(Zwerf)afval = grondstof. Gemeente Deventer & Bronckhorst

(Zwerf)afval = grondstof Gemeente Deventer & Bronckhorst

PLAN terra | (Zwerf)afval = grondstof 2 van 36

Project :

(Zwerf)afval = grondstof

Projectnummer:

RWS: FP123-335 en FP123 en PLAN terra: P450-06

Registratienummer :

2013836 (definitief)

Auteurs :

Marco Hommel, Daphne Smits (PLAN terra)

Opdrachtgever :

Gemeente Bronckhorst, Circulus/BerkelMilieu en Cambio in opdracht van Gemeente Schoon (RWS Leefomgeving)

Datum :

30 oktober2013

Inhoud Inleiding .......................................................................................................................... 5

1.1

(Zwerf)afval = grondstof ...................................................................................................... 5

1.2

Onderzoeksvragen en aanpak ............................................................................................. 5

1.3

Leeswijzer ............................................................................................................................ 6

2.

Slim zwerfafval prikken ................................................................................................... 7

2.1

Inleiding ............................................................................................................................... 7

2.2

Werkwijze en uitkomsten gespecialiseerd prikken in Deventer ......................................... 7

2.3

Werkwijze en uitkomsten prikken met afvalscheidingskarretje in Deventer .................... 10

2.4

Ervaringen prikken met afvalscheidingskarretje in Apeldoorn ......................................... 12

2.5

Conclusies .......................................................................................................................... 13

2.6

Vervolg .............................................................................................................................. 13

3.

Onderzoek samenstelling (zwerf)afval ............................................................................ 15

3.1

Inleiding ............................................................................................................................. 15

3.2

Samenvatting bestaande onderzoeken zwerfafval in de openbare ruimte ...................... 15

3.3

Resultaten sorteeranalyse ................................................................................................. 15

3.4

Uitkomsten monitoring proef Zelhem ............................................................................... 20

3.5

Conclusies .......................................................................................................................... 22

3.6

Berekening opbrengsten gescheiden afval ....................................................................... 23

4.

Gedragsbeïnvloeding ..................................................................................................... 25

4.1

Inleiding ............................................................................................................................. 25

4.2

Resultaten interviews dorpskern Zelhem (gemeente Bronckhorst) ................................. 25

4.3

Resultaten Interviews medewerkers Cambio .................................................................... 26

4.4

Conclusies .......................................................................................................................... 27

4.5

Vervolg .............................................................................................................................. 27

5.

Samenvattende conclusies............................................................................................. 29

5.1

Conclusies gescheiden prikken .......................................................................................... 29

5.2

Conclusies sorteeranalyse ................................................................................................. 30

5.3

Conclusies gedragsbeïnvloeding........................................................................................ 30

Bijlage 1 – Bestaand onderzoek zwerfvuil openbare ruimte .................................................... 31 Bijlage 2 - Resultaten straatinterviews Zelhem ....................................................................... 33 Bijlage 3 – Raming kosteneffecten bij maximaal 3 fracties ...................................................... 35

PLAN terra │ (Zwerf)afval = grondstof

1.

3 van 36

4 van 36

PLAN terra | (Zwerf)afval = grondstof

1. Inleiding 1.1 (Zwerf)afval = grondstof In het pilottraject “zwerfafval = grondstof zijn onder begeleiding van ‘Gemeente Schoon’ drie proeven uitgevoerd. Bij deze proeven waren Cambio, Circulus/Berkel Milieu en de gemeente Bronckhorst betrokken. Cambio en Circulus/Berkel Milieu werkten voor Deventer in opdracht van de gemeente. Medewerkers van de gemeente Deventer waren zelf niet direct betrokken bij de proeven. Het adviesbureau PLAN terra heeft het onderzoek ontworpen, begeleid en heeft de onderzoeksresultaten verwerkt in voorliggende rapportage. Doelstelling van de proeven is om te onderzoeken of uit het afval in de openbare ruimte, zowel uit afval in prullenbakken als zwerfafval op straat, grondstoffen kunnen worden ingezameld. Afval uit de openbare ruimte wordt nu als restafval behandeld. Vanuit de gedachte “zwerfafval = grondstof” is de vraag of er zich in dit afval recyclebare fracties bevinden, die als grondstof kunnen dienen. De proeven moeten de betrokken gemeenten inzicht geven in de aanpak, mogelijkheden en voordelen om deze grondstoffen direct in te zamelen.

1.2 Onderzoeksvragen en aanpak Binnen dit onderzoek staan 3 onderzoeksvragen centraal: 1. Op welke manier kan afval in de openbare ruimte al bij het ‘prikken’ van zwerfafval op straat ‘bij de bron’ worden gescheiden? Wat vraagt dit logistiek? 2. Wat levert een dergelijke scheiding van afvalstromen op? Welke recyclebare fracties en grondstoffen bevinden zich in dit afval? 3. Wordt het scheidingsgedrag bij huishoudens in hun thuissituatie beïnvloed door zichtbare scheiding bij de reiniging van de openbare ruimte door de gemeente? Om antwoord te geven op bovenstaande vragen zijn drie proeven uitgevoerd, aangevuld met bureauonderzoek.

Proef 1 richtte zich op het onderzoeken van de meest geschikte manier om zwerfafval op straat in meerdere fracties in te zamelen. Het gaat hierbij om handmatig ingezameld afval, oftewel ‘prikken’. Door Cambio zijn verschillende manieren van prikken getest en geëvalueerd.

Proef 2: Wat is de samenstelling van zwerfafval op straat en welke fracties zijn zinvol om te scheiden? Proef 2 was gericht op de analyse van het afval uit prullenbakken (gemeente Deventer en Bronckhorst) en zwerfafval (gemeente Deventer). Het ingezamelde, ongescheiden afval is afkomstig uit verschillende typen gebieden, namelijk: centrum, woonwijk en buitengebied. Eureco BV heeft deze afvalstromen handmatig gescheiden en in gewicht en volume aangegeven welke fracties zich in dit afval bevinden. Deze proef geeft informatie over de recyclebare fracties die zich in het afval bevinden en zich lenen om apart te worden ingezameld.


Proef 1: Kan je afval scheiden door slim te prikken?

5 van 36

Proef 3: Wat is het effect van afval scheiden op straat op het gedrag van inwoners? De gemeente Bronckhorst heeft in de kern van Zelhem afvalbakken geplaatst waarin drankkartonnen, plastic en rest gescheiden kunnen worden. In proef 3 is onderzocht of dit invloed heeft op het gedrag en houding van bewoners met betrekking tot afvalscheiding thuis. Door middel van straatenquêtes is de houding en mening van inwoners van Zelhem onderzocht. Het op deze manier uitvoeren van het onderzoek wordt beschouwd als een nulmeting, die in een later stadium in de vorm van een ex post onderzoek kan worden geëvalueerd op feitelijke gedragsveranderingen.

1.3 Leeswijzer


Deze proeven worden in drie aparte hoofdstukken behandeld en los van elkaar te lezen. Elk hoofdstuk heeft een eigen conclusie.

6 van 36

2. Slim zwerfafval prikken 2.1 Inleiding In dit deel van het traject is onderzoek gedaan naar de meest geschikte manier om zwerfafval op straat door middel van prikken in te zamelen. Voorafgaand aan de proef in de gemeente Deventer zijn ervaringen met gescheiden prikken uit de gemeente Apeldoorn in beeld gebracht. In Deventer zijn door Cambio en PLAN terra verschillende manieren van prikken getest en geëvalueerd. Bij het scheiden van geprikt zwerfafval op straat is een efficiencyvraag gesteld, ofwel wat de eventuele extra inzet van uren en kosten aan scheiding oplevert. Daarnaast is gekeken naar de uitstraling (communicatieboodschap) die uitgaat van zichtbaar gescheiden prikken op straat. Op basis van de resultaten vanuit de gemeenten Apeldoorn en Deventer wordt een aanbeveling gedaan voor de meeste geschikte manier van het gescheiden prikken.

