal zijn. Een eyeopener voor gemeenten is dat

Meten

er op het gebied van afvalmanagement volop

Attero heeft een goed beeld van de afvalstromen die het bedrijf voor zijn klanten verwerkt en wat de CO2-impact daarvan is. “We verwerken het afval van zo’n 140 gemeenten. We kennen de samenstelling ervan en weten waar en op welke wijze het afval wordt verwerkt”, vertelt Robert Jan Saft van Attero, die het computerprogramma CO2 inzicht ontwikkeld

klimaatwinst te boeken valt. Afval is het onderwerp bij uitstek waar gemeenten hun invloed kunnen laten gelden, met name vanuit milieuoptiek. Attero heeft zijn dienstverlening geïntensiveerd om gemeentelijke klanten te ondersteunen bij het inzichtelijk maken van kansen op CO2-reductie bij het inzamelen en verwerken van afval. Het instrument hiervoor is een klantvriendelijk en online computer programma, CO2 inzicht geheten. Op basis hiervan kunnen gemeenten hun CO2-belasting vaststellen en daar scherper beleid op formuleren. Gemeenten kunnen in hun afvalmanagement nog veel CO2winst boeken, stelt afvalspecialist Geert Bergsma van onderzoeksbureau CE Delft. “Er zijn nog tal van stromen, neem kunststoffen, waarmee gemeenten kunnen bijdragen aan meer recycling.” Gemeenten hebben veel invloed, betoogt Bergsma. Zij nemen het voortouw bij de inzameling en bepalen naar welke verwerker hun afval gaat. “Goed afvalbeheer levert meestal een besparing op van de CO2-uitstoot, omdat uit het afval waardevolle materialen en energie worden teruggewonnen. Ook de keuze voor een afvalenergiecentrale met een hoog rendement op het gebied van energie en CO2 levert veel milieuvoordeel op.” Een afvalstroom die dicht bij gemeenten staat, geeft Bergsma als voorbeeld, is gft. “Composteren van gft-afval is goed, maar de extra stap van vergisten en biogas terugwinnen is een hele mooie route om klimaatwinst te boeken.” De onderzoeker noemt nog een voorbeeld bij de inzameling. “Inzamelvoertuigen

heeft. Deze applicatie stelt gemeenten in staat snel hun CO2prestatie te doorgronden voor het afval dat via burgers wordt ingezameld en de afvalstromen op de milieustraten; in totaal zo’n 26 afvalstromen. De CO2-tool zet voor alle gemeenten in ons land de inzamelcijfers op een rij. Via berekeningen aan de hand van de zogeheten CO2-kengetallen, geaccrediteerd door adviesbureau IVAM van de Universiteit van Amsterdam, kunnen gemeenten met een paar muisklikken zien wat hun CO2-reductieprestatie is. “Belangrijk is dat er een transparant getal uitrolt”, zegt Saft, “waar gemeenten wat mee kunnen; namelijk: de uitkomst relateren aan de totale CO2-voetafdruk van de gemeente. Met onze analyse kan een gemeente haar klimaatbeleid aanscherpen.” Aan de hand van de reacties van gebruikers gaan Attero het CO2-model de komende maanden perfectioneren. Zo kijkt het nu vooral achterom naar de geleverde CO2-prestatie. “Door het model te koppelen aan de kennis over herbruikbare stromen die nog in het restafval zitten, kunnen we straks ook naar de verbeterpotentie in de toekomst kijken.” Bergsma onderschrijft het nut van instrumenten als CO2 inzicht. CE Delft heeft veel ervaring in het opstellen van CO2-modellen voor verschillende organisaties. “De kracht is juist dit soort instrumenten niet te ingewikkeld te maken. Het instrument van Attero reikt tal van opties aan om de CO2-prestatie te verbeteren. Het is zeker de moeite waard voor gemeenten hier tijd in te steken.”

Bericht van de Raad van Commissarissen


19

Aan de aandeelhouders Hierbij biedt de Raad van Commissarissen van Attero het Jaarverslag 2011 van Attero Holding NV aan. Het Jaarverslag bevat een verkorte weergave van de jaarrekening 2011.

De volledige jaarrekening 2011 wordt gepubliceerd op de website van Attero: www.attero.nl. Jaarverslag en jaarrekening zijn gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP. Het assurancerapport van Ernst & Young is opgenomen op pagina 89. De Auditcommissie heeft op 14 maart 2012 de jaarrekening uitvoerig besproken met de financieel directeur in het bijzijn van de externe accountant. De Raad van Commissarissen heeft vervolgens op 14 maart 2012 het Jaarverslag met de Directie besproken en kennis genomen van de bevindingen van de Auditcommissie. De Raad van Commissarissen stemt in met de jaarrekening en kan zich verenigen met het voorstel voor winstbestemming van de Directie. Wij stellen u voor de jaarrekening en de daarin opgenomen winstbestemming in de op 26 april 2012 te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders ongewijzigd vast te stellen.

Belangrijke thema’s 2011 Voor de Raad van Commissarissen stond 2011 in het teken van de realisatie van de strategie van Attero. Na de verzelfstandiging van het bedrijf, is in 2010 een nieuwe strategische richting ontwikkeld. Deze is afgestemd met de Aandeelhouders commissie en goedgekeurd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 18 juni 2010. De nieuwe strategie wordt gekenmerkt door de positionering van Attero als publiek dienstverlener, focus op continuïteit en efficiency van bestaande activiteiten en realisering van innovatieve groeiopties als ook op intensivering van de relatie met de gemeentelijke klanten, die veelal ook aandeelhouder zijn. In juni 2011 heeft een separaat overleg met de Directie plaatsgevonden over de stand van zaken bij de realisatie van deze strategie. In het bijzonder de ontwikkelingen als publiek dienstverlener en het continueren van de contractuele relaties met bestaande gemeentelijke klanten zijn aan de orde gekomen. Ook de innovatieve groeiopties zijn in dit kader besproken.

20


Een ander belangrijk thema voor de Raad was veiligheid. Attero wil zijn medewerkers een veilige werkomgeving bieden en heeft daarbij de ambitie om op het gebied van veiligheid een topspeler in de branche te zijn. Enerzijds is het streven om het aantal ongevallen met verzuim maximaal te beperken, anderzijds is het van belang een omgeving te creëren waarin het veiligheidsbewustzijn van medewerkers op een hoog niveau ligt. In iedere vergadering van de Raad wordt specifiek stilgestaan bij het thema veiligheid en de ontwikkelingen op dit gebied binnen de onderneming.

Samenstelling De Raad van Commissarissen bestaat uit vijf personen. De Raad is zorgvuldig samengesteld in overeenstemming met de profielschets zoals die in de Bijzondere Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 28 januari 2010 is vastgesteld. De Raad wordt gevormd door: • de heer J.P.B. Huberts, voorzitter • de heer J.A.M. Hendrikx, vice-voorzitter • de heer J. van den Belt, lid • mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon, lid • mevrouw A.M.L.M. Nelissen-Hanssen, lid In 2011 is de heer J. van den Belt door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders herbenoemd voor een periode van vier jaren.

GRI-indicator

4.6

Invulling van het toezicht Voor de invulling van het toezicht is de Nederlandse corporate governance code leidend. De wijze waarop dat is gebeurd, wordt beschreven op pagina 67 van dit Jaarverslag. In 2011 is de Raad van Commissarissen viermaal regulier bijeen gekomen. Een additionele vergadering werd volledig besteed aan de realisatie van de strategie. In het kader van een nadere kennismaking met de door Attero geacquireerde onderneming VAR heeft deze vergadering plaatsgevonden op de locatie van VAR in Voorst. De vergaderingen van de Raad van Commissarissen werden steeds in aanwezigheid van de Directie gehouden. De heer F.T.M. Smulders, manager Juridische Zaken en Secretaris van de Vennootschap, fungeerde als secretaris van de Raad van Commissarissen. De Raad heeft twee commissies ingesteld: de Auditcommissie en de Remuneratie- en selectiecommissie. Iedere commissaris van de Raad heeft zitting in een commissie. Auditcommissie De Auditcommissie houdt toezicht op de interne risicobeheersings- en controle systemen, financiering, financiële informatieverstrekking en informatie technologie. De commissie adviseert de Raad van Commissarissen hierover. De Auditcommissie is in 2011 vijfmaal bijeen geweest. Bij al deze vergaderingen was de financieel directeur aanwezig. Bij twee vergaderingen was de externe accountant aanwezig.

De Auditcommissie heeft uitvoerig overleg met de Directie gehad over de operationele en financiële ontwikkelingen van de onderneming aan de hand van kwartaal rapportages. Tevens is intensief gesproken over het ondernemingsplan en budget 2012. Een vast onderwerp van het overleg met de Directie was de ontwikkeling en implementatie van een nieuw enterprise resource planning systeem. Dit project is in 2011 gestart en zal naar verwachting in 2012 worden afgerond. De werking van het systeem van risicobeheersing en de daarmee samenhangende risicorapportages zijn in twee vergaderingen uitgebreid besproken. Tevens is er in een vergadering specifiek aandacht besteed aan de financieringstructuur en het treasurystatuut zoals dat binnen de onderneming van kracht is. De voorzieningen voor de nazorg van stortplaatsen zijn meermaals aan de orde geweest. Bijzondere aandacht kreeg daarbij het deel van de nazorggelden die worden beheerd door de nazorgfondsen van de provincies waar stortplaatsen van Attero aanwezig zijn. Ten slotte is gesproken over het voorstel van de Directie voor de aanstelling van de externe accountant. Dit voorstel zal aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 26 april 2012 worden voorgelegd. In aanwezigheid van de externe accountant is gesproken over de jaarrekening 2010, het auditplan 2011 en de management letter 2011. De Auditcommissie bestaat uit drie commissarissen: • de heer J. van den Belt (voorzitter) • mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon • mevrouw A.M.L.M. Nelissen-Hanssen


Remuneratie- en selectiecommissie De Remuneratie- en selectiecommissie stelt de selectiecriteria en benoemings procedures vast voor de leden van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur. Zij beoordeelt periodiek het functioneren van de Raad van Bestuur, en doet voorstellen voor de bezoldiging van de Raad van Bestuur. De Remuneratie- en selectiecommissie heeft in 2011 tweemaal vergaderd. De Remuneratie- en selectiecommissie heeft in 2011 ten behoeve van de Raad van Commissarissen een voorstel opgesteld voor het beloningsbeleid van de bestuurder. Daarnaast heeft de jaarlijkse beoordeling van het functioneren van de bestuurder plaatsgevonden en heeft de Remuneratieen selectiecommissie een voorstel voor de Raad van Commissarissen geformuleerd voor het variabele deel van de beloning van de bestuurder, op basis van de vastgestelde doelstellingen. De Remuneratie- en selectiecommissie bestaat uit twee commissarissen: • de heer J.A.M. Hendrikx (voorzitter) • de heer J.P.B. Huberts Overleg met Aandeelhouderscommissie In 2011 is er drie keer overleg geweest van de Aandeelhouderscommissie met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen en de Directie, en eenmaal van de Aandeel houderscommissie met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen.

Overleg met Ondernemingsraad Een delegatie van de Raad in wisselende samenstelling heeft in 2011 deelgenomen aan twee overlegvergaderingen van de Ondernemingsraad van Attero. Strategie De Directie en de Raad van Commissarissen hebben in 2011 samen een intensief traject doorlopen. Daarbij zijn wij gezamenlijk eenduidig tot een model gekomen voor de structuur van de samenwerking met de gemeentelijke klanten. Dit model biedt een platform voor de aanpak van de vraag stukken waar gemeenten en Attero zich de komende jaren voor geplaatst zien. Het is een duurzaam model, dat gebaseerd is op wederzijdse betrokkenheid van de gemeenten en Attero. Attero heeft zich vanaf de verzelfstandiging bewezen als een krachtige organisatie, met oog voor en betrokkenheid bij de publieke sector. Er is bij Attero een sterke focus op new business die oplossingen biedt aan de klant. De transitie naar deze nieuwe activiteiten vraagt daarbij tijd. De overheden hebben sterke ambities met betrekking tot afval en afvalverwerking, maar de huidige marktsituatie leidt er toe, dat recycling, het sluiten van kringlopen en nieuwe intelligente toepassingen van afvalverwerking weinig kans krijgen. De richting die Attero kiest is juist ingegeven om samen met de gemeenten deze transformaties te realiseren. De Raad van Commissarissen is met de Directie ervan overtuigd dat voor het realiseren van de ambities gezamenlijk optrekken van gemeenten en Attero noodzakelijk is.

21

Vooruitblik 2012 De Raad van Commissarissen zal in 2012 onder meer bijzondere aandacht besteden aan de verdere realisatie van de strategie van de onderneming. De voorgenomen richting vraagt een zorgvuldige dialoog met de aandeelhouders en gemeentelijke klanten en vergt naar verwachting aanpassing van de vennootschappelijke structuur. Daarnaast zijn de voorzieningen voor de nazorg van stortplaatsen voor 2012 opnieuw een punt van aandacht, in het bijzonder het deel van de nazorggelden die worden beheerd door de nazorgfondsen van de provincies waar stortplaatsen van Attero aanwezig zijn.

Waardering De Raad van Commissarissen spreekt zijn bijzondere waardering uit voor de prestaties van de organisatie en voor de grote inzet die door alle medewerkers in 2011 opnieuw is getoond.

19 maart 2012 J.P.B. Huberts, voorzitter J.A.M. Hendrikx J. van den Belt W.H. Huijbregts-Schiedon A.M.L.M. Nelissen-Hanssen

Hannet de Vries-in ‘t Veld directeur VAR

Innovatie laa

n e n n a l p t t zich nie

Voorop blijven lopen in vernieuwend hergebuik Het afgelopen jaar heeft Attero er in VAR een innovatief bedrijfsonderdeel bij gekregen. Attero bezat al 20 procent van de aandelen in het bedrijf uit Wilp, maar nam eind 2010 het volledige eigendom over. Vernieuwing zit VAR in de genen. “We willen voorop blijven lopen”, zegt VAR-directeur Hannet de Vries-in ‘t Veld. “Van de circa één miljoen ton afval die we hier jaarlijks verwerken, maken we 89 procent geschikt voor hergebruik. We maken veel producten waar we geld voor krijgen, in plaats van dat we ervoor moeten betalen om van afval af te komen. Een ontwikkeling die niet stil staat. We willen de reststromen die we verwerken, nóg beter inzetten voor tal van innovatieve toepassingen.” De doorsnee automobilist kent VAR van de grasgroene heuvels langs de snelweg A1 bij Apeldoorn. Vrijwel alle denkbare activiteiten op het gebied van afvalverwerking zijn present op het 75 hectare tellende terrein in Wilp. Al in de jaren negentig valt het bedrijf op door talrijke innovaties. Zo kreeg VAR als eerste producent in ons land certificaten voor zijn compost. Sinds een aantal jaren maakt het bedrijf uit tapijtresten en ander hoogcalorisch afval (secundaire) brandstoffen voor de energieopwekking in cementovens en energiecentrales. Attero wil op de locatie in Spijk een opwerkingslijn voor kunststof neerzetten. “We kunnen uit deze afvalstromen nog veel plastics halen en die opwerken voor de kunststofindustrie”, zegt Hannet de Vries-in ‘t Veld. Als een van de eerste afvalbedrijven in ons land bouwde VAR drie jaar terug een vergistingsinstallatie voor gft.

Het gewonnen biogas is genoeg om voor zevenduizend huishoudens in hun jaarlijkse energiebehoefte te voorzien. Daarnaast is het bedrijf innovatief in het recyclen van allerlei verrassende afvalstromen. Zo verwijdert en verwerkt dit onderdeel van Attero oude kunstgrasmatten. Het zand wordt bewerkt en verrijkt met speciale granulaten, afkomstig van VAR zelf, waarop dit materiaal opnieuw kan worden ingezet als onderlaag van nieuwe sportvelden. De schone vezels gaan weer naar de kunststofindustrie.

Energieneutraal In 2006 zette De Vries de ambitie voor VAR zelf neer om energieneutraal te opereren. “Drie jaar later waren we zover. Nu streven we ernaar waterneutraal te worden.” De weg daarheen gaat via algen. Een proef om deze groene organismen in te zetten voor het nazuiveren van het proceswater van het bedrijf, bleek succesvol. Sinds de VAR-overname is De Vries lid van het managementteam van Attero. Ze kan gedreven over recycling vertellen. Samen met oud-politicus Ad Lansink, bekend van de door hem als Tweede-Kamerlid gelanceerde gelijknamige ‘Ladder’ van de afvalhiërarchie, schreef ze er een inspirerend boek over: de Kracht van de Kringloop. “We zitten midden in een transitieproces naar duurzame energie en hoogwaardig hergebruik van grondstoffen. Als Attero zetten we daar breeduit op in.” Een wezenlijke succesfactor, verklaart De Vries, is het koppelen van de ingenieurs die de technologie bedenken, aan de commerciële afdeling en de werkvloer. “We brengen dit drieluik vanaf de start van een innovatie al bij elkaar. Onze engineers zoeken continu naar nieuwe technieken, ook in het buitenland. Maar ook onze bedrijfsleiders snappen heel goed hoe ze meer uit afval kunnen halen. Daarnaast moeten we ons oor te luister leggen bij de markt. Zo hebben we menig innovatie kunnen introduceren. Kennis die we eveneens met succes naar het buitenland brengen. Mijn stelregel is: risico’s nemen hoort erbij, fouten maken mag. Niet alles hoef je per se meteen in bedrijfsmodellen vast te gieten. Innovatie laat zich niet plannen.”

Directieverslag


25

Algemene ontwikkelingen De overcapaciteit in de afvalverwerkingsmarkt werd in 2011 duidelijk zichtbaar. Als gevolg van de ingebruikname van nieuwe verwerkingscapaciteit enerzijds en een afname van beschikbaar restafval anderzijds, is de overcapaciteit voor de meeste marktpartijen merkbaar geworden. De invloed hiervan op Attero is in het verslagjaar relatief beperkt geweest. De aanvoer van afval bij ons bedrijf was op alle gebieden goed te noemen. Zowel de hoeveelheden brandbaar restafval van huishoudens en van bedrijven, als gft-afval en minerale afvalstromen waren op niveau.

GRI-indicator

1.2

Door initiatieven op gebied van afval scheiding en separate plasticinzameling was een daling te zien in het aanbod van huishoudelijk restafval. Attero is in staat geweest deze autonome daling op te vangen met extra afval van bedrijfsklanten. Enkele marktpartijen zijn succesvol actief op het gebied van import van afval. Attero heeft zich nog niet actief op deze markt begeven, maar volgt de ontwikkelingen met interesse.

VAR verwerkte bovendien 596 kton puin, grond en bedrijfsafval. In 2011 is er – net als in 2010 – geen brandbaar restafval gestort. Attero heeft 1.240 GWh elektriciteit geproduceerd. Daarvan kan 51% als duurzaam worden aangemerkt. Verder is 10,8 miljoen m3 groen gas geproduceerd.

In 2011 heeft Attero in zijn eigen installaties en faciliteiten 3.385 kton afval verwerkt. Dit betreft brandbaar afval van huishoudens en bedrijven, organisch afval en minerale afvalstromen. In totaal is er 1.896 kton brandbaar afval verwerkt in de eigen installaties in Wijster, Moerdijk en Groningen. Het afgelopen jaar is 696 kton organisch afval verwerkt, waaruit 295 kton compost is geproduceerd. Verder is 163 kton afval gestort, voornamelijk mineraal afval.

De uitvoering van de in 2010 vastgestelde strategie is in volle gang. In het verslagjaar is een aantal belangrijke mijlpalen gerealiseerd: • vergroting van het belang van Attero in VAR van 20% naar 100%; • realisatie en ingebruikname van de nieuwe installatie voor groengasproductie in Groningen; • realisatie van de nieuwe infrastructuur voor warmtelevering aan bedrijven op het Energie Transitie Park Midden-Drenthe;

Uitvoering strategie


26

Verwerking afvalstromen (in kton) Attero

VAR Totaal 1.896

Totaal 1.813

Totaal 1.802

• optimalisatie van de interne bedrijfs voering bij de afvalenergiecentrales in Wijster en Moerdijk. De nadruk hierbij ligt op uitwisseling van best practices tussen beide afvalenergie centrales. Hierdoor worden nieuwe mogelijkheden gerealiseerd om de beschikbaarheid van de centrales te verhogen, de doorzet te verbeteren, kosten te reduceren en daarmee operationele marges te vergroten. Daarnaast is Attero in gesprek met zijn gemeentelijke klanten over de continuering van de levering van brandbaar restafval.

brandbaar 2011

2010

Totaal

222

Totaal

474 436

Totaal

492

gft 2011

2010

Totaal

40

Totaal

123

Totaal

2009

133

Totaal

191

mineraal 2011

2010

2009

Overige stromen 20 14

183

141

Totaal 630

272

hoogcalorisch materiaal hout

GRI-indicator

bedrijfsafval verontreinigde grond/bodemsanering puin 2011

Per 1 februari 2012 zijn de ondersteunende staven van VAR geïntegreerd met die van Attero. Andere initiatieven op gebied van samenwerking en synergie zullen in de loop van dit jaar hun beslag krijgen.

2009

Overname VAR Totaal

gekeken naar mogelijkheden waar Attero en VAR elkaar wederzijds konden versterken. Inmiddels zijn er goede initiatieven ontwikkeld, waaronder de uitrol van de minerale activiteiten van VAR op Atterolocaties, de uitwisseling van kennis en ervaring op het gebied van compostering en vergisting, en de optimalisatie van de verwerking van afvalstromen.

2.9 EN1

Eind 2010 heeft Attero met VAR Holding overeenstemming bereikt over de verkoop van 80% van de aandelen in VAR door VAR Holding aan Attero. Hiermee was Attero in staat zijn bestaande belang van 20% in VAR uit te breiden naar 100%. Na een positieve beschikking van de NMA is deze transactie op 17 februari 2011 geëffectueerd. VAR is een innovatieve onderneming met als belangrijkste activiteiten werkzaamheden op het terrein van recyclen, bodemsanering en grondreiniging, specifieke vergistings technieken en engineering voor derden. Deze activiteiten zijn voor een groot deel complementair aan die van Attero. Ze passen uitstekend in de nieuwe strategie, die onder meer gericht is op waardecreatie door innovatieve activiteiten op het gebied van recycling en duurzame energie. Om het specifieke karakter van VAR intact te laten, is de onderneming als afzonderlijk onderdeel binnen Attero opgenomen. De directeur van VAR heeft zitting genomen in het Attero Management Team. Direct na de verwerving van de 80% aandelen is een project ‘Samenwerking & Synergie’ gestart. Doelstelling van dit project was maximale samenwerking en synergie te realiseren in de primaire bedrijfsvoering en in de ondersteunende staven. Hierbij werd

Vergisting en groengasproductie Na de ingebruikname van de vergistingsinstallatie in Venlo in 2010, heeft Attero nieuwe stappen gezet op het gebied van vergisting en de productie van groen gas. Op onze locatie in Groningen is een nieuwe faciliteit gerealiseerd voor de productie van groen gas. Het gas is afkomstig van de bestaande vergistings installatie in Groningen en wordt opgewerkt tot aardgaskwaliteit. Vervolgens wordt het gas ingevoed op het gasnetwerk van Enexis. De voorbereidingen voor nieuwe vergistingsinstallaties in Wijster en Tilburg zijn in volle gang. Voor deze initiatieven is subsidie toegekend. De nieuwe installaties zullen naar verwachting in 2012 en 2013 worden gerealiseerd en in bedrijf gesteld. Ten slotte heeft Attero vergevorderde plannen om in Wijster te investeren in een groengasnetwerk waarop regionale biogas producenten kunnen intakken. Het gas wordt dan getransporteerd naar onze locatie in Wijster waar het wordt opgewerkt tot aardgaskwaliteit, en vervolgens op het regionale aardgasnetwerk wordt ingevoed.


Productie groen gas neemt grote vlucht De productie van groen gas – biogas opgewerkt tot aardgaskwaliteit – is voor Attero bepaald niet nieuw. Zo vierde onze gasfabriek in Tilburg afgelopen jaar haar 25-jarig bestaan. Het is de oudste installatie in Nederland waar stortgas wordt opgewerkt tot groen gas. Begin 2011 realiseerde onze locatie in Wijster een andere mijlpaal: ze produceerde de 100 miljoenste m3 groen gas uit stortgas en pompte die in het lokale aardgasnet. De nieuwe gasopwerkingsinstallatie op onze locatie Groningen is sinds eind 2010 operationeel. In Wijster startten wij in 2011 met de bouw van een dergelijke installatie. Deze voorbeelden illustreren dat groen gas binnen Attero altijd belangrijk is geweest en steeds belangrijker wordt voor de verduurzaming van de energievoorziening. Omdat Attero gelooft in de kracht van de kringloop, willen wij zoveel mogelijk afval omzetten in energie en herbruikbare grondstoffen. De productie van groen gas is daarbinnen één van de speerpunten. Het is onze ambitie ieder jaar minimaal 2 miljoen m3 groen gas uit nieuwe projecten te produceren. Daartoe investeren wij structureel in aanpassing en optimalisatie van onze productielocaties. In het verslagjaar werden Attero SDE+-subsidies toegekend voor gft-vergisters in Tilburg, Deurne en Maastricht én voor de inrichting van een tweede groengashub in Wijster.

GRI-indicator

EC2

De eerste en enige groengashub van Nederland bevindt zich op onze locatie in Tilburg. Als partijen samen in één installatie biogas opwerken tot aardgaskwaliteit en dat gas vervolgens invoeden op het gasnet, spreken we van een groengashub. Wat de hub in Tilburg extra bijzonder maakt, is dat hij eind 2011 officieel is gecertificeerd door certificeringsinstantie Vertogas. Dit certificaat toont voor elke geproduceerde hoeveelheid groen gas aan uit welke bronnen het is geproduceerd. Onze afnemers weten daardoor precies waarvoor ze betalen. Dat verleent het eindproduct meerwaarde. Mede vanwege het succes van de eerste groengashub gaan wij in Wijster een vergelijkbare hub ontwikkelen. Daartoe ondertekenden netbeheerder Enexis en Attero op 1 december 2011 een intentieverklaring. Ook industriële vergisters op het Energie Transitie Park Midden-Drenthe kunnen zo hun biogas bij ons laten opwerken en invoeden op de aardgasnetten. Attero zal de hub operationeel beheren en exploiteren. Met vier invoedingspunten (Groningen, Tilburg, Wijster en Nuenen) is Attero de grootste producent van groen gas in Nederland. Maar dat niet alleen: als eerste bedrijf in Nederland ontvingen wij in december 2011 van certificeringsinstantie Quality Services NTA 8080-certificaten voor de groengasproductie op diverse locaties. Afnemers hebben hiermee de zekerheid dat groen gas van Attero voldoet aan daarvoor opgestelde duurzaamheidscriteria. Dat is een cruciale kwaliteitswaarborg voor onze afnemers.

27


28

Nascheiding

Productie elektriciteit (in GWh) Attero

VAR Totaal

15

Totaal 1.225 Totaal 1.191

Totaal 1.051

1.203 1.159

1.012

8 12

7

2 3

verbranding vergisting

31

25

20

stortgas 2011

2010

2009

Productie groen gas (x 1.000 m3)

Sinds 1 januari 2010 is scheiding van kunststof verpakkingsmateriaal voor alle Nederlandse gemeenten verplicht. Attero biedt zijn gemeentelijke klanten de mogelijkheid om kunststoffen uit het afval na te scheiden met zijn scheidings installaties in Groningen en Wijster. Met deze faciliteiten biedt Attero zijn klanten een alternatief voor, of aanvulling op de zogenoemde bronscheiding van plastics (door de burger). De prestaties bij plasticscheiding van onze installaties worden steeds beter, zowel ten aanzien van het scheidingsrendement als ten aanzien van de zuiverheid van het gescheiden materiaal. Voor een deel van de gescheiden plasticstroom wordt op dit moment een vergoeding verstrekt door Nedvang. De basis en continuïteit voor deze vergoeding staan echter nog steeds ter discussie. Wij zijn van mening dat onzekerheid en onduidelijkheid van de vergoeding niet dienstbaar is aan de verdere ontwikkeling van de scheiding en recycling van plastics.

Attero Totaal 11.043

Totaal 10.816 Totaal 10.366

473

Warmtelevering aan Noblesse Proteins

2.574

11.043

9.893 8.242

vergisting stortgas 2011

2010

2009

Productie biogas (x 1.000 m3) Attero Totaal

898

Totaal

833

Totaal

stortgas 2011

2010

2009

619

In het verslagjaar heeft Attero een eerste belangrijke stap gezet in warmtelevering aan derden met warmte die vrijkomt bij de afvalenergiecentrale in Wijster. Nadat met diervoederfabrikant Noblesse Proteins overeenstemming was bereikt over de vestiging van een nieuwe faciliteit voor de productie van diervoeder op het Energie Transitie Park Midden-Drenthe, hebben wij geïnvesteerd in een nieuwe infrastructuur voor de levering van warmte. Deze infra structuur was medio 2011 gereed. De ingebruikname liet nog even op zich wachten in verband met een vergunning procedure van Noblesse bij de Raad van State. Na een positieve uitkomst hiervan in december, is de warmtelevering aan

Noblesse in ‘proefbedrijf’ gegaan. In aan vulling op het warmtenetwerk zijn ook aanvullende investeringen gedaan in onze waterzuiveringsinstallatie op de locatie Wijster om afvalwater van Noblesse te kunnen verwerken en als proceswater terug te leiden.

Eén Attero Ook in 2011 zijn diverse activiteiten ontplooid voor de verdere ontwikkeling van Attero als zelfstandig bedrijf. Belangrijke achterliggende gedachte hierbij is om de diverse activiteiten van ons bedrijf te bundelen onder de noemer ‘één Attero’. In het verslagjaar is gestart met een project om het landschap aan bestaande ICTapplicaties te vereenvoudigen en te standaardiseren. Doelstelling is om een belangrijk deel van de ondersteunende processen te uniformeren in een Atterostandaard en te laten ondersteunen door een nieuw ERP-systeem (Enterprise Resource Planning). Processen die door het nieuwe ERP-systeem ondersteund gaan worden zijn onder meer commerciële processen, weegprocessen, financiële processen, inkoopprocessen en onderhoudsprocessen. Doelstelling is om het nieuw ERP-systeem medio 2012 in gebruik te nemen en de oude systemen uit te faseren.

