Houtige biomassa, afval of grondstof?

Verslag

Houtige biomassa, afval of grondstof? Bijeenkomst netwerk voor duurzame lokale energie in Gelderland

23 juni 2011

1

Bijeenkomst netwerk voor duurzame lokale energie in Gelderland Houtige biomassa, afval of grondstof? Ontvangst door Piet de Vrije, directeur Patrimonium Woonstichting Patrimonium is de corporatie met het zonnetje. Piet de Vrije heet alle aanwezigen hartelijk welkom in het kantoor in Veenendaal. Patrimonium is al meer dan 10 jaar actief op het gebied van duurzaamheid en het energie zuinig maken van woningen. Hierdoor zijn zij ook betrokken geraakt bij het netwerk voor duurzame lokale energie. Directeur de Vrije vertelt aan de hand van een presentatie over de ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie die Woonstichting Patrimonium op dit moment doormaakt.

Verslag netwerkbijeenkomst voor duurzame lokale energie in Gelderland – 23 juni 2011 bij Patrimonium te Veenendaal

2

Programma 10.00

Welkom door Piet de Vrije, directeur Patrimonium Woonstichting en Johan Willemsen, Provincie Gelderland

10.10

Kennismaking door Dorien Brunt, Wing

10.30

Achtergrond factsheets/toolbox. Door Johan Willemsen, Provincie Gelderland

10.35

Biomassa: afval of grondstof? Het nationaal kader afval door Martin van Nieuwenhoven, Agentschap NL Ervaringen van gemeenten met het afvalvraagstuk en de invulling van provinciale kaders. Hoe gaan jullie er in de praktijk mee om?

11.15

Toolkit vergunningverlening: Johan Willemsen en Jaap Koppejan, Provincie Gelderland. Check door gebruikers op gebruiksvriendelijkheid.

12.45

Lunch en presentatie Patrimonium door Kadir Aydogan, Woonstichting Patrimonium

13.15

Excursie naar houtinstallatie Oranjetoren, Patrimonium.

14.15

Afsluiting


3

Welkom namens provincie Gelderland door Johan Willemsen Gemeenten en provincies hebben een gemeenschappelijke opdracht op het gebied van duurzame energie. Dit is de reden dat we nu opnieuw bij elkaar zijn. Vorig jaar heeft de provincie samen met ontwikkelaars en voorlopers een verkenning gedaan in het project ‘Op eigen hout’. Toolboxen zijn ontwikkeld voor beleid en voor vergunningverlening op het gebied van houtgestookte warmtecentrales. De toolboxen moet aansluiten bij de gebruikers (beleidsmakers en vergunningverleners van gemeenten) vandaag ontvangt de provincie graag reflexie en intervisie van gemeenten op de ontwikkelde toolboxen; voldoet het product wat is ontwikkeld aan de eisen van de gebruikers? Tevens worden de factsheets die ontwikkeld zijn door AgentschapNL besproken. De ontwikkelaars die ook aanwezig zijn kunnen de aanvragers van vergunningen zijn. Ook zij kunnen vandaag aangeven of deze factsheets bijdragen aan een soepeler vergunningverlening. Op donderdag 15 september vindt de tweede netwerkbijeenkomst plaatst. Deze is meer gericht op beleidsmedewerkers die we willen informeren en kennis laten delen.

Kennismaking Aan de aanwezigen is gevraagd om op de getekende kaart van de provincie Gelderland aan te geven door middel van een kaartje in welk gebied en bij welk project ze betrokken zijn (geweest).

 Martin van den Berg van Gemeente Epe: zwembad de Koekoek wordt gestookt op snippers uit de regio. De

installatie werkt aan eind van het jaar.  Rob Polman, Welling Ceasar maakt machines om chips te produceren: wij kijken naar de kwaliteit van chips.

We zijn geïnteresseerd in de ontwikkeling van en kosten van chips en pellets.