Voor het scheiden van geprikt afval op straat zijn twee opties onderzocht: 1. Specialisatie, de verschillende medewerkers ieder een eigen specifieke fractie. 2. De medewerkers voorzien van een karretje met verschillende compartimenten, waarin men de verschillende fracties kan scheiden. Adviseurs van PLAN terra hebben meegelopen met de medewerkers van Cambio om te kijken hoe het afval scheiden praktisch in zijn werk gaat en hoe de nieuwe manier van werken wordt gewaardeerd (feedback van medewerkers en voorman). Ook is er geïnformeerd naar ervaringen in de gemeente Apeldoorn, waar al een dergelijk afvalscheidingskar gebruikt wordt.

2.2 Werkwijze en uitkomsten gespecialiseerd prikken in Deventer Binnen deze proef krijgt iedere medewerker zijn eigen afvalsoort om te verzamelen, zo lopen er vier mensen rond om vier verschillende soort afval in te zamelen.

Om duidelijk onderscheid te maken zijn er voor de verschillende afvalsoorten een ander kleur zak gebruikt. Tijdens het experiment op woensdag 25 september in de ochtend is afval gescheiden ingezameld, rondom het station en de Rielerweg in Deventer. Er kon bij de uitvoering van de proef nog geen gebruik worden gemaakt van de onderzoeksresultaten van proef 2 (welke fracties). De keuze voor de fracties zijn gekozen op basis van kennis en ervaring van de medewerkers van Cambio. Zij hebben de verwachting uitgesproken welke fracties het meest voor zouden komen in het proefgebied. Dit waren papier, plastic, blik en restafval

Figuur 1

Te verzamelen fracties


Werkwijze

7 van 36

Inzet medewerkers: Om de fracties te scheiden zijn vier medewerkers van Cambio ingezet. Elke medewerker had een ring met een gekleurde vuilniszak en een prikker. De medewerkers liepen een afgesproken route en bleven bij elkaar in de buurt om elkaar attent te maken op de verschillende fracties (zie afbeelding 2,3 en 4). Verzamel opties: In het experiment zijn er twee manieren beproefd voor het gescheiden prikken door specialisatie. In beide opties liep elke medewerker het hele gebied na. -

Optie a groep: De medewerkers liepen achter elkaar aan. De persoon die voorop liep verzamelde zijn eigen fractie en legde de andere fracties die hij tegen kwam op de straat klaar voor de personen die erachter liepen. -

Optie b individueel: Elke medewerker verzamelde zijn eigen fractie door het hele gebied.

Figuur 2,3 en 4

Gescheiden prikken en inzamelen tijdens de proef in Deventer


Inzamelen:

8 van 36

De verschillende zakken werden uit de ringen gehaald, op het vuilniswagentje gelegd en vervolgens afgevoerd naar het verwerkingsbedrijf Circulus. Tijdens deze proef is er rond de 17,5 kilo afval, waarvan 8 kilo aan grondstoffen opgehaald. Dit is rond de 45% (in gewicht) van de totaal ingezamelde hoeveelheid (zie figuur 5). De kwaliteit van de ingezamelde grondstoffen bleek te vergelijken met de resultaten uit de sorteerproef. Dit betekende dat ongeveer 95% (in gewicht) van het ingezamelde kunststof herbruikbaar is. Voor papier geldt (op basis van de sorteerproef) dat 80% van het gewicht van het zwerfvuil in Deventer hergebruikt kon worden. Blik bleek bijna geheel herbruikbaar, hier zat geen vervuiling in. De verwerking vond plaats bij Circulus. Fractie

Aantal kilo’s

Blik

3,5

Plastic

3

Papier

1,5

Rest afval

9,5

Figuur 5

Ingezamelde fracties tijdens proef

Uitkomsten proef Tijdens de proef zijn er verschillende vragen aan de medewerkers van Cambio gesteld over de werkwijze van het gescheiden prikken (zie figuur 6). Uit de vragen zijn de volgende antwoorden gekomen.

-

-

-

Zowel optie A (prikken in een groep) als optie B (individueel prikken) kostten duidelijk meer tijd dan de ‘standaard’ werkwijze. De route die afgelegd is door de twee groepjes werd tijdens de ‘’standaard’’ werkwijze twee maal sneller afgelegd. Medewerkers moesten beter op elkaar ingespeeld zijn, omdat ze elkaar nodig hebben voor andere soorten afval. Er werd aangegeven dat een deel van de prikkers dit prima vond, maar dat dit niet voor iedere prikker weggelegd is. Er wordt een zelfde hoeveelheid opgehaald als met de reguliere werkwijze. Deze bestond voornamelijk uit recyclebare fracties en een klein deel restafval.

Vragen aan medewerkers Cambio tijdens het gescheiden prikken. 

Hoeveel tijd kost de nieuwe manier van prikken in vergelijking met wat jullie normaal doen?



Hoe is de samenwerking tussen jou en je collega’s nu jullie op een andere manier prikken?



Hoeveel afval halen jullie op nu jullie op een andere manier zwerfvuil inzamelen?

Figuur 6

Vragen medewerkers Cambio

-

De medewerkers van Cambio die mee hebben gewerkt aan dit experiment staan open voor een nieuwe werkwijze en het scheiden van afval.

-

De medewerkers herkennen de financiële voordelen van het verkopen van het gescheiden afval.

-

Het nadeel dat wordt gezien is de extra hoeveelheid tijd die het kost. Daarnaast wordt de manier van werken als omslachtig ervaren, omdat er niet goed doorgelopen kan worden. Dit maakt het werk voor medewerkers minder fijn.


Waardering medewerkers Cambio

9 van 36

2.3 Werkwijze en uitkomsten prikken met afvalscheidingskarretje in Deventer Binnen deze proef liepen twee medewerkers met een karretje. Op het karretjes staan drie bakken waarin verschillende fracties gescheiden worden. Voor deze proef is op basis van de resultaten van de eerste proef gekozen voor plastic, blik en restafval (f).

Werkwijze In Deventer faciliteert het buurtbeheerbedrijf Cambio de proef met de afvalscheidingskarretjes. Dit idee kwam van een medewerker van Cambio zelf en is in eigen beheer afgemaakt. Het onderstel van een golfkarretje is gebruikt zodat het karretje eenvoudig met de hand meegenomen kan worden. Daar boven op zijn afvalbakken geplaatst (zie afbeeldingen 5, 6 en 7). Tijdens de proef zijn twee medewerkers met één karretje op pad geweest, uiteindelijk is het de bedoeling dat per medewerker een karretje kan worden ingezet. De kosten van dit karretje liggen rond de €400,- inclusief de opbouw en het maken daarvan. Wanneer het karretje in ‘productie’ genomen wordt is de verwachting dat de prijs per karretje lager zal uitvallen.

Afbeeldingen 7,8 en 9

Gescheiden prikken met het afvalscheidingskarretje tijdens proef in Deventer.

Uitkomsten proef Tijdens de proef zijn er verschillende vragen aan de medewerkers van Cambio gesteld over de werkwijze van het gescheiden prikken (zie blauwe kader op vorige pagina). Uit de vragen en verder procesanalyse zijn de volgende antwoorden gekomen.