Attero-brede certificering Op dit moment zijn diverse locaties van Attero gecertificeerd voor kwaliteit (ISO 9001) en/of arbo/veiligheid (OHSAS 18001) en/of milieu (ISO 14001). De audits hiervoor vinden nu nog plaats per locatie. Binnenkort verandert dat. Wij gaan over naar één Attero-breed management systeem en één bureau dat externe controles verzorgt. Alle procedures en instructies per locatie worden daartoe zoveel mogelijk centraal omgezet in een


uniform systeem. Halverwege 2012 moet deze Attero-brede certificering een feit zijn. Alle locaties en afdelingen moeten dan voldoen aan de geldende normen voor kwaliteit, arbo/veiligheid en milieu. Dat leidt op de eerste plaats tot een nog meer gestructureerde manier van werken. Daarnaast draagt het bij aan de roep om continue verbetering en aan het toegroeien naar één Attero. Ondersteunende diensten als Finance & Control en Human Resources zullen voortaan volledig werken met centrale procedures. De bedrijfsonderdelen Bio-energie & Mineraal en Energie & Service zullen deels blijven werken met centrale procedures en deels met lokale procedures.

stortplaatsexploitanten. Als gevolg van de wetswijziging zou bijvoorbeeld over tijdelijk opgeslagen afval alsnog afvalstoffen belasting moeten worden afgedragen. Door adequaat handelen van de sector zijn met het ministerie aanvullende afspraken gemaakt om de onbedoelde en ongewenste effecten van de gewijzigde wetgeving tegen te gaan.

Nieuwe partner in logistiek

Certificeringen

Attero heeft een uitgebreid logistiek apparaat om het aangeleverde afval snel en efficiënt op de plaats van verwerking te brengen. Treintransport neemt hierbij een belangrijke positie in, met name vanwege het duurzame karakter ervan. Van het brandbaar afval dat bij de afvalenergie centrales wordt aangeleverd, kwam in 2011 47% met treintransport naar de locaties. Voor de uitvoering van dit transport hebben wij in het verslagjaar een nieuwe partner gecontracteerd.

Afschaffing afvalstoffenbelasting

GRI-indicator

PR9

In 2011 werd duidelijk dat als onderdeel van de nieuwe belastingwetgeving, de bestaande wetgeving op het gebied van afvalstoffenbelasting zou worden beëindigd. De nieuwe wetgeving is per 1 januari 2012 van kracht. Als consequentie hiervan is de belasting die werd geheven op het storten van afval, komen te vervallen. Het verbod op het storten van brandbaar afval blijft van kracht. De nieuwe wetgeving had mogelijk een aantal onbedoelde effecten voor

Afvaltransport Polen In 2009 waren er vragen ontstaan over een afvaltransport naar Polen. Het betrof de export van een papier/kunststoffractie

afkomstig van de afvalscheidinginstallatie in Wijster door een ander bedrijf. Het materiaal werd in tweede instantie geweigerd door de Poolse overheid. Na intensief overleg met het ministerie van (destijds) VROM heeft Attero zijn verantwoordelijkheid genomen door de 4 kton afval terug te halen. Het Openbaar Ministerie is in 2010 een strafrechtelijk onderzoek gestart, waarbij diverse betrokken partijen – waaronder Attero – zijn gedagvaard. In 2011 is de dagvaarding aan Attero nietig verklaard. In februari 2012 is een nieuwe dagvaarding ontvangen.

Locatie

Type certificaat

Certificaten

Wijster

Proces

ISO 9001 ISO 14001 OHSAS 18001

Product

BRL 2307 (AVI-bodemas) BRL 7500/7510 VA-certificaat gft-compost

Groningen

Proces

ISO 14001

Maastricht, Venlo, Deurne, Moerdijk (compostfabriek)

Proces

ISO 9001 ISO 14001

Product

VA-certificaat gft-compost

Moerdijk (afvalenergiecentrale)

Proces

ISO 9001 ISO 14001 OHSAS 18001

Product

BRL 2307 (AVI-bodemas)

Proces

ISO 9001 (secundaire bouwstoffen)

Product

VA-certificaat groencompost

Proces

ISO 9001 (VAR Engineering) ISO 14001

Product

BRL 7500/7510 BRL 2506 VA-certificaat gft-compost RHP-certificaat gft-compost

Product

TÜV-certificaat (duurzame brandstoffen)

Tilburg

Wilp-Achterhoek

Spijk

29

30


Attero en duurzaamheid Een van de vier kernwaarden die richtinggevend zijn voor Attero’s handelen is de kernwaarde ‘duurzaam’. Dit beperkt zich niet tot zorg en aandacht voor het milieu. Duurzame ontwikkeling steunt op drie pijlers: mens, milieu en meerwaarde. Attero streeft bij al zijn activiteiten naar een goede balans tussen deze drie pijlers.

Duurzaamheidsforum Om zowel bestaande activiteiten als nieuwe ideeën op het gebied van duurzaamheid te kunnen bundelen tot één manier van denken en doen, is in 2010 het Attero Duurzaam heidsforum opgericht. De leden van dit forum, afkomstig uit verschillende geledingen van de organisatie, hebben ieder een andere achtergrond en daarmee een eigen kijk op duurzaamheid. Onder voorzitterschap van de Algemeen directeur wordt concrete invulling gegeven aan het begrip duurzaamheid. Dit heeft zowel betrekking op onze kernactiviteiten als op de organisatie als geheel. Het streven hierbij is Attero naar een hoger duurzaamheidsniveau te tillen.

In 2011 heeft het Duurzaamheidsforum vijfmaal regulier overleg gevoerd. Belangrijke bespreekpunten waren de geïntegreerde verslaggeving, de imple mentatie en monitoring van de in 2010 geformuleerde duurzaamheidsdoelstellingen en de ontwikkeling van een CO2-tool voor gemeenten. Eind 2011 heeft het forum tevens een aantal nieuwe duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd. Om de Attero-medewerkers te informeren over het bestaan en de verschillende activiteiten van het forum, zijn in april op verschillende locaties lunchbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten presenteerden enkele leden van het Duurzaamheidsforum de status, ontwikkelingen en plannen op het gebied van duurzaamheid binnen Attero. Op 11 november, de Dag van de Duurzaam heid, vroeg het forum speciale aandacht voor verdere verduurzaming. Zo werden de medewerkers via een brief van de Algemeen directeur uitgenodigd mee te denken over hun bijdrage aan een duurzaam Attero.

GRI-indicator

1.2

Doelstellingen In 2010 zijn vijftien duurzaamheids doelstellingen geformuleerd, verdeeld over zes aandachtsgebieden. In het verslagjaar zijn daaraan diverse nieuwe doelstellingen toegevoegd. Ze luiden nu als volgt:

Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. • In 2011 zal Attero de carbon footprint van zijn eigen activiteiten vaststellen. • Attero zal een actieve rol spelen in kennis deling op het gebied van afvalbeleid. • In 2011 zal Attero specifiek beleid vaststellen met betrekking tot duurzaam inkopen. • Nieuw: In 2015 is de carbon footprint van Attero per saldo klimaatneutraal. • Nieuw: In 2015 heeft Attero aansluiting bij vier of meer Green Deals. • Nieuw: Attero zorgt blijvend voor ondersteuning van plaatselijke overheden in diverse landen waar behoefte is aan een proces naar meer duurzame inzameling en verwerking van stedelijk afval.


31

Inzicht in eigen carbon footprint Klimaatverandering is een belangrijk thema van onze tijd. Wetenschappers zijn het er in meerderheid over eens dat de mens in belangrijke mate verantwoordelijk is voor de ophoping van broeikasgassen in onze atmosfeer. Om deze invloed terug te dringen, geeft Attero in samen werking met zijn klanten en partners structureel invulling aan duurzame afvalverwerking. Sinds 2011 beschikken wij over een CO2-tool voor gemeenten om hun carbon footprint – een maat voor de uitstoot van CO2 – inzichtelijk te maken. Wij vinden het minstens even belangrijk inzicht te hebben in onze eigen carbon footprint, zodat wij klanten, overheden en de afvalsector kunnen laten zien hoe wij presteren op het gebied van duurzaamheid. De carbon footprint is een onderdeel van de duurzaamheidsrapportage volgens de GRI-principes. Daarom vinden wij het cruciaal om onze footprint, en onze keuzes daarbinnen, zo helder mogelijk te houden. Op brancheniveau praten wij bijvoorbeeld mee over een ‘footprint protocol’ om discussies te vermijden over wat wel en niet onder een bepaald beïnvloedingsniveau valt. Het streven van Attero is om zijn carbon footprint in 2015 neutraal te laten zijn. Om deze doelstelling te bereiken, ondernemen wij allerlei acties. Wij vergroenen bijvoorbeeld ons eigen elektriciteitsgebruik. Ook een besparing op dienstkilometers hoort thuis in deze aanpak. Daarnaast stellen wij ons ten doel om 30%

GRI-indicator

EC2

van de compost die wij jaarlijks produceren, als veenvervanger in de markt te zetten. Ook dat leidt tot CO2-besparing. Dat geldt eveneens voor het terugwinnen van herbruikbare grondstoffen (zoals kunststoffen en metalen) uit door ons te verwerken afvalstromen. CO2-Prestatieladder Ook binnen VAR besteden wij veel aandacht aan CO2-bewust handelen. Zo is VAR gecertificeerd voor de CO2-Prestatieladder, een instrument om bedrijven die deelnemen aan aanbestedingen te stimuleren tot CO2-bewust handelen in de eigen bedrijfsvoering en bij de uitvoering van projecten. Het gaat daarbij met name om energiebesparing, efficiënt gebruik van materialen en gebruik van duurzame energie. De CO2-Prestatieladder kent vijf treden. Hoe hoger de trede waarop een bedrijf wordt gecertificeerd, hoe groter het voordeel dat het krijgt bij aanbestedingen. In 2011 bevond VAR zich op de derde trede van de ladder; doel is in 2012 op te klimmen naar de vierde. Dat betekent concreet dat VAR zijn ketenemissies op hoofdlijnen in kaart moeten brengen en voor twee relevante ketens zogenoemde ketenanalyses moet uitvoeren. Daarnaast dient het bedrijf te beschikken over kwantitatieve doelstellingen voor ketenemissies, moet het een stakeholderdialoog onderhouden en initiatiefnemer zijn van een sector- en keteninitiatief op het gebied van CO2-reductie.

32


Wij bieden onze medewerkers ontwikkelingsmogelijkheden. • Attero zal jaarlijks circa 3% van de loonsom reserveren voor opleidingen. • In 2011 zal Attero een succession planning opstellen voor managementen sleutelfuncties. • Attero wil het huidige hoge niveau van medewerkersbetrokkenheid minimaal handhaven.

Wij geven onze medewerkers op alle niveaus de bevoegdheden en middelen om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieuverantwoord en optimaal uit te voeren. • Attero zal in 2011 alle bedrijfsactiviteiten onderbrengen in één management systeem en dit certificeren voor kwaliteit (ISO 9001), milieu (ISO 14001) en arbo/ veiligheid (OHSAS 18001). • Attero wil in 2011 het veiligheids bewustzijn van alle medewerkers verhogen door het aanbieden van een training van drie dagdelen waarin eigen verantwoordelijkheid, risicobeheersing, werkvoorbereiding en aanspreken op onveilig gedrag centraal zullen staan. • Attero wil in 2011 met de doelstelling LTIF < 3,5 het aantal ongevallen met verzuim minimaal halveren ten opzichte van 2010. • Nieuw: Attero wil als preventieve maatregel in 2012 minimaal 75% van de gemelde onveilige handelingen en situaties op een effectieve manier hebben opgelost.

Wij ontwikkelen duurzame energieconcepten.

GRI-indicator

4.12

• De bijdrage van nieuwe energieprojecten aan de productie van groen gas zal jaarlijks 2 miljoen m3 bedragen. • Nieuw: In 2017 wekt Attero 5% van zijn elektriciteitsverbruik zelf op met wind- en zonne-energie. • Nieuw: In 2014 bereikt de afval energiecentrale in Wijster een R1-waarde van minimaal 0,67.

Wij zorgen voor optimaal hergebruik. • In 2012 zal Attero met zijn nascheidings installaties 30 kton kunststof voor hergebruik uit afval scheiden. • In 2015 zal 25% van Attero’s compost worden toegepast als veenvervanging. • In 2015 zal minimaal 50% van de bodemas van Attero worden ingezet als vervanging van primaire grondstoffen zoals grind, beton- en metselzand. • Nieuw: Attero wil in 2015 het percentage grondstoffen uit afval met 20% verhogen ten opzichte van 2011.

Wij zorgen voor het voorkomen van milieuvervuiling. • Attero wil in 2011 het aantal geurklachten van omwonenden beperken tot maximaal 20 geurklachten over het gehele jaar. • Attero streeft naar het verduurzamen van zijn stortplaatsen: een zodanige verwerking van stortafval dat de effecten binnen één generatie worden teruggebracht tot een voor het milieu aanvaardbaar niveau. In de Toelichting duurzaamheidsrapportage2 wordt voor de in 2010 geformuleerde doelstellingen beschreven welke voortgang er in 2011 is geboekt.

Maatschappelijke betrokkenheid Buiten de genoemde doelstellingen op het gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid, geeft Attero invulling aan zijn maatschappelijke rol als sponsor/ donateur voor diverse regionale activiteiten en vele kleinschalige plaatselijke initiatieven in de omgeving van zijn productielocaties. Daarnaast ondersteunt ons bedrijf via donaties de actieve deelname van zijn medewerkers aan het verenigingsleven. Zo was Attero in 2011 sponsor van het Erasmus Festival Brabant en het Margraten Memorial Concert en hebben wij de

campagne Het Drentse Bespaarschaap van de Natuur en Milieufederatie Drenthe ondersteund. De campagne was bedoeld om inwoners van Drenthe te stimuleren energie te besparen. Attero stelde daarbij voor vijf actieve spaargroepen een beloning ter waarde van 3.000 euro beschikbaar. In het kader van de Landelijke Compostdag heeft ons bedrijf in maart aan 35 gemeenten in totaal ruim 5.500 m3 gft-compost ter beschikking gesteld. Deze vijfde editie van de Landelijke Compostdag werd georganiseerd door de Vereniging Afval bedrijven (VA) en de Branche Vereniging Organische Reststoffen (BVOR) in samen werking met gemeenten en hun leden. Een bijzonder evenement in 2011 was de theatervoorstelling SuperBartje, die op de flanken van de VAMberg van Attero’s locatie in Wijster werd opgevoerd voor zowel omwonenden als voor onze medewerkers. Organisator van dit evenement was de PeerGrouP, die is gespecialiseerd in het maken van theater op bijzondere locaties. Als sponsor van klimaatexpeditie Desert Alert heeft Attero in de eerste maanden van 2011 de expeditie van klimaatjournalist Bernice Notenboom naar de Sahara en de Sahelzone in Mali met interesse gevolgd. Via diverse (digitale) media kon de expeditie worden meebeleefd. De bevindingen tijdens deze expeditie worden door Bernice Notenboom benut voor interactieve lezingen en seminars op scholen en voor bedrijven. Wij beogen met de samenwerking bij te dragen aan de bewustwording van de gevolgen van klimaatverandering en mogelijke oplossingen door duurzame ontwikkeling. In 2011 zijn als vervolg op onze activiteiten in Soedan enkele studiereizen naar Burundi gemaakt. Hieruit is geconcludeerd dat wij in 2012 en volgende jaren in samenwerking met de lokale en landelijke autoriteiten een project starten voor de veilige inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. 2 Zie

pagina 97


Attero tekende in 2011 ook een samen werkingsovereenkomst met de stichting Close the Gap. Deze stichting heeft als doel de IT-kloof tussen het Westen en de ontwikkelingslanden te helpen overbruggen. In samenwerking met onze leverancier van IT-apparatuur wordt alle afgeschreven apparatuur geselecteerd op geschiktheid voor hergebruik. Close the Gap ontvangt de apparatuur en zet deze in voor lopende projecten in Afrika. Ons bedrijfsonderdeel Commercie gaf op een speciale manier invulling aan zijn jaarlijkse teamdag. Het middagprogramma stond evenals in 2010 in het teken van een maatschappelijk nuttig project. Dit jaar werden in samenspraak met Stichting Zin de handen uit de mouwen gestoken bij Zorgcentrum ’s Heeren Loo in Apeldoorn. Zowel binnen als buiten werden de nodige onderhoudswerkzaamheden verricht.

Attero’s score in benchmarks In 2011 heeft Attero deelgenomen aan een tweetal benchmarks op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

GRI-indicator

2.10

Transparantiebenchmark De Transparantiebenchmark is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Het ministerie voert deze benchmark jaarlijks uit onder de top-500 bedrijven van Nederland. In de benchmark wordt op basis van vijftig criteria de transparantie van ondernemingen op het gebied van duurzaamheid onderzocht. Basis voor de scores zijn de publiekelijk beschikbare verslagen waarin organisaties verantwoording afleggen over het verslagjaar 2010. Het onderzoek geeft geen oordeel over de bereikte duurzaamheids prestaties, maar over de mate waarin deze resultaten kenbaar worden gemaakt.

In 2011 heeft Attero voor het eerst deel genomen. In totaal zijn 469 organisaties opgenomen in de Transparantiebenchmark. Met een totaalscore van 157 van de 200 te verdienen punten heeft ons bedrijf een 34e plaats behaald. Belangrijke verbeter punten zijn een heldere beschrijving van Attero’s beleid op het gebied van keten verantwoordelijkheid en externe verificatie van het Jaarverslag. FFact benchmark Sinds 2001 voert het adviesbureau FFact jaarlijks een benchmark uit onder de grootste Nederlandse afvalbedrijven. De benchmark is gericht op de top-25 afvalbedrijven qua omzet. Onderdelen zijn het bedrijfs economisch rendement, de fase van ontwikkeling waarin een bedrijf zich bevindt en het aspect maatschappelijk verantwoord ondernemen. FFact beoordeelt de bedrijven op basis van publiek beschikbare informatie. De maximaal haalbare score bedraagt 10 punten. De uitkomsten worden jaarlijks tijdens de Afvalconferentie bekend gemaakt. In 2011 behaalde Attero met een score van 5 punten een gedeelde vierde plaats. Ons bedrijf was daarmee de grootste stijger in deze benchmark. De verschillen in de top-10 zijn klein; de nummer 1 behaalde een score van 5,75 punten. Uit de resultaten van de FFact benchmark kwam onder meer naar voren dat Attero zijn kernwaarden duurzaam en innovatief nadrukkelijker zou kunnen uitdragen. De Afvalconferentie 2011 stond verder in het teken van grondstoffen uit afval. Aan de bezoekers van de Afvalconferentie werd gevraagd welk aspect ze voor dit thema het belangrijkste vonden. Dit bleek ‘Voor bereiding op de Grondstoffenrotonde’ te zijn. Attero ontving hierbij de runner up prijs.

33

34


Stakeholderdialoog Attero hecht veel waarde aan een regelmatig contact met de verschillende stakeholdergroepen om kennis en ideeën uit te wisselen. De vorm waarin de dialoog wordt gevoerd, varieert per stakeholder.

Contacten met klanten In 2011 hebben wij diverse bijeenkomsten georganiseerd waarbij met klanten van gedachten is gewisseld over de ideeën en mogelijkheden rond afvalverwerking. Naar aanleiding van de inbedrijfstelling van de nascheidingsinstallatie in Wijster is in januari een symposium georganiseerd over de nascheiding van kunststoffen. Doelstelling van de dag was de ontwikke lingen op het gebied van kunststofrecycling onder de aandacht te brengen en samen met klanten de discussie over bron- en nascheiding te voeren. Geconcludeerd werd dat bronscheiding en nascheiding het beste naast elkaar zouden kunnen functioneren.

Voor de Drentse gemeenten organiseerden wij een bijeenkomst over de duurzame verwerking van gft. Met het oog op de toekomst is met deze gemeenten gesproken over de mogelijkheden om meer CO2 te besparen bij de verwerking van gft-afval. Ook externe sprekers gaven hierbij hun visie. In samenwerking met waterschap De Dommel, de gemeente Tilburg en het Regionaal Overleg Midden-Brabant organiseerde Attero een bijeenkomst ter gelegenheid van het verkrijgen van het eerste groengascertificaat in Nederland voor het groen gas uit de installatie in Tilburg. In het bijzijn van zo’n vijftig gasten werd stilgestaan bij de certificering van de tot dusver enige groengashub in Nederland. In 2011 was een drietal klanten op bezoek bij een bijeenkomst van de Attero Management Groep. Tijdens deze bijeenkomst werd de klanten uitgebreid gevraagd naar hun gedachten over de toekomst van de afvalverwerking en de rol van Attero daarin. Onderdeel van hun boodschap was dat Attero volgens deze klanten zijn bestaande imago van afvalverbrander zou moeten zien om te buigen naar dat van een producent van grondstoffen uit afval.

GRI-indicator

4.16 4.17

Naast het organiseren van eigen bijeen komsten heeft Attero bijdragen geleverd aan de eerste Dag van het Afval in Tilburg. Onder het motto “Uw schroot, mijn brood” besteedde Tilburg DebatStad aandacht aan de verschillende aspecten van de duurzame verwerking van afval. Attero was één van de deelnemers die een inleiding verzorgden. Wij presenteerden ons bovendien op de informatiemarkt voor het publiek. Attero was ook uitgenodigd voor de open dag van de Afvalstoffendienst gemeente ’s-Hertogenbosch, bij gelegenheid van de verhuizing van deze dienst naar een duurzaam, innovatief pand. Tijdens deze open dag wilde de Afvalstoffendienst graag aan het publiek laten zien wat er met rest afval en gft-afval gebeurt na inzameling. Attero was aanwezig met een stand, informeerde de bezoekers over afval verwerking en deelde zakken compost uit. Onder meer om beter in te spelen op de informatiebehoefte van onze klanten, hebben wij in 2011 onze website volledig vernieuwd. Op onze website wordt nu duidelijker getoond welke mogelijkheden de activiteiten van Attero voor de klanten kunnen hebben. Tegelijk met de lancering van de nieuwe website is een digitale nieuwsbrief voor klanten en relaties geïntroduceerd.


Contacten met aandeelhouders In 2011 hebben het bestuur van Attero en de Raad van Commissarissen driemaal overleg gevoerd met de Aandeelhouders commissie; eenmaal vond overleg plaats tussen de Raad van Commissarissen en de Aandeelhouderscommissie. Met de Aandeelhouderscommissie wordt de realisatie van de strategie besproken met daarbij de aspecten duurzaamheid, innovatie, customer intimacy, flexibiliteit in de dienstverlening en het faciliteren van de realisatie van regionale doelstellingen. Naast de formele vergaderingen zijn er informele contacten en overleggen tussen de Directie van Attero en bestuurders van de aandeelhouders, en vindt geregeld ambtelijke afstemming plaats met de geledingen van de Aandeelhouders vergadering.

Contacten met partners en toeleveranciers

GRI-indicator

4.4 4.12 4.13 S05

Attero kent samenwerkingsverbanden met uiteenlopende partners. Naast participatie in de bestaande projecten van de Wageningen Universiteit en de Technische Universiteit Eindhoven zijn wij in 2011 een meerjarig partnerschap aangegaan met het Lectoraat Kunststoftechnologie van de Hogeschool Windesheim. Windesheim richt zich met zijn onderzoek vooral op de verwerkings kant van kunststoffen, waarbij proces optimalisatie en het toepassen van nieuwe materialen een belangrijke rol spelen. Windesheim en Attero willen met deze samenwerking een impuls geven aan de kunststofsector in Nederland door de gezamenlijke inbreng van kennis, het uitvoeren van toepassingsgericht onderzoek en het versterken van de kunststoftechnologie.

Naast contacten met universiteiten en hogescholen leveren wij een actieve bijdrage in verschillende branche verenigingen, waaronder de Vereniging Afvalbedrijven (VA), de Branche Vereniging Organische Reststoffen (BVOR) en het Europees Composterings Netwerk (ECN). Wij zijn in 2011 tevens lid geworden van het Nutriënten Platform (NP), een netwerk van organisaties dat zich zorgen maakt over het schaarser worden van nutriënten en de gevolgen daarvan. Het Platform wil door samenwerking bijdragen aan de Europese discussie rond grondstoffenschaarste en streeft naar het sluiten van de kringloop van fosfaat en andere nutriënten. Attero is tevens mede-oprichter van de Vereniging van Groengasproducenten. Om het streven naar een economie gebaseerd op hernieuwbare grondstoffen verder te onderschrijven, heeft ons bedrijf in september het manifest Bio-based Economy ondertekend. Dit manifest is een intentie verklaring van ruim veertig organisaties om van de bio-based economy een succes te maken. De ondertekenaars committeren zich tot het aangaan van samenwerkings verbanden om de economie gebaseerd op hernieuwbare grondstoffen in de praktijk vorm te geven. Op het gebied van duurzame energie en specifiek groen gas en biogas werkt Attero al jaren samen met netbeheerder Enexis. Om deze samenwerking kracht bij te zetten, tekenden beide bedrijven in december een intentieverklaring over groen gas. De verklaring sluit goed aan bij Attero’s groeiplannen in de biogasopwerking en groengasproductie. Daarnaast past zij binnen de ambitie van Enexis om leidend te zijn in de energietransitie in Nederland. Evenals in 2010 zijn in het verslagjaar voor Attero’s toeleveranciers contractor safety meetings gehouden in Wijster en Moerdijk. Naast een algemeen deel over veiligheid

35

werd gediscussieerd over het voorkómen van (bijna) ongevallen. Dat leverde bruik bare tips op voor het vergroten van de aandacht voor veiligheid bij zowel de toeleveranciers als onze eigen medewerkers. Voor transporteurs zijn in oktober workshops gehouden in Wijster, Montfort en Moerdijk. Doel daarvan was vergroten van het kennisniveau en bewustzijn op het gebied van arbeidsomstandigheden en veiligheid. De deelnemers waren positief over de inhoud van de workshop en de mogelijkheid tot kennisuitwisseling.

Contacten met medewerkers Enkele malen per jaar organiseert Attero informatiebijeenkomsten voor zijn personeel. In 2011 heeft de Directie de medewerkers in twee series personeels bijeenkomsten geïnformeerd over belangrijke ontwikkelingen in en rond het bedrijf. Verder heeft het Duurzaamheids forum een reeks lunchbijeenkomsten georganiseerd om de collega’s te informeren over de activiteiten van het forum en heeft het Vergister Projectteam geïnteresseerde medewerkers op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen rond de bouw van de vergister in Wijster. In aanvulling op deze personeelsbijeenkomsten informeren wij onze medewerkers via het personeelsblad Cirkel, nieuwsberichten op intranet en wekelijkse informatiebulletins. Bij het contact met de medewerkers is een belangrijke rol weggelegd voor de Ondernemingsraad. De OR is er om de belangen van medewerkers onder de aandacht van de Directie te brengen. Het betreft belangen op het gebied van werkgelegenheid, bedrijfsregelingen en arbeidsomstandigheden. In 2010 heeft de OR zijn structuur aangepast van drie regionale Ondernemingsraden naar één

36


OR voor Attero. In 2011 zijn drie vaste commissies ingesteld om specifieke onderwerpen voor te bereiden: de commissie voor sociaal beleid en QHSE (SOC/QHSE), de commissie voor het financieel, strategisch en economisch beleid (FSE) en de commissie voor organisatieontwikkeling. Naast deze commissies zijn op lokaal niveau klankbord groepen ingesteld om de afstand tot de achterban zo klein mogelijk te houden. Een bijzonder evenement in 2011 was het Attero Familiefestival ‘Energiek met elkaar’. Alle medewerkers werden met hun partners en kinderen uitgenodigd voor dit festival bij de afvalenergiecentrale in Moerdijk. Naast de mogelijkheid tot een bezichtiging van de vierde verbrandingslijn bood het festival vermaak voor jong en oud.

Contacten met omwonenden Attero onderhoudt regelmatig contact met de direct omwonenden van zijn locaties voor afvalverwerking. Als er sprake is van nieuwe ontwikkelingen, bijzondere activiteiten of een vergunningswijziging waarbij effecten voor de omgeving kunnen optreden, worden de omwonenden hierover tijdig geïnformeerd. Dat gebeurt bijvoorbeeld via het organiseren van voorlichtings bijeenkomsten, het plaatsen van een advertentie of het gericht versturen van een nieuwsbrief.

GRI-indicator

EC8 EN12 S05

Zo hebben wij de omwonenden van de locatie Schinnen per brief geïnformeerd over de mogelijke geuroverlast die het boren naar nieuwe gasbronnen in de stort plaats zou kunnen geven. Deze boringen bleken noodzakelijk omdat het proces van stortgasvorming nagenoeg tot stilstand was gekomen. Wij hebben ons ingespannen om de overlast tot een minimum te beperken.

Vertegenwoordigers van de plaatselijke verenigingen voor dorpsbelangen van Wijster en Drijber brachten in januari een bezoek aan de locatie Wijster. De interesse ging vooral uit naar de uitbreiding van de recreatieve mogelijkheden op en rond de stortplaats, waar de afgelopen jaren wandel- en fietspaden zijn aangelegd. In samenwerking met het Drents Landschap is grenzend aan het bedrijfsterrein een natuurgebied ontwikkeld rond de loop van het Oude Diep. Attero beziet de mogelijkheden voor het uitbreiden van de wandelpaden. Op de locatie Wijster organiseerden wij in 2011 een informatieavond voor agrariërs over de aanleg van een biogasleiding. Zij kunnen hierop biogas uit hun bedrijf invoeden, dat Attero vervolgens opwerkt tot groen gas. Ons bedrijf wilde met deze bijeenkomst de belangstelling bij de boeren polsen. De provincie Drenthe stelt voor het stimuleren van duurzaam ondernemen financiële middelen beschikbaar voor de aanleg van een biogasleiding. De aanwezigen toonden duidelijk interesse voor dit initiatief.

Contacten met de overheid Attero onderhoudt relaties met overheden in verschillende hoedanigheden. Zo zijn er contacten met overheden in hun rol als aandeelhouders van het bedrijf, maar ook als klanten die afvalstoffen door ons bedrijf laten verwerken. Overheden hebben daarnaast een functie als toezichthouder, vergunningen subsidieverlener. De relaties tussen Attero en overheden liggen zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau. Een belangrijk onderwerp in Attero’s contacten met de overheid in 2011 was nascheiding van kunststoffen als alternatief voor, en als aanvulling op bronscheiding. In januari bracht Tweede Kamerlid Paulus Jansen samen met de Groningse wethouder Jannie Visscher een werkbezoek aan onze

nascheidingsinstallatie in Groningen. Het Tweede Kamerlid wees er bij zijn bezoek op dat nascheiding van kunststoffen uit huishoudelijk afval door de Kamer erkend is als volwaardige optie voor plasticinzameling aan de bron. In juni heeft de Maatschappelijke Adviesraad van Nedvang samen met Nedvang een bezoek gebracht aan onze nascheidings installatie in Wijster. Stichting Nedvang is de uitvoeringsorganisatie van de Raam overeenkomst tussen het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, het bedrijfsleven en de VNG om kunststof verpakkingsafval verplicht te scheiden. Nedvang ondersteunt gemeenten en bedrijven bij het proces van scheiding, inzameling, hergebruik, preventie en registratie van verpakkingsafval. Attero heeft bij deze gelegenheid laten zien dat ook na bronscheiding nog veel kunststoffen uit het restafval te halen zijn. Gesproken is over Attero’s ambities om deze nagescheiden kunststoffen op een hoogwaardige manier te sorteren. Om te pleiten voor een vrije keuze van gemeenten bij de methode voor het scheiden van kunststoffen, hebben wij in het najaar van 2011 een brief aan alle gemeenten in Nederland gestuurd. De brief bevatte achtergrondinformatie en een uitnodiging om een petitie te tekenen voor de vrije keuze van kunststoffenscheiding. In november ondertekenden de Provincie Drenthe, het Waterschap Reest & Wieden en Attero het Convenant Systeemgericht Toezicht. Met dit Convenant spreken de partijen af het toezicht op de naleving van vergunningen anders te regelen. Systeem gericht toezicht betekent dat Attero meer inzicht geeft in de systemen, processen en methoden die intern worden gebruikt voor het borgen van de naleving van wettelijke eisen. Dit vergt een intensief contact tussen de drie partijen en een grote mate van openheid. De voortgang en effectiviteit van deze nieuwe aanpak zal jaarlijks worden vastgesteld en beoordeeld.


Contacten met maatschappelijke groeperingen Jaarlijks bezoeken enkele duizenden belangstellenden als deelnemers aan een excursie één van de afvalenergiecentrales van Attero. Voor scholen in de directe omgeving is in overleg een aangepast programma voor een bedrijfsbezoek mogelijk. De bedrijfsfilms die tijdens deze excursies worden getoond, zijn in 2011 vernieuwd en daarmee weer volledig up to date. In maart ontvingen wij honderd leerlingen van drie basisscholen uit het Drentse Roden in Wijster. De leerlingen namen deel aan NL Doet, de grootste vrijwilligersactie in Nederland, door zwerfvuil te verzamelen in enkele wijken van Roden. Het bezoek aan onze locatie sloot goed aan op dit thema. Om leerlingen in het basisonderwijs enthousiast te maken voor een toekomstige baan in de techniek, heeft een aantal scholen in de regio Hoogeveen deel genomen aan het project ‘Technics4U’. Onderdeel van dit project was een bezoek aan Attero’s afvalenergiecentrale in Wijster. Medewerkers van ons bedrijf gaven onder meer uitleg over de werkzaamheden van een operator of monteur en de opleidingen die daarvoor gevolgd moeten worden. Contacten met vertegenwoordigers van andere maatschappelijke organisaties, zoals de milieubeweging, richten zich in het bijzonder op lokale initiatieven. Zo ondertekende de Natuur- en Milieufederatie Drenthe in 2011 een akkoord met Attero om zich samen sterk te maken voor het vergisten van natuur- en bermgras. GRI-indicator

EC2 EC8 EN26

De vergisting van deze grassen levert een belangrijke bijdrage aan de vermindering van het vrijkomen van broeikasgassen. In het akkoord zijn de samenwerking en de vervolgacties vastgelegd. De samenwerking vloeit voort uit het Akkoord van Wijster dat in november 2009 werd gesloten. De Milieugroep Regionaal Stort Westelijke Mijnstreek is in het verslagjaar door Attero uitgenodigd voor een presentatie over de eindafwerking van de stortplaats in Schinnen. Tijdens de bijeenkomst hebben wij twee alternatieven voor de definitieve afwerking van de stortplaats gepresenteerd, waarover ons bedrijf nog in overleg is met provincie en gemeente.

Vragen of klachten Voor alle externe stakeholders geldt dat zij bij vragen of klachten contact kunnen opnemen met Attero. Op onze website staat aangegeven hoe een vraag of een klacht telefonisch of per mail kan worden door gegeven. Bij klachten wordt de betreffende locatie van ons bedrijf direct ingelicht, zodat snel en adequaat kan worden gereageerd.

37

Joop Atsma

Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu

n e d e i b e t Ruim e

ti a v o n n i n aa

Overheid en bedrijven, samen alles op alles zetten Afval = grondstof. Maar ook duurzame energie. Van expert in het verbranden, storten en composteren van afval ontwikkelt Attero zich verder

Samen met de afvalsector bekijken we per stroom hoe we ervoor kunnen zorgen dat er meer wordt gerecycled en er zo meer grondstoffenrotondes kunnen ontstaan. De afvalsector heeft al veel kennis op dit gebied, maar we willen dat dit nog meer wordt, een begrip in het buitenland. Hierdoor hopen we ook buiten de landsgrenzen economische kansen voor het bedrijfsleven te krijgen.”

als innovatieve producent van groene energie en

Fosfaat

gerecyclede grondstoffen. Hoogwaardig hergebruik

Atsma zet met name in op de stromen textiel, kunststoffen, elektronica en fosfaat. Voor fosfaat is begin oktober een ketenakkoord gesloten met zo’n twintig partijen, waaronder het Nutriëntenplatform waarvan Attero lid is. Atsma: “Met dit akkoord wordt weer een grondstoffenrotonde in de praktijk gebracht. Het einde van de voorraad van natuurlijk fosfaat is in zicht. Terwijl ons land juist een teveel aan fosfaten heeft in onder meer ons rioolwater en de mest uit de landbouw. Het fosfaatakkoord houdt in dat fosfaat daadwerkelijk gerecycled gaat worden om opnieuw te worden ingezet in de industrie. We creëren een nieuwe markt.”

voert de boventoon. Attero’s paradepaardjes zijn het nascheiden van kunststof verpakkingsmateriaal, het winnen van duurzame energie uit gft en het opwerken van biogas naar groen gas. Tegelijkertijd wil het bedrijf zijn traditionele activiteiten optimaliseren; zoals door het leveren van restwarmte van de afvalenergiecentrale in Wijster aan naburige afnemers. De strategie van Attero sluit naadloos aan op het beleid en de ambitie van staatssecretaris Joop Atsma. “Ons land is wereldwijd koploper in afvalbeheer. Ons afval is goud waard. Ik wil dat we die waarde maximaal benutten. Samen met overheden en bedrijven moeten we alles op alles zetten om de waarde uit ons afval maximaal te verzilveren.” De activiteiten van bedrijven als Attero sluiten aan bij de ambities van staatssecretaris Joop Atsma van Infrastructuur en Milieu. Er is de staatssecretaris veel aan gelegen om in ons land nog meer grondstoffenrotondes te realiseren. Met zijn uitstekende infrastructuur en logistiek en zijn professionele recyclingsector is Nederland een ideaal knooppunt voor het verwerken van afval tot nieuwe grondstoffen. “We recyclen al heel veel, tachtig procent. Maar er kan nog meer. Ik wil naar 83 procent recycling gaan.

De ambitie van de staatssecretaris is uit het huishoudelijk afval nog meer waarde te halen. Zo wordt van afgedankt textiel slechts vijftig procent opnieuw gebruikt. Dat kan beter. Daarom wil hij gemeenten aansporen te onderzoeken hoe ze meer kleding en textiel in kunnen zamelen voor recycling. “Daarmee kunnen we twintig procent milieuwinst boeken.” Om het bedrijfsleven te steunen wil Atsma de administratieve lastendruk verder terugdringen voor zover dit kan zonder extra milieurisico’s. “De regeldruk wordt door bedrijven als onnodige ballast ervaren. Zoiets staat innovatie in de weg, iets wat ik te allen tijde wil voorkomen.”

40


Financiële ontwikkelingen Het verslagjaar 2011 van Attero stond in het teken van de verdere uitvoering van de in 2010 vastgestelde strategie. Onderdeel van deze strategie was de acquisitie van VAR. Vanaf 17 februari 2011 maakt VAR voor 100 procent deel uit van Attero en vanaf deze datum maakt VAR ook onderdeel uit van de financiële cijfers van Attero. Het resultaat (EBIT) 2011 werd door de opname van VAR in de groepscijfers positief beïnvloed met EUR 1,8 miljoen.

Ondanks de overcapaciteit op de verbrandingsmarkt, die de tarieven van brandbaar afval sinds 2009 blijvend onder druk zet, was 2011 zowel operationeel als financieel gezien een succesvol jaar. De markt ontwikkelde zich in 2011 gunstig op het gebied van afzet van teruggewonnen restproducten uit afval waardoor de brutomarge ook zonder het effect van opname van VAR in de groepscijfers van Attero op een hoger niveau uitkwam dan in 2010. Hiertegenover staan hogere operationele kosten in 2011 vanwege het starten van een aantal programma’s op het gebied van operational excellence die Attero gereedmaken voor de toekomst.

Omzet en brutomarge

GRI-indicator

1.2 2.9

De netto-omzet bedroeg in 2011 EUR 350,0 miljoen (2010: EUR 312,7 miljoen). De toename komt voor EUR 30,9 miljoen door de acquisitie van VAR. De omzet van brandbaar afval, gft en minerale stromen is ondanks een hogere aanvoer nagenoeg gelijk gebleven vanwege gemiddeld lagere tarieven op afval. De toename van de omzet werd vooral veroorzaakt door hogere

opbrengsten uit restproducten zoals ferro en non-ferro. Het herstel van de marktprijzen dat in 2010 al zichtbaar werd, heeft zich doorgezet in 2011.De bijdrage aan de omzet door energieverkoop in 2011 is licht gestegen ten opzichte van 2010. De kosten van inkoop bedroegen EUR 75,5 miljoen en zijn in vergelijking tot 2010 gedaald met EUR 1,8 miljoen (2010: EUR 77,3 miljoen). Rekening houdend met de acquisitie van VAR bedroeg de daling EUR 10,3 miljoen, ofwel ruim 13%. Daarmee zet de ingezette daling van inkoopkosten door (2010: daling van 10,6%). De afname werd vooral veroorzaakt door lagere kosten voor de afzet van restafval stromen, waaronder papier- en kunststof fractie (PK) en brandbare restfracties (RDF), als gevolg van interne verwerking van deze afvalstromen en lagere tarieven bij externe verwerking. Deze daling werd gecompenseerd door hogere inkoopkosten vanwege het bufferen van afval dat later wordt verwerkt. De overige bedrijfsopbrengsten bedroegen EUR 8,3 miljoen (2010: EUR 9,0 miljoen).

In 2011 was er sprake van EUR 0,9 miljoen extra overige bedrijfsopbrengsten in verband met de consolidatie van VAR. In 2010 waren de overige opbrengsten hoger dan in 2011 als gevolg van incidentele opbrengsten uit de verhuur en verkoop van onroerend goed in 2010. De brutomarge, inclusief overige bedrijfs opbrengsten, is in 2011 uitgekomen op EUR 282,8 miljoen en is hiermee EUR 38,4 miljoen toegenomen (2010: EUR 244,4 miljoen). De bijdrage van VAR aan de brutomarge bedroeg EUR 23,3 miljoen.

Bedrijfskosten De totale bedrijfskosten bedroegen in totaal EUR 227,8 miljoen (2010: EUR 190,6 miljoen). Naast de toename door opname van VAR (EUR 20,6 miljoen) was een belangrijke reden voor deze toename een bijzondere waardevermindering met betrekking tot de vergistingsinstallatie op de locatie Groningen. Daarnaast namen de afschrijvingslasten toe vanwege de ingebruikname van een groengasinstallatie op de locatie Groningen.


De personeelskosten zijn met EUR 11,5 miljoen gestegen naar EUR 65,7 miljoen (2010: EUR 54,2 miljoen). Deze toename werd, naast het effect van VAR (EUR 7,3 miljoen), veroorzaakt door de jaarlijkse loon stijging en toename van kosten voor de inzet van externe ondersteuning bij een aantal projecten. Daarnaast heeft Attero op het gebied van opleidingen extra geïnvesteerd. Het aantal personeelsleden, zonder VAR, is in vergelijking met 2010 licht gestegen (2011: 629 FTE en 2010: 617 FTE). Inclusief VAR bedroeg het aantal personeelsleden 774 FTE. De kosten van uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten bedroegen in 2011 EUR 70,4 miljoen (2010: EUR 58,8 miljoen). Deze toename met EUR 11,6 miljoen wordt voor een deel veroorzaakt door VAR (EUR 6,0 miljoen). Voor het overige deel is de toename onder andere veroorzaakt door additionele kosten voor het bufferen van afval en als gevolg van afvalmining, en door extra onderhoudskosten aan installaties. Daarnaast werden kosten gemaakt voor de voorbereiding van de integratie van het nieuwe organisatiemodel in een nieuw ERP systeem en voor advies op het gebied van acquisities en programma’s op het gebied van operational excellence. De overige bedrijfskosten bedroegen EUR 4,8 miljoen, inclusief het effect van VAR (EUR 0,9 miljoen). Deze liggen hiermee in lijn met eerdere jaren (2010: EUR 3,8 miljoen).

Resultaat voor rente en belasting (EBIT) Het resultaat voor rente en belasting (EBIT) bedroeg EUR 54,9 miljoen (2010: EUR 53,8 miljoen). Rekening houdend met de acquisitie van VAR (EUR 1,8 miljoen) kwam de EBIT nagenoeg op hetzelfde niveau als in 2010. De belangrijkste resultaatontwikkelingen hebben samenvattend vooral betrekking op enerzijds een hogere bruto marge door lagere inkoopkosten en anderzijds hogere

operationele kosten door hogere afschrijvingen vanwege een bijzondere waardevermindering en kosten voor strategische en operationele programma’s om Attero verder klaar te maken voor de toekomst.

Financiële baten en lasten Het saldo van de financiële baten en lasten bedroeg 20,4 miljoen negatief (2010: EUR 23,6 miljoen negatief), een afname van EUR 3,2 miljoen. Ondanks lagere beleggingsrendementen van de nazorgfondsen voor stortplaatsen, kwam de totale rentedotatie van voorzieningen ongeveer op hetzelfde niveau uit als in 2010 vanwege een herziening in de rekenrente voor een saneringsvoorziening. De afname van rente op bestaande leningen van Attero als gevolg van aflossingen werd voor een deel geneutraliseerd door financiering van de acquisitie van VAR. De afname van het saldo van financiële baten en lasten werd in 2011 vooral veroorzaakt door een eenmalige financiële bate als gevolg van de acquisitie van VAR (EUR 1,0 miljoen), terwijl in 2010 juist een incidentele rentelast was verantwoord van EUR 1,8 miljoen.

Belasting De effectieve belastingdruk over 2011 bedroeg 26,3% (2010: 15,0%). In 2011 was de belastingdruk vooral hoger dan het nominale belastingtarief van 25,0% vanwege niet aftrekbare rentelasten in verband met een achtergestelde lening. De lagere effectieve belastingdruk in 2010 werd veroorzaakt door fiscale investerings faciliteiten en vooral door een bate uit voorgaande jaren.

41

Resultaat na belastingen Het resultaat na belastingen bedroeg EUR 25,4 miljoen (2010: EUR 25,7 miljoen). Het resultaat toe te rekenen aan de aandeelhouders van Attero Holding NV bedroeg EUR 22,7 miljoen (2010: EUR 20,1 miljoen).

Kasstroom In 2011 bedroeg de totale vrije kasstroom inclusief VAR EUR 53,7 miljoen (2010: EUR 55,6 miljoen). De investeringen in 2011 in financiële, materiële en immateriële vaste activa bedroegen inclusief de acquisitie van VAR EUR 75,1 miljoen en zijn EUR 21,3 miljoen hoger dan in 2010 (EUR 53,8 miljoen).

Financiering Attero had eind 2011 externe financieringen uitstaan die betrekking hebben op de afvalenergiecentrale Moerdijk en op VAR. In totaal bedroeg de financiering EUR 175 miljoen (2010: EUR 227 miljoen). Het grootste deel van deze financiering is afgesloten voor de bouw van de eerste drie verbrandingslijnen in Moerdijk (2011: EUR 140 miljoen; 2010: EUR 167 miljoen). Op deze financiering wordt jaarlijks afgelost. In maart 2011 werd voor de bestaande financiering van de vierde verbrandingslijn in Moerdijk een financieringsfaciliteit afgesloten van EUR 50 mln. De faciliteit wordt jaarlijks verlaagd en loopt tot eind 2014. Eind december 2011 werd de faciliteit met EUR 10 miljoen verlaagd naar EUR 40 miljoen. Onder deze financieringsfaciliteit kan flexibel worden geleend. Per eind 2011 werd EUR 24 miljoen geleend.

42


In 2011 werd EUR 60 miljoen op bestaande externe financiering afgelost. Daarnaast heeft Attero na acquisitie van VAR alle bestaande financieringen van VAR afgelost (EUR 25 miljoen), met uitzondering van een zogenaamde groenfinanciering. Deze groenfinanciering, waarvan het saldo van de lening eind 2011 EUR 8 miljoen bedroeg, houdt verband met de financiering van een vergistinginstallatie, die in 2009 is gebouwd. De lening loopt af in 2019 volgens een lineair aflossingsschema. Eind 2011 had Attero de beschikking over EUR 154 miljoen aan liquide middelen (2010: EUR 207 miljoen). De liquide middelen werden belegd in deposito’s en geldmarktfondsen of aangehouden als banksaldi op spaarrekeningen. Er werden geen aandelen aangehouden. Voor de beleggingen is een beleggingsbeleid opgesteld. Hierin staan onder meer richtlijnen geformuleerd ten aanzien van de beheersing van risico’s en het optimaliseren van het rendement binnen de daarvoor gestelde kaders. Daarnaast worden strikte eisen gesteld aan de instellingen die de gelden beheren.

Financiële doelstellingen Attero streeft naar een duurzame waarde ontwikkeling voor al zijn stakeholders. Het financiële beleid is gericht op een stabiele en voorspelbare resultaat ontwikkeling en de ontwikkeling van een gezonde en sterke balans. Ten aanzien van de financieringstructuur hanteert Attero een doelstelling van een minimale solvabiliteit van 35%. De solvabiliteit ultimo 2011 steeg voor dividenduitkering naar 33,5% (ultimo 2010: 30,7%) en blijft daarmee nog onder de doelstelling. De uitkeringen aan aandeelhouders zijn afhankelijk gesteld van de hoogte van de solvabiliteit. Als gevolg daarvan zal over 2011 30% van de

genormaliseerde winst, ofwel EUR 7,6 miljoen, worden uitgekeerd aan de aandeelhouders van Attero. Een andere financiële doelstelling is de return on invested capital (ROIC), ofwel het behaalde rendement op het geïnvesteerde vermogen. Hierbij wordt een streefwaarde van 10% gehanteerd. In 2011 bedroeg de ROIC 10,4% (2010: 10,3%) en was deze hoger dan de doelstelling. Een belangrijk onderdeel van de strategie van Attero is de ontwikkeling van nieuwe activiteiten gericht op innovatieve groei. Voor groei-investeringen worden rendementscriteria gehanteerd waarbij minimaal de cost of capital van Attero (8%) moeten worden gerealiseerd. Nieuwe investeringen hebben mogelijk een dempend effect op de ontwikkeling van de ROIC en de solvabiliteit van Attero.

Vooruitzichten 2012 Het jaar 2012 zal vooral in het teken staan van de realisatie van de strategie die in 2010 is ontwikkeld en vastgesteld. Belangrijke onderdelen zijn de ontwikkeling van innovatieve groeimogelijkheden op het gebied van recycling en duurzame energie en het optimaliseren van de verbrandings activiteiten door middel van operational excellence en voortzetting van bestaande afvalverwerkingscontracten. De financiële ontwikkeling van Attero wordt in belangrijke mate bepaald door volumes en verwerkingstarieven van het aangeboden afval, energieopbrengsten, kosten voor de afzet van reststromen en operationele kosten waaronder afschrijvingen. Attero verwerkt brandbaar, organisch en mineraal afval in uitstekende en moderne productiefaciliteiten. Ten behoeve van deze faciliteiten zijn meerjarige afvalverwerkings contracten met gemeentelijke overheden en

bedrijven gesloten. De afvalmarkt is sterk in beweging, zowel ten aanzien van de aangeboden volumes afval en tarieven, als ook waar het gaat om de tarieven van reststromen. Daarnaast zijn er diverse technologische ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van scheiding van plastic verpakkingsmateriaal en op het gebied van vergisting van organische stromen. Deze marktontwikkelingen en de mogelijkheid om afspraken te maken over de voortzetting van bestaande afvalverwerkingscontracten, hebben mogelijk effect op de operationele en financiële ontwikkelingen van Attero. Ten aanzien van elektriciteitsproductie en -tarieven is de verwachting dat in 2012 productie en tarieven op een vergelijkbaar niveau zullen liggen als in 2011 is gerealiseerd. Voor de onderhoudsinvesteringen in de afvalenergiecentrales is de verwachting dat in 2012 de investeringen op een lager niveau komen dan 2011 als gevolg van het operational excellence programma Koploper. Daarnaast zal er in 2012 focus zijn op enkele nieuwe groei-investeringen, zoals de inbedrijfstelling van een ONF-vergistings installatie in Wijster, het bouwen van een kunstgrasverwerkinginstallatie in Wilp en het bouwen van een gft- en VGI-vergistings installatie in Tilburg. Ten slotte zal in 2012 veel aandacht besteed worden aan de actualisering van de nazorg plannen met betrekking tot de stortplaatsen in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Drenthe en Gelderland.


43

Marktontwikkelingen Overheden en bedrijven gaan door met het nemen van maatregelen om de hoeveelheid brandbaar restafval te beperken. Het volume huishoudelijk restafval daalt door intensivering van de gescheiden inzameling van gft, glas, papier, kunststoffen en droge componenten. De inzameling van deze stromen wordt onder andere sterk bevorderd door beprijzing van het afval (diftar). De gemeentelijke klanten van Attero zijn ten opzichte van het Nederlands gemiddelde sterk vertegenwoordigd bij het invoeren van diftar. Hierdoor is het effect voor ons bedrijf goed meetbaar. Ook bedrijven gaan steeds meer recyclen, waardoor het aanbod aan brandbaar restafval verder daalt.

Groente-, fruit- en tuinafval In de markt voor gft-verwerking vertaalde de al langer bestaande overcapaciteit zich eerder al in een relatief lage tariefstelling. Daarin trad in 2011 geen verandering op. Bij Attero werd afgelopen jaar 696 kton gft verwerkt.

GRI-indicator

1.2 2.2 2.7

Bij onze locatie in Groningen scheiden wij de organische natte fractie (ONF) uit huishoudelijk restafval, om die vervolgens te vergisten voor de productie van groen gas. Een nieuwe ONF-vergister in Wijster was aan het eind van het verslagjaar bijna klaar; de ingebruikname staat gepland voor het eerste halfjaar van 2012. Meer en meer wordt organisch materiaal gezien als een bron van steeds schaarser wordende nutriënten. Attero heeft zich aangesloten bij het Nutriëntenplatform om de terugwinning van deze voedingsstoffen verder te onderzoeken. In 2010 was al zichtbaar dat steeds meer

bedrijven stappen zetten in het vergisten van gft-afval. Dat is nu echt de norm geworden in de afvalverwerkingsbranche. Gemeenten willen dat bedrijven in de afvalsector vergisten, omdat ze daarmee groene energie winnen. Dat sluit prima aan bij het gemeentelijk milieubeleid. Om een goed vergistbaar product te krijgen, is het zaak het gft-afval aan de bron zo goed mogelijk te scheiden van het restafval. Veel gemeenten zijn zich hiervan bewust en nemen concrete stappen om beter te scheiden. Eén van de voorlopers op dat vlak is Apeldoorn. Om inwoners te stimuleren hun gft-afval en restafval optimaal te scheiden, bracht deze gemeente in 2011 voor het aanbieden van het gft-afval geen extra kosten in rekening.

44


Producten en reststoffen (in kton) Product/reststof

Scope

2011

2010

2009

Compost

Attero

196

223

237

99

--

--

Totaal

295

223

237

Attero

164

173

242

1

--

--

Totaal

165

173

242

Attero

27

29

26

VAR

22

--

--

Totaal

49

29

26

Attero

6

7

1

0,3

--

--

Totaal

6

7

1

Bodemas

Attero

450

405

343

Vliegas

Attero

22

21

20

Rookgasreinigingsresidu

Attero

11

10

8

Ferrometalen

Attero

40

32

39

5

--

--

Totaal

45

32

39

Attero

11

4

5

VAR

0,2

--

--

Totaal

11

4

5

Secundaire brandstoffen

VAR

22

--

--

Recyclingshout

VAR

31

--

--

Zandproducten

VAR

125

--

--

Granulaatproducten

VAR

209

--

--

VAR

PK en RDF

VAR

Biobrandstof (o.a. Tunka®, Torch®)

Kunststof

VAR

VAR

Non-ferrometalen

GRI-indicator

EN22


Ook andere ontwikkelingen in het verslagjaar tonen aan dat vergisten van gft-afval nadrukkelijk gemeengoed wordt. Zo zijn er onder meer nieuwe projecten gerealiseerd voor het vergisten van gft-afval van huishoudens in Zuid-Holland en Overijssel. In 2011 produceerde Attero 295 kton compost uit gft- en groenafval. Al achttien jaar (op 1 januari 1994 werd de aparte inzameling van gft-afval in Nederland verplicht) vormt compost een onderdeel van de sluitende grondstoffenkringloop van Attero. Alle compost die wij produceren voor landen tuinbouw, wordt gecertificeerd. Voor een aantal markten produceert VAR compost onder het keurmerk van de stichting RHP en RAG. Voor de Duitse markt produceren wij compost onder het keurmerk Gütezeichen. Als veenvervanger worden met name Recro Keurcompost en Opzakcompost gebruikt, afkomstig van de locaties in Wilp en Wijster. Vooral bij de toepassing van compost als veenvervanger wordt een forse CO2-reductie bereikt. Diverse marktpartijen, waaronder Attero, streven naar een substantiële toename van de inzet van compost als veenvervanger. Daarom zetten wij medio december 2011 onze handtekening onder de Green Deal Veenvervanging. Deze overeenkomst met de rijksoverheid werd eveneens ondertekend door drie producenten van veenvervangers en de Branchevereniging Organische Reststoffen (BVOR). Het gebruik van compost als veenvervanger moet worden gestimuleerd boven de inzet van vooral vers hout. Dat hout wordt namelijk steeds meer nuttig toegepast voor de productie van hernieuwbare energie.

GRI-indicator

4.12

45

Zo gaat Attero vanaf mei 2012 het groenafval uit de openbare ruimte en van huishoudens uit de gemeenten Bernheze, Oss, Veghel, Uden en Sint-Oedenrode gezamenlijk duurzaam verwerken in een biomassa-energiecentrale. Ook maakt ons bedrijf biobrandstoffen uit groenafval en gft-afval. Hiervan produceerden wij in 2011 in totaal 49 kton, die wij vooral in Nederland, Duitsland en België afzetten aan bioenergiecentrales.

De gemeentelijke klanten van Attero krijgen bij nascheiding in deze installatie vooralsnog geen vergoeding uit het Afvalfonds voor de gerecyclede kunststof verpakkings materialen. Het is hierdoor financieel niet haalbaar deze materialen grootschalig te recyclen. Attero pleit er dan ook voor dat de installatie in Wijster zo spoedig mogelijk wordt erkend, zodat zij een belangrijke bijdrage aan het hergebruik van kunststoffen kan leveren.

Kunststof verpakkingsafval

Ferro en non-ferro metalen

De verplichte scheiding van kunststof verpakkingen wordt in het grootste deel van Nederland uitgevoerd door bronscheiding: de burger houdt kunststoffen apart. In niet-stedelijke gebieden is de opbrengst van de inzameling volgens verwachting; in stedelijke gebieden blijven zowel de hoeveelheid als de kwaliteit sterk achter. Mede door de inspanningen van Attero heeft nascheiding zich ontwikkeld als een alternatief vóór en een aanvulling óp bronscheiding. Nascheiding betekent dat de kunststoffen in de verwerkingsinstallaties uit het ingezamelde afval worden teruggewonnen. Enkele gemeenten hebben expliciet voor nascheiding gekozen. Tevens is er een categorie gemeenten die wil nascheiden als aanvulling op bronscheiding.

Attero heeft in 2011 45 kton ferro metalen en 11 kton non-ferro metalen terug gewonnen. De in 2010 vermelde ombouw van de slakkenopwerkingsinstallatie in Moerdijk zorgt ervoor dat wij meer metalen terugwinnen uit bodemassen. Wij zetten alle metalen af voor hergebruik. Aan het eind van het verslagjaar namen de opbrengsten van de afzet van de metalen af als gevolg van de wereldwijde groeistagnatie, maar als geheel waren de opbrengsten in 2011 hoog.

De overheid hanteert onverkort het uitgangspunt dat nascheiding en bronscheiding gelijkwaardig behandeld moeten worden. Desondanks is de tweede generatie scheidingsinstallatie in Wijster per eind 2011 nog steeds niet erkend.

Secundaire brandstoffen In de nascheidingsinstallaties in Groningen en Wijster scheidt Attero de secundaire brandstoffen RDF (restant huishoudelijk afval) en PK (papier/kunststoffractie) uit het brandbaar restafval. Deze stromen bestaan hoofdzakelijk uit een mengsel van nietherbruikbaar papier en plastic, dat met een hoger energierendement in cementovens en warmtekrachtinstallaties kan worden verbrand. Het betrof in 2011 79 kton van de locatie Groningen en 85 kton van de locatie Wijster. In het verslagjaar nam de afzet van deze secundaire brandstoffen af ten opzichte van voorgaande jaren.

46


Naast de afzet aan de cementindustrie in Duitsland, leverden wij RDF en PK aan drie warmtekrachtinstallaties in Nederland en Duitsland. Voor VAR is de productie van brandstoffen ter vervanging van primaire brandstoffen in energiecentrales, kalkovens, ovens van de cementindustrie en andere grote energie verbruikers een hoofdactiviteit. In Spijk produceerde VAR in 2011 22 kton secundaire brandstoffen. Door de overcapaciteit staan de prijzen voor deze brandstoffen onder druk.

Brandbare restfractie Staatssecretaris Atsma maakte op 12 december bekend dat de afvalenergie centrales in Moerdijk en Wijster zich voortaan ‘installatie voor nuttige toepassing’ kunnen noemen. Door deze zogenoemde R1-status mogen onze installaties afval uit het buiten land verwerken en hoeven wij afval dat in opslag ligt niet binnen één jaar te verwerken. Door de in voorgaande paragrafen genoemde ontwikkelingen neemt de in Nederland beschikbare hoeveelheid brandbaar restafval af. Het verwachte economisch herstel zette bovendien niet door. Was er in het begin van het jaar nog sprake van een zeker optimisme, tegen het eind van 2011 verdampte dit onder invloed van de eurocrisis volledig. De hoeveelheid afval, en in het bijzonder het volume bouwen sloopafval, daalde. Wat betreft mineralen kregen wij vooral te maken met een aanzienlijke teruggang in de wegenbouw en de aannemerij.

Er werden weinig grote projecten uitgevoerd. Hierdoor nam met name de afzet van puingranulaat en gerecycled zand af. In 2011 werd de al bestaande overcapaciteit van afvalenergiecentrales in relatie tot het aanbod van brandbaar restafval verder vergroot door de ingebruikname van de installaties van Omrin in Harlingen en SITA in Roosendaal. Hoewel in Nederland een afname is voorzien van het aanbod aan brandbaar restafval, zal het totaalaanbod toenemen door import, vooral vanuit het Verenigd Koninkrijk. Door de overcapaciteit staan de tarieven net als in 2010 onder druk. Ze blijven zowel laag bij de aanbesteding van brandbaar restafval door overheidspartijen als bij de verwerking van bedrijfsafval. Doordat Attero veel langer lopende contracten heeft voor huishoudelijk afval en bedrijfsafval, is onze productie capaciteit nog steeds voldoende bezet.