-

10 van 36

-

-

De nieuwe manier van werken kost iets meer tijd dan de ‘standaard’ werkwijze. De route die afgelegd is door de twee groepjes van twee personen wordt anders iets sneller afgelegd. Wanneer er per medewerker een karretje beschikbaar is kan er meer tempo worden gemaakt en zal het in tijd weinig uitmaken. Er wordt een zelfde hoeveelheid opgehaald als tijdens de reguliere manier van afval inzamelen, dit afval bestaat voornamelijk uit recyclebare fracties en een klein deel uit restafval. Dit komt overeen met normale hoeveelheden in de herfst. Papier verzamelen is een toevoeging, omdat er dan nog minder restafval over blijft. De vervuiling van de ingezamelde grondstoffen is vergelijkbaar met de vervuiling van grondstoffen uit de sorteerproef. Dit betekent dat ongeveer 95% (in gewicht) van het ingezamelde kunststof herbruikbaar is. Voor papier geldt, op basis van de sorteerproef, dat 80% van het gewicht van het

-

-

-

-

zwerfvuil in Deventer hergebruikt kan worden. Blik is bijna geheel herbruikbaar, hier zit geen vervuiling in. De verwerking vindt plaats bij Circulus. Het karretje is goed wendbaar en eenvoudig in gebruik, ook wanneer er meer afval in de bakken is verzameld. In vergelijking tot het lopen met een ring biedt daarom het lopen met een karretje voor meer mensen werk en voldoet beter aan de Arbo-eisen. Grasvelden die omheint zijn met hekjes worden gezien als lastig, omdat niet over het hekje kan komen. Er is een positieve discussie ontstaan over het afval en het reinigen daarvan onder de reinigingsmedewerkers van Cambio. Met als resultaat het inzicht dat je meer met ‘afval’ kan doen dan reinigen. De medewerkers van Cambio ervaren het reinigen met behulp van een karretje als werk met meer status: door het karretje ziet hun werk er serieuzer uit en de uitstraling is dat men grondstoffen verzamelt in plaats van afval te rapen. Cambio is als buurtbeheerbedrijf vooral bezig met ‘sociale duurzaamheid’ door de activering van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het gescheiden verzamelen van afval en grondstoffen ziet Cambio als een praktische manier om ook invulling te geven aan ‘fysieke vormen van duurzaamheid’. Dat is een belangrijke ambitie voor Cambio. Het gebruik van het karretje laat deze ambitie letterlijk zien op straat.

Waardering medewerkers


De proef met het karretje wordt beter gewaardeerd dan de proef met specialisatie, omdat het sneller en eenvoudiger werkt. De medewerkers zijn positief over de werkwijze en zien het zitten om ieder met een ‘eigen’ karretje te werken. Op lastig bereikbare plekken wordt het karretje alleen als onhandig ervaren.

11 van 36

2.4 Ervaringen prikken met afvalscheidingskarretje in Apeldoorn De proef om afval te scheiden in de openbare ruimte met behulp van een karretje in Apeldoorn is het voorjaar van 2013 geïntroduceerd om drie redenen. De eerste reden is het creëren van werk voor mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt, tweede reden is het scheiden van afval bij de bron. En de derde reden is het terugdringen van het gebruik van de (diesel slurpende) veegwagen.

Werkwijze De gemeente Apeldoorn zet vier mensen fulltime in om het gehele centrum van Apeldoorn op A- kwaliteit te reinigen met behulp van een afvalkarretje (zie figuur 10). Het zwerfafval wordt gescheiden geprikt. Elke medewerker heeft een eigen route. De Figuur 10 Afvalkarretje Apeldoorn veegwagen wordt tijdens deze proef in dit gebied (bijna) niet meer gebruikt. Het afvalkarretje biedt de mogelijkheid om vier fracties te scheiden. De containers zijn 4x 60 liter. De kleur van de zak geeft aan welke fractie erin verzameld wordt. Op die manier kan er, afhankelijk van de locatie en het seizoen, verschillende fracties ingezameld worden. Zo wordt er tijdens een marktdag en de markt vooral plastic en papier ingezameld. Het wagentje biedt de mogelijkheid voor de prikker om in een afgesloten vakje spulletjes te bewaren (flesje water, vuilniszakken etc.), een ringzak en een bezem mee te nemen.

Uitkomsten Voordelen -

Voordeel van handmatig reinigen is dat er van gevel tot gevel gereinigd kan worden (t.o.v. de veegwagen).

-

Door het zichtbaar reinigen zijn mensen meer bewust van zwerfafval, dit blijkt uit reacties van voorbijgangers in het centrumgebied.

-

Door het laten staan van de veegwagen worden er kosten bespaard. De kosten van de medewerkers worden betaald vanuit een herintredingsbudget. Daarnaast wordt er minder restafval afgevoerd en zijn er opbrengsten uit de verkoop van de gewonnen grondstoffen.


Kanttekeningen

12 van 36

-

Deze manier van inzamelen werkt pas echt wanneer er grote hoeveelheden per fracties ingezameld worden. Kleine hoeveelheden kunnen niet worden bewaard en komen bij het restafval terecht. Scheiden heeft daarom alleen zin als elke medewerker per dag minimaal één vuilniszak vol per fractie kan verzamelen.

Waardering medewerkers -

De medewerkers van de gemeente Apeldoorn staan positief tegenover het werk dat zij doen omdat het een herintredingplek biedt. Het scheiden van afval is van ondergeschikt belang voor de medewerkers.

-

Het karretje zelf is handzaam te gebruiken, het blijft goed staan en is niet zwaar om voort te bewegen.

2.5 Conclusies Op welke manier kan afval in de openbare ruimte al bij het ‘prikken’ van zwerfafval op straat ‘bij de bron’ worden gescheiden? Wat vraagt dit logistiek? Op basis van de twee proeven in Deventer in samenwerking met Cambio en de ervaring uit Apeldoorn kunnen de volgende conclusies worden getrokken: -

-

Prikken met behulp van het zelf ontwikkelde afvalkarretje in Deventer werkt goed. a. Het kost bijna geen extra tijd. b. 45% van het ingezamelde gewicht bestaat uit herbruikbare grondstoffen. c. Het verhoogt de status van de medewerker; van reiniger naar grondstoffen inzamelaar. d. Logistiek vraagt het om een wendbaar en robuust karretje waarin vier fracties worden verzameld en door 1 reinigingsmedewerker meegenomen kan worden. De grondstoffen worden in 1100 liter containers voor maximaal een week opgeslagen en dan vervoert naar het verwerkingsbedrijf. Gescheiden prikken (individueel) met meerdere zakken in één ring is een manier, maar kost twee maal zoveel tijd. Gespecialiseerd prikken in een groep is geen goed idee. Het verdubbelt de benodigde inzet. Niet elke medewerker van Cambio is bij machte nauwe afspraken te volgen in het verdelen en afstemmen van de prikwerkzaamheden.

-

Cambio gaat de proef in de stad uitzetten. Dit betekent dat het aantal afvalscheidingskarretjes uitgebreid moet worden. Hiervoor wordt het karretje eerst verder doorontwikkeld.

-

Er zijn containers van 1100 liter gekocht om de ingezamelde grondstoffen tijdelijk te kunnen opslaan op de werf. Op die manier kan het in grotere hoeveelheden bij Circulus aangeleverd worden.

-

Cambio gaat verder in gesprek met Circulus om te bespreken hoe Cambio ook baten uit dit traject kan halen. Hiervoor moet in kaart gebracht worden hoeveel afval er uit de openbare ruimte van Deventer komt (zwerfafval) zodat er een schatting gemaakt kan worden van de mogelijke opbrengsten.