Residu-afzet Bij verbranding en vergisting van afval komen residuen vrij. De belangrijkste residuen zijn vliegas en rookgasreinigingresidu uit de afvalenergiecentrales en digestaat uit de vergistingsinstallatie in Groningen. In 2011 produceerde Attero 22 kton vliegas en 11 kton rookgasreinigingresidu. Deze stromen zetten wij in Duitsland af voor nuttige toepassing in voormalige kalimijnen. Het digestaat dat bij de vergistingsinstallatie in Groningen vrijkomt, verwerken wij in de eigen afvalenergiecentrales in Wijster en Moerdijk.

Bodemas In 2011 produceerden de afvalenergie centrales in Wijster en Moerdijk 450 kton AVI-bodemas. Bodemas blijft over na verbranding van brandbaar restafval. Het materiaal wordt toegepast in de grond-, weg- en waterbouwsector als ophoog- en funderingsmateriaal ter vervanging van zand. De afzet verloopt in de tijd grillig, omdat deze sterk afhankelijk is van de uitvoering van grote infrastructurele werken. Daarnaast wil Rijkswaterstaat de toepassing van bodemas onder rijkswegen beperken. Samen met de Vereniging Afvalbedrijven en andere afvalenergiecentrales werken wij aan een ‘Green Deal’ met het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Hierin wordt een overgangsperiode vastgelegd voor de ontwikkeling van een zogenoemde ‘vrij toepasbare bouwstof’. Tilburg heeft, als eerste grote gemeente, het gebruik van bodemassen voorgeschreven bij de aanleg van de noordelijke randweg. Daardoor wordt ook hier een grondstoffen kringloop gesloten. Tilburg levert brandbaar restafval aan Attero. Wij halen daaruit energie en leveren het residu voor nuttige toepassing als ophoogmateriaal. De gemeente kan daardoor de inzet van zand als primaire bouwstof beperken en kosten besparen.


47

Inrichten grondstoffenrotondes loont De overheid streeft ernaar in 2015 één tot anderhalf miljoen ton meer huishoudelijk afval te recyclen en dus minder te verbranden. In percentages betekent dit dat de hoeveelheid gerecycled huishoudelijk afval moet stijgen van 50% nu naar 60 à 65% over vier jaar. Dat dient de afvalketen onder meer te realiseren door de inrichting van grondstoffenrotondes. Zo’n rotonde is feitelijk de plaats waar afval binnenkomt via verschillende aanvoerwegen. Daar vindt vervolgens verwerking van het materiaal plaats, waarna de geproduceerde grondstoffen de rotonde verlaten via afvoerwegen. Voorbeelden van grondstoffenrotondes voor huishoudelijk afval zijn gescheiden inzameling van gft en verwerking tot groene energie en compost, nascheiding van organisch materiaal uit restafval om via vergisting groen gas te produceren en nascheiding van kunststoffen voor recycling, in aanvulling op of als alternatief voor bronscheiding.

diverse materialen uit het afval voor hergebruik; het niet bruikbare resterende deel verbranden wij voor het opwekken van elektriciteit en warmte. Uit vergelijkend onderzoek van onderzoeks- en adviesbureau CE Delft in opdracht van de Vereniging Afvalbedrijven blijkt dat recycling van kunststof verpakkingsafval van huishoudens loont. Een combinatie van bron- en nascheiding plus statiegeld levert daarbij het beste milieurendement. Deze conclusie ondersteunt het standpunt van Attero. Wij vinden het wenselijk om gemeenten keuzevrijheid te geven in de gehanteerde methode voor het scheiden van kunststoffen: bronscheiding, nascheiding of een combinatie van beide. Dat kan alleen als gemeenten een vergoeding ontvangen voor nascheiding van kunststoffen in aanvulling op bronscheiding. Ook dient de overheid nieuwe nascheidingsinstallaties te erkennen.

Helaas mogen op dit moment alleen gemeenten in Groningen en Friesland hun kunststof verpakkingsafval In het sluiten van de grondstoffenkringloop ligt de grote laten scheiden via nascheiding; de overige gemeenten in Nederland doen tot 1 januari 2013 in principe aan kracht van Attero. Ter illustratie. Op onze locatie in bronscheiding. Er is dus nog een lange weg te gaan Wijster hebben wij een grondstoffenrotonde die onder voordat de doelstelling op het gebied van kunststof meer afval sorteert, kunststoffen met infrarood recycling een feit kan zijn. In de tussentijd spant Attero technieken en foliegrabbers uit het afval terugwint én zich in om de grondstoffenkringloop zoveel mogelijk te secundaire brandstoffen uit het afval produceert als brandstof voor cementovens. Nieuw is een installatie die sluiten door grondstoffen uit huishoudelijk afval terug te de organische natte fractie (ONF) uit het afval nascheidt winnen en te laten hergebruiken door onder andere de gemeentelijke klanten. en via vergisting groen gas produceert. Zo halen wij

48


Operationele ontwikkelingen De terugwinning van herbruikbare grondstoffen en de omzetting van afval in nuttige producten zoals energie, compost, secundaire brandstoffen en bouwstoffen, staan voor ons bedrijf centraal. Daar ligt de kern van de activiteiten van de bedrijfsonderdelen Energie & Service, Bio-energie & Mineraal en VAR.

Energie & Service Activiteiten Binnen het bedrijfsonderdeel Energie & Service beschikt Attero over twee groot schalige verwerkingsinstallaties voor brandbaar afval: de afvalenergiecentrales in Wijster en Moerdijk. Ook in 2011 hebben wij nadrukkelijk gekeken naar de verdere verduurzaming van de bedrijfsprocessen. Zo is de in Wijster gebouwde nascheidings installatie voor recycling van plastic verpakkingsmateriaal uit huishoudelijk restafval sinds het verslagjaar operationeel. In Moerdijk realiseerden wij eind 2010 de innovatieve ombouw van de slakken opwerkingsinstallatie. Afgelopen jaar is deze installatie verder geoptimaliseerd, zodat ons bedrijf waardevolle materialen (ferro en non-ferro) uit bodemas nu nog

beter kan terugwinnen voor hergebruik. Het beleid was ook in 2011 sterk gericht op operational excellence: efficiënt produceren met een hoog energierendement, tegen zo laag mogelijke kosten en met zo min mogelijk fouten. Daartoe startte Energie & Service het programma Koploper. Dit omvat een groot aantal projecten. Zo is bij de afvalenergiecentrale in Wijster de stoom temperatuur geoptimaliseerd, de werking van de luchtgekoelde condensor verbeterd en het percentage gewonnen non-ferro uit bodemas verhoogd. In Moerdijk voerden wij verbeteringen door in de regelingen van de ketels en de stoomturbine; tevens is de afvalwater behandelingsinstallatie aangepast. Naast het rendabeler maken van installaties staken wij veel energie in verbeteringen

in resultaatgericht werken. Revisie & Onderhoud legde bijvoorbeeld de manier van werken bij stops eenduidig vast en beschreef uit te voeren werkzaamheden specifieker. Dat zorgt voor een betere planning, een hogere revisiekwaliteit en lagere kosten. Ook Facilities heeft optimalisaties gerealiseerd. Een deel van de Koploperprojecten loopt in 2012 door. Marktpositie In 2011 verwerkten onze installaties gezamenlijk 1.761 kton brandbaar afval. De afvalenergiecentrale Moerdijk leverde met 989 kton het grootste aandeel voor Attero, terwijl Wijster 772 kton afval verwerkte. In totaal produceerden wij hieruit in 2011 1.203 GWh elektriciteit.

Energieverbruik Attero

VAR

Totaal 11.629

Totaal

14

Totaal 203.387

Totaal

8.511

Totaal 188.658

Totaal

9.742

Totaal

9.451

Totaal 189.714 Totaal

674

Totaal

1.937 Totaal

GRI-indicator

EN3 EN4

elektriciteit MWh 2010

2009

Totaal

1.801

brandstof (diesel) x 1.000 liter

gas x 1.000 m3 2011

1.948

2011

2010

2009

2011

2010

2009


Belangrijke ontwikkelingen Locatie Moerdijk De innovatieve ombouw van de slakken opwerkingsinstallatie (SOI) is in 2010 afgerond. Mede dankzij een verdere optimalisatie behaalde de SOI in 2011 ruim de geprognosticeerde verwerkingscapaciteit van 1.200 ton bodemas per dag. Ook de afzet van bodemas verliep goed. Na uitgebreid onderzoek naar de recyclingmogelijkheden van kunststoffen uit huishoudelijk afval op de locatie Moerdijk dienden wij hiervoor in 2011 een vergunningsaanvraag in bij de provincie Noord-Brabant. Naar verwachting wordt deze vergunning medio 2012 verleend. Locatie Wijster De bouw van de nieuwe ONF-vergister en de tweede gasopwerkingsinstallatie voor de jaarlijkse productie van circa 5 miljoen m3 groen gas uit de organische natte fractie van huishoudelijk afval en gft ging medio 2011 van start. Deze installatie wordt eerste halfjaar 2012 in gebruik genomen. Het is een belangrijke stap om Wijster te laten uitgroeien tot een groengasknooppunt. Voor Energie Transitie Park Midden-Drenthe zoeken wij geschikte bedrijven die de bij

afvalverbranding vrijkomende warmte uit onze installatie direct inzetten in hun productieproces. In vergelijking met elektriciteitsopwekking verhoogt het directe gebruik van warmte het rendement van onze afvalenergiecentrale doordat er minder energieverlies optreedt. Begin 2011 is de eerste warmteleiding – met een lengte van 850 meter – aangelegd tussen de locatie Wijster en het ETP Midden-Drenthe. Afnemer van de stoom is diervoeder producent Noblesse Proteins. De stoom komt na gebruik door het bedrijf retour als condensaatwater. Noblesse Proteins levert het afvalwater uit haar productieproces aan ons aan voor zuivering; het bedrijf krijgt dan proceswater teruggeleverd. Dat vergde aanpassing van de waterzuiveringsinstallatie en aanleg van de bijbehorende leidingen.

Component

2010

2011 Moerdijk

Wijster Moerdijk

2009 Wijster Moerdijk

Norm Wijster

Totaal stof1

1,0

0,7

0,9

0,7

0,4

0,6

5

CO1

18

8

22

10

26

10

50

SOx1

21

7

13

14

10

15

40

HCl1

0,1

0,3

0,2

0,3

0,1

0,3

10

NH3

0,01

2,42

0,11

3,12

0,01

0,32

5

CxHy1

0,8

0,9

0,6

0,9

0,8

1,1

10

NOx1

80

44

72

39

58

38

200

<0,06

<0,05

<0,05

<0,05

<0,05

0,10

1

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

<0,003

0,05

0,03

<0,01

0,04

<0,01

0,05

<0,01

0,1

Cadmium + Thallium2

<0,01

<0,02

<0,01

<0,02

<0,01

<0,02

0,05

Zware metalen2

<0,05

<0,1

<0,05

<0,1

<0,05

<0,1

0,5

Kwik2 Dioxines/ furanen2,3

EN20

De infrastructuur voor de warmtelevering aan Noblesse Proteins is zodanig ontworpen, dat Attero in de toekomst ook andere bedrijven van warmte kan voorzien. Wij zijn inmiddels al met enkele bedrijven in gesprek om warmte, water of producten en reststromen uit te wisselen. Dankzij dit soort kruisbestuivingen kunnen we een win-winsituatie realiseren tussen bestaande en nieuwe bedrijvigheid. In 2010 is onderzocht in hoeverre een ombouw van de rookgasinstallaties tot een systeem voor selectieve non-katalytische reductie (SNCR) óók op de locatie in Wijster kan worden gerealiseerd. In Moerdijk werken wij al met deze technologie. De resultaten van het onderzoek waren positief. In 2011 is op basis daarvan tot de ombouw besloten. Dit zorgt voor een jaarlijkse besparing op het aardgasverbruik

Jaargemiddelde emissies afvalenergiecentrales (in mg/m30)

HF2

GRI-indicator

49

1 Jaargemiddelde

van het daggemiddelde van de continu gemeten schoorsteenemissies

2 Jaargemiddelde

van de periodiek gemeten schoorsteenemissies

3 In

ng TEQ/m30


50

Waterverbruik (x 1.000 m3) Attero

VAR Totaal 5.228 Totaal 5.127 68

59

179

186 33 8

Totaal

3

9

Totaal 4.692

92 30

218

4.972 4.874

7

leidingwater grondwater

4.375

industriewater oppervlaktewater 2011

2010

2009

Waterafvoer (x 1.000 m3) Attero

VAR

Totaal 5.159

Totaal 4.885 Totaal

119 769

Totaal 4.603 119 756

889

met circa 6 miljoen m3 en een reductie van ongeveer 11 kton CO2 per jaar. Tevens verhogen wij hiermee het energie rendement. De aanpassing past dus prima in onze duurzaamheidsdoelstellingen. Wij bouwen de eerste rookgasinstallatie in januari 2012 om, de tweede in oktober 2012 en de derde in januari 2013. Met deze initiatieven voor duurzaam energiegebruik, duurzame energieproductie en de genoemde energie-efficiency maatregelen in het Koploperprogramma geeft Attero duidelijk aan structureel te willen investeren in energierendement. Inmiddels is de energie-efficiency van de afvalenergiecentrale in Wijster zó hoog, dat ze erkend is als R1-installatie. Met de installatie in Moerdijk behoren wij al tot de top, met de installatie in Wijster willen wij na alle voorziene aanpassingen in 2012 en 2013 behoren tot de subtop. Melding milieu-incidenten In 2011 meldde Attero 20 emissie overschrijdingen naar lucht, bodem of water aan het bevoegd gezag (2010: 14). In geen van de gevallen leidde dat tot een significant milieu-incident. Wij ontvingen in het verslagjaar wel een vooraankondiging van een dwangsom van de provincie Drenthe vanwege het té laat melden van een brandincident in een gesloten composteerhal in Wijster. Wij hebben de instructies aangescherpt om bij toekomstige incidenten de juiste procedures te volgen.

4.390

Bio-energie & Mineraal

4.129

3.714

riool oppervlaktewater 2011

GRI-indicator

EN8 EN21 EN23 EN28

2010

2009

Activiteiten Het bedrijfsonderdeel Bio-energie & Mineraal neemt gft- en groenafval in en zet dit om in compost, duurzame energie, (bio)brandstoffen en grondstoffen voor hergebruik. Een klein restant nietherbruikbare stromen storten wij op één van onze operationele stortplaatsen. Een andere belangrijke activiteit van Bio-

energie & Mineraal bestaat uit de overslag van huishoudelijk afval en gft voor verdere verwerking in ons bedrijf. De strategie is erop gericht de verwerking van reststromen steeds verder te vergroenen. Het beleid bij Bio-energie & Mineraal was in 2011 sterk gericht op operational excellence. Het accent lag daarbij op kostenbesparing en rendementverbetering bij bestaande activiteiten. In aanvulling daarop is het streven meer omzet te maken door ontwikkeling van nieuwe activiteiten. De verschillende afdelingen namen circa vijftig deelprojecten van het Koploper programma ter hand. Zo werkte de afdeling Voorzieningen aan het onttrekken van meer gas aan onze stortplaatsen, waardoor wij meer elektriciteit kunnen opwekken of meer groen gas kunnen leveren. Ook willen wij onze waterzuiveringsinstallaties verder optimaliseren en de restcapaciteit ervan benutten. Minstens zo belangrijk is het om te kijken naar innovatie. Zo zorgt Attero er met de oprichting van het Best Practiceteam Bioconversie voor dat ons bedrijf een leidende rol houdt in de verwerking van organisch afval met de meeste toegevoegde waarde. Productie van groene energie door vergisting van organisch materiaal heeft daarbij de hoogste prioriteit, omdat daarmee zowel op bestaande als nieuw te ontwikkelen locaties de grootste winst is te behalen. In een later stadium komen de ontwikkeling en exploitatie van kleinschalige biomassa centrales aan bod, evenals verbetering van composteerprocessen en de producten die daaruit voortkomen. De meeste Koploperprojecten bij Bio-energie & Mineraal lopen in 2012 en 2013 door. Marktpositie Op diverse locaties zet Attero gft om in compost en biobrandstoffen. In Maastricht, Venlo en Deurne staan tunnelcomposteer installaties. Met geforceerde beluchting en intensieve procesbewaking versnellen wij in


deze installaties de natuurlijke broei in het organische materiaal. In Wijster en Moerdijk passen wij deze vorm van aerobe compostering toe in grote, gesloten hallen. Attero wil versneld nieuwe initiatieven ontwikkelen en realiseren om groene energie te produceren uit organische afvalstromen. Dit gebeurt met name door gft- of ONFvergisting. In Venlo en Groningen staan al moderne vergistingsinstallaties. In 2011 begonnen wij met de bouw van een dergelijke installatie in Wijster. Met de ontwikkeling van vergistingsinstallaties op andere locaties is eveneens een begin gemaakt. Hiermee zet ons bedrijf een belangrijke stap in het vormgeven van de groeiambities voor de productie van groen gas. Bij de locatie Tilburg bouwen wij in 2012 een nieuwe gft-vergister. Voor de locaties Deurne en Maastricht moeten wij nog een definitieve keuze maken voor de meest optimale verwerkingsvorm. Op dit moment staan hier tunnelcomposteerinstallaties die wij kunnen benutten voor een combinatie van vergisting en tunnelcompostering. Dezelfde techniek passen wij toe voor onze gft-vergistingsinstallatie bij de compost fabriek in Venlo. Na een evaluatie in 2011 besloten wij begin 2012 verder onderzoek te doen om door aanvullende investeringen in deze fabriek de gaspotentie volledig te kunnen benutten. Bij een positieve uitkomst willen wij hetzelfde concept toepassen voor de installaties in Deurne en Maastricht.

GRI-indicator

EC8 EN26

Attero verwerkt op zijn operationele stortplaatsen op milieuverantwoorde wijze mineraal afval, zoals verontreinigde grond, slib en residuen uit scheidings- en industriële processen. Ook het opslaan van tijdelijke overschotten van brandbaar afval (bufferen) behoort tot de werkzaamheden, evenals het afwerken en onderhouden van stortplaatsen en het behandelen van vrijkomend afvalwater en stortgas.

Ons bedrijf beschikt in Nederland over het merendeel van de restcapaciteit aan stortvolume. De capaciteit is hoofdzakelijk geconcentreerd in Zuid-Nederland. Onze operationele stortplaatsen bevinden zich in Landgraaf, Tilburg en Wijster. In 2011 is 123 kton afval gestort. Wij plaatsten 225 kton brandbaar afval in buffers. Verder onttrokken wij stortgas aan onze stortplaatsen, waarmee wij 19,5 GWh elektriciteit en 8,2 miljoen m3 groen gas produceerden. De stortgasopbrengst neemt jaarlijks af, omdat wij geen organisch afval meer storten.

51

Mineraal In het verslagjaar is de aangevraagde vergunning voor het bufferen van brandbaar afval bij onze locatie in Montfort goedgekeurd. Daarmee heeft Attero buffervergunningen voor vier locaties: Tilburg, Bergen op Zoom, Wijster en Montfort. Voor Tilburg beschikken wij sinds 2011 over een vergunning voor een hogere capaciteit; in plaats van 100 kton mogen wij voortaan 125 kton per jaar bufferen. In totaal hebben wij nu een buffercapaciteit voor 280 kton. Daarmee kunnen wij fluctuaties in het aanbod van afval voor onze afvalenergiecentrales opvangen.

Belangrijke ontwikkelingen Bio-energie Bij onze locatie in Groningen hebben wij ons vooral gericht op het steeds verder optimaliseren van de installatie voor nascheiding van kunststoffen uit huishoudelijk afval. Zo investeerden wij opnieuw in nieuwe techniek en in gerichte opleidingen voor medewerkers. Mede daardoor verhoogden wij de percentages van nascheiding van 3,7% in 2010 naar gemiddeld 4,0% over geheel 2011. In de laatste maanden van het jaar groeide dit percentage naar 4,5%. In 2012 gaan wij over van een drie- naar een vijfploegen dienst om nóg meer kunststoffen te kunnen scheiden in een tweede nascheidingsronde voor het restant huishoudelijk afval (RDF). In Tilburg bevindt zich de eerste – en tot nu toe enige – groengashub van Nederland. Er is sprake van een groengashub als biogas van meerdere partijen samen in één installatie wordt opgewerkt tot gas van aardgaskwaliteit en daarna wordt ingevoed op het gasnet. Op 23 november ontving Attero uit handen van certificerings organisatie Vertogas het eerste certificaat voor het groene gas uit deze unieke installatie. Ook waterschap De Dommel kreeg een certificaat voor het gas dat het bedrijf uit de Tilburgse rioolwaterzuivering levert aan de opwerkingsinstallatie van Attero.

Na proeven met afvalmining – het afgraven van eerder gestort huishoudelijk afval – in 2010, groeven wij afgelopen jaar 75 kton afval af uit onze stortplaats in Tilburg voor verbranding in onze eigen installaties. Het ging daarbij om terugneembaar afval uit recente jaren. Wij hebben dit specifiek voor latere herverwerking opgeslagen in een depot zonder vermenging met andere afvalstromen. Met deze vorm van verwerking benutten wij de capaciteit van onze afvalenergiecentrales beter en produceren wij tevens (duurzame) energie. Medio augustus 2011 rondden wij de aanleg af van de laatste fase van de boven afdichting op de stortplaats in Zevenbergen. Met de realisatie van deze 6,7 hectare is de volledige oppervlakte van 22 hectare afgewerkt. Er liggen plannen om de stortplaats in de toekomst te benutten als golfbaan. Onze 100 hectare grote stortplaats in Wijster moet in 2025 zijn voorzien van dubbele bovenafdichting. Dat gaat niet in één keer. Daarom voorzien wij elk jaar een deel van het stort van deze definitieve bovenafdichting. In een deel van de 6 hectare die wij in 2011 afdekten, voeren wij een test uit met een nieuw gasonttrekkingssysteem. De eerste testresultaten zijn hoopgevend.

52


Totaal 894,2 Totaal 889,6

Carbon footprint: emissie broeikasgassen (in kton CO2e) Attero Totaal

VAR

2,4

Totaal 852,2

Totaal

scope 1

scope 2 2011

2010

2009

Totaal

1,4

Totaal

0,4

2011

12,5

Totaal

12,8

scope 3 2010

2011

2010

2009

2009

Totaal -635,0

De stortgasproductie in het proefvak is aanzienlijk toegenomen. In mei 2012 hopen wij een eindoordeel te kunnen vellen. Daarna beslissen wij of wij deze nieuwe techniek vaker gaan inzetten. Op de locatie in Schinnen namen wij eveneens proeven met gasonttrekking volgens deze techniek; de proeven lopen in 2012 door. Opzet is weer voldoende stortgas te kunnen winnen als brandstof voor de gasverbrandingsmotoren van de energie-opwekkingsinstallatie. De ombouw en uitbreiding van de water zuiveringsinstallatie in Wijster is afgerond. De installatie is in 2011 uitgebreid met een nabezinktank waarin slib achterblijft. Dat slib verwerken wij verder in de nieuwe slibindikker door er een hoeveelheid water uit te halen. Het resterende slib gebruiken wij voor de productie van groen gas. Met deze aanpassingen is de waterzuivering in Wijster klaar voor de toekomst. Bij de waterzuivering in Landgraaf investeerden wij in het verslagjaar in de optimalisatie van de waterzuivering. Zodoende zijn wij voorbereid op extreme weersomstandigheden.

GRI-indicator

EN16 EN17

De geplande sanering van het afvaloverslag station aan het Hazepad in Breda is nog niet voltooid. Na actualisatie-onderzoek door een extern bureau bleek namelijk dat de verontreiniging van het terrein stabiel is. Op basis daarvan maakten wij in 2011 afspraken met de gemeente Breda over volledige verharding van het terrein per medio 2012 en intensieve monitoring van de aanwezige verontreiniging. De verwachting is dat de restverontreiniging in de komende jaren afneemt. Is dat het geval, dan hoeven wij geen verdere actie te ondernemen.

VAR Activiteiten VAR is sinds 17 februari 2011 officieel een bedrijfsonderdeel van Attero. De hoofd vestiging ligt op het 75 hectare grote recyclingcentrum ‘De Sluiner’ in WilpAchterhoek; de locatie in Spijk produceert duurzame brandstoffen. De activiteiten van VAR vormen voor een belangrijk deel een aanvulling op de reeds bestaande van Attero. Het bedrijf is in 1981 opgericht als verwerker van bouwen sloopafval. Dertig jaar later richt het zich primair op het omzetten van afval in grondstoffen, brandstoffen en andere bruikbare producten. VAR maakt verder puinachtige materialen geschikt voor toepassingen in weg- en betonbouw, reinigt vervuilde grondstromen tot een secundaire grondstof en produceert hoogwaardige

Totaal -708,3 Totaal

Totaal -705,2

-53,7

compost uit gft-afval en andere organische reststromen. De nieuwste technologieën en inzichten worden ingezet om te komen tot optimaal hergebruik. Marktpositie VAR verwerkt afval van een groot aantal regionale en landelijke afvalinzamelaars, slopers, aannemers en gemeenten. De vijf onderdelen – Mineralen, Energie, Biogeen, Sorteren en Engineering – verzorgen daarbij ieder een afgebakend deel van het proces. Ze hebben gemeen dat ze binnengekomen afvalstromen bewerken tot secundaire grond-, bouwen brandstoffen. Deze gerecyclede producten worden aan industrie en eindverbruikers teruggeleverd. Tevens biedt VAR een regionale dienst door te functioneren als afvalinzamelpunt voor particulieren. VAR heeft in 2011 892 kton afval ingenomen en verwerkt. Bij de minerale stromen betrof het 183 kton voor puinrecycling en 272 kton voor grondreiniging; 40 kton werd gestort. Verder werd 141 kton afval gesorteerd om daaruit verschillende monostromen te produceren zoals hout, metalen en


kunststoffen. VAR verwerkte 222 kton biologisch afval in haar vergister en composteerinrichting, en nam 14 kton houtafval in voor recycling. Tevens werd 22 kton secundaire brandstoffen geproduceerd. VAR realiseerde in 2011 – exclusief de rechtstreeks gestorte hoeveelheden – een recyclingpercentage van 86%. In totaal 5% werd afgevoerd naar thermische installaties, onder meer om omgezet te worden in energie. Er werd 9% afgevoerd naar de stortplaats, omdat de stoffen niet herbruikbaar bleken te zijn. Belangrijke ontwikkelingen Algemeen VAR voorziet in de eigen energiebehoefte. Het terugdringen van het energieverbruik is een belangrijk thema binnen het energieefficiencyplan (EEP). Een wezenlijke energiebesparing is te danken aan plaatsing van een hightech turbine voor het omzetten van de restwarmte van de vergisters in elektriciteit. Deze turbine, sinds begin 2011 volledig operationeel, kan circa 1,2 miljoen kWh per jaar produceren. Op de locatie in Spijk is najaar 2011 begonnen met de vervangende nieuwbouw van een deel van de productiehal. Bij de nieuwe inrichting is rekening gehouden met de toekomstige bouw van een opwerkingsbedrijf voor gemengde kunststoffen. Deze nieuwe activiteit vormt een belangrijke schakel tussen de bestaande sorteeractiviteiten in Wilp en Wijster en de mogelijkheden van materiaalhergebruik. VAR beschikt al jaren over een waterplan. Een systeem van opvangreservoirs houdt verschillende waterstromen apart, zodat ze optimaal hergebruikt kunnen worden. In de waterhuishouding zijn enkele aanpassingen doorgevoerd. Doel hiervan is om zo weinig mogelijk hemelwater te gebruiken, door deze waterstroom bij een tekort aan te vullen met grondwater.

Mineralen VAR nam medio januari 2011 het eerste certificaat ‘BRL SIKB 7500 Droog Zeven’ in Nederland in ontvangst. Dit certificaat van Agentschap NL is van groot belang, omdat VAR materiaal verwerkt dat vrijkomt bij de sanering van asbestwegen. Voor het droog zeven van ernstig verontreinigde grond heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu de genoemde erkenning per 1 juli 2011 verplicht gesteld. VAR verwerkte in 2011 drie bestekken van het projectbureau Saneringsregeling Asbestwegen derde fase. In totaal gaat het in deze fase om de sanering van 2.500 locaties in Gelderland en Overijssel waar asbestverdacht materiaal is aangetroffen. De hoeveelheid materiaal die ter reiniging werd aangeboden, liep op tot circa 100 kton. Vooral qua logistiek waren dat complexe projecten, omdat VAR de partijen per bestek gescheiden moest opslaan en reinigen; het residu werd vervolgens afgevoerd naar de stortplaats. In 2010 won VAR in combinatie met BraBoB – allround specialist in de handel van minerale afvalstoffen, (verontreinigde) grond en bouwstoffen – de aanbesteding voor het reinigen van met zink(assen) verontreinigd afval uit Noord-Brabant en Limburg. Medio februari 2011 werd een contract voor een jaar ondertekend met een geschatte hoeveelheid van ongeveer 100 kton. Daarvan nam BraBoB circa 20 kton in ter immobilisatie; de overige 80 kton is ter verwerking naar VAR afgevoerd. Gereinigd zand van VAR kreeg in het verslagjaar een nuttige bestemming bij enkele grote regionale werken, zoals twee wegenbouwwerken in Deventer (80 kton). In deze werken werd tevens 16 kton granulaat gebruikt.

Het onderdeel Mineralen heeft verschillende mobiele installaties voor het verwerken en bewerken van minerale afvalstromen. Deze activiteiten kunnen ook op andere locaties van Attero worden ingezet. Zo beschikken de locaties in Wijster, Tilburg, Montfort en Landgraaf over een vergunning voor de genoemde activiteiten. Op deze locaties gaan wij een terrein inrichten voor de acceptatie van onder andere puin, grond en andere minerale afvalstoffen. Een mobiele zeef en asbestscheider maken met asbest verontreinigde grond en puin geschikt voor hergebruik. Biogeen VAR verwerkt ruim 200 kton gft-afval van gemeenten met een combinatie van composteren en vergisten. Naast hoogwaardige compost produceert de vergistingsinstallatie groene energie. Door deze extra verduurzaming wordt een belangrijke reductie van CO2-uitstoot gerealiseerd. Om die emissiewinst per gemeente zichtbaar te maken, wordt de CO2-reductie per ton aangeleverd gft-afval bepaald. In het voorjaar van 2011 overhandigde VAR de certificaten over 2010 aan de gemeenten die gft leveren. Op die manier krijgen zij ondersteuning bij het behalen van hun doelstellingen voor CO2-reductie.

53


Engineering Engineering werkt in opdracht van overheden en collega-afvalverwerkers in binnen- en buitenland aan het ontwikkelen, realiseren en optimaliseren van afvalverwerkings installaties. Afgelopen jaar was het onderdeel actief in zes landen. Een consortium van Nederlandse bedrijven, waaronder VAR Engineering, kreeg opdracht voor de uitvoering van een demonstratie project op een stortplaats in het Russische Samara. Het project bestaat uit de realisatie van een definitieve afdichting van een gedeelte van de stortplaats en de levering van een stortgasmotor. De uitvoering staat gepland voor voorjaar 2012. In Portugal realiseerde Engineering de bouw van een composteerinstallatie die bestaat uit acht volledig gesloten bioreactoren om het digestaat uit drie vergistingsreactoren te verwerken. In Turkije werden vier gemeenten in het uiterste Westen ondersteund bij het opzetten van een afvalstoffenplan. Naast de optimalisatie van de huidige stortplaatsen kregen de gemeenten advies over technieken zoals composteren en sorteren van afval. In Marokko adviseerde Engineering, samen met Agentschap NL, een aantal gemeenten uit het Rifgebergte over het opstellen van een afvalstoffenplan. Onderdeel van dat plan is het realiseren van sorteer- en composteerinstallaties. Ten slotte adviseerde Engineering, in opdracht van Agentschap NL, de overheden van Bulgarije en Macedonië over de technische aspecten van de weten regelgeving en inzamelsystemen op het gebied van afvalstoffen. Binnen dit kader bouwt VAR onder meer enkele pilotcomposteerinstallaties.

GRI-indicator

EC2 EC8 EN23

Energie Op de locatie in Spijk zet VAR reststoffen en residuproducten om in secundaire brandstoffen die de cement- en kalkzandsteenindustrie hoogwaardig inzet.

55

Uit analyse van de inkomende afvalstromen bleek dat hierin nog substantiële hoeveelheden waardevolle kunststoffen zitten die uitstekend te recyclen zijn. Daarom is gestart met de ontwikkeling van een nascheidingsinstallatie. Deze installatie scheidt waardevolle kunststofstromen en werkt ze op tot maalgoed dat rechtstreeks is af te zetten aan de kunststofindustrie. Sorteren VAR is sinds enkele jaren actief in kunstgrasrecycling en met het ruimen van circa 300.000 m2 kunstgras per jaar zelfs uitgegroeid tot marktleider. Bij recycling van kunstgras is het onder meer van groot belang het gras goed te scheiden van de rubberen onderlaag. Om deze techniek verder te verfijnen, startte in de loop van 2011 de optimalisatie van de kunstgras recyclingsinstallatie in Wilp. Dit verbeter traject moet in mei 2012 zijn afgerond. Naast het sorteren van bouwen sloopafval, afkomstig van afvalinzamelaars en slopers, is VAR uitgegroeid tot expert in verwerking van grof huishoudelijk afval. Veel van dit afval wordt aangeleverd via gemeentelijke klanten. In het tweede Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) van het ministerie van Infrastructuur en Milieu is als harde eis opgenomen dat gemeenten hun grof huishoudelijk afval dienen te sorteren. VAR speelt daarin een belangrijke rol. Melding milieu-incidenten VAR heeft in 2011 drie emissie overschrijdingen naar lucht, bodem of water aan het bevoegd gezag gemeld.

Harold Gankema

lectoraat Kunststoftechnologie

Jan-Henk Welink

Kennisplatform Duurzaam Grondstoffenbeheer

g a l s l e b b u D e i t a v o n n i j bi

Attero bundelt krachten met kennisinstellingen Nederland beschikt over veel kennis van het verwerken en recyclen van afvalstromen. Deze kennis bevindt zich niet alleen bij afvalbedrijven, maar ook bij universiteiten en hogescholen. Attero heeft met tal van kennis instellingen de samenwerking gezocht. Het bundelen van de kennis van beide partijen brengt de recycling van een steeds groter potentieel aan reststromen in beeld. Ook slaagt men erin de toepassing van terug gewonnen grondstoffen in nieuwe producten naar een hoger plan te brengen. Deze kruisbestuiving biedt bovendien economische kansen, bijvoorbeeld als

Duurzaamheid September 2011 is Attero een partnership aangegaan met het lectoraat Kunststoftechnologie van de Hogeschool Windesheim. “We willen het afvalbedrijfsleven nadrukkelijk bij ons onderwijs- en onderzoeksprogramma betrekken”, vertelt lector Harold Gankema. Duurzaamheid is een van de centrale thema’s bij het lectoraat Kunststoftechnologie. “We besteden veel aandacht aan upcycling en cradle-to-cradle. Secundaire kunststoffen komen in tal van producten terug. De mogelijkheden zijn eindeloos. Ik voorzie dat de overheid binnen niet al te lange tijd een verplicht aandeel gerecycled kunststof in producten voor zal schrijven. Kunststoffen worden nu nog in het buitenland opgewerkt. In de toekomst zal dat steeds meer hier in Nederland gebeuren. Attero heeft veel kennis van recyclingtechnologie, zoals het scheiden van kunststoffen, en is op zoek naar nieuwe toepassingen. Hierbij komt onze materialenkennis in beeld. Ons onderzoek is erop gericht wat je met gerecycled kunststof allemaal kunt doen. We vullen elkaar prima aan.”

hierdoor straks de opwerking van kunststoffen in eigen land mogelijk wordt. Twee kennisinstellingen vertellen.

Andere ‘kennis-links’ van Attero

Nederland recyclet al zo’n tachtig procent van zijn afval. Het kabinet wil bij nog meer reststromen de kringloop sluiten en de komst van zogeheten grondstoffenrotondes stimuleren. Om ervoor te zorgen dat teruggewonnen stromen worden omgezet in hoogwaardige grondstoffen, is nieuwe, vooruit strevende technologie nodig. Bij universiteiten en hogescholen ligt de kennis hierover kant-en-klaar op de plank, weet project leider Jan-Henk Welink van het Kennisplatform Duurzaam Grondstoffenbeheer van de Technische Universiteit Delft. Van scheidingstechnieken en industriële ecologie tot design for next use. “Ons doel is onze kennis toegankelijk te maken voor het bedrijfsleven. De grondstoffenrotondes zullen er dan sneller komen”, zegt hij. “Bedrijven hebben veel expertise in huis en doen volop onderzoek naar het recyclen van tal van materiaalstromen. Als kennisplatform kunnen we daar prima aan bijdragen. Op hun beurt kunnen de afvalbedrijven ons wetenschappers weer sturen met concrete onderzoeksvragen en –opdrachten. Daarnaast kan de afvalsector een rol spelen in het onderwijs, bijvoorbeeld door afstudeeropdrachten voor studenten te leveren.”

• Nutriëntenplatform: als lid van het Nutriëntenplatform heeft Attero het Ketenakkoord Fosfaatkringloop mede ondertekend; hierin participeert een twintigtal bedrijven en kennisinstellingen die een duurzame markt willen creëren voor herwonnen fosfaatstromen uit voedsel, mest en rioolslib. • Universiteit Groningen: onderzoek naar de restwarmte van Attero in Wijster; ook Hanze Hogeschool Groningen, KEMA, TNO en de Universiteit Twente doen mee in dit project. • ECN Petten: technologiescan voor thermische verwerkingstechnieken. • TU Delft: technologiescan voor mechanische scheidingstechnieken. • Universiteit Wageningen: technologiescan voor biologische conversietechnieken. • TU Eindhoven: sponsoring van een postdoc voor onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden voor bodemassen. • Universiteit Twente: mede-sponsor van de leerstoel verbrandingstechniek via brancheorganisatie Vereniging Afvalbedrijven.

58


Personele ontwikkelingen Het samengaan met VAR in 2011 betekende ook een groei in ons personeelsbestand met circa 150 medewerkers. Na een positief advies van beide Ondernemingsraden hebben wij de operationele activiteiten van VAR als nieuw bedrijfsonderdeel opgenomen in onze organisatiestructuur. De ondersteunende activiteiten zijn sinds 1 februari 2012 ondergebracht bij de centrale staven van Attero. Deze structuurwijziging is doorgevoerd zonder ingrijpende personele consequenties. Streven is de harmonisatie van arbeidsvoorwaarden voor VAR-medewerkers in 2012 vorm te geven.

Medewerkeronderzoek In 2010 hield Attero het medewerker onderzoek ‘Mijn Attero’. Medewerkers blijken meer dan gemiddeld betrokken bij ons bedrijf en zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. Verdere ontwikkel mogelijkheden zien ze vooral qua innovatiekracht en klantgerichtheid. Op basis van de onderzoeksresultaten zijn circa vijftig verbeterpunten benoemd. Die zijn in 2011 op afdelingsniveau opgepakt. De meeste hadden te maken met klantgerichtheid. Ze varieerden van het aanbieden van trainingen om communicatieve vaardig heden van medewerkers te verbeteren tot het scheppen van een positief klimaat voor nieuwe ideeën.

GRI-indicator

2.9

Wat betreft betrokkenheid zijn initiatieven genomen om het werkoverleg te verbeteren, werden leidinggevenden getraind op leidinggevend gedrag en communiceerde het Attero Management Team structureel over strategische ontwikkelingen. Op het vlak

van innovatie is veel energie gestoken in het zoeken naar nieuw toepasbare materialen en technieken voor onderhoud. Ook werd de ideeënbus nieuw leven ingeblazen. In het voorjaar van 2012 vindt ‘Mijn Attero’ opnieuw plaats. Dan nemen wij ook de VAR-medewerkers in het onderzoek mee. Uiteraard heeft het dan prioriteit het effect van de verbetermaatregelen te meten.

Anders werken We leven in een maatschappij die voortdurend verandert. Eén van die veranderingen is de manier waarop mensen werken, samenwerken, zich ontwikkelen en resultaten boeken. Attero wil mee in die beweging. Daarom gaven wij in maart 2011 de officiële aftrap voor het project ‘Het Nieuwe Werken’.


Attero sprak in het kader van dit project een aantal ambities uit. Wij willen medewerkers op de eerste plaats aansporen om kennis, kunde en ideeën met elkaar te delen. Daarnaast stimuleren wij proactiviteit en willen wij productiviteit verhogen door slimmer te werken. Ook gaan wij faciliteiten bieden die het aantal reisbewegingen kunnen beperken en die de communicatie met de klant verbeteren. Voor Attero is een goed beleid op het gebied van plaatsen tijdonafhankelijk werken een randvoorwaarde om een aantrekkelijke werkgever te blijven voor (nieuwe) medewerkers. Vier werkgroepen hebben in opdracht van een stuurgroep onder meer gekeken naar de mogelijkheden van plaatsen tijdonafhankelijk werken, de inzet van eigentijdse ICT-middelen, gebruikmaking van kennismanagement en facilitaire aanpassingen aan de werkomgeving. Op basis van hun adviezen brachten wij al enkele ideeën in praktijk. In 2012 willen wij eveneens diverse gerichte acties ontplooien, waaronder de uitrol van nieuwe ICTapplicaties, het opstellen van een gedrags code voor het gebruik van nieuwe media, het delen van best practices, het inrichten van meer flexplekken en het aanpassen van vaste werkplekken aan veranderende behoeften. Daarnaast zullen wij sommige voorstellen, bijvoorbeeld voor Customer Relationship Management, externe sociale media en automatisering van de factuurafhandeling, verder uitwerken.

GRI-indicator

4.11 LA1 LA2 LA8

Gekoppeld aan ‘Het Nieuwe Werken’ start Attero begin 2012 een onderzoek om de toegenomen hoeveelheid reisbewegingen te kunnen terugdringen. Enerzijds ligt de focus daarbij op het kritisch beoordelen van de huidige overlegvormen. Daarnaast worden de mogelijkheden onderzocht om veel meer gebruik te maken van moderne communicatiemiddelen.

59

Medewerkers in cijfers Attero

VAR Totaal

154

Totaal

667

Totaal

Totaal

654

Totaal

145

Totaal

629

657 Totaal

aantal

617

Totaal

620

FTE 2011

2010

Totaal

9

Totaal

37

2009

Totaal

31

2011

Totaal

2011 2011

2010

Personeels informatiesysteem Het personeelsinformatiesysteem is toegankelijk voor alle leidinggevenden en medewerkers van Attero. Dankzij een nieuwe online applicatie kunnen zij sinds 2011 zelf personeelsgegevens invoeren en muteren. Deze vormen van self service passen prima in de huidige tijdsgeest.

Preventief Medisch Onderzoek In 2010 organiseerde Attero voor het eerst een bedrijfsbreed Preventief Medisch Onderzoek (PMO). Zo’n 70% van de medewerkers deed hieraan vrijwillig mee.

2009

37

in dienst getreden uit dienst getreden

2010

2010

2009

2009

Totaal

24

Totaal

7

Totaal

34

Totaal

29

De conclusie was helder: de arbodiensten kwalificeren ons bedrijf als ‘gezond’. Omdat er nog wel aspecten waren die aandacht en verbetering verdienden, stelden wij in 2011 in overleg met de arbodienst een gezondheidsplan op. In dat plan staan onder meer gerichte verbeteracties voor omgaan met werkdruk en bewegen. Om medewerkers zo goed mogelijk te leren omgaan met werkdruk gaat de arbodienst in 2012 onder meer workshops organiseren op alle locaties. Wij stimuleren medewerkers nu al om meer te bewegen. Zo kunnen zij via hun persoonlijke budget bij een aantal sportscholen korting krijgen op fitness en andere bewegingsactiviteiten.


60

Verdeling fulltime/parttime

Verdeling man/vrouw

Gemiddelde leeftijd

Attero

Attero

Attero

VAR

VAR

VAR

Totaal Attero + VAR Fulltime 84%, parttime 16%

80%

85%

fulltime

parttime

85%

20%

15% 2010

14% 2009

LA13

83%

81%

84%

84%

vrouw 17%

19%

16%

16%

2011

2010

2009

Ondernemingsraad

Persoonlijke ontwikkeling

De Ondernemingsraden van Attero en VAR werken gezamenlijk aan een inspirerende en gezonde toekomst voor ons bedrijf. In 2011 trokken ze al samen op bij adviesaanvragen van de Directie over de toenemende werk druk en het stijgende aantal reisbewegingen. Hoe de twee Ondernemingsraden in de toekomst verdergaan, is onderwerp van gesprek in 2012.

Om operationeel leidinggevenden intensief te trainen in managementvaardigheden als situationeel leiderschap, communicatie stijlen, teambuilding, Human Resources en financiën ontwikkelde Attero de Leergang Operationeel Management Attero (LOMA). In 2011 volgden 21 leidinggevenden deze leergang. Mede omdat de reacties zó enthousiast waren, komt er in 2012 ook een leergang voor hoger management in het kader van hun management development programma. Het gaat daarbij met name om het ontwikkelen van een stijl van leidinggeven die past bij het door Attero gewenste leiderschapsprofiel. Om de doorgroei van Attero-management nu en in de toekomst te bevorderen, startte ons bedrijf in het najaar van 2011 eveneens een Jong Talent Programma. Binnen dit programma, waarvoor wij samenwerken met twee externe bureaus, geven wij een select aantal managementen technisch

De Ondernemingsraad van Attero formuleerde in het verslagjaar twee harde doelstellingen in het kader van de resultaat afhankelijke uitkering 2011. De eerste had betrekking op het werkoverleg: elke afdeling dient minimaal zes keer per jaar een werk overleg te houden. Tweede doelstelling was dat minimaal 85% van alle medewerkers zou deelnemen aan de training Veiligheids bewustzijn. Beide doelstellingen zijn gerealiseerd.

4.4

Totaal Attero + VAR 46 jaar Totaal

44

Totaal

47

Totaal

47

Totaal

46

man 15% 2011

GRI-indicator

Totaal Attero + VAR Man 83%, vrouw 17%

86%

jaar 2011

2010

2009

talenten een werkplek, opdracht en praktijkbegeleiding. Centraal uitgangspunt is om hen optimaal voor te bereiden op een staffunctie of technisch leidinggevende functie binnen Attero. Sinds november doorloopt een eerste groep van tien jonge mensen het traject van twee jaar om hun persoonlijke talenten en capaciteiten te ontwikkelen. Het Jong Talent Programma bestaat uit een training op het werk en tien externe opleidingsdagen. Het trainings programma kent drie thematische delen van elk acht maanden: ontwikkeling van de persoonlijke kracht, creëren van veranderingen in de directe omgeving en toepassen van het geleerde in de eigen organisatie. Het programma eindigt najaar 2013 met de Meesterproef.


61

Gemiddelde aantal dienstjaren

Verdeling eigen/inhuur

Contracten onbepaalde/bepaalde tijd

Attero

Attero

Attero

VAR

VAR

VAR

Totaal Attero + VAR Onbepaalde tijd 95%, bepaalde tijd 5%

Totaal Attero + VAR Eigen 84%, inhuur 16%

93%

Totaal Attero + VAR 13 jaar Totaal

10

Totaal

14

95%

Totaal

14

Totaal

13

jaar 2010

2009

Nieuw functiehandboek Sinds de structuurwijziging bij Attero ontstonden veel nieuwe en gewijzigde functies. Om te komen tot een uniform overzicht van functiebeschrijvingen en -namen werkten wij aan een nieuw en gestructureerd functiehandboek. Dat handboek is inmiddels klaar. Een functiewaarderingscommissie is nu aan de slag met het inschalen van de nieuwe en gewijzigde functies.

Vrouwen naar de top Onderdeel van het diversiteitsbeleid van Attero is om doorgroeimogelijkheden voor vrouwen te bevorderen. Desondanks blijken vrouwen procentueel beduidend minder vaak een leidinggevende functie te vervullen. Ook stagneert de doorstroom van vrouwen naar een functie in het hoger

onbepaalde tijd

eigen inhuur

2011

87%

83%

17%

bepaalde tijd

13%

2011

2011

management. De top 50 van Attero telt bijvoorbeeld slechts drie vrouwen. Een kernteam ‘Diversiteit’, bestaande uit vrouwelijke leidinggevenden, gaat in 2012 de organisatie in om heldere doelstellingen te formuleren voor een breed gedragen diversiteitsbeleid dat geldt voor alle vrouwen bij Attero. Op basis daarvan zal het kernteam een visie ontwikkelen op diversiteit, concrete acties voorstellen en deze voorleggen aan het Attero Management Team.

7%

5%

Onderverdeling naar type werk (aantal FTE) in procenten Attero

VAR 5,6 5,7

57,2

1,0 9,0 0,7 3,5 0,9 5,9

Vernieuwd crisisplan Attero kent een heldere crisismanagement structuur. Elke locatie heeft een bedrijfs noodplan voor calamiteiten met alle informatie over onder meer het inschakelen van bedrijfshulpverlening, externe hulpdiensten en alarmnummers. Ons bedrijf zet het crisisplan in bij grotere, locatieoverstijgende calamiteiten.

10,4

operatie commercie projecten inkoop, F&C en ICT overig 2011

GRI-indicator

4.11

62


Veiligheid en gezondheid Indicator

Scope

Eenheid

Ziekteverzuim

Attero

Verzuimfrequentie

Ongevallen met verzuim

LTIF-score

2011

2010

2009

%

4,0

4,0

4,7

VAR

%

6,1

--

--

Totaal

%

4,4

4,0

4,7

Attero

Gemiddeld aantal ziekmeldingen per werknemer

0,8

--

--

VAR


1,4

--

--

Totaal


0,9

--

--

Attero

Aantal

9

13

10

VAR

Aantal

3

--

--

Totaal

Aantal

12

13

10

Attero

Aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren

5,2

7,1

5,0

VAR


9,0

--

--

Totaal


5,8

7,1

5,0

Met name om te oefenen met communicatie kreeg de Attero Management Groep in februari 2011 een onverwachte calamiteitenoefening voorgeschoteld. Naar aanleiding van deze oefening is het crisisplan aangepast. Voortaan willen wij twee keer per jaar oefenen met het crisisteam, bijvoorbeeld via een onverwachte communicatie-oefening. Daarnaast willen wij de brede bekendheid met het crisisplan zoveel mogelijk bevorderen.

GRI-indicator

EC2 LA7

‘Vergroende’ leaseregeling

Senioren van Attero

Met ingang van 1 januari 2011 kent Attero een vernieuwde leaseregeling. Deze regeling is vooral gericht op ‘vergroening’ van het leasewagenpark. Zo ontvangen leaserijders een stimuleringspremie als zij kiezen voor een auto met energielabel A of B in plaats van energielabel C. Medewerkers die een groengasauto van aardgaskwaliteit leasen, ontvangen zelfs een extra stimulerings premie. Deze duurzame aanpak werpt zijn vruchten af. Wij zien bij onze leaserijders een duidelijke trend om eerder te kiezen voor een meer compacte auto of voor een auto die rijdt op groen gas.

In augustus 2011 vond de ondertekening plaats van het convenant tussen Attero en de stichting SenAttero. Hierin zijn afspraken opgenomen over programma en begroting voor activiteiten voor gepensioneerde medewerkers en hun partners. Ook zijn er afspraken vastgelegd over de jaarlijkse bijdrage van en de verdere ondersteuning van de stichting vanuit Attero.


63

Veiligheid voorop Op het gebied van veiligheid heeft Attero een duidelijk doel voor ogen: wij willen in 2012 uitgroeien tot de nummer 1 in de afvalsector. Centrale gedachte daarbij is dat alle medewerkers, na elke werkdag of dienst, veilig en gezond naar huis gaan. Wij willen – met andere woorden – géén of zo weinig mogelijk ongevallen met verzuim. Helaas is onze LTIF-score (het aantal ongevallen met verzuim per 1.000.000 gewerkte uren) over het verslagjaar uitgekomen op 5,2 (exclusief VAR); dat is boven onze doelstelling van 3,5. Preventieve acties Bij de preventieve acties op het vlak van kwaliteit, arbo/ veiligheid en milieu – QHSE: quality, health, safety and environment – realiseerden wij onze drie harde doel stellingen wel. Wij losten meer dan 75% van de gerapporteerde onveilige handelingen op (80%), wij hielden meer dan 300 veiligheidsrondes (484) en wij organiseerden meer dan 243 toolboxen (693). Buiten dat hielden wij onder andere diverse ontruimings oefeningen en besteedden wij veel aandacht aan veiligheid van derden. Wat dat laatste betreft: op de locaties Moerdijk, Wijster en Montfort organiseerden wij afgelopen jaar bijeenkomsten met onze transporteurs en contractors/aannemers. Hierin bespraken wij wat goed ging en fout ging bij het naleven van de veiligheids regels. Maar als ons bedrijf écht koploper wil worden in veiligheid, gaat het er vooral om het veiligheids bewustzijn van alle medewerkers naar een hoger plan te tillen. Zo moeten mensen de dagelijkse risico’s beter leren (h)erkennen, moeten ze elkaar durven aanspreken op onveilig gedrag en moeten wij samen in gesprek over het thema veiligheidscultuur en -gedrag. Melden onveilige situaties en handelingen Om iedereen bewust te maken van onveilige situaties en handelingen, volgden alle medewerkers – zowel uit de

productie als van kantoor – in 2011 een driedelige veiligheidstraining. Deze vond plaats op onze locaties in Moerdijk, Tilburg, Groningen, Buggenum en Wijster. Eén van de bevindingen uit de veiligheidstraining was dat het Incidentenregistratiesysteem (IRS) een goed instrument is, maar dat het lang duurt voordat mede werkers worden geïnformeerd over de afhandeling van ongevallen, incidenten, onveilige handelingen en situaties. Omdat Attero vindt dat elke melding telt en dat medewerkers dus zo snel mogelijk moeten melden, kozen wij dit onderwerp als derde QHSE-kwartaalthema. Ook in de bijbehorende toolbox werd het belang van meldingen toegelicht, evenals het proces van melden tot en met het borgen van de oplossing. Enquête veiligheidscultuur Najaar 2010 besloten verschillende bedrijven die zijn aangesloten bij de Vereniging Afvalbedrijven (VA), waaronder Attero, dat de veiligheid in onze branche naar een hoger plan moet. Zij achtten het noodzakelijk de veiligheidscultuur en het veiligheidsgedrag binnen de sector verder te versterken. Om te beschikken over een nulmeting waarmee de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van veiligheidscultuur zijn te meten, hield de VA in juni 2011 een onderzoek onder 24 bedrijven. Dankzij deze enquête kunnen individuele bedrijven eveneens zien hoe zij presteren in vergelijking met de totale sector. Attero doet het bovengemiddeld goed in de branche, maar het kan altijd beter. Dat is in het kort de uitkomst van de enquête over veiligheidscultuur. De specifieke verbetersignalen van onze medewerkers zijn meegenomen in het derde deel van de veiligheids trainingen, zodat iedereen er meteen mee aan de slag kon. In het voorjaar van 2012 wordt de enquête opnieuw gehouden.

Jan Hendrik van Schaik

specialist arbeidstijdmanagement

Joop van der Weerd Attero

ie t a v o n n i e Social l e e n o s r e rp e d n o f o l oogst d i e h r e v o en bij

Attero speelt in op wens van flexibel werken De afvalverwerking is een volcontinu bedrijf. De installaties van Attero worden bediend in ploegendiensten. Niet alleen eist dit fysiek zware werk zijn tol voor het groeiende aantal oudere werknemers. Jongeren die bij Attero in dienst komen, hebben vaak een sterke behoefte om parttime te werken en meer tijd voor hun gezin of studie te hebben. Een actuele ontwikkeling waar veel productiebedrijven mee worstelen. Voor Attero was dit reden een begin te maken met een flexibele schil rond het ploegenrooster, om aan individuele wensen van werknemers gehoor te kunnen geven. Deze hedendaagse oplossing oogst lof onder het personeel en kan eveneens op veel waardering van de overheid rekenen. De twee zijn net terug van een symposium in Wenen. Daar mochten HR-manager Joop van der Weerd van Attero en specialist arbeidstijdmanagement Jan Hendrik van Schaik van adviesbureau Déhora de flexibele aanpak van het werken in ploegendiensten uitgebreid uit de doeken doen. “De interesse is groot”, zegt Van Schaik. “In Europa is ons land een van de innovatieve landen op dit vlak. Maar ook in Nederland zelf zijn de meeste bedrijven nog afwachtend. Vooral proactieve en vernieuwende bedrijven gaan ertoe over.” Het innovatieve project van Attero werd beloond met subsidie uit het Europees sociaal fonds. In eigen land wees het ministerie van Sociale Zaken de nieuwe werkwijze als voorbeeldproject aan. Een vooralsnog klein percentage medewerkers dat in ploegendiensten werkt, krijgt de gelegenheid om flexibel te worden ingeroosterd. “De behoefte aan flexibiliteit onder medewerkers neemt toe”, vertelt Van der Weerd.

“Jonge werknemers willen graag een papadag of tijd voor een studie. Ouderen ervaren de last van het werken in de nachtdienst. Wij vinden het belangrijk een aantrekkelijke werkgever te zijn die meegaat met zijn tijd. We willen onze medewerkers aan ons binden. Vakkundig personeel is schaars vandaag de dag. We hebben veel in onze mensen geïnvesteerd en willen hen in de productie aan het werk houden. Je kunt een procesoperator achter een slagboom zetten, maar dat is zonde van zijn kennis en expertise.” In 2010 werd een proef uitgevoerd onder medewerkers van de Voorscheiding bij de afvalenergiecentrale in Wijster. Acht van de veertig medewerkers van dit bedrijfsonderdeel lieten zich flexibel inroosteren. “Voor hen was dat overigens geen gemakkelijke keuze, want je geeft toch aan dat je moeite hebt met je werk”, wil Van der Weerd benadrukken. De proef was een succes, bleek uit de evaluatie. De meerderheid van de medewerkers was tevreden. En ook het personeel dat in een vast rooster werkzaam was. “De samenstelling van de ploegen wisselt nu vaker, wat als prettig wordt ervaren. Ook blijkt men onderling meer van elkaar te kunnen leren”, zegt Van Schaik. Een inventarisatie van het werk dat wordt gedaan, wees uit dat men bepaalde taken ook op andere, gunstigere tijdstippen kan uitvoeren. “Hierdoor kunnen we medewerkers soepeler indelen”, vertelt Van Schaik, “wat ook nog eens een positief effect had op het opnemen van verlof.” Op verzoek van de medewerkers is het flexibele werkrooster voortgezet. “Een zelfde proefproject gaan we doen met de medewerkers van de afvalverbrandingsinstallatie”, zegt Van der Weerd. “Ik voorzie dat dit systeem als standaardregeling wordt ingevoerd.”

Algemene informatie


67

Corporate governance Attero Holding NV is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht, waarop het structuurregime van toepassing is. De aandelen in Attero worden gehouden door Nederlandse provincies en gemeenten.

GRI-indicator

2.6 4.4

De corporate governance van Attero wordt behalve door Nederlandse en Europese wetgeving en jurisprudentie tevens bepaald door de Nederlandse corporate governance code. Deze code geldt formeel voor beurs genoteerde Nederlandse vennootschappen. Met het oog op zijn maatschappelijke rol heeft Attero besloten de corporate governance code zoveel mogelijk te volgen. Directie en Raad van Commissarissen onderschrijven het uitgangspunt van de code, namelijk dat een vennootschap een samenwerkingsverband voor lange termijn is tussen bij de vennootschap betrokken groepen en personen, die (in)direct het bereiken van de doelstellingen van de vennootschap beïnvloeden of erdoor worden beïnvloed: medewerkers, aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers, toeleveranciers, afnemers, maar ook de overheid en maatschappelijke groeperingen. Directie en Raad van Commissarissen hebben een integrale verantwoordelijkheid voor de afweging van deze belangen, gericht op de continuïteit van de onderneming. Vanuit dit besef leven de Raad van Commissarissen en de Directie de code zoveel mogelijk na. De Nederlandse corporate governance code kent het principe van toepassen of uitleggen (comply or explain). De wijze waarop Attero hieraan uitvoering geeft, is gepubliceerd op de website www.attero.nl.

Algemene Vergadering van Aandeelhouders Het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Attero is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA). Deze komt ten minste één keer per jaar bijeen. De AvA keurt de jaarrekening goed, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het toezicht daarop. Voorts is op grond van de wet een aantal besluiten van de Directie onderworpen aan de goed keuring van de AvA. Bovendien wordt jaarlijks de strategie van de onderneming met de AvA besproken en vragen belangrijke veranderingen daarin om haar goedkeuring. Besluiten worden genomen met volstrekte meerderheid van stemmen, tenzij bij wet of in de statuten een gekwalificeerde meerderheid wordt voorgeschreven. Op 20 april 2011 vond in Zwolle de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Attero Holding NV plaats. In deze vergadering is de stand van zaken bij de realisatie van de strategie van Attero besproken. Verder werd de jaarrekening 2010 goedgekeurd, is het honoreringsbeleid van de bestuurder en Raad van Commissarissen vastgesteld en heeft de benoeming van enkele leden van de Aandeelhouderscommissie plaatsgevonden.