2.6 Vervolg

13 van 36

14 van 36


3. Onderzoek samenstelling (zwerf)afval 3.1 Inleiding Er is nog weinig onderzoek uitgevoerd / bekend over de fracties van het zwerfafval in de openbare ruimte. Wanneer bekend is welke fracties veel voorkomen, kan hier in de verwerking rekening mee worden gehouden. Het is interessant om te weten in welk gebiedstype welke fracties meer voorkomen. Zo kan op basis van eerder onderzoek al een verwachting worden uitgesproken over een specifiek gebied. Deze proef geeft informatie over de recyclebare fracties die zich in het afval bevinden en zich lenen om apart te worden ingezameld. Deze proef moet inzicht geven in de situatie van zowel Deventer als Bronckhorst. Welke soorten fracties zijn daar te vinden? En welke soorten fracties kunnen het best ingezameld worden?

3.2 Samenvatting bestaande onderzoeken zwerfafval in de openbare ruimte Op basis van verschillende onderzoeken uit Nederland (zie tabel 2), Ierland en de Verenigde staten, blijkt dat de grootste fracties vaak bestaan uit restafval en plastic. Het (zwerf)afval in de openbare ruimte bestaat in mindere mate uit papier en blik, maar is na plastic en restafval wel een belangrijke fractie. Verder is belangrijk dat de precieze samenstelling afhangt van de locatie (zie bijlage voor de meetgegevens).

Figuur 11

Resultaten sorteeranalyse afval uit openbare ruimte diverse gemeenten

De analyse is gericht op het afval uit prullenbakken (gemeente Deventer en Bronckhorst) en zwerfafval op straat (gemeente Deventer). Het ingezamelde, ongescheiden afval is afkomstig uit verschillende typen gebieden; centrum, woonwijk en buitengebied. Eureco BV heeft deze afvalstromen handmatig (achteraf) gescheiden en in gewicht en volume aangegeven welke fracties zich in dit afval bevinden. Gemeente Deventer. In Deventer is het afval in de openbare ruimte verzameld uit twee soorten gebieden: een centrumlocatie en een woonwijk. In beide gebieden is afval uit de afvalbakken verzameld. Het afval op straat is alleen in de centrumlocatie verzameld (zie afbeelding 12 en 13). In totaal zijn dus drie aangeleverde monsters geanalyseerd.


3.3 Resultaten sorteeranalyse

15 van 36

Figuur 12 en 13

Gebieden in Deventer waar de proef heeft plaatsgevonden (woonwijk en centrum)

Samenstelling van de geleverde monsters De samenstelling van de geleverde monsters is af te lezen in figuur 14. De belangrijkste resultaten zijn hieronder in bullets weergegeven. Uit de sorteeranalyse blijkt dat er veel kunststof (verschillende soorten) en blik wordt gevonden. Niet al het kunststof kan hergebruikt worden1. Verder is in de afvalbakken te zien dat er veel zakjes huisvuil worden gevonden (dumpinggedrag). Uit deze steekproef blijkt dat er weinig verschil is tussen het afval dat in het centrum is verzameld en het afval uit de woonwijken. De samenstelling van het zwerfvuil wijkt wel af ten opzichten van het afval uit de afvalbakken. 1. Zwerfafval van straat (centrum): ten opzichte van de afvalbakken worden er meer drankblikjes, petflesjes en niet herbruikbaar papier (milkshake beker ed) en verhoudingsgewijs minder plastic folie aangetroffen. Er worden nauwelijks geen dichtgeknoopte zakjes huisvuil aangetroffen. 2. Afval uit afvalbakken (centrum): bestaat voor een groot deel uit dicht geknoopte zakjes huisvuil (38%), niet herbruikbare kunststoffen en blikjes. 3. Afval uit afvalbakken (woonwijk): laat ongeveer de zelfde fracties zien als in het centrum. Er worden iets minder dichte zakken huisvuil aangetroffen (26%) en minder oud papier. Er zijn wel meer hondenzakjes en organisch materiaal gevonden. 100% 90%

overig afval

80% 70%

dichte zakken huisvuil hondenzakjes

60%

gft en etensresten


50% 40%

16 van 36

papier niet herbruikbaar

30%

drankkarton

20% 10%

oud papier karton kunststof overig

0% Wijk 2 centrum straatvuil Figuur 14

1

Wijk 2 centrum prullenbak

Wijk 5 woonwijk prullenbak

kunststof folie kunststof verp. vormvast

De samenstelling van de drie monsters aangegeven per materiaalsoort naar volume.

Hier vallen ook niet herbruikbare kunststoffen onder. Dit onderscheid kan niet door veel bewoners worden gemaakt. Het inzamelen van kunststoffen betekent dat er ook niet herbruikbare kunststoffen in de afvalcontainers terecht komt.

Mogelijkheden voor het scheiden van afval In de hieronder weergegeven grafieken staan de gekozen recyclebare fracties weergegeven ten opzichte van het totaal, kunststof en papier inzamelen is het meest optimaal. Bij deze keuze komt tussen de 30% en 40% van het totale volume in aanmerking (zie figuur 15). In gewicht is dit 20% (prullenbakken) tot 30% (straatvuil).

100% 80% overig afval

60% 40%

kunststof (nedvang)

20%

oud papier

0% Wijk 2 Wijk 2 Wijk 5 centrum centrum woonwijk straatvuil prullenbak prullenbak

Figuur 15

Volume voor de recyclebare fracties plastic en papier.

Een alternatief voor de grootst mogelijk opbrengst is het inzamelen van de drankblikjes, drankkartonnen, petflesjes en flessenglas (deze gecombineerde inzameling vraagt nog een sorteerslag). Met deze indeling wordt zo’n 25-35% van het volume bereikt (figuur 16) en 15 tot 25% van het gewicht.

100% 80%

overig afval

60%

drankkarton

40%

PETflesjes

20%

Drankblikje

0% Wijk 2 Wijk 2 Wijk 5 centrum centrum woonwijk straatvuil prullenbak prullenbak

Volume voor de recyclebare fracties drankkarton, PETflesjes, drankblikjes en flessenglas.


Figuur 16

Flessenglas

17 van 36

Gemeente Bronckhorst In Bronckhorst zijn twee gebieden onderscheiden; de kern Zelhem (het donker paarse gebied) en het buitengebied (het licht paarse gebied, zie afbeelding). In beide gebieden is afval uit de bakken verzameld en bij Eureco aangeleverd. Het betreft afval uit traditionele niet gescheiden bakken. Er waren op het moment van de proef nog geen gescheiden afvalbakken aanwezig. Samenstelling van de geleverde monsters Figuur 17 Kaart Zelhem De samenstelling van de geleverde monsters af te lezen in figuur 18. Ook in de gemeente Bronckhorst blijkt dat een groot deel van het afval uit verschillende soorten kunststof bestaat. Verder zijn drankkarton en blikjes een grote fractie die wordt aangetroffen. De verschillen tussen het centrum en het buitengebied zijn klein. 



Afval uit afvalbakken (buitengebied): bestaat voor een groot deel uit herbruikbare en niet herbruikbare kunststoffen zoals chipszakken. Papier (recyclebaar en niet), drankkartonnen en blik beslaan ook een groot deel van het totaal. Verder is er is in het buitengebied meer huisvuil aangetroffen dan in het centrum (19%). Afval uit afvalbakken (centrum): bestaat voor een groot deel uit herbruikbare kunststoffen, blik, drankkartonnen en papier (recyclebaar en niet recyclebaar). Recyclebaar papier in het centrum varieert van kranten, bonnetjes, tot dozen voor snoep of ijsjes tot dozen voor verzorgingsproducten. Niet herbruikbaar papier zijn in het centrum vooral hamburgerdoosjes en milkshake en ijsbekers.