68


Aandeelhouderscommissie Attero kent een statutaire Aandeelhouders commissie. Deze commissie is een vertegenwoordiging van de aandeelhouders ten behoeve van overleg tussen aandeel houders, Raad van Commissarissen en het bestuur van Attero Holding. De commissie heeft de bevoegdheid vast te stellen of bepaalde besluiten van de Directie binnen de door de AvA goedgekeurde strategie passen. Indien de Aandeelhouders commissie vaststelt dat dit het geval is, behoeven deze niet te worden voorgelegd aan de AvA. Dit laatste geldt slechts voor besluiten die niet dwingendrechtelijk aan de goedkeuring van de AvA zijn onderworpen. Er is een convenant opgesteld door de Aandeelhouderscommissie, de Raad van Commissarissen en de Directie, waarin afspraken zijn vastgelegd over de onderlinge samenwerking. In het convenant is tevens het versterkte recht van aanbeveling voor een derde deel van de Raad van Commissarissen opgenomen. De Aandeelhouderscommissie van Attero bestaat uit zeven leden: vier vertegen woordigers van de provinciale aandeel houders en drie vertegenwoordigers namens de Brabantse, Limburgse en Noordelijke gemeentelijke aandeelhouders. De Aandeelhouderscommissie bestond in 2011 uit de volgende leden: • namens de provincie Noord-Brabant de heer L.W.L. Pauli (gedeputeerde provincie Noord-Brabant), die de heer P.A. van Vugt (gedeputeerde provincie Noord-Brabant) opvolgde. De heer Van Vugt werd in 2010 benoemd als waarnemend lid en voorzitter (ad interim) van de Aandeelhouders commissie. Na vorming van het nieuwe college van Gedeputeerde Staten trad de heer Van Vugt terug en werd de heer Pauli benoemd als waarnemend lid en voorzitter; •n amens de provincie Overijssel: de heer G.J. Kok (gedeputeerde provincie Overijssel) die de heer Th. W. Rietkerk

(gedeputeerde provincie Overijssel) opvolgde. Na vorming van het nieuwe college van Gedeputeerde Staten trad de heer Rietkerk terug en werd de heer Kok benoemd als waarnemend lid en vicevoorzitter van de Aandeelhouders commissie; • namens de provincie Limburg: de heer M.L. Verheijen (gedeputeerde provincie Limburg) die de heer J.W.M.M.J. Hessels (gedeputeerde provincie Limburg) opvolgde. Na vorming van het nieuwe college van Gedeputeerde Staten trad de heer Hessels terug en werd de heer Verheijen benoemd als waarnemend lid van de Aandeelhouderscommissie; • namens de provincies Groningen, Drenthe en Flevoland: de heer W.J. Moorlag (gedeputeerde provincie Groningen); • namens de Brabantse gemeenten: de heer J.W.F. Hoskam (wethouder gemeente Den Bosch) en daarvoor de heer L.W.L. Pauli (wethouder gemeente Den Bosch). Na de verkiezingen van de Provinciale Staten en vorming van het college van Gedeputeerde Staten is de heer Pauli afgetreden en werd de heer Hoskam benoemd als waarnemend lid van de Aandeelhouderscommissie; • namens de VEGAL (Limburgse gemeenten): de heer H.M. van de Mortel (wethouder gemeente Nederweert). De heer Van de Mortel werd op 20 april 2011 door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemd als lid van de Aandeelhouderscommissie; • namens de VEGANN (Noordelijke gemeenten): mevrouw J.A. Visscher (wethouder gemeente Groningen). Mevrouw Visscher werd op 20 april 2011 door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemd als lid van de Aandeelhouderscommissie en volgde de heer B. Arends (wethouder gemeente Emmen) op. Secretaris van de Aandeelhouders commissie is mevrouw M.D.G. Jochemsen.

De Aandeelhouderscommissie biedt de mogelijkheid voor aandeelhouders om via de vertegenwoordiging aanbevelingen te doen aan Directie en Raad van Commissarissen. In 2011 heeft overleg plaatsgevonden over het beloningsbeleid voor het bestuur en de Raad van Commissarissen van Attero tussen Aandeelhouderscommissie en Raad van Commissarissen. Met de Aandeelhouders commissie is in 2011 diverse keren door bestuur en commissarissen gesproken over de realisatie van de strategie.

Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft een profielschets waarin de omvang en de samenstelling van de Raad staan beschreven. De profielschets bepaalt dat elke commissaris in staat moet zijn om de hoofdlijnen van het ondernemingsbeleid te beoordelen en tevens dient te beschikken over specifieke deskundigheid, zodanig dat de leden met hun gezamenlijke expertise de bedrijfsactiviteiten van Attero volledig bestrijken. De profielschets is door de Raad opgesteld en besproken met de Ondernemingsraad van Attero, de Aandeelhouderscommissie en de AvA. De profielschets is door de Raad van Commissarissen op 12 februari 2010 vastgesteld. De Raad van Commissarissen van Attero kent maximaal vijf leden. Commissarissen worden benoemd door de AvA op basis van een voordracht door de Raad. De Aandeelhouderscommissie heeft een versterkt recht van aanbeveling voor een derde van het aantal leden van de Raad van Commissarissen. De commissarissen zijn allen onafhankelijk in de zin van de Nederlandse corporate governance code. De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn leden een voorzitter. Het reglement van de Raad van Commissarissen bepaalt dat de Raad toezicht houdt op het beleid van de Directie en op de algemene gang van zaken binnen Attero. De Raad van Commissarissen


vergewist zich ervan dat het beleid in overeenstemming is met weten regelgeving en dat de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is. De Raad van Commissarissen ziet in het bijzonder toe op de formulering en uitvoering van de ondernemingsstrategie en de daaraan verbonden risico’s op de interne risico beheersing- en controlesystemen en op het financiële verslagleggingproces. De Raad van Commissarissen kent twee vaste commissies; een Auditcommissie en een gecombineerde Remuneratie- en selectiecommissie. Voor beide commissies is een reglement vastgesteld, dat taken en bevoegdheden nader regelt. De samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn commissies is opgenomen op pagina 93 van dit Jaarverslag. Het reglement van de Raad van Commissarissen en zijn commissies, de profielschets van de Raad van Commissarissen en diens rooster van aftreden, en het reglement van de Aandeelhouderscommissie Attero Holding NV zijn gepubliceerd op de website www.attero.nl.

Bestuur Attero kent met ingang van 1 oktober 2009 een éénhoofdige Directie, die is benoemd door de Raad van Commissarissen. De Remuneratie- en selectiecommissie van de Raad van Commissarissen stelt in overleg met de Directie de werkverdeling vast. De benoeming van het huidige lid van de Directie heeft plaatsgevonden in overeenstemming met de corporate governance code ii.1.1.

GRI-indicator

4.5 4.7 4.10

Voor de profielschets van de Directie geldt dat zowel het proces voor de vaststelling als ook de inhoud van dit functieprofiel een verantwoordelijkheid is van de Raad van Commissarissen. Het proces wordt door de voorzitter van de Remuneratie- en selectiecommissie in gang gezet op het moment dat bekend is dat de functie van de bestuurder vacant komt. Op deze wijze wordt gewaarborgd dat een profiel wordt gehanteerd dat is toegesneden op de vereisten voor het sturen van de strategie van Attero. Daarbij is in het Convenant met de Aandeelhouderscommissie bepaald dat de Raad van Commissarissen de Aandeel houderscommissie tijdig informeert en overleg initieert omtrent een benoeming.

Honorering en beloningsbeleid Directie In 2010 zijn de strategie en positionering van Attero vastgesteld. Het beloningsbeleid voor de Directie is opgesteld door de Raad van Commissarissen, op advies van de Remuneratie- en selectiecommissie. Het beloningsbeleid is op 20 april 2011 door de AvA vastgesteld, op voorstel van de Raad van Commissarissen, na voorafgaande bespreking met de Aandeelhouders commissie. Raad van Commissarissen Het beloningsbeleid voor de Raad van Commissarissen is op 20 april 2011 door de AvA vastgesteld, na voorafgaande bespreking met de Aandeelhouders commissie.

69

Variabele beloning Jaarlijks wordt de balanced score card voor het variabele deel van de beloning van de Directie door de Raad van Commissarissen op advies van de Remuneratie- en selectiecommissie vastgesteld. De Directie stelt de balanced score card voor het management en het overige personeel vast. De daarbij voor 2011 gehanteerde wegingsfactoren zijn: 50% financieel, 20% operationeel, 20% strategie en organisatie en 10% veiligheid en personeel. De balanced score card telt voor 80% mee in de berekening van de variabele beloning. De overige 20% wordt bepaald door de realisatie van persoonlijke doelstellingen.

70


Risicobeheersing Risicobeheersing is een integraal onderdeel van het besturingsmodel van Attero. Attero hanteert een systeem voor risicobeheersing dat is gebaseerd op het Enterprise Risk Management model van COSO.

Attero’s strategie en doelstellingen zijn het uitgangspunt voor de risicobeheersing. Het systeem voor risicobeheersing is gericht op het signaleren en beheersen van risico’s om Directie en management te ondersteunen bij het uitvoeren van de strategie en het realiseren van de bedrijfs doelstellingen. Daarnaast ondersteunt het systeem van risicomanagement het naleven van weten regelgeving en het borgen van de betrouwbaarheid van de financiële rapportages.

GRI-indicator

Attero onderscheidt drie verdedigingslinies in het risicobeheersingmodel. De eerste linie betreft de primaire verantwoordelijkheid voor het beheersen van individuele risico’s en is belegd bij het lijnmanagement en het projectmanagement op alle niveaus in de organisatie. De tweede linie wordt gevormd door de afdeling Risk & Internal Control. Risk & Internal Control ondersteunt en monitort de uitvoering van risicobeheersing en rapporteert daarover aan de Directie. De externe accountant vormt de derde verdedigingslinie. Adviezen van de externe accountant met betrekking tot interne beheersmaatregelen worden binnen de organisatie belegd.

Risicotolerantie

Risico’s van energiehandel

Attero’s risicotolerantie is afhankelijk van onder andere zijn strategische doelstellingen en financiële positie. Zowel het vermogen om risico’s op te vangen als de bereidheid om risico’s te lopen worden regelmatig vastgesteld en vergeleken met de actuele risico’s die Attero op dat moment loopt. Attero is bereid met name financiële risico’s zelf te dragen. Op de gebieden veiligheid en compliance is de risicotolerantie zeer laag.

Vanwege het bijzondere karakter van de energiehandelsactiviteiten heeft Attero beleid ontwikkeld en zijn specifieke procedures en instrumenten ingericht met als doel de risico’s van energiehandel te beperken. Zowel over de uitvoering van het beleid als over de effecten van de genomen maatregelen wordt periodiek gerapporteerd aan de Directie.

Financiële risico’s die blijven bestaan na genomen beheersingsmaatregelen en die Attero niet wil dragen, zijn overgedragen aan verzekeraars.

Risico’s op strategisch niveau Risk & Internal Control inventariseert en analyseert risico’s op strategisch niveau, onder andere door twee keer per jaar risicoinventarisaties met de Directie uit te voeren, en legt deze vast in het risicoregister. De belangrijkste risico’s worden aan de orde gesteld in de Risicorapportage.

Frauderisico’s Attero hecht groot belang aan de kernwaarde betrouwbaarheid en hanteert daarom onder andere een Frauderegeling en een Regeling Vermeende Misstanden (Klokkenluider regeling). Voor beide regelingen zijn meldpunten ingericht en na actualisatie van de regelingen in 2010 is het personeel op de hoogte gebracht van de afspraken. In 2011 zijn geen meldingen van fraude of vermeende misstanden ontvangen.

Overzicht van belangrijkste risico’s

4.6 4.11 S02 S04 S08

Twee keer per jaar stelt de Directie de Risicorapportage vast. Deze wordt besproken met de Auditcommissie en gepresenteerd aan de Raad van Commissarissen.

De belangrijkste risico’s die per ultimo 2011 aan de orde zijn gesteld in de Risicorapportage, zijn hierna beknopt weergegeven.


Druk op verwerkingstarieven door afnemend afvalaanbod en toenemende verwerkingscapaciteit Het afvalaanbod van bedrijven en huishoudens neemt af als gevolg van de maatschappelijke trend om minder afval te genereren en meer afval te scheiden. De capaciteit in de afvalverbrandingsmarkt is in de afgelopen jaren toegenomen. Door deze twee ontwikkelingen is er druk op de verwerkingstarieven. Het risico dat de verbrandingscapaciteit van Attero niet volledig zal worden benut is op de korte termijn beperkt omdat Attero voldoende brandbaar restafval beschikbaar heeft. Beschikbaarheid afvalenergiecentrales De beschikbaarheid van de afvalenergie centrales van Attero is van cruciaal belang voor de operationele en financiële resultaten. Een langere dan geplande nietbeschikbaarheid van de centrales heeft een negatieve invloed op de verwerkings capaciteit van de centrales en op de productie van (duurzame) energie. Een lagere beschikbaarheid heeft directe, negatieve invloed op het bedrijfsresultaat. De beschikbaarheid van de centrales wordt geoptimaliseerd door middel van een zorgvuldige onderhoudsstrategie en professioneel operational management. Afzet restproducten De verwerking van afval in de afval energiecentrales resulteert in een aantal restproducten die moeten worden afgezet. Het betreft hier producten zoals ferro’s en non-ferro’s, bodem- en vliegassen, rookgasreinigingsresidu en papier/ kunststoffractie. De prijzen voor afzet van ferro’s en non-ferro’s worden beïnvloed door marktbewegingen. De mogelijkheden om bodem- en vliegassen en rookgas reinigingresiduen af te zetten blijven afnemen, waardoor de te betalen verwerkingsprijzen zijn gestegen. De genoemde prijseffecten hebben een direct effect op het resultaat van Attero.

Onzekerheden in de uitvoering van de nieuwe strategie Attero heeft in 2010 een nieuwe strategie ontwikkeld en deze in 2011 nader geconcretiseerd. Het slagen van die strategie is afhankelijk van een aantal cruciale stappen zoals de realisatie van een groot aantal duurzame en innovatieve groeiinitiatieven. Naast de onzekerheid of de noodzakelijke stappen genomen kunnen worden, bestaat de onzekerheid over het moment wanneer nieuwe initiatieven tot rendement gaan leiden. Binnen de organisatie wordt nadrukkelijk focus gelegd op de uitvoering van de nieuwe strategie en wordt de voortgang daarvan voortdurend gemonitord en waar nodig bijgestuurd. Beleggingsrendementen nazorgfondsen provincies Een substantieel deel van de nazorg voorzieningen voor stortplaatsen wordt beheerd door de provincies waar stortplaatsen aanwezig zijn. Het beleggings beleid van de nazorggelden wordt bepaald door de zogenoemde nazorgfondsen van de provincies. De primaire verantwoordelijkheid voor het bereiken van de doelvermogens voor de nazorgvoorzieningen, aan de hand van de fondsafdrachten en rendementen op de beleggingen, ligt bij de provinciale fondsen zelf. Attero zal worden aangesproken op eventuele tekorten bij de nazorgfondsen. Attero overlegt intensief met de betrokken provincies over het beleggingsbeleid en de informatie verstrekking over de waardeontwikkeling van de door de nazorgfondsen belegde vermogens. Tegenpartijrisico liquide middelen Attero hanteert een prudent beleid voor de belegging van zijn liquide middelen. Desondanks bestaat de kans dat een tegenpartij zijn verplichtingen op enig moment niet kan nakomen. De onzekerheid ten aanzien van de betrouwbaarheid van tegenpartijen is in 2011 toegenomen als

71

gevolg van de ontwikkelingen op de financiële markten. Attero heeft zijn risico’s in 2011 verder beperkt door een lagere exposure per tegenpartij. Imagoschade Attero heeft zijn kernwaarden duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht in 2010 vastgesteld en breed gecommuniceerd. Incidenten op het gebied van onze kernwaarden, zoals persoonlijke ongevallen of milieu-incidenten, kunnen een negatief gevolg voor ons imago hebben. Daarom besteedt Attero veel aandacht aan het voorkomen van incidenten, bijvoorbeeld door een actief Quality, Health, Safety and Environment beleid. Risico’s van weten regelgeving Het werkveld van Attero wordt in sterke mate bepaald en beïnvloed door weten regelgeving op het gebied van afval verwerking. Deze is sterk aan verandering onderhevig en de ontwikkeling is niet altijd goed voorspelbaar. Veranderingen kunnen een risico vormen voor de bedrijfsvoering van Attero, maar ook nieuwe kansen bieden. Attero zal er zich voortdurend van vergewissen dat de onderneming optimaal is voorbereid op eventuele wijzigingen. Implementatie ERP Attero is in 2011 gestart met de implementatie van een nieuw ERP-systeem voor de gehele organisatie. Deze implementatie is een majeur veranderingstraject dat gepaard gaat met risico’s op het gebied van kosten, planning en kwaliteit. Attero mitigeert de projectrisico’s door eigen mensen vrij te maken voor het project en door ondersteuning door externe deskundigen.


73

Bestuurdersverklaring Nieuwe en aangescherpte doelstellingen, veranderingen in weten regelgeving en wijzigingen in de organisatiestructuur en bedrijfsprocessen zijn telkens aanleiding om de toereikendheid van het systeem van risicobeheersing van Attero opnieuw te bezien. Daarom zal ook in 2012 de toereikendheid van het systeem van risicobeheersing voortdurend en zorgvuldig worden bewaakt. Als dat noodzakelijk is, zullen optimalisaties in het systeem worden doorgevoerd om uiteindelijk de kans op het realiseren van de zelfgekozen en opgelegde doelstellingen te vergroten. Toch kan er geen absolute zekerheid worden gegeven over het realiseren van de beoogde doelstellingen. Onvoorziene gebeurtenissen, bewuste of onbewuste menselijke fouten of vergissingen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben. Deze beperking is echter noodzakelijkerwijs verbonden aan alle risicobeheersing- en controlesystemen.

Hiermee rekening houdend, kan de Directie met een redelijke mate van zekerheid verklaren dat: • de financiële rapportages geen onjuistheden van materieel belang bevatten en dat de controlemaatregelen hieromtrent naar behoren hebben gewerkt; • risico’s die de realisatie van strategische en operationele doelstellingen kunnen belemmeren, zijn geïdentificeerd en er maatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat deze risico’s zich zouden voordoen, dan wel dat de negatieve consequenties daarvan tot een acceptabel niveau worden gereduceerd; • ontwikkelingen op het gebied van relevante externe weten regelgeving nauwlettend worden gevolgd en indien noodzakelijk de consequenties daarvan zijn vertaald naar nieuwe of gewijzigde beheersingsmaatregelen.

74



Verkorte jaarrekening 2011 Attero Holding NV

75

76


Inhoudsopgave

Verkorte jaarrekening 2011 • Inleiding

77

• Geconsolideerde winst- en verliesrekening

78

• Geconsolideerde balans

79

• Geconsolideerd kasstroomoverzicht

80

• Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen

81

• Toelichting

82

• Winstbestemming

88


Inleiding Attero Holding NV, statutair gevestigd te Arnhem, Nederland, is de houdster maatschappij van een aantal groeps maatschappijen in Nederland, tezamen 'de Groep', die zich bezighoudt met het verrichten van milieudiensten, waaronder het grootschalig verwerken van huishoudelijk afval en bedrijfsafval, organisch afval en mineraal afval, het opwekken en verkopen van energie uit deze afvalstromen en het verkopen van reststromen van afval. Attero Holding NV is een naamloze vennootschap. Van de aandelen van Attero wordt circa 74% gehouden door zes Nederlandse provincies en circa 26% door ongeveer 120 gemeenten. Deze verkorte jaarrekening 2011 is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening van de Groep per 31 december 2011 die op 14 maart 2012 is opgesteld door de Directie van de vennootschap. Voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeels vorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de vennootschap dient de verkorte jaarrekening te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening 2011, waaraan deze is ontleend. De gecon solideerde jaarrekening is gecontroleerd door Ernst&Young Accountants LLP en ter ondertekening aangeboden aan de Raad van Commissarissen op 14 maart 2012. De door de Directie en de Raad van Commissarissen ondertekende geconsolideerde jaarrekening zal ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeel houders op 26 april 2012.

De geconsolideerde jaarrekening van de Groep is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (IFRS). De functionele valuta van Attero Holding NV is de euro. Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, opgenomen in duizenden euro's. Bij het opstellen van de jaarrekening worden bepaalde schattingen en veronderstellingen gedaan die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. Verschillen tussen de werkelijke uitkomsten, de gedane schattingen en veronderstellingen zijn van invloed op de bedragen die in toekomstige periodes worden gerapporteerd. Door het management gehanteerde veronderstellingen, aannames en schattingen zijn met name van invloed op de waardering van materiële vaste activa (levensduren en restwaarden), de noodzaak tot bijzondere waardeverminderingen op materiële activa, de waardering van latente belasting vorderingen, debiteuren (noodzaak tot eventuele waardeverminderingen) en overige voorzieningen, waaronder de voorziening voor eindafwerking en nazorg van stortplaatsen alsmede de voorziening voor sanering van een oude energiecentrale. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de algemene grondslagen zoals opgenomen in deze paragraaf alsmede de afzonderlijke toelichtingen van de betreffende posten.

77

78


Geconsolideerde winst- en verliesrekening bedragen in duizenden euro’s

2011

Netto-omzet uit hoofde van leveringen van goederen en diensten Kosten van inkoop Brutomarge Overige bedrijfsopbrengsten Totaal brutomarge inclusief overige bedrijfsopbrengsten Personeelskosten Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten Overige bedrijfskosten

350.005

312.748

75.528

77.302

274.477

235.446

8.291

8.968

282.768

244.414

65.737 86.937 70.417 4.784

Totaal bedrijfskosten Bedrijfsresultaat Financiële baten Financiële lasten

2010

54.154 73.834 58.812 3.796 227.875

190.596

54.893

53.818

3.087 23.457

1.593 25.182

Financiële baten en lasten

–20.370

–23.589

Resultaat voor belastingen

34.523

30.229

9.078

4.539

Resultaat na belastingen

25.445

25.690

Waarvan: Resultaat toe te rekenen aan derden Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV

2.745 22.700

5.570 20.120

Belastingen


79

Geconsolideerde balans (voor voorstel winstbestemming) bedragen in duizenden euro’s

Activa

31 december 2011

31 december 2010

Materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen Immateriële vaste activa Latente belastingen Overige financiële activa

552.601 10.494 17.319 3.606 27.903

521.768 8.239 437 18.081 30.366

Vaste activa Voorraden Vorderingen Winstbelasting Liquide middelen

611.923 8.807 38.489 5.408 154.465

578.891 9.951 37.806 6.180 206.597

Vlottende activa

207.169

260.534

Totaal activa

819.092

839.425

Passiva

31 december 2011

31 december 2010

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV Aandeel van derden

261.228 12.924

247.073 10.326

Totaal eigen vermogen Rentedragende verplichtingen Voorzieningen Latente belastingen

144.308 235.259 3.660

125.851 246.083 1.766

Langlopende verplichtingen Rentedragende verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Winstbelasting Voorzieningen

257.399

274.152

383.227

373.700 82.811 80.760 2.941 32.287

49.546 89.708 6.367 25.619

Kortlopende verplichtingen

171.240

198.799

Totaal passiva

819.092

839.425

80


Geconsolideerd kasstroomoverzicht bedragen in duizenden euro’s

2011

Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen Resultaat op verkoop van activa Resultaat op verkoop groepsmaatschappijen Betaalde belastingen Mutaties voorzieningen en overige Mutatie in het operationele werkkapitaal

54.893

53.818

86.937 –535 -–3.987 –20.265 8.477

73.834 –228 653 –8.420 –23.681 11.662

Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten Investeringen in materiële en immateriële vaste activa Opbrengst verkoop materiële en immateriële vaste activa Investering in groepsmaatschappijen Opbrengst verkoop groepsmaatschappijen Opbrengst deelnemingen en beleggingen Ontvangen rente Overige

125.520 –41.338 1.318 –33.791 -207 1.892 –104

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom voor financieringsactiviteiten ('vrije kasstroom') Aflossing rentedragende verplichtingen Betaald dividend Betaalde rente Kasstroom uit financieringsactiviteiten

2010

107.638 –53.780 282 -311 138 1.399 –360

–71.816

–52.010

53.704

55.628

–85.746 –7.647 –12.443

–91.746 –10.000 –13.168 –105.836

–114.914

Netto afname van geldmiddelen

–52.132

–59.286

Geldmiddelen per 1 januari

206.597

265.883

Geldmiddelen per 31 december in de balans

154.465

206.597


81

Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen bedragen in duizenden euro’s

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelAantal gewone

houders van

Aandeel

Totaal

Agio-

IAS 39

Overige

Resultaat

Attero

van

eigen

kapitaal

reserve

reserve

reserve1

boekjaar

Holding NV

1.497

179.877

--

--

54.534

235.908

4.756

240.664

Resultaat na belastingen 2010

--

--

--

--

20.120

20.120

5.570

25.690

Niet-gerealiseerde mutaties

--

--

1.045

--

--

1.045

--

1.045

gerealiseerd resultaat

--

--

1.045

--

20.120

21.165

5.570

26.735

Bestemming resultaat 2009

--

--

--

54.534

–54.534

--

--

--

Uitkering dividend 2

--

--

--

–10.000

--

–10.000

--

–10.000

1.497

179.877

1.045

44.534

20.120

247.073

10.326

257.399

Resultaat na belastingen 2011

--

--

–1.045

--

22.700

21.655

2.745

24.400

Niet-gerealiseerde mutaties

--

--

--

--

--

--

--

--

niet-gerealiseerd resultaat

--

--

–1.045

--

22.700

21.655

2.745

24.400

Bestemming resultaat 2010

--

--

--

20.120

–20.120

--

--

--

Uitkering dividend 2

--

--

--

–7.500

--

–7.500

–147

–7.647

1.497

179.877

--

57.154

22.700

261.228

12.924

274.152

aandelen Aandelen(x een aandeel) Stand per 1 januari 2010

derden vermogen

Totaal gerealiseerd en niet-

Stand per 31 december 2010

Totaal gerealiseerd en

Stand per 31 december 2011 149.682.196 1)

De overige reserve is vrij uitkeerbaar.

2) Het

uitgekeerd dividend in 2011 over 2010 bedraagt afgerond EUR 5,01 per 100 aandelen (in 2010 over 2009: EUR 6,68 per 100 aandelen).

82


Toelichting Materiële vaste activa Het verloop van de materiële vaste activa over 2011 luidt als volgt:

Bedrijfsgebouwen en terreinen Aanschafwaarde 1 januari 2011 Cumulatieve afschrijvingen 1 januari 2011

Machines en installaties

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Werken in uitvoering

Totaal 2011

387.812 –281.660

958.444 –589.174

95.920 –69.935

20.361 --

1.462.537 –940.769

Boekwaarde 1 januari 2011

106.152

369.270

25.985

20.361

521.768

Herrubricering Investeringen Desinvesteringen Consolidatie VAR Bijzondere waardevermindering Afschrijvingen

–1.364 1.918 –613 57.368 -–10.890

199 35.653 18 17.428 –5.724 –63.960

1.347 2.471 –150 2.486 -–5.206

–182 –398 –8 440 ---

-39.644 –753 77.722 –5.724 –80.056

Boekwaarde 31 december 2011

152.571

352.884

26.933

20.213

552.601

Cumulatieve afschrijvingen 31 december 2011

284.979

630.715

74.544

--

990.238

Aanschafwaarde 31 december 2011

437.550

983.599

101.477

20.213

1.542.839

De verwachte gebruiksduur van de belangrijkste activa is als volgt: • gebouwen 25-30 jaar • afvalenergiecentrales 20 jaar In 2011 zijn voor de investeringen geen investeringssubsidies verkregen (2010: EUR 1,0 miljoen). In de investeringen van 2011 en 2010 is geen bouwrente begrepen. De bijzondere waardevermindering in 2011 heeft betrekking op de vergistingsinstallatie op de locatie Groningen, die binnen Attero een zelfstandige kasstroomgenererende eenheid vormt. In verband met de resultaatontwikkeling in de afgelopen jaren heeft het management van Attero eind 2011 een beoordeling uitgevoerd op de noodzaak tot het doorvoeren van een duurzame waardevermindering. Deze beoordeling heeft plaatsgevonden op basis van een discounted cash flow berekening voor de periode 2012-2026 op basis van strategische meerjarenplannen. Bij deze berekening is een WACC van 7,6% gehanteerd en is geen rekening gehouden met een langetermijngroei. Daarnaast is een sensitiviteitsanalyse uitgevoerd op de resultaatontwikkeling aan de hand van contracttarieven en looptijd. De uitkomsten van deze analyse tonen aan dat het waardebehoud van deze kasstroomgenererende eenheid niet significant wijzigt. Een belangrijke gevoeligheid in de berekening is de hoogte van het tarief bij inname van het afval. Een wijziging in dit tarief met 5% heeft een impact van circa EUR 1,2 miljoen op de verantwoorde bijzondere waardevermindering van EUR 5,7 miljoen.


Liquide middelen De liquide middelen bestaan voor EUR 109,4 miljoen uit beleggingen bij geldmarktfondsen en deposito's (2010: EUR 152,1 miljoen). De geldmarktfondsen worden beheerd door gerenommeerde beleggingsinstellingen waarbij behoud van kapitaal en liquiditeit voorop staat. Er worden geen aandelen aangehouden; wel obligaties en andere vastrentende waarden.

Rentedragende verplichtingen Onder de langlopende rentedragende verplichtingen worden leningen opgenomen die langer dan één jaar ter beschikking staan. De bedragen voor aflossing, die binnen één jaar vervallen, worden afzonderlijk opgenomen onder de kortlopende rentedragende verplichtingen. De resterende contractuele looptijd van de leningen bedraagt ruim 5 jaar en de gemiddelde rentevoet 5,6%.

Voorzieningen Voorziening eindafwerking en nazorg stortplaatsen De voorzieningen (inclusief kortlopend deel) bestaan voor EUR 234,5 miljoen uit voorzieningen voor eindafwerking en nazorg van stortplaatsen (2010: EUR 226,7 miljoen). De voorziening voor eindafwerking en nazorg van stortplaatsen wordt gevormd naar gelang de op dat moment bestaande reële verplichtingen rekening houdend met de verhouding tussen de al gestorte hoeveelheden afval en de vergunde hoeveelheid te storten afval. Aan de voorziening eindafwerking wordt periodiek gedoteerd op basis van een tarief per ton gestort afval uitgaande van het verschil tussen de contante waarde van de totale verplichting en de reeds gevormde voorziening, rekening houdend met de nog te storten hoeveelheden afval. De voorziening wordt berekend aan de hand van de verwachte kosten voor eindafwerking gebaseerd op de huidige technologie. Er wordt uitgegaan van een disconteringsvoet van 5% (2010: 5%), waarbij rekening is gehouden met een inflatiepercentage van 2% per jaar (2010: 2%). De voorziening nazorg wordt berekend aan de hand van door de provincies vastgestelde doelvermogens per stortplaats op basis van door de provincies goedkeurde nazorgplannen die eenmaal per 5 jaar worden geactualiseerd. De meeste nazorgplannen zijn in 2007 vastgesteld. In 2012 zullen de nazorgplannen naar verwachting worden geactualiseerd. Dan zal mogelijk ook een herijking van de rekenrente plaatsvinden. Aanpassing van de nazorgplannen en mogelijk de rekenrente kan een materieel effect hebben op het resultaat en het vermogen van de Groep. De financiële impact hiervan kan vooralsnog niet worden ingeschat. De rekenrente waarmee de voorziening ultimo 2011 contant is gemaakt bedraagt 5,0% (2010: 5,0%). De vaststelling van deze rekenrente komt tot stand in overleg met het Interprovinciaal overleg (IPO). De Groep exploiteert een aantal stortplaatsen in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Gelderland en Drenthe. In de Wet milieubeheer is bepaald dat provincies een nazorgfonds (een zelfstandige rechtspersoon) moeten oprichten voor de financiering van de nazorg voor gesloten stortplaatsen. De provincies zijn beheerders van het fonds. Het fonds wordt gevoed met heffingen die worden betaald door de stortplaatsexploitanten. Door deze opbrengst te beleggen wordt een doelvermogen bereikt om de eeuwigdurende nazorg voor stortplaatsen zeker te stellen.

83

84


De Groep betaalt heffingen aan het Fonds nazorg gesloten stortplaatsen voor de provincie Limburg, het Provinciaal fonds nazorg gesloten stortplaatsen Noord-Brabant, het Fonds nazorg stortplaatsen Gelderland en het Fonds nazorg gesloten stortplaatsen provincie Drenthe. De Groep heeft geen invloed op de gelden van deze fondsen. Tekorten bij deze fondsen dienen aangevuld te worden door de exploitanten van de stortplaatsen. Ter nakoming van de verplichtingen voor eindafwerking en nazorg van stortplaatsen is aan provincies in totaal voor een bedrag ad EUR 165 miljoen aan garanties verstrekt. De bedragen van deze garanties zijn gebaseerd op de uiteindelijk benodigde gelden met betrekking tot de eindafwerking en nazorg, terwijl in de balans van de Groep de voorziening naar rato van de stand van de diverse stortplaatsen is verantwoord. Pensioenvoorziening ABP Het belangrijkste deel van de pensioentoezeggingen aan de Nederlandse werknemers wordt behandeld als toegezegde bijdrageregeling, hoewel zij op basis van de regeling kwalificeert als toegezegde pensioen regeling. Door Stichting Pensioenfonds ABP, waar de regeling is ondergebracht, is aangegeven dat er onvoldoende informatie en geen consistente en betrouwbare basis is om de verplichting, fondsbeleggingen en kosten toe te rekenen aan de separate deelnemende partijen. Bij Stichting Pensioenfonds ABP is sprake van een kapitaaldekkingsstelsel. In 2011 is, net als in het jaar 2010, de dekkingsgraad van het pensioenfonds (ABP) opnieuw onder het vereiste minimum gekomen. Als gevolg hiervan was de pensioenpremie in 2010 al tijdelijk verhoogd met 1%. Dit heeft een effect van ca. EUR 0,2 miljoen op jaarbasis op het resultaat van de Groep. Begin 2012 heeft ABP vanwege de lage dekkingsgraad aangekondigd de tijdelijke premieverhoging aan te passen van 1% naar 3% voor de jaren 2012 en 2013. Daarnaast worden de pensioenuitkeringen met ingang van 1 april 2013 mogelijk verlaagd met 0,5%. Acquisities Begin 2011 heeft de Groep het resterende 80,01% belang in het aandelenkapitaal van VAR BV verworven voor EUR 33,8 miljoen. De Groep hield reeds 19,99% van de aandelen in VAR. De activiteiten van deze niet-beursgenoteerde onderneming richten zich met name op recyclen, bodemsanering/grondreiniging, specifieke vergistingstechnieken en engineering voor derden en zijn daarmee voor een belangrijk deel complementair aan de activiteiten van de Groep. Vanaf de datum van overname heeft VAR EUR 30,9 miljoen bijgedragen aan de netto-omzet en EUR 1,8 miljoen aan het bedrijfsresultaat van de Groep.

GRI-indicator

2.9


Niet uit de balans blijkende verplichtingen en activa Inkoopverplichtingen De Groep is voor het jaar 2012 inkoopverplichtingen aangegaan voor een bedrag ad EUR 1,9 miljoen (2010: EUR 8,9 miljoen). Verkoopverplichtingen De Groep sluit langlopende verkoopcontracten af met variabele looptijden en diverse contractvoorwaarden met betrekking tot de inname van aangevoerd afval. Het totaal van de aangegane verkoopverplichtingen bedraagt EUR 993,9 miljoen (2010: EUR 1.109,2 miljoen). Daarnaast heeft de Groep contracten afgesloten voor de levering van energie aan derden in 2012 tot en met 2014. Afgegeven garanties De Groep heeft eind 2011, naast garanties inzake eindafwerking en nazorg van stortplaatsen en rentedragende verplichtingen, voor in totaal EUR 23,6 miljoen aan garanties verstrekt voor energieleveringscontracten en garanties voor afvaltransport en afvalverwerking (2010: EUR 18,6 miljoen). Operationele lease - Groep als huurder De Groep heeft huur- en leasecontracten gesloten voor in hoofdzaak installaties, vervoermiddelen en materieel. De Groep gaat ervan uit dat, in de dagelijkse gang van zaken, contracten die aan het einde van hun looptijd zijn, zullen worden vernieuwd of vervangen. De totale verplichting bedraagt EUR 27,4 miljoen (2010: EUR 26,7 miljoen). Gerechtelijke procedures en juridische geschillen Ultimo 2011 was een aantal groepsmaatschappijen van de Groep betrokken bij verschillende rechtszaken en juridische geschillen. De totale financiële exposure van claims bedraagt maximaal EUR 5,0 miljoen. Op basis van inschattingen van het financieel risico zijn voorzieningen getroffen, voorzover aan de criteria voor het vormen van een voorziening is voldaan.

GRI-indicator

PR9

85

86


Beloning Directie en Raad van Commissarissen Beloning leden van de Directie Teneinde inzicht te geven in de ontwikkeling van de beloning van de leden van de Directie worden twee tabellen getoond. De eerste tabel geeft de beloning aan zoals die op grond van de prestaties over het jaar is vastgesteld. Dit heeft dus betrekking op het jaarlijkse variabele inkomen korte termijn, dat wordt getoond in het jaar waar het betrekking op heeft. De tweede tabel geeft de beloning aan zoals die per jaar wordt uitbetaald; voor het variabele inkomen korte termijn is dat het jaar, volgend op het jaar waar het betrekking op heeft. bedragen in euro’s

Jaar van prestatie 2011 2010

P.M. Vincent Vast inkomen Variabel inkomen1 Pensioenkosten en overige sociale kosten2, 3

220.625 66.571 44.742

212.845 88.382 43.651

220.625 88.382 44.742

212.845 18.725 43.651

Totaal Directie

331.938

344.878

353.749

275.221

1) Betreft

voor het jaar van prestatie een schatting op basis van de meest recente informatie over de realisatie van de prestatie-indicatoren die bepalend zijn voor de variabele beloning. In de vergelijkende cijfers over 2010 is de werkelijke betaalde variabele beloning verwerkt. 2) Betreft werkgeverskosten pensioenregeling zoals in rekening gebracht door het pensioenfonds; de bijdrage van de bestuurder is hierop in mindering gebracht. Pensioenkosten zijn inclusief de bijdrage levensloopregeling. 3) Overige sociale kosten zijn met ingang van 2011 ook in bovenstaand overzicht vermeld. De vergelijkende cijfers over 2010 zijn hiervoor aangepast.

In 2011 zijn geen bedragen ten laste van het resultaat gebracht uit hoofde van beloningen van vroegere leden van de Directie (2010: nihil). Ook zijn er in 2011 geen betalingen gedaan aan leden van de Directie betreffende ontslagvergoedingen.

GRI-indicator

4.5

Jaar van uitbetaling 2011 2010


87

Beloning leden van de Raad van Commissarissen bedragen in euro’s

Lidmaatschap + vaste onkostenvergoeding

Commissies

2011

Totaal beloning 2010

23.641 15.786 15.786 15.786 15.786

5.100 5.100 5.100 5.100 5.100

28.741 20.886 20.886 20.886 20.886

28.482 20.705 20.705 11.100 20.705

112.285

101.697

de heer J.P.B. Huberts1 voorzitter de heer J.A.M. Hendrikx1 de heer J. van den Belt2 mevrouw W.H. Huijbregts-Schiedon2, 3 mevrouw A.M.L.M. Nelissen-Hanssen2² Totaal leden Raad van Commissarissen

Totaal beloning

86.785 17.425

25.500 5.000

22.425

1

Lid Remuneratie- en selectiecommissie Lid Auditcommissie 3 Benoemd in 2010 2

De beloning voor het lidmaatschap van de Remuneratie- en selectiecommissie en voor de Auditcommissie is gelijk.

88


Winstbestemming Statutaire bestemming van het resultaat Overeenkomstig artikel 18 van de statuten staat de winst ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Voorstel bestemming resultaat boekjaar 2011 De jaarrekening 2011 is op 14 maart 2012 opgesteld door de Directie en zal ter vaststelling worden voorgelegd aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 26 april 2012. De winst- en verliesrekening sluit met een resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Attero Holding NV van EUR 22,7 miljoen. Het voorstel tot bestemming van de winst is als volgt (in EUR miljoen): 2011

Voorgesteld dividend Toevoeging aan de overige reserve

7,6 15,1

Totaal

22,7

Het voorstel voor winstbestemming voor het jaar 2011 is nog niet in de balans verwerkt.


Assurancerapport van de onafhankelijke accountant Aan: De Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Attero Holding NV Opdracht Het bestuur van Attero Holding NV (hierna: Attero) heeft ons een assurance-opdracht verstrekt ten aanzien van het Attero Jaarverslag 2011, de onderdelen ‘Attero in een oogopslag’, ‘Directieverslag’, ‘Verkorte jaarrekening’, ‘Toelichting duurzaamheidsrapportage’ en de bijlagen (hierna: het ‘verslag’). In dit verslag is opgenomen de verkorte jaarrekening 2011 en geeft het bestuur een toelichting op het gevoerde beleid, de bedrijfsvoering, de prestaties en de gebeurtenissen in 2011. De aan ons verstrekte opdracht bestond uit: • het verstrekken van een redelijke mate van zekerheid dat - de verkorte jaarrekening op een juiste wijze is ontleend aan de geconsolideerde jaarrekening van Attero Holding NV, waarbij wij op 14 maart 2012 een goedkeurend oordeel hebben verstrekt in onze controleverklaring; - het overzicht van kerncijfers (exclusief gegevens van carbon footprint) en het overzicht van certificaten juist worden weergegeven; • het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid bij de overige niet-financiële informatie in het verslag. Inherente beperkingen De verkorte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Het kennisnemen van de verkorte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Attero Holding NV. Bijgesloten verkorte jaarrekening, bestaande uit de geconsolideerde balans per 31 december 2011, de geconsolideerde winst- en verliesrekening, het geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2011 met bijbehorende toelichtingen, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Attero Holding NV. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 14 maart 2012. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 14 maart 2012. In het verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Om die reden wordt door ons ten aanzien van de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid verstrekt. Over de vergelijkende cijfers van niet-financiële data wordt eveneens geen zekerheid verstrekt.

GRI-indicator

3.13

89

90


Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven op pagina 77 van de verkorte jaarrekening. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor het opstellen van het verslag in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative, de Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van Attero, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het jaarverslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in de paragraaf ‘Verslaggevingsprincipes’ van het verslag. Verantwoordelijkheid van de accountant Wij hebben de werkzaamheden met betrekking tot het verslag uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 3000 ‘Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controle of beoordeling van historische financiële informatie’ en Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Ons onderzoek omvatte in het bijzonder de volgende werkzaamheden: • het vaststellen dat de verkorte jaarrekening is samengevat in overeenstemming met de beschrijving op pagina 77; • het toetsen van de informatie in het verslag aan de criteria volgens de Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative welke zijn opgenomen in het verslaggevingsbeleid van Attero; • het verkrijgen van inzicht in de opzet van de gebruikte systemen en gehanteerde methoden voor het verzamelen en verwerken van gegevens die dienen als basis voor de gerapporteerde informatie; • het beoordelen van de aannemelijkheid van de informatie in het verslag door een combinatie van cijferanalyses en het inwinnen van inlichtingen; • het interviewen van verantwoordelijke functionarissen; • het onderzoeken van relevante bedrijfsdocumenten en het raadplegen van externe bronnen (waaronder externe certificaten); • het evalueren van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor de verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die bij het opmaken van het Jaarverslag zijn toegepast; • een evaluatie van het algehele beeld van het verslag. Onze opdracht betreffende de niet-financiële informatie in het verslag is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden zijn hierbij gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van de informatie. Deze werkzaamheden zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.


Conclusie Op grond van onze werkzaamheden komen wij tot de conclusie dat de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten is opgesteld in overeenstemming met de beschrijving op pagina 77. Tevens komen wij op grond van onze werkzaamheden tot de conclusie dat: • het overzicht van kerncijfers (exclusief gegevens van carbon footprint) en het overzicht van certificaten in alle van materieel belang zijnde aspecten juist worden weergegeven; • ons niets gebleken is op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de overige niet-financiële informatie opgenomen in het Jaarverslag 2011 niet in alle van materieel belang zijnde opzichten, een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering, de prestaties en gebeurtenissen gedurende 2011, in overeenstemming met de richtlijnen van de Global Reporting Initiative, de Handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het beschreven verslaggevingsbeleid van Attero zoals opgenomen in de paragraaf ‘Verslaggevingsprincipes’.

Zwolle, 19 maart 2012

Ernst & Young Accountants LLP

w.g. prof. dr. D.A. de Waard RA MA

w.g. A.E. Wijnsma RA

91

Bestuur en medezeggenschap

J.P.B. Huberts J. van den Belt

J.A.M. Hendrikx W.H. Huijbregts-Schiedon

A.M.L.M. Nelissen-Hanssen


Raad van Commissarissen J.P.B. Huberts, voorzitter en lid van de Remuneratieen selectiecommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1946 • Benoemd : 2009 • Hoofdfunctie : voormalig directievoorzitter NS Reizigers • Nevenfuncties : voorzitter RvC Bosal BV lid RvC Nedcar BV voorzitter RvB Stichting WK Wielrennen 2012 diverse maatschappelijke functies J.A.M. Hendrikx, vice-voorzitter en voorzitter van de Remuneratie- en selectiecommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1941 • Benoemd : 2009 • Hoofdfunctie : voormalig Commissaris der Koningin in de provincie Overijssel • Nevenfuncties : voorzitter bestuur Vewin, Inframan voorzitter RvC Scania Nederland BV, Bramer Beheer en Exploitatie BV, KIWA NV diverse maatschappelijke functies J. van den Belt, voorzitter van de Auditcommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1946 • Benoemd : 2009 • Hoofdfunctie : voormalig CFO van Océ NV • Nevenfuncties : lid bestuur vereniging Natuurmonumenten lid RvC Accell Groep NV lid RvC Bosal BV lid RvC Groeneveld Groep BV lid RvC Scheuten Solar Holding BV diverse maatschappelijke functies

GRI-indicator

4.2 LA13

W.H. Huijbregts-Schiedon, lid van de Auditcommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1948 • Benoemd : 2010 • Hoofdfunctie : voormalig waarnemend burgemeester Roosendaal voormalig gedeputeerde Provincie Noord-Brabant voormalig burgemeester Oosterhout • Nevenfuncties : lid Eerste Kamer voorzitter RvC Intergas NV voorzitter Raad van Toezicht Vrijetijdshuis Brabant lid Raad van Toezicht Tender Jeugdzorg diverse maatschappelijke functies A.M.L.M. Nelissen-Hanssen, lid van de Auditcommissie • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1948 • Benoemd : 2009 • Hoofdfunctie : voormalig partner bureau nelissenvandendungen • Nevenfuncties : vice-voorzitter Raad van Toezicht Máxima Medisch Centrum lid Raad van Toezicht stichting Dichterbij lid Raad van Toezicht stichting Signum Onderwijs diverse maatschappelijke functies

Directie P.M. Vincent, Algemeen directeur • Nationaliteit : Nederlandse • Geboortejaar : 1960 • Benoemd : 2009 • Nevenfuncties : lid curatorium Opleiding tot Registercontroller Universiteit Maastricht • Eerdere functies : Executive Vice President Group Finance and Administration Océ NV

93

Arno Luisman Paul Pos Hannet de Vries-in ’t Veld Marcel Daemen Pierre Vincent Willem Geerling

Emile Mastenbroek Lout Hazen Frans Föllings

Algemeen directeur Finance & Control

Strategie

Commercie

Human Resources Juridische Zaken

Communicatie

Markt & Technologie

Energie & Service

Bio-energie & Mineraal

VAR


Managementteam Pierre Vincent, Algemeen directeur Marcel Daemen, directeur Energie & Service Frans Föllings, directeur Markt & Technologie Willem Geerling, directeur Human Resources Lout Hazen, directeur Commercie Arno Luisman, directeur Finance & Control Emile Mastenbroek, directeur Bio-energie & Mineraal Paul Pos, directeur Strategie Hannet de Vries-in ’t Veld, directeur VAR Frans Smulders, secretaris van de Vennootschap

Ondernemingsraad Frans Backhuijs, voorzitter Henk Bakker, vice-voorzitter Martin Schenkenberg van Mierop, vice-voorzitter

Peter Bakkers Arjan van Hooft Ruud Luijten André van Osch Berry van der Ploeg Mariëlla Ruiters Michel Speltie Bert Waijer Huub Westerhuis Hans Woelders Roely Schaap-Reinds, ambtelijk secretaris

Ondernemingsraad VAR GRI-indicator

2.3 4.1 LA13

Michel Buitenhuis, voorzitter Arjan Vijge, secretaris Hans Bruntink, vice-voorzitter, vice-secretaris

Coen Boxtart Rozée Buil Gursel Irmak Erik Sluiter

95

Toelichting duurzaamheidsrapportage


97

Duurzaamheids- doelstellingen In 2010 zijn vijftien duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd, verdeeld over zes aandachtsgebieden. In deze toelichting wordt beschreven welke voortgang er is geboekt. De resultaten van VAR zijn hierbij niet meegenomen, aangezien de overname van VAR niet bekend was bij het formuleren van deze doelstellingen. Voor de nieuwe doelstellingen, die ook in deze toelichting zijn opgenomen, geldt dat de VAR-activiteiten worden meegenomen.

"Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid." In 2011 zal Attero de carbon footprint van zijn eigen activiteiten vaststellen. Eind 2010 zijn de uitgangspunten, de reikwijdte en het berekeningsmodel voor het bepalen van een bedrijfsbrede carbon footprint vastgesteld. Hiermee is de carbon footprint over 2010 berekend en gepubliceerd in het Jaarverslag 2010. Vervolgens is in dit verslagjaar verder gewerkt aan het completeren van het berekeningsmodel en de onderliggende gegevens. Daarnaast zijn afspraken gemaakt over de integratie van VAR-cijfers in de bedrijfsbrede carbon footprint over 2011. In dit Jaarverslag is de carbon footprint over 2011 opgenomen3.

GRI-indicator

Attero zal een actieve rol spelen in kennisdeling op het gebied van afvalbeleid. In 2011 heeft Attero op diverse congressen en symposia presentaties verzorgd. Zo heeft de Algemeen directeur tijdens de achtste editie van de Oldenburger Gastage gesproken over Attero’s strategie op het gebied van biogas en nam de directeur Strategie als panellid deel aan de discussie rond het toekomstperspectief van de import en export van afval tijdens het congres Grensoverschrijdend verkeer van Afval. De directeur VAR nodigde lokale overheden uit om van gedachten te wisselen over de verduurzaming van de maatschappij tijdens het door VAR georganiseerde minisymposium Duurzaam werken, wonen en leven. Naast publieke optredens speelt Attero een actieve rol in kennisdeling op het gebied van afvalbeleid door het verzorgen van excursies voor belangstellende groepen, waaronder scholieren. Ons streven is het aantal publieke optredens in 2012 te intensiveren.

1.2

3

Zie pagina 52

98


In 2011 zal Attero specifiek beleid vaststellen met betrekking tot duurzaam inkopen.

Nieuw: In 2015 heeft Attero aansluiting bij vier of meer Green Deals (2011: Green Deal Veenvervanging).

Bij leverancierscontracten werken wij met zogeheten checklists. In de checklist die wordt gehanteerd bij de evaluatie van offertes zijn aspecten als de prijs, kwaliteit, duurzaamheid, levertijd en krediet waardigheid opgenomen, maar ook de aanwezigheid van een kwaliteits-, milieuen arbozorgsysteem bij de leverancier. Bij grote contracten geldt bovendien dat Attero van zijn leverancier eist dat hij zijn (onder)aannemers en leveranciers ook beoordeelt op deze aspecten en de resultaten daarvan desgewenst aan Attero verstrekt. In aanvulling op deze inkoopmethodiek hebben wij in het verslagjaar een Gedragscode voor leveranciers4 opgesteld, met daarin een aantal sociale, milieuen ethische uitgangspunten. Eind 2011 heeft Attero zijn leveranciers aangeschreven met het verzoek deze code te ondertekenen en daarmee de uitgangspunten van maatschappelijk verantwoord ondernemen te onderschrijven. Bij weigering zullen wij de dialoog aangaan met deze leverancier. Blijft het standpunt ongewijzigd, dan treedt de zogeheten zwartelijstprocedure in werking en wordt op directieniveau besloten of Attero nog zaken wil doen met deze leverancier. De Gedragscode voor leveranciers maakt voortaan onlosmakelijk deel uit van de overeenkomsten tussen de leverancier en Attero.

Het afsluiten van Green Deals is een initiatief van de Rijksoverheid. Door Green Deals met de samenleving te sluiten helpt de Rijksoverheid burgers, bedrijven, organisaties of andere overheden duurzame initiatieven te realiseren die moeilijk van de grond komen. De Rijksoverheid wil op deze manier bijdragen aan de ontwikkeling van een duurzame economie.

Nieuw: In 2015 is de carbon footprint van Attero per saldo klimaatneutraal (2011: 94,4 kton CO2e).

GRI-indicator

4.12 EC2 EC8 HR1

Als vervolg op het vaststellen van de bedrijfsbrede carbon footprint heeft Attero een reductiedoelstelling op de emissies van broeikasgassen geformuleerd.

Nieuw: Attero zorgt blijvend voor ondersteuning van plaatselijke overheden in diverse landen waar behoefte is aan een proces naar meer duurzame inzameling en verwerking van stedelijk afval. Attero was in 2011 actief in Soedan, Ethiopië, Burundi, Marokko, Turkije, Macedonië, Bulgarije en Polen. Ons bedrijf zette hier zijn technische, financiële en logistieke kennis in. Doel is te komen tot een milieuverantwoorde en duurzame inzameling en verwerking van huishoudelijke afvalstoffen aldaar, waardoor de gezondheid en het welzijn van mens, dier en milieu wordt beschermd en verbeterd. Attero zal bij de uitvoering van deze projecten samenwerken met NGO's, AgentschapNL en VNG International.

"Wij bieden onze medewerkers ontwikkelingsmogelijkheden." Attero zal jaarlijks circa 3% van de loonsom reserveren voor opleidingen (realisatie 2011: 2,5%).

volgen van opleidingen aan de orde gesteld en gestimuleerd. Daarnaast is via diverse artikelen in het personeelsblad Cirkel aandacht geschonken aan opleidingen en trainingsprogramma’s voor medewerkers. De uiteindelijke verantwoordelijkheid van het volgen van opleidingen en daarmee hun ontwikkeling ligt bij de medewerkers zelf. In 2011 zal Attero een succession planning opstellen voor managementen sleutelfuncties. Voor de Attero Management Groep, waarin alle managementen sleutelfuncties vertegenwoordigd zijn, is in 2011 een succession planning opgesteld. De Directie heeft deze goedgekeurd. Vervolgacties, waaronder het opstellen van ontwikkel trajecten en anticiperen op mogelijke knelpunten, worden in 2012 opgepakt. Attero wil het huidige hoge niveau van medewerkersbetrokkenheid minimaal handhaven. In 2010 is het medewerkeronderzoek ‘Mijn Attero’ uitgevoerd, waaruit bleek dat de betrokkenheid van medewerkers bij Attero bovengemiddeld was. Om dit te handhaven zijn begin 2011 de verbeteracties op grond van de uitkomsten van het medewerkeronderzoek in kaart gebracht. Over de voortgang van deze verbeteracties is regelmatig gerapporteerd aan de Directie. Ook de Ondernemingsraad is nauw betrokken bij het monitoren van de voortgang. In 2012 wordt weer een medewerkeronderzoek gehouden. Hieruit zal blijken of boven genoemde doelstelling is gerealiseerd.

In 2011 is een opleidingsplan vastgesteld waarin individuele, groeps-, managementen bedrijfsopleidingen zijn opgenomen. Tijdens de zogeheten SOR-gesprekken (Sturen Op Resultaat) tussen leiding gevenden en hun medewerkers is het

4

Zie pagina 112


"Wij geven onze medewerkers op alle niveaus de bevoegd heden en middelen om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieuverantwoord en optimaal uit te voeren." Attero zal in 2011 alle bedrijfsactiviteiten onderbrengen in één managementsysteem en dit certificeren voor kwaliteit (ISO 9001), milieu (ISO 14001) en arbo/veiligheid (OHSAS 18001). Om alle kwaliteitsregels, producteisen, arboregels, milieuvoorschriften en werk processen zoveel mogelijk te uniformeren, heeft Attero in 2011 het projectteam ABC (Attero Brede Certificering) opgericht. Deze groep heeft in overleg met alle afdelingen vastgesteld welke onderdelen in dit managementsysteem worden opgenomen en welke procedures centraal dan wel lokaal moeten worden vastgelegd. Het streven was om heel Attero voor eind 2011 te certificeren. In overleg met de certificatie-instelling Dekra is besloten om alle locaties en afdelingen geleidelijk onder het centrale certificaat te brengen. De verwachting is dat deze centrale certificering halverwege 2012 een feit zal zijn. Attero wil in 2011 het veiligheidsbewustzijn van alle medewerkers verhogen door het aanbieden van een training van drie dagdelen waarin eigen verantwoordelijkheid, risicobeheersing, werkvoorbereiding en aanspreken op onveilig gedrag centraal zullen staan.

GRI-indicator

4.11

Begin 2011 hebben alle medewerkers en vaste inhuurkrachten een brief ontvangen met het verzoek zich in te schrijven voor een veiligheidstraining in drie sessies. Onderwerpen van de drie sessies waren (h)erkennen van risico’s, veiligheid, communicatie, veiligheidscultuur en veiligheidsgedrag, en het bespreken van de resultaten van de bij Attero uitgevoerde

veiligheidsenquête. De opkomst lag bij alle sessies boven de 92%. Aangezien het verhogen van het veiligheidsbewustzijn een voortdurend proces is, zal hier blijvend aandacht aan worden geschonken. Attero wil in 2011 met de doelstelling LTIF < 3,5 het aantal ongevallen met verzuim minimaal halveren ten opzichte van 2010 (2011: 5,2). In het verslagjaar zijn diverse middelen ingezet om het aantal ongevallen met verzuim te minimaliseren. Daarbij valt te denken aan het geven van veiligheids trainingen, het lopen van veiligheidsrondes, het benoemen van QHSE-kwartaalthema’s, het organiseren van veiligheidsworkshops voor transporteurs en aannemers/ contractors en het regelmatig communiceren over dit thema in het personeelsblad Cirkel. Desondanks is het niet gelukt de LTIF te halveren ten opzichte van 2010. Voor 2012 wordt deze doelstelling opnieuw gesteld. Nieuw: Attero wil als preventieve maatregel in 2012 minimaal 75% van de gemelde onveilige handelingen en situaties op een effectieve manier hebben opgelost. Deze doelstelling is niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief van aard. Met de term ‘effectieve manier’ wordt gerefereerd aan de risicobeoordeling na het nemen van maatregelen. Deze risicobeoordeling moet lager zijn dan in de beginsituatie en wordt getoetst door de interne of externe veiligheidsauditor. Meldingen die bij constatering direct zijn opgelost, worden in deze doelstelling niet meegeteld.

99

"Wij ontwikkelen duurzame energieconcepten." De bijdrage van nieuwe energieprojecten aan de productie van groen gas zal jaarlijks 2 miljoen m3 bedragen (2011: 2,1 miljoen m3). Eind 2010 hebben wij bij onze locatie Groningen een installatie gerealiseerd die het opgewekte biogas uit de organische fractie van het huishoudelijk afval omzet in groen gas. Dit biogas werd voorheen in warmtekrachtkoppelingsinstallaties omgezet in elektriciteit en warmte. Door in de nieuwe installatie het biogas op te werken tot groen gas, gaat vrijwel geen energie in de vorm van warmte meer verloren. In 2011 is tevens gestart met de bouw van een nieuwe vergistingsinstallatie voor de productie van groen gas in Wijster. Nieuw: In 2017 wekt Attero 5% van zijn elektriciteitsverbruik zelf op met wind- en zonne-energie (2011: 0%). Nieuw: In 2014 bereikt de afvalenergie centrale in Wijster een R1-waarde van minimaal 0,67 (2011: 0,62). De R1-waarde is een maat voor de energieefficiëntie van een afvalenergiecentrale.

"Wij zorgen voor optimaal hergebruik." In 2012 zal Attero met zijn nascheidings installaties 30 kton kunststof voor hergebruik uit afval scheiden (2011: 6 kton). In Groningen en Wijster beschikt ons bedrijf over nascheidingsinstallaties voor kunststof. Technisch is de doelstelling om 30 kton kunststof voor hergebruik uit afval te scheiden in 2012 haalbaar. Het ontbreken van een vergoeding (zoals bij bronscheiding van kunststoffen) en het ontbreken van de

100


vrije keuze van gemeenten voor de wijze van kunststoffenscheiding beperken echter de financiële haalbaarheid van deze doelstelling. In 2015 zal 25% van Attero's compost worden toegepast als veenvervanging (2011: 12%). In 2011 hebben wij diverse acties onder nomen om het toepassen van compost als veenvervanging te stimuleren. Vanuit de productie is gewerkt aan het verbeteren van de productkwaliteit van compost en het vaststellen van productspecificaties. Binnen Attero is een model ontwikkeld om op basis van de actuele compostafzet het aandeel veenvervanging te kunnen berekenen. Een belangrijke gebeurtenis in 2011 was het afsluiten van de Green Deal Veenvervanging. Samen met drie andere producenten van veenvervangers en de branchevereniging BVOR heeft Attero deze Green Deal met de Rijksoverheid getekend. Binnen dit samenwerkingsverband wordt onderzocht welke beleidsmatige instrumenten kunnen worden ingezet om het gebruik van compost als veenvervanger te stimuleren en wordt in de keten van afnemers gewerkt aan een betere afstemming van vraag en aanbod. Vanwege de integratie en daarmee de bijdrage van VAR aan de doelstelling, wordt het percentage compost dat in 2015 zal worden toegepast als veenvervanging bijgesteld naar 30%. Vanaf 2012 wordt de bijdrage van VAR aan de status van deze doelstelling derhalve meegenomen. In 2015 zal minimaal 50% van de bodemas van Attero worden ingezet als vervanging van primaire grondstoffen zoals grind, beton- en metselzand (2011: 3%). GRI-indicator

4.12 EC2 S01

Attero werkt met de gebruikersgroep Cement-Immobilisaten-Beton van de Technische Universiteit Eindhoven samen in het onderzoek naar de verwerking van

bodemas tot bouwstof. In 2011 zijn verschillende proeven uitgevoerd om bodemas op te werken tot vrij toepasbare bouwstof. Deze experimenten leidden vooralsnog niet tot het gewenste resultaat. Een Assistent In Opleiding (AIO) is aan genomen om dit onderzoek de komende jaren te intensiveren. Daarnaast is een onderzoeksprogramma opgezet om meer metalen uit bodemas terug te winnen. Dit onderzoek gaat naar verwachting begin 2012 van start. Via de Vereniging Afvalbedrijven is Attero nauw betrokken bij de voorbereidingen rond een Green Deal Bodemas. Nieuw: Attero wil in 2015 het percentage grondstoffen uit afval met 20% verhogen ten opzichte van 2011 (2011: 35% grond stoffen uit afval). Met deze doelstelling willen wij onze inspanningen op het gebied van teruggewonnen grondstoffen uit afval zichtbaar maken.