100%

overig afval

90%

dichte zakken huisvuil

80%

hondenzakjes

70%

gft en etensresten

60%

papier niet herbruikbaar


50%

18 van 36

40%

drankkarton

30%

oud papier karton

20%

kunststof overig

10%

kunststof folie

0%

kunststof verp. vormvast Prullenbakken Buitengebied

Figuur 18

Prullenbakken Centrum Zelhem

Resultaten sorteeranalyse in volume.

drankfles pet

Mogelijkheden voor het scheiden van afval In de hieronder weergegeven grafieken staan de gekozen recyclebare fractie weergegeven ten opzichte van het totaal, deze twee opties zijn het meest optimaal. In potentie is bij de keuze drankkarton en kunststof 40% tot bijna 50% van het totale volume (zie figuur 19) geschikt voor het scheiden van afval. In gewicht is dit 15 tot 20% van het totaal.

100% 80% overig afval

60% 40%

kunststof (nedvang)

20%

drankkarton

0% Prullenbakken Prullenbakken Buitengebied Centrum Zelhem Figuur 19

Volume voor de recyclebare fracties kunststof en drankkarton

Een alternatief voor de grootst mogelijk opbrengst is het inzamelen van de drankblikjes, drankkartonnen, petflesjes en flessenglas. Dit zijn hoogwaardige producten maar vraagt nog een sorteerslag omdat het gecombineerd wordt ingezameld. Met deze indeling wordt zo’n 35% van het volume (zie figuur 20) en 20 tot 30% van het gewicht bereikt. 100% 80% overig afval

60%

drankkarton

40%

PETflesjes

20%

Drankblikje

0% Prullenbakken Buitengebied

Flessenglas

Volume voor de recyclebare fracties drankkarton, PETflesjes, drankblikjes en flessenglas.


Figuur 20

Prullenbakken Centrum Zelhem

19 van 36

3.4 Uitkomsten monitoring proef Zelhem Tijdens de proef in Zelhem zijn de tien nieuwe triobakken bekeken op de hoeveelheid afval die erin geworpen is (zie figuur 21). Het doel hiervan is te kijken of de bakken de juiste volume hebben en te bepalen hoe vaak de bakken geleegd kunnen worden. In totaal hebben er vijf metingen plaatsgevonden. De inspecteur kon daarbij kiezen uit vijf mogelijkheden; leeg, kwart, half, driekwart en vol. Uit een gesprek met de gemeente Bronckhorst is gebleken dat het legen van de afvalbakken iets meer tijd kost maar weinig verschil uitmaakt. De verandering is vooral merkbaar in de verdere verwerking, de grondstoffen moeten apart op de wagen ingezameld worden en in verschillende locaties opgeslagen voordat het vervoerd wordt naar Circulus. Figuur 21 Nieuwe triobakken in Zelhem

Uitkomsten 

 

De triobakken zijn bij het grootste deel van de metingen voor minder dan de helft gevuld. Alle drie de fracties worden gebruikt, de eerste indruk is dat gebruikers de verschillende fracties herkennen. Een tweede sorteeranalyse moet meer duidelijk geven over de mate van vervuiling. De twee grondstoffen fracties zitten minder vaak vol dan de fractie rest (dit betekent niet dat er weinig gescheiden wordt, er zijn immers twee grondstoffen fracties). Er is een aantal verschillen tussen de locaties op te merken. Opvallend is dat bak nummer 4 en 5 gemiddeld vaker vol zit dan de anderen bakken. In bak nummer 2, 6 en 7 wordt weinig afval aangetroffen.

100% 90% 80% 70%

60%

Vol Driekwart vol


50%

20 van 36

Half vol Kwart vol

40%

Leeg

30% 20% 10% 0% Plastic

Figuur 22

Drankkartons

Rest

Resultaten monitoring vullingsgraad triobakken Zelhem naar fractie.

100% 90% 80% 70% 60%

Vol Driekwart vol

50%

Half vol Kwart vol

40%

Leeg 30% 20% 10% 0% 1

Figuur 23

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Resultaten monitoring vullingsgraad triobakken Zelhem per locatie.

Conclusie: Door het aanbieden van drie gescheiden bakken is er per afvalbaklocatie logischerwijs meer volume beschikbaar (3 bakken i.p.v. 1). De vullingsgraden in de figuren 22 en 23 laten dan ook zien dat de bakken relatief weinig vol zaten. Voordeel van de gescheiden afvalbakken is dus dat de ledigingsfrequenties eventueel verlaagd kunnen worden;


-

21 van 36

3.5 Conclusies Wat levert een dergelijke scheiding van afvalstromen op? Welke recyclebare fracties en grondstoffen bevinden zich in dit afval? -

Tussen de 20-30% van het totale gewicht en 30-50% van het totale volume kan als grondstof worden aangemerkt wanneer de afvalstromen worden gescheiden. Kunststoffen zijn in zowel de gemeente Deventer als de gemeente Bronckhorst een fractie die interessant is om bij de bron al te scheiden. Dit blijkt uit zowel de fractie-analyse van zwerfafval dat geprikt is van straat, als van afval dat in de bakken is aangetroffen. Omdat er verschillende soorten kunststof zijn en veel bewoners dit onderscheid niet zullen kunnen maken, worden alle soorten kunststof als een fractie gezien en komt er vervuiling voor in de fracties. Drankverpakkingen in de vorm van blik of drankkarton zijn andere interessante fracties om bij de bron te scheiden. In het Deventer kan voor het prikken het beste gekozen worden voor blik. In Bronckhorst voor drankkarton, ook omdat bewoners thuis al drankkartonnen inzamelen. Een derde interessante fractie is papier, dit gaat over kranten en bonnetjes, deze fractie is vooral in Deventer interessant. Uit de monitoringgegevens uit Zelhem blijkt dat alle drie de fracties worden gebruikt. De eerste indruk is dat gebruikers de verschillende fracties herkennen. Een tweede sorteeranalyse moet meer duidelijk geven over de mate van vervuiling. Het advies is om voor de scheiding van afval in containers in de openbare ruimte uit te gaan van maximaal drie fracties. Voor het prikken van zwerfafval van vier fracties. Duidelijk is dat de fracties specifiek voor dit gebied gekozen zijn. Er is aangesloten bij wat er thuis wordt ingezameld en welke fracties het meest voorkomen. In andere gemeente ligt dit weer anders. Zo wordt in de gemeente Huizen plastic, papier en rest ingezameld. Samengevat:

-

-

-


-

22 van 36

Gemeente Deventer containers

Gemeente Deventer prikken

Gemeente Bronckhorst

1.

Kunststof/plastic

Kunststof/plastic

Kunststof/plastic

2.

Papier

Blik

Drankkarton

3.

Restafval

Rest

Restafval

4.

x

Papier

x

3.6 Berekening opbrengsten gescheiden afval Verwerkingskosten afvalstromen Om een indicatie te geven over de mogelijke opbrengsten van gescheiden inzamelen van afval is een berekening gemaakt. Deze is gemaakt op basis van de sorteeranalyses die zijn uitgevoerd en de geraamde kosten van het verwerken van afval. Voor restafval wordt met kosten van € 140 per ton afval gerekend, plastic levert voorlopig nog € 430 op, papier levert €80 op, blik levert €117 op en drankkarton kost €40,55 om te verwerken. Deze kosten zijn nodig om de verschillende stromen afval te verwerken. Verwerking afval per ton Restafval

- €140,00

Plastic

€430,00

Papier

€80,00

Blik

€117,00

Drankkarton

-€40,55

Figuur 24

Kosten (in rood) en opbrengsten (in zwart) per fractie (bron: Circulus, marktprijzen 2014)

Resultaten per locatie De hoeveelheid afval per gemeente was op het moment van schrijven van deze rapportage nog niet bekend. Daarom is in de berekeningen uitgegaan van een fictieve eenheid van 100 ton. In figuur 24 zijn de kosten en opbrengsten weergegeven voor de verschillende deelgebieden uit de sorteeranalyse in Deventer. Er zijn daarbij meer fracties weergegeven dan in de proeven voor het gescheiden prikken en de gescheiden afvalbakken zijn gehanteerd. Dit om de maximale besparingsmogelijkheden te illustreren. Het werken met meer dan 3 fracties is met het prikken op straat geen optie. Er zal dus een keuze moeten worden gemaakt voor maximaal 3 fracties. De figuur laat zien dat de kosten voor de verwerking van niet gescheiden restafval (‘de nulsitatie’) €14.000 per 100 ton afval bedraagt. De fractie-analyse van het straatvuil in wijk 2 laat een maximale besparing zien van € 19.500 per 100 ton afval. Wordt conform het voorstel in hoofdstuk 2 gekozen voor de fractiescheiding plastic-blik-restafval dan bedraagt de besparing € 15.600 per 100 ton verzameld straatvuil (zie de berekening in bijlage 3). Voor de afvalbakken bedragen de maximale besparingsmogelijkheden resp. € 9.000 en € 6.900 in wijk 2 en 5. Wordt gekozen voor alleen de fracties plastic-blikrestafval dan bedragen de besparingsmogelijkheden resp. € 6.400 en € 5.300 in wijk 2 en 5. Niet scheiden straatvuil (wijk 2) afvalbakken (wijk 2) afvalbakken (wijk 5) Kosten/ton Aandeel Kosten Aandeel Kosten Aandeel Kosten Aandeel Kosten Restafval € -140,00 100% € -14.000 46% € -6.440 73% € -10.220 80% € -11.200 Plastic € 430,00 21% € 9.030 9% € 3.870 7% € 3.010 Papier € 80,00 17% € 1.360 11% € 880 7% € 560 Drankkarton € -40,55 2% € -81 2% € -81 1% € -41 Blik € 117,00 14% € 1.638 5% € 585 5% € 585 Totale kosten/opbrengsten € -14.000 € 5.507 € -4.966 € -7.086 Verschil tov niet scheiden Procentueel

Figuur 25

€ 19.507 139%

€ 9.034 65%

Raming van kosteneffecten gescheiden afval/grondstoffen in Deventer – bedragen zijn gebaseerd op fictieve eenheid van 100 ton

€ 6.914 49%


Deventer

23 van 36

In figuur 26 zijn vergelijkbare resultaten weergegeven voor de scheiding van afvalbakken in Bronckhorst. De figuur laat zien dat de maximale besparingsmogelijkheden per 100 ton afval tussen de € 8.800 (centrum) en € 9.100 (buitengebied) bedragen, bij een scheiding naar 5 fracties. Bij de voorgestelde fractiescheiding plastic-drankkarton-restafval bedragen de besparingen € 6.000 (centrum) en € 6.800 (buitengebied) per 100 ton afval.

Bronckhorst (afvalbakken) Niet scheiden Centrum Buitengebied Kosten/ton Aandeel Kosten Aandeel Kosten Aandeel Kosten Restafval € -140,00 100% € -14.000 75% € -10.500 74% € -10.360 Plastic € 430,00 10% € 4.300 11% € 4.730 Papier € 80,00 8% € 640 7% € 560 Drankkarton € -40,55 3% € -122 5% € -203 Blik € 117,00 4% € 468 3% € 351 Totale kosten/opbrengsten € -14.000 € -5.214 € -4.922 Verschil tov niet scheiden Procentueel

Figuur 26

€ 8.786 63%

€ 9.078 65%

Raming van kosteneffecten gescheiden afval/grondstoffen in Bronckhorst – bedragen zijn gebaseerd op fictieve eenheid van 100 ton

Conclusie De berekeningen in deze paragraaf laten zien dat het scheiden van afval in de openbare ruimte een flinke besparing kan opleveren. Daarbij gelden wel enkele kanttekeningen: 

Er zijn initiële kosten verbonden aan de invoer van het scheiden, zoals het plaatsen van nieuwe afvalbakken en de hogere personeelskosten doordat reinigers meer tijd nodig hebben om het afval in te zamelen. Per situatie zal bekeken moeten worden of gescheiden afvalinzameling haalbaar is.



De prijzen voor kosten en opbrengsten van afval en grondstoffen variëren sterk in de tijd. Plastic wordt nu bijvoorbeeld nog gesubsidieerd in de vorm inzamelvergoedingen en zijn daardoor nog geen marktconforme prijzen. De verwachting is dat de opbrengsten van plastic zullen dalen. In Bronckhorst kan nog gekeken worden naar een andere fractie als drankkarton, dit omdat deze financieel meer opleveren, bijvoorbeeld blik of papier.




24 van 36

4. Gedragsbeïnvloeding 4.1 Inleiding Het derde deel van dit onderzoek is een interview gericht op de vraag in hoeverre het (zichtbaar) scheiden van afval op straat bijdraagt aan de gedragsbeïnvloeding van bewoners. Als de overheid op straat het goede voorbeeld laat zien, worden mensen dan thuis meer aangezet het huishoudelijk afval te scheiden? Door de korte doorlooptijd van het project (oplevering eind oktober 2013) was het niet mogelijk om feitelijk gedragsveranderingen te onderzoeken. Het onderzoek heeft daardoor de vorm van een ex ante onderzoek, waarbij mensen op straat worden gevraagd naar hun intenties rond het scheiden van (huishoudelijk) afval. Het op deze manier uitvoeren van het onderzoek wordt beschouwd als een nulmeting, die in een later stadium in de vorm van een ex post onderzoek kan worden geëvalueerd op feitelijke gedragsveranderingen. Er zijn twee doelgroepen onderscheiden, per doelgroep worden de resultaten besproken.

1. Bewoners van gemeente Bronckhorst (i.c. kern Zelhem), die de gescheiden afvalbakken in het centrum hebben gezien. De gemeente en Circulus/Berkel Milieu hebben in de dorpskern van Zelhem 10 gescheiden afvalbakken geplaatst; 2. Uitvoerende medewerkers van Cambio, die de proeven gescheiden prikken van afval hebben uitgevoerd.

Op zaterdag 28 september zijn tussen 11:00 en 14:00 uur circa 20 semigestructureerde interviews afgenomen door de medewerkers van PLAN terra in de dorpskern Zelhem. Het was een mooie en rustige najaarsdag. Bewoners en toeristen zijn geïnterviewd.

4.2 Resultaten interviews dorpskern Zelhem (gemeente Bronckhorst)

Figuur 26 Locaties van de 10 nieuwe triobakken in Zelhem


De gemeente Bronckhorst heeft 10 gescheiden afvalbakken als proef geplaatst in het centrum van Zelhem. De fracties die worden ingezameld zijn: plastic, drankenkarton en restafval. De resultaten van de interviews zijn hieronder weergegeven.

25 van 36

Gedragsbeïnvloeding: Uit de straatinterviews blijkt dat zichtbaar scheiden van afval in de openbare ruimte bijdraagt aan de bewustwording en bevestiging van afvalscheiding. Uit de gesprekken blijkt dat het zichtbaar scheiden weinig effect heeft op gedragsverandering thuis. Veel bewoners geven aan dat zij thuis hun afval al zo veel mogelijk scheiden. De invloed op het thuisgedrag is daarom minimaal. Daarnaast geven diverse respondenten aan dat zij de relatie tussen het scheiden van afval in de openbare ruimte en het scheiden van afval thuis niet zien. Zij ervaren dit als twee verschillende werelden: ‘’als je thuisgedrag wilt veranderen, dan moet je daar beginnen’’.