"Wij zorgen voor het voorkomen van milieuvervuiling." Attero wil in 2011 het aantal geurklachten van omwonenden beperken tot maximaal 20 geurklachten over het gehele jaar (2011: 4). Door activiteiten die geuroverlast kunnen veroorzaken zoveel mogelijk binnen uit te voeren en bij buitenactiviteiten rekening te houden met de windrichting, hebben wij ons ingespannen om de geuroverlast tot een minimum te beperken. Hiermee is de doelstelling voor 2011 gerealiseerd.

Attero streeft naar het verduurzamen van zijn stortplaatsen: een zodanige verwerking van stortafval dat de effecten binnen één generatie worden teruggebracht tot een voor het milieu aanvaardbaar niveau. Om het risico op verontreiniging van lucht, bodem en grondwater door stortafval te voorkomen, worden stortplaatsen voorzien van een vloeistofdichte onder- en bovenafdichting. Attero zoekt samen met de Vereniging Afvalbedrijven en de Stichting Duurzaam Storten naar een meer duurzame oplossing. Bij duurzaam stortbeheer worden de biologische afbraakprocessen versneld door middel van infiltratie van water en beluchting van het afvalpakket. Doel is het emissiepotentieel van de stortplaatsen te verlagen en daarmee de gevolgen van het storten van afval op toekomstige generaties te verminderen en de noodzaak van eeuwigdurende nazorg te beperken. Samen met het ministerie van Infrastructuur en Milieu is in 2011 het project Introductie Duurzaam Stortbeheer (IDS) gestart. In dit project wordt met de betrokken provincies en de stortbranche hernieuwde regelgeving ontwikkeld. Daarnaast heeft de stortbranche het ministerie verzocht om op vier pilot stortplaatsen gedurende tien jaar innovatief onderzoek te mogen verrichten, waaronder de Attero-locatie Bergen op Zoom. De verwachting is dat in 2012 het zogeheten nulonderzoek van start kan gaan. Daarbij wordt de uitgangssituatie vastgelegd. Vanwege de aard van het project zal dit een lange looptijd kennen.


101

Verslaggevingsprincipes Verslagperiode

Materialiteit

De verstrekte informatie in dit Jaarverslag heeft betrekking op de periode 1 januari 2011 tot en met 31 december 2011, het boekjaar van Attero.

In dit verslag wordt gecommuniceerd over Attero's economische, sociale en milieuprestaties. De vier kernwaarden van Attero – duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht – zijn richtinggevend geweest bij het bepalen van de inhoud van dit verslag. Daarnaast heeft Attero de informatiebehoefte van stakeholders meegewogen in de verslaggeving. Zo gaven klanten aan dat innovatie, samenwerking, transparantie, CO2-besparing en focus op de productie van grondstoffen belangrijke onderwerpen zijn. De realisatie van de strategie op het gebied van innovatie en duurzaamheid is relevant voor Attero’s aandeelhouders. Verder bleek het toepassen van onafhankelijke verificatie een belangrijk verbeterpunt in de Transparantiebenchmark 2011. Bovengenoemde heeft geleid tot de keuze voor innovatie als thema voor het Jaarverslag 2011 en het benoemen van speerpunten als de grondstoffenrotonde, groen gas en carbon footprint. De diverse samenwerkingsverbanden die Attero kent, zijn in dit Jaarverslag expliciet beschreven en één van de interviews is gewijd aan de door Attero ontwikkelde CO2-tool voor klanten. Het Jaarverslag is dit jaar voor het eerst geverifieerd door een externe accountant.

Reikwijdte Dit rapport beschrijft de activiteiten van Attero Holding NV, statutair gevestigd te Arnhem. Attero Holding NV is de houdstermaatschappij van een aantal groepsmaatschappijen in Nederland die zich richt op de productie van teruggewonnen grondstoffen en duurzame energie uit afval. Voor een overzicht van alle Attero-locaties wordt verwezen naar pagina 113 van dit verslag.

GRI-indicator

2.1 2.4 3.1 3.3 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.11 4.17

Per 1 januari 2011 is Attero de nieuwe eigenaar geworden van VAR. Na goedkeuring door de Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa vond de formele transactie plaats op 17 februari 2011. In de jaarrekening 2011 van Attero zijn de cijfers van VAR vanaf 1 maart 2011 in de consolidatie meegenomen. Voor de gerapporteerde milieuen sociale prestatie-indicatoren geldt dat de cijfers van VAR over het volledige boekjaar 2011 zijn meegenomen. Uitzondering hierop vormt de realisatie van de in 2010 geformuleerde duurzaamheidsdoelstellingen en de doelstellingen op het gebied van veiligheid (pagina 63). De status van deze doelstellingen is beschreven exclusief de bijdrage van VAR, met als reden dat de overname van VAR nog niet bekend was bij het formuleren van deze doelstellingen.

Nauwkeurigheid en betrouwbaarheid Voor de grondslagen voor de financiële verslaggeving wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Deze jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals

aanvaard binnen de Europese Unie (IFRS). De data voor de gerapporteerde milieuen sociale prestatie-indicatoren zijn systematisch verzameld en verwerkt op groepsniveau. De weergegeven cijfers zijn gebaseerd op gemeten waarden, met uitzondering van de cijfers voor gas- en elektriciteitsverbruik. Deze cijfers zijn voor maximaal 5% gebaseerd op inschattingen en voorschotten. Voor de LTIF-score geldt dat Attero overtuigd is van de betrouwbaarheid van de onderliggende cijfers, inclusief het aantal meldingen van ongevallen met verzuim door derden. Attero besteedt bij derden veel aandacht aan het vergroten van het kennisniveau en bewustzijn op het gebied van veiligheid, inclusief de meldingsplicht. Absolute garantie ten aanzien van de volledigheid van de meldingen door derden is echter niet te geven. Voor het eigen personeel geldt dat al meerdere jaren wordt gerekend met 1600 werkbare uren per FTE per jaar. In 2012 zal worden onderzocht of dit cijfer nog up to date is door een analyse van het gemiddelde aantal gewerkte uren van eigen personeel in 2011. Voor de berekeningsgrondslagen van de emissies van broeikasgassen wordt verwezen naar de hierna volgende paragraaf over carbon footprint rapportage. De dekkingsgraad voor de sociale data is 100%. Dit geldt nog niet voor alle milieucijfers. De komende jaren zal Attero het proces van dataverzameling en -analyse verder optimaliseren, waardoor de dekkingsgraad, nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van de milieucijfers verder zullen toenemen.

102


Carbon footprint rapportage

GRI-indicator

3.10 3.13 4.12

De carbon footprint is een indicator voor de emissies van broeikasgassen. In 2010 heeft Attero voor het eerst een berekening gemaakt van de bedrijfsbrede carbon footprint. Attero neemt hierbij het Greenhouse Gas (GHG) Protocol als vertrek punt. Het GHG Protocol wordt in de GRIrichtlijnen aangemerkt als het raamwerk om directe en indirecte emissies van broeikasgassen vast te stellen. De emissies van broeikasgassen, uitgedrukt in CO2 equivalent, worden in drie categorieën ingedeeld: • Scope 1 emissies omvat alle directe emissies van broeikasgassen ten gevolge van activiteiten waar de organisatie controle over heeft. Hieronder vallen procesemissies en emissies door brandstofverbruik op de locaties en in het wagenpark. De gerapporteerde scope 1 cijfers in dit verslag omvatten Attero's emissies door brandstofverbruik en emissies door verwerking van restafval in afvalenergiecentrales, gft-afval in compostfabrieken en niet-brandbaar afval op stortplaatsen. • Scope 2 emissies omvat alle indirecte emissies van broeikasgassen ten gevolge van extern geproduceerde elektriciteit of warmte die door de organisatie is ingekocht. De gerapporteerde scope 2 cijfers in dit verslag omvatten emissies die samenhangen met de inkoop van elektriciteit en die ontstaan als gevolg van dienstreizen. • Scope 3 emissies omvat alle emissies van broeikasgassen buiten de eigendomsen operationele invloedsfeer van de organisatie. De gerapporteerde scope 3 cijfers in dit verslag omvatten emissies die samenhangen met uitbesteed afvaltransport en de inkoop van bedrijfs middelen, woon-werkverkeer en ovdienstreizen. Binnen deze scope vallen ook de emissiereducties door de afzet van uit afval teruggewonnen energie en grondstoffen.

Bij het berekenen van de emissies van broeikasgassen maakt Attero gebruik van conversiefactoren van openbare en geverifieerde literatuurbronnen. Voor 2011 is de carbon footprint toegepast inclusief de bijdrage van de VAR-activiteiten. De activiteiten van VAR zijn niet met terugwerkende kracht betrokken bij het basisjaar 2010, vanwege verschillen in onderliggende verslaggevingsprincipes. In 2011 heeft een eerste harmonisatie plaatsgevonden van de verslaggevings principes van VAR en Attero. Deze harmonisatie zal in 2012 op een aantal punten verder beslag krijgen. Alle berekeningsgrondslagen en onder liggende gegevens zijn door Attero vastgelegd in een intern carbon footprint protocol. Op grond van externe adviezen zijn daarnaast enkele CO2 –factoren aangepast. Dit leidde tot een substantiële wijziging van de footprint, zodat, conform de richtlijnen van het GHG Protocol, met terugwerkende kracht een herziening van de footprint is uitgevoerd voor de voorgaande jaren.

Verificatie Zowel de jaarrekening 2011, die de geconsolideerde en de vennootschappelijke jaarrekening omvat, als het volledige Jaarverslag 2011 zijn gecontroleerd door de externe accountant Ernst & Young Accountants LLP. Met de keuze voor externe toetsing van het Jaarverslag geeft Attero verdere invulling aan zijn kernwaarde ‘betrouwbaar’. Voor de reikwijdte van het verificatieproces, de gehanteerde standaarden, de aard van de uitgevoerde werkzaamheden en de belangrijkste conclusies wordt verwezen naar het assurancerapport van de onafhankelijke accountant op pagina 89.

Global Reporting Initiative Het Global Reporting Initiative (GRI) is een internationale organisatie die richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving opstelt. In een duurzaamheidsverslag communiceert een organisatie publiekelijk over haar economische, milieuen sociale prestaties. De missie van GRI is om duurzaamheids verslaggeving voor alle organisaties – ongeacht omvang, sector of locatie – net zo routinematig en vergelijkbaar te maken als financiële verslaggeving. Dit geïntegreerde Jaarverslag is opgesteld aan de hand van de GRI-richtlijnen (versie G3). Het GRI-verslaggevingsraamwerk kent drie toepassingsniveaus die aangeven in welke mate de inhoud van de G3-richtlijnen is gebruikt in de duurzaamheidsverslag legging. De niveaus worden aangeduid met A, B en C, al dan niet voorzien van een + voor externe verificatie. Hierbij is A+ het hoogst haalbare niveau. In het Attero Jaarverslag 2010 werd gerapporteerd op GRI-toepassingsniveau C. Attero gaf hierbij aan te streven naar een hoger niveau. Met betrekking tot de mate waarin het GRI-verslaggevingsraamwerk is toegepast is Attero van mening dat het Jaarverslag 2011 een toepassingsniveau B+ kent. In de overzichtstabel op pagina 103 wordt aangegeven over welke GRIindicatoren Attero rapporteert. De voor niveau B vereiste beschrijving van de managementbenadering per indicator categorie is te vinden in de tabel op pagina 109. Duurzaamheidsverslaggeving is een continu proces dat het mogelijk maakt om de prestaties van de organisatie diepgaand te beoordelen. Het biedt Attero ondersteuning bij verdere prestatieverbeteringen.


103

GRI prestatie-indicatoren Indicator Omschrijving Strategie en analyse 1.1 Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie 1.2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden Organisatieprofiel 2.1 Naam van de organisatie 2.2 Voornaamste merken, producten en/of diensten 2.3 Operationele structuur van de organisatie 2.4 Locatie van het hoofdkantoor 2.5 Landen waar de organisatie actief is 2.6 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm 2.7 Afzetmarkten 2.8 Omvang van de verslaggevende organisatie 2.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur of eigendom 2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend Verslagparameters Verslagprofiel 3.1 Verslagperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft 3.2 Datum van het meest recente verslag 3.3 Verslaggevingscyclus 3.4 Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan Reikwijdte en afbakening van het verslag 3.5 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag 3.6 Afbakening van het verslag 3.7 Vermeld eventuele specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag 3.8 Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden die de vergelijkbaarheid tussen verschillende verslagperioden aanzienlijk beïnvloeden 3.9 De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen 3.10 Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie 3.11 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden die voor het verslag zijn toegepast GRI-inhoudsopgave 3.12 Tabel waarin staat waar in het verslag de standaardonderdelen van de informatievoorziening te vinden zijn GRI-indicator

3.12

Assurance 3.13 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe assurance van het verslag

Pagina / Toelichting

4 4, 12-14, 25-29, 30-32 40-42, 43-47, 97-100 101 9, 43-47 94-95 101 113 67 9, 43-47 9, 10-11 26, 40, 58, 84 33

101 cover 101 cover

101 101 101 101 101-102 102 101-102

103

89, 102

104


Indicator Omschrijving Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid Bestuursstructuur 4.1 De bestuursstructuur van de organisatie 4.2 Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam eveneens een leidinggevende functie heeft 4.3 Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam 4.4 Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam 4.5 Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden en de prestaties van de organisatie 4.6 Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden 4.7 Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van de strategie van de organisatie aangaande economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen 4.8 Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties 4.9 Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van de inventarisatie en het beheer door de organisatie van economische, milieugerelateerde en sociale prestaties 4.10

Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieugerelateerde en sociale prestaties

Verplichtingen in verband met externe initiatieven 4.11 Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie 4.12 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft 4.13 Lidmaatschap van verenigingen en/of (inter)nationale belangenorganisaties Overleg met belanghebbenden 4.14 Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken 4.15 Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken 4.16 Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden 4.17 De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer via haar verslaggeving Economische prestatie-indicatoren Economische prestaties EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd EC2 Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie EC4 Significante financiële steun van een overheid


94-95 93 niet van toepassing 35, 60, 67-68 69, 86 20, 70-71 69

111, 112 Maandelijkse management rapportages, kwartaal rapportages en jaarrapportages 69

59, 61-63, 70-71, 99 32-33, 35, 45, 98, 100, 102 35

15 15 34-37 34-37, 101

10 12-14, 27, 31, 37, 55 62, 98, 100 Jaarrekening noot 20.1 Jaarrekening noot 3, 11


Indicator Omschrijving Marktaanwezigheid EC6 Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties EC7 Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel van het topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap op belangrijke bedrijfslocaties Indirecte economische effecten EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten die voornamelijk ten behoeve van het algemeen nut worden geboden Milieu-prestatie-indicatoren Materialen EN1 Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume EN2 Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen

105


niet gerapporteerd niet gerapporteerd

36, 37, 51, 55, 98

11, 26 100%

Energie EN3 EN4

Direct energieverbruik door primaire energiebron Indirect energieverbruik door primaire bron

48 48

Water EN8

Totale wateronttrekking per bron

50

Biodiversiteit EN11 Locatie en oppervlakte van land dat eigendom is, gehuurd wordt, beheerd wordt in of grenst aan beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden EN12 Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden

niet gerapporteerd

36

Luchtemissies, afvalwater en afvalstoffen EN16 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht EN17 Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht EN19 Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht EN20 NO, SO en andere significante luchtemissies naar type en gewicht EN21 Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode EN23 Totaal aantal en volume van significante lozingen

11, 52 11, 52 niet gerapporteerd 49 50 44 50, 55

Producten en diensten EN26 Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten EN27 Percentage producten dat is verkocht en waarvan de verpakking is ingezameld, naar categorie

37, 51 niet van toepassing

Naleving EN28 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet- en regelgeving.

50

106


Indicator Omschrijving Sociale prestatie-indicatoren Arbeidsomstandigheden en prestatie-indicatoren voor volwaardig werk Werkgelegenheid LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio Verhouding tussen werkgever en werknemer LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen

Gezondheid en veiligheid LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio LA8 Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten. Opleiding en onderwijs LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie

Diversiteit en kansen LA13 Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie


59-61 59

76% Attero hanteert opzegtermijnen conform de cao Afval & Milieu, artikel 2.3b: De arbeidsovereenkomst eindigt bij opzegging door werkgever en werknemer met inachtneming van de wettelijke opzegtermijn, tenzij anders bepaald in de individuele arbeidsovereenkomst.

11, 62 59

Attero stuurt niet op uren, maar op budget. Het opleidingsbudget wordt toegelicht in dit verslag.

60-61, 93, 95

Het salaris bij Attero wordt bepaald op basis van functie en niet op basis van geslacht. Derhalve is er geen verschil tussen basissalarissen van mannen en vrouwen.


Indicator Omschrijving Prestatie-indicatoren voor mensenrechten Investerings- en inkoopbeleid HR1 Percentage van en totaal aantal aanmerkelijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving van de mensenrechten is getoetst HR2 Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen Verbod op discriminatie HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen

Vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen HR5 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen Kinderarbeid HR6 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid Gedwongen en verplichte arbeid HR7 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte arbeid Maatschappelijke prestatie-indicatoren Gemeenschap SO1 Aard, reikwijdte en effectiviteit van alle programma’s en methoden die de effecten van de activiteiten op gemeenschappen bepalen en beheren, waaronder vestiging, activiteiten en vertrek Corruptie SO2 Percentage van en totaal aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s

107


98, 112

niet gerapporteerd

Attero heeft een Klachten regeling voor seksuele intimidatie, agressie, geweld en discriminatie. In 2011 zijn met betrekking tot deze regeling zeven meldingen ontvangen. In alle gevallen is met de betrokkenen gesproken. Geen van de meldingen heeft geleid tot het indienen van een officiële klacht.

geen

geen

geen

100

70 Corruptiegerelateerde risico’s zijn onderdeel van de risicoanalyse op strategisch niveau, welke bedrijfsbreed wordt uitgevoerd.

108


Indicator Omschrijving SO3

Percentage van het personeel dat training in anticorruptiebeleid en -procedures van de organisatie heeft gevolgd

SO4

Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van corruptie

Publiek beleid SO5 Standpunten betreffende publiek beleid en deelname aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen Naleving SO8 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten regelgeving Prestatie-indicatoren voor productverantwoordelijkheid Gezondheid en veiligheid van consumenten PR1 Levensduurstadia waarin de gevolgen van producten en diensten voor gezondheid en veiligheid worden beoordeeld en het percentage van belangrijke producten dienstencategorieën die aan dergelijke procedures onderhevig zijn

Etikettering van producten en diensten PR3 Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen

Marketingcommunicatie PR6 Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes met betrekking tot marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring Naleving PR9 Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van weten regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten

Pagina / Toelichting Risk & Internal Control heeft op afdelingsniveau een risicoworkshop georganiseerd en diverse risico-inventarisatiegesprekken gevoerd. 70

35, 36

70

De gezondheid en veiligheid van consumenten wordt door Attero gewaarborgd middels diverse productcertificaten en -keurmerken

Voor alle producten van Attero geldt dat informatie-eisen op het gebied van kwaliteit en/of samenstelling worden gesteld.

niet gerapporteerd

29, 85


Managementbenadering GRI indicator categorie

Beleid (pagina)

Verantwoordelijkheid

Doelen (pagina)

Economie (EC)

12-14 40-42, 111

Algemeen directeur, directeur Finance & Control

Milieu (EN)

29, 30-33 111

Arbeid (LA)

Monitoring

Training en bewustwording

42

Maandelijkse managementrapportages, kwartaalrapportages, jaarrekening

Medewerkers financiële afdelingen worden regelmatig getraind (extern). Bewustwording via status Balanced Score Card (p. 69) in maandelijks personeels blad, artikelen Koploper projecten (p. 12)

Directeuren Operaties

30-32 97-100

Maandelijkse managementrapportages, kwartaalrapportages (milieu KPI’s), Jaarverslag (milieudata)

QHS&E beleid is onderdeel van introductieprogramma voor nieuwe medewerkers. Bewustwording via wekelijkse interne informatiebulletins, maandelijks personeelsblad, actie rond Dag van de Duurzaamheid (p. 30)

58-63, 111

Directeur Human Resources

30-32 97-100

Maandelijkse managementrapportages, kwartaalrapportages (HR KPI’s), Jaarverslag (HR data)

Trainingen algemeen (p. 60), veiligheidstrainingen (p. 63). Bewustwording via maandelijks personeelsblad, uitgebreid intranet voor personeel met arbeids voorwaarden

Mensenrechten (HR)

98, 111, 112

Algemeen directeur, directeur Finance & Control (inkoop), directeur Human Resources

98

Klachtenprocedure algemeen (onderdeel cao Afval & Milieu), jaarlijkse rapportage klachtenregeling intimidatie op werkplek

Bewustwording via artikelen in maandelijks personeels blad, uitgebreid intranet voor personeel met klachtenregelingen

Maatschappij (SO)

70, 111

Directeuren Operaties, manager Juridische Zaken en Compliance

97, 111

Halfjaarlijkse rapportage Frauderegeling en Regeling Vermeende Misstanden

Voor training zie GRIindicator SO3. Bewustwording via artikelen in maandelijks personeelsblad

Directeur Commercie

30-32 97-100

Regelmatige productbemonstering, monitoring product kwaliteit is onderdeel van Attero Brede Certificering (p. 29)

Kernteams met leden uit productie en commercie voor beste producttotaaloplossing. Bewust wording via artikelen in maandelijks personeelsblad

Productverantwoordelijkheid (PR)

27, 43-47

109

110


Bijlagen


111

Beleidsverklaring Attero richt zich op de productie van teruggewonnen grondstoffen en duurzame energie uit afval. Uitgangspunt hierbij is maximale waardecreatie voor alle stakeholders. Attero streeft naar een continue verbetering van zijn dienstverlening en naar een evenwichtige beperking van de risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid, milieu en kwaliteit. Vier kernwaarden kenmerken onze werkwijze:

Duurzaam

Betrouwbaar

milieubewust, toekomstgericht, focus op hergebruik en duurzame energie.

betrouwbare partner, betrokken bij onze relaties, naam hooghouden naar zowel klanten als werknemer.

Wij: • tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. • bieden onze medewerkers ontwikkelings mogelijkheden. • geven onze medewerkers op alle niveaus de bevoegdheden en middelen om hun werkzaamheden veilig, gezond, milieu verantwoord en optimaal uit te voeren. • ontwikkelen duurzame energieconcepten. • zorgen voor optimaal hergebruik. • zorgen voor het voorkomen van milieuvervuiling.

Wij: • handelen integer en respectvol en komen onze afspraken na. • voldoen op zijn minst aan weten regelgeving. • zorgen dat de doeltreffendheid van onze zorgsystemen continu wordt verbeterd. • zorgen voor een schone, veilige en gezonde werkomgeving. • stellen heldere en uniforme regels op onze locaties en zien toe op de naleving daarvan. • spreken elkaar aan op gedrag en leren van onze fouten. • stellen aan de relaties met wie wij samenwerken dezelfde eisen als die wij aan onszelf stellen. • doen er alles aan om onze goede naam hoog te houden.

Innovatief vernieuwend, deskundig en vooruitstrevend zonder de realiteit uit het oog te verliezen.

GRI-indicator

4.8

Wij: • zijn samen met onze relaties continu op zoek naar vernieuwende manieren om hun afval zo duurzaam en efficiënt mogelijk om te zetten in energie en/of nuttige producten. • zorgen met onze deskundigheid voor vernieuwende concepten. • zijn vooruitstrevend bij het beheersen van alle milieuaspecten en -effecten. • stimuleren al onze medewerkers om vernieuwende ideeën te ontwikkelen.

Klantgericht klanten hebben vertrouwen in ons als betrokken partner. Wij: • zorgen dat onze klanten altijd op ons kunnen rekenen. • luisteren naar onze klanten. • meten onze prestaties en communiceren open over de resultaten. • stellen ons op als betrokken partner.

112


Gedragscode leveranciers Duurzaam, innovatief, betrouwbaar en klantgericht. Dat zijn de vier kernwaarden die Attero BV en de aan haar gelieerde vennootschappen (hierna ‘Attero’) de richting wijzen bij hun dagelijks handelen. Deze kernwaarden zijn onder meer opgenomen in de Beleidsverklaring van Attero.

De kernwaarde duurzaam beperkt zich niet tot zorg en aandacht voor het milieu. Duurzame ontwikkeling steunt op drie pijlers: mens, milieu en meerwaarde. Attero streeft bij al zijn activiteiten naar een goede balans tussen deze drie pijlers. Eén van de punten uit de Beleidsverklaring is dat Attero aan de relaties met wie het bedrijf samenwerkt dezelfde eisen stelt als die Attero aan zichzelf stelt. Attero wil uitsluitend zaken doen met leveranciers die maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hiervoor gelden de onderstaande uitgangspunten:

Mens • De leverancier respecteert de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties (www.udhr.org). • De leverancier respecteert de internationale arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, zoals deze zijn geformuleerd door de International

GRI-indicator

4.8 HR1

Labour Organisation (ILO) (www.ilo.org), waaronder standaarden over kinderarbeid, gedwongen arbeid, discriminatie, veiligheid en gezondheid op de werkplek en persoonlijke ontwikkeling. • De leverancier voldoet aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale weten regelgeving over arbeid en arbeidsomstandigheden en leeft de op hem van toepassing zijnde CAO(’s) na.

Meerwaarde • De leverancier hanteert een dusdanige bedrijfsvoering dat de continuïteit van zijn bedrijf gewaarborgd blijft. • De leverancier houdt zich aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale weten regelgeving, onder meer op het gebied van mededinging. • De leverancier handelt ethisch en is integer en transparant in zijn bedrijfsvoering.

Milieu • De leverancier voldoet aan alle van toepassing zijnde (inter)nationale milieuwet- en regelgeving. • De leverancier respecteert het milieu en streeft bij zijn activiteiten naar het minimaliseren van negatieve gevolgen voor het milieu. • De leverancier draagt de beginselen van maatschappelijk verantwoord onder nemen uit naar zijn opdrachtnemers.

Door ondertekening van deze gedragscode geeft de leverancier aan de beginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen te onderschrijven en aan bovengenoemde uitgangspunten te voldoen. Deze gedragscode maakt onlosmakelijk deel uit van de overeenkomsten tussen de leverancier en Attero.


113

Overzicht locaties (situatie per eind 2011) Afvalenergiecentrales Locatie Wijster

Stortplaatsen Afvalenergiecentrale met

Locatie Wijster

Operationele stortplaats

scheidingsinstallatie

Locatie Tilburg


Locatie Moerdijk

Afvalenergiecentrale

Locatie Landgraaf


Locatie Groningen

Scheidings- en

Locatie Bergen op Zoom

Stortplaats selectief open

vergistingsinstallatie

Locatie Haps


Locatie Montfort


Locatie Schinnen

Gesloten stortplaats

Compostfabrieken Locatie Wijster

Compostfabriek

Locatie Zevenbergen


Locatie Deurne

Compostfabriek

Locatie Weert


Locatie Maastricht

Compostfabriek

Locatie Nuenen


Locatie Tegelen


vergistingsinstallatie

Locatie Uden


Locatie Moerdijk

Compostfabriek

Locatie Lochem


Locatie Born

Tijdelijk buiten gebruik

Locatie Venlo Compostfabriek met

Overig Overslagstations en terminals (laad- en losstations)

VAR Wilp

Recyclingbedrijf

Terminal Acht

Terminal

VAR Spijk

Recyclingbedrijf

Terminal Tilburg

Terminal

Locatie Bergen op Zoom

Overslag/terminal

Kantoren

Locatie Breda

Overslag

Locatie Arnhem

Kantoor

Locatie Tilburg

Overslag

Locatie Buggenum

Kantoor

Locatie Kerkrade

Overslag/terminal

Locatie Tilburg

Kantoor

Locatie Maastricht

Overslag/terminal

Locatie Mierlo

Kantoor

Locatie Venlo

Overslag

Locatie Moerdijk

Kantoor

Locatie Montfort

Overslag

Locatie Wijster

Kantoor

VAR Wilp

Kantoor

Deelnemingen Twence

GRI-indicator

2.5

Afvalenergiecentrale

114


Groningen

Wijster

Hengelo Wilp

Hilversum

Noordwijkerhout

Apeldoorn

Lochem

Arnhem Spijk

Moerdijk Zevenbergen

Breda

Bergen op Zoom

Uden Haps Tilburg Nuenen Deurne Eindhoven Mierlo Weert

Venlo Tegelen Buggenum Montfort

Born = Verwerkingslocatie/overslagstation = Deelneming = Treinoverslagstation = Kantoor

Schinnen Maastricht

Landgraaf Kerkrade

Colofon Uitgave Attero www.attero.nl Redactie & Coördinatie Team Jaarverslag Attero: Riny Kok, Ilona Leussink, Arno Luisman, Jeffrey Middel en Frans Smulders Tekstbijdragen Ron van Berkel (Bex*communicatie) Thema-interviews Pieter van den Brand Concept & Vormgeving Phasis Communication Works Fotografie Paulien de Gaaij (themafotografie) Martijn Smeets (sfeerfotografie) Druk Lecturis

GRI-indicator

3.2

Referentiedocumenten • Attero Jaarverslag en jaarrekening 2010, 14 maart 2011 • The Greenhouse Gas Protocol – A Corporate Accounting and Reporting Standard. WBCSD en WRI, maart 2004 • NEN-ISO 14064-1 – Greenhouse gases part 1 Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals. ISO, 2006 • GRI G3 richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving, oktober 2006 (www.globalreporting.org)

www.attero.nl

Deze uitgave is gedrukt op Cocoon, een 100% gerecyclede FSC-gecertificeerde papiersoort. Cocoon beschikt over de beste milieulabels. Het wordt geheel ecologisch geproduceerd uit chloorvrije, ontinkte pulp met FSC-label. FSC staat voor Forest Stewardship Council. Dit is een internationale organisatie zonder winstoogmerk, die wereldwijd het verantwoorde bosbeheer stimuleert via een onafhankelijk systeem voor certificering van bossen. Het label wordt toegekend door verscheidene onafhankelijke instanties en bevestigd door Forest Ethics.

Attero Jaarverslag Afval = grondstof voor. innovatie

Recommend Documents