Scheiden van afval thuis: De meeste respondenten scheiden hun afval thuis en vinden het belangrijk om dit te doen. In de gemeente Bronckhorst worden plastic, papier, glas, GFT en drankkarton gescheiden van restafval. Voor bewoners zijn er twee belangrijke redenen om dit te doen. De eerste is een financiële reden, restafval kost binnen het Diftar-systeem geld. De tweede reden gaat over een maatschappelijk besef om bij te dragen aan het milieu. Scheiden van afval wordt gezien als een positieve manier om hieraan bij te dragen. Beide redenen zijn even belangrijk voor de respondenten. Initiatief gemeente Bronckhorst: Veel mensen zijn (gedeeltelijk) op de hoogte en het merendeel heeft de bakken zien staan. Over het algemeen reageren mensen positief op het voornemen van de gemeente om afval in de openbare ruimte te scheiden. De geïnterviewden vinden het een goede zaak. Ook de te scheiden fracties worden goed herkend. Hier en daar komt de vraag of ook blik gescheiden kan worden. Er zijn wel twijfels over de resultaten van het afval scheiden, gooien mensen daadwerkelijk hun afval in de juiste bak? Kortom zijn de gescheiden fracties wel bruikbaar?


4.3 Resultaten Interviews medewerkers Cambio

26 van 36

Tijdens de proeven met de verschillende methoden om afval te scheiden in de openbare ruimte zijn de medewerkers van Cambio geïnterviewd over het scheiden van afval en het thuisgedrag. De reinigingsmedewerkers van Cambio bestaan uit vast personeel en activeringsmedewerkers en werken bij Cambio omdat zij een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Zij willen graag werken maar hebben begeleiding nodig. Dit is zodoende een specifieke groep inwoners van Deventer. Zij zijn laag opgeleid en worden begeleid in hun werk op de competenties die zij hebben.

Resultaten De medewerkers van Cambio zien het nut van het scheiden van afval thuis en in de openbare ruimte in. Maar de invloed op het thuisgedrag is minimaal doordat:

-

Een deel van de medewerkers niet zelfstandig woont en er geen ruimte is om de verschillende soorten afval te scheiden. Het maatschappelijk besef om het milieu te besparen is voor hen van ondergeschikt belang. Deze mensen hebben andere zorgen aan hun hoofd.

4.4 Conclusies Wordt het scheidingsgedrag bij huishoudens in hun thuissituatie beïnvloed door zichtbare scheiding bij de reiniging van de openbare ruimte door de gemeente? -

-

-

Het gedrag van de inwoners van de gemeente Bronckhorst is al beïnvloed in de afgelopen jaren. De gemeente heeft de afgelopen jaren het afval scheiden thuis al gefaciliteerd met de invoering van Diftar. Hierdoor zijn de bewoners al bewust van het feit dat afval gescheiden moet worden. De gescheiden afvalbakken in de gemeente Bronckhorst hebben vooral effect op de extra bewustwording van bewoners en toeristen doordat zij nu niet alleen thuis maar ook in de openbare ruimte met afvalscheiding in aanraking komen. Dat de gemeente nu ook in de openbare ruimte gaat scheiden wordt als logisch gevolg gezien en kan op de goedkeuring van de bevolking rekenen. Het scheiden van blik wordt door de respondenten als een logische fractie in de openbare ruimte gezien. Een optie is om het blik bij de drankkartonnen in te zamelen en na te scheiden. Reinigingsmedewerkers van Cambio staan positief tegenover het scheiden van afval maar hebben vaak door persoonlijke omstandigheden niet de mogelijkheden dit te doen.

4.5 Vervolg

-

Deze uitkomsten van deze proef worden beschouwd als een nul-meting. Er is geconcludeerd dat afvalscheidingsbakken in de openbare ruimte vooral effect hebben op extra bewustwording en bevestiging van het thuisgedrag. Vervolgonderzoek zou zich moeten richten op verder monitoring om te onderzoeken hoe het scheidingsgedrag op straat eruit ziet. Zit er veel vervuiling in de fracties? Dit is een vervolg op de monitoring in Zelhem die al gehouden is.


-

27 van 36

28 van 36


5. Samenvattende conclusies In het pilottraject “zwerfafval = grondstof zijn onder begeleiding van ‘Gemeente Schoon’ drie proeven uitgevoerd. Bij deze proeven waren Cambio, Circulus/Berkel Milieu en de gemeente Bronckhorst betrokken. Cambio en Circulus/Berkel Milieu werkten voor Deventer in opdracht van de gemeente. Het adviesbureau PLAN terra heeft het onderzoek ontworpen, begeleid en heeft de onderzoeksresultaten verwerkt in deze rapportage. Doelstelling van de proeven was om te onderzoeken of uit het afval in de openbare ruimte, zowel uit afval in prullenbakken als zwerfafval op straat, grondstoffen kunnen worden ingezameld. Afval uit de openbare ruimte wordt nu als restafval behandeld. Vanuit de gedachte “zwerfafval = grondstof” is de vraag of er zich in dit afval recyclebare fracties bevinden, die als grondstof kunnen dienen.

Op basis van de drie uitgevoerde proeven kunnen we concluderen dat het inzamelen van grondstoffen uit de openbare ruimte (afvalbakken en prikken) interessant is.

5.1 Conclusies gescheiden prikken De ‘’gescheiden prikken’’ proef met behulp van een het ontwikkelende afvalkarretje heeft de volgende resultaten en voorwaarden in beeld gebracht. 1. Het gescheiden prikken met een karretje kost bijna geen extra tijd. 2. 45% van het ingezamelde gewicht bestaat uit grondstoffen. 3. De status van de medewerker wordt verhoogd; van reiniger naar grondstoffen inzamelaar.



Het inzamelkarretje moet wendbaar, licht en robuust zijn zodat het door 1 reinigingsmedewerker meegenomen kan worden. Het karretje moet de mogelijkheid bieden vier fracties te scheiden.



De ingezamelde grondstoffen moeten opgeslagen kunnen worden in 1100 liter containers. Daarna kan het vervoert worden naar het verwerkingsbedrijf.


Voorwaarden voor het gescheiden prikken van afval/grondstoffen:

29 van 36

5.2 Conclusies sorteeranalyse De sorteeranalyse heeft inzicht gegeven in welke grondstoffen zich per locatie in het afval bevinden. Op basis van deze informatie is een rekenmodel gemaakt die inzicht geeft in de mogelijk opbrengsten van scheiden bij de bron. 1. Tussen de 20-30% van het totale gewicht en 30-50% van het totale volume kan als herbruikbaar worden aangemerkt wanneer de afvalstromen worden gescheiden. 2. Het advies voor de verschillende locaties is om de onderstaande fracties te scheiden. Gemeente Deventer containers

Gemeente Deventer prikken

Gemeente Bronckhorst

1.

Kunststof/plastic

Kunststof/plastic

Kunststof/plastic

2.

Papier

Blik

Drankkarton

3.

Restafval

Rest

Restafval

4.

x

Papier

X

3. De eerste indicatie van de opbrengsten laat zien dat het gescheiden inzamelen van afval uit de afvalbakken in Deventer en Bronckhorst een kostenbesparing tussen de 38-46% gerealiseerd kan worden. Het gescheiden inzamelen van zwerfafval uit Deventer levert per saldo zelfs geld op (kosteneffect 111%).

5.3 Conclusies gedragsbeïnvloeding


De gescheiden afvalbakken in de gemeente Bronckhorst hebben vooral effect op de extra bewustwording van bewoners en toeristen doordat zij nu niet alleen thuis maar ook in de openbare ruimte met afvalscheiding in aanraking komen. Dat de gemeente nu ook in de openbare ruimte gaat scheiden wordt als logisch gevolg gezien en kan op de goedkeuring van de bevolking rekenen.

30 van 36

Bijlage 1 – Bestaand onderzoek zwerfvuil openbare ruimte Nederlands onderzoek Voor de gemeente Alphen aan den Rijn is in 2012 een inventarisatie gedaan. Hierin staan gegevens uit verschillende gemeentes, naar welke fracties er in het afval uit de openbare ruimte zijn te onderscheiden. Grote fracties zijn hier restafval en plastic. Papier en blik worden in mindere mate gevonden.

Bron: Gemeente Schoon http://www2.gemeenteschoon.nl/publish/pages/96205/boekje_nederland_steeds_schoner_monitoring _2010.pdf


Verder blijkt uit onderzoek van Gemeente Schoon (2009), waarin verschillende type locaties in Nederland zijn onderzocht, dat het zwerfafval (in aantallen) zeer divers is. De resultaten zijn gemiddeld over alle verschillende locatie en kunnen dus niet gespecificeerd worden op soort locatie. Verpakkingen nemen bijna de helft van al het zwerfafval voor hun rekening, het gaat dan vooral om blikjes, takeawayverpakkingen, snoepwikkels, bekers, plastic flesjes en papier. Metaal en glas worden bijna nooit aangetroffen. De niet verpakkingen bestaan vooral uit sigarettenpeuken, kauwgom, papier en voedselresten. Ten opzichte van 2008 is de samenstelling niets veranderd.

31 van 36

Iers Onderzoek Het Iers onderzoek (uitgevoerd door Irish Business Against Litter (IBAL)) laat zien welke fracties in aantallen het meeste voorkomen. De veel voorkomende fracties vallen vooral onder verpakkingsmateriaal, drankverpakkingen en sigarettenpeuken. De meest voorkomende recyclebare fracties zijn paper, plastic en blik.

Bron: IBAL http://www.ibal.ie/press_releases/2006/LitterCompositionStatistics.pdf http://www.ibal.ie/press_releases/2006/LitterCompositionStatistics.pdf

Amerikaans Onderzoek


Als laatste zijn er nog resultaten uit een Amerikaans onderzoek, uitgevoerd door Environmental Resources Planning LLC. Dit onderzoek geeft het zwerfvuil langs snelwegen aan, deze locatie verschilt van de in dit onderzoek te behandelen locaties. Veelvoorkomende fracties zijn ook hier drankverpakkingen en voedselverpakkingen, dit kan papier, plastic of blik zijn.

32 van 36

Bron: Environmental Resources Planning LLC http://www.njclean.org/DOCUMENTS/2010-Northeast-Litter-Survey-Final-Report.pdf

Bijlage 2 - Resultaten straatinterviews Zelhem Algemeen: Op zaterdag 28 september zijn tussen 11:00 en 14:00 uur 18 semigestructureerde interviews afgenomen door de medewerkers van PLAN terra in de dorpskern Zelhem. Het was een mooie maar rustige najaarsdag. De voorbijgangers die door het centrum liepen waren vaak druk met het doen van boodschappen. De rest van de voorbijgangers zijn door de interviewers aangesproken. Dit is de eerste doelgroep (zoals omschreven in het PvA), dit betekent: ‘’Bewoners van gemeente Bronckhorst (i.c. kern Zelhem), die de gescheiden afvalbakken in hun straat hebben gezien’’. Wat vindt u van het scheiden van afval thuis? Alle ondervraagden reageerden positief op het scheiden van afval thuis. Dit heeft te maken met de negatieve effecten voor het milieu en dat er minder betaald hoeft te worden naarmate er minder restafval wordt weggegooid. Besparen van geld is een goede motivatie om afval te scheiden, als het geen kosten zou besparen zou er minder afval gescheiden worden. In hoeverre doet u dat nu al? Een enkele voorbijganger zegt thuis soms afval te scheiden, de rest van de respondenten zegt dit altijd te doen om bovenstaande redenen. Als u afval scheidt, welke soorten afval scheidt u dan? Er wordt zo veel mogelijk afval gescheiden, waaronder plastic, papier, glas, gft, drankkarton. In de gemeente Bronckhorst zijn veel voorzieningen om dit weg te brengen. Als u geen afval scheidt, wat is de reden dat u het afval niet scheidt? – In hoeverre bent u op de hoogte van het initiatief van de Gemeente Bronckhorst om afval te scheiden op straat d.m.v. de scheidingsafvalbakken?

En wat vindt u van dit initiatief? De voorbijgangers vinden het scheiden van afval in de openbare een goede zaak, ze vinden het een logisch gevolg op het scheiden van afval thuis. Wel zijn er bedenkingen of voorbijgangers de bakken ook echt op de juiste manier gaan gebruiken.


De meeste mensen hebben wel iets van het initiatief gehoord of de bakken gezien. Men vraagt zich wel af of het gaat werken in het voorbij gaan van passanten, die niet veel tijd hebben om te kijken waar ze he afval in gooien.

33 van 36

In welke mate zal het initiatief naar uw inschatting tot effect hebben dat u thuis bewuster uw afval gaat scheiden? Veel respondenten hebben hun twijfels over het effect op het gedrag met betrekking tot het thuis scheiden van afval, deels omdat dit al veel gebeurt. Wel draagt het bij aan de bewustwording van mensen en het geven van het goede voorbeeld . Als het effect heeft, wat zou u naar aanleiding van dit initiatief gaan scheiden? Over het algemeen worden er meer fracties dan in de OR gescheiden, dus extra stromen zullen er naar aanleiding van dit initiatief niet gescheiden worden. Als het geen effect heeft, wat zou u aan kunnen zetten om thuis meer te scheiden? Betere voorlichting en financiële consequenties hebben volgens de ondervraagden het meeste effect op het gedrag van mensen. Deze ingrediënten zijn in de gemeente Bronckhorst al aanwezig, dit kan gebruikt worden in andere gemeentes in Nederland, vooral gemeentes die nog weinig afval scheiden.

Een aantal opmerkingen/aanvullingen


Mogelijkheid om blik te scheiden in de openbare ruimte (3 keer genoemd). Locaties van een aantal afvalbakken is ondoordacht, met name het plaatsen van de bak voor modezaak en het weghalen bij ijssalon (2 keer genoemd).Meer controleurs op illegale afvaldump, vooral buitengebied is veel afval (1 keer genoemd).

34 van 36

Bijlage 3 – Raming kosteneffecten bij maximaal 3 fracties

besparing:

Deventer afvalbakken (wijk2) Aandeel Tonnage Kosten Rest 86% 86 € -140,00 Plastic 9% 9 € 430,00 Blik 5% 5 € 117,00

besparing:

Deventer afvalbakken (wijk5) Aandeel Tonnage Kosten Rest 88% 88 € -140,00 Plastic 7% 7 € 430,00 Blik 5% 5 € 117,00

besparing:

€ -9.100 € 9.030 € 1.638 € 1.568 € -15.568 111%

€ -12.040 € 3.870 € 585 € -7.585 € -6.415 46%

€ -12.320 € 3.010 € 585 € -8.725 € -5.275 38%


Deventer straatvuil (wijk2) Aandeel Tonnage Kosten Rest 65% 65 € -140,00 Plastic 21% 21 € 430,00 Blik 14% 14 € 117,00

35 van 36

Bronckhorst afvalbakken (centrum) Aandeel Tonnage Kosten Rest 87% 87 € -140,00 Plastic 10% 10 € 430,00 Drankkarton 3% 3 € -40,55

besparing:

Bronckhorst afvalbakken (buitengebied) Aandeel Tonnage Kosten Rest 84% 84 € -140,00 Plastic 11% 11 € 430,00 Drankkarton 5% 5 € -40,55


besparing:

36 van 36

€ -12.180 € 4.300 € -122 € -8.002 € -5.998 43%

€ -11.760 € 4.730 € -203 € -7.233 € -6.767 48%

(Zwerf)afval = grondstof. Gemeente Deventer & Bronckhorst

Recommend Documents