4

 Jan Iepsma: houtgestookte pelletketel bij woningen in Zevenaar. AgentschapNL had praktijkdag naar

wooncomplex in Zevenaar.  Fred Hakvoort: is buurman van hout gestookt wooncomplex in Zevenaar en zijn bedrijf BKV bv heeft zelf een



 





kleine centrale gestookt op houtsnippers. BKC is leverancier van houtsnippers. Essent blijft op houtpellets stoken in de woonwijk. In de woonwijk staat een houtketelhuis met diverse ketels gestookt op verschillend materiaal. BKC levert als buurman houtsnippers. Fred Hakvoort is verder betrokken bij het opzetten van een Biobos projecten en duurzame inrichting van bedrijventerreinen. Alfons Bouwman, Provincie Brabant: In Brabant een project uitgevoerd waarin gekeken werd naar de beschikbaarheid van biomassa; ieder moet in eigen behoefte kunnen voorzien. Zorg dat de toestroom gegarandeerd is. Er is een enorm areaal wat niet noodzakelijk beschikbaar komt en het is verontrustend om te zien wat de kosten zijn om dit materiaal beschikbaar te maken voor verwerking. Marloes Hulzink, gemeente Voorst: Op dit moment ligt er een vraag van een particulier bij de gemeente en kijken we samen met de provincie naar de mogelijkheden. Jan Demmer, Jalo Biopellets: heeft plannen om een pelletsfabriek te bouwen in Almelo maar dat stokt nog wat op afzet gebied. In Denemarken, waar Jan woont, stookt men al veel langer op hout. Jan dacht dat de ontwikkelingen in Nederland sneller zou gaan. Stoken op hout is rendabel en concurrerend met stoken op gas. In Overijssel en Gelderland liggen de grondstoffen. Theo Tijsse Klasen, Stadregio Arnhem-Nijmegen: vorig jaar ook bijeenkomsten van Op eigen hout geweest. Binnen de stadsregio houdt Theo zich bezig met biomassa en op dit moment met de nadruk op gas-groen projecten. De mogelijkheden die er zijn blijven nu een beetje liggen door vertraging in de ontwikkeling van de Waalsprong maar ik wil dit weer vlot trekken. Wat heb je nodig? Kennisdeling van zo’n woonstichting, hoe kan je dit vertalen naar woonstichtingen bij ons in de stadsregio? Jaap van den Briel, Probos: Wij kijken vooral erg naar waar het hout vandaar komt bijvoorbeeld het resthout van laag hangend fruit. Het schuift langzaam op naar aanplanten van hout, ook houtwallen en richting bos verder. Er zijn veel stappen te nemen maar de kosten worden wel hoger. de prijs is stijgende. Wij zeggen: begin! Hoe kan je voorkomen dat partijen lokaal voor zichzelf oogsten maar het bos van de buren wordt niet benut. In Salland kijken Agrarische Natuurverenigingen samen met gemeenten of ze houtafval kunnen koppelen.

Biomassa: afval of grondstof? Het nationaal kader afval door Martin van Nieuwenhoven, Agentschap NL

De Europese Kaderrichtlijn Afval (KRA) is het beleidskader waarin wordt bepaald of iets afval is of niet. De lidstaten hebben echter ruimte om richtlijnen op te stellen voor de wijze waarop er omgegaan wordt met afval. Het blijkt een lastig onderwerp omdat de wet nauwelijks aankooppunten biedt voor de verschillende afval stromen.


5

De Raad van State heeft al eens veel ruimte gegeven op het gebied van bedrijfsafval; er waren nauwelijks milieu risico’s en het ‘afval’ kon als niet-afval geëxporteerd worden naar Zweden. Deze afspraak bleek in strijd met Europese afspraken. Ook hout is regelmatig onderwerp van gesprek : hoe om te gaan met schoon hout, snoeihout, hout uit stadsparken en uit landschapsonderhout, hout uit zagerijen, etc. Twee jaar geleden bleek al dat provincies hier niet gelijk mee omgaan. Sommige provincies zijn strikter dan anderen. Er is toen een (interprovinciale) werkgroep ingesteld met experts op het gebied van vergunningverlening. Het doel was om een gezamenlijke aanpak te ontwikkelen voor vergunningverlening.

Voor uitsluiting voor schoon hout is deze sheet relevant. Dit is de Nederlandse vertaling van de Kaderrichtlijn Afval op dit punt

In deze bepaling komen 4 criteria naar voren. We zoeken naar ruimte voor het schone hout.


6

Aard van materiaal Hierin worden den lidstaten een handreiking geboden hoe de KRA te gebruiken . Bij schoon hout is er eigenlijk geen probleem! Oorsprong van materiaal De Nederlandse vertaling wijkt af van Engelse vertaling. Bij de Nederlandse vertaling is het woord ‘rechtstreeks’ toegevoegd. Probos: er zijn houtbedrijven die schoon hout krijgen uit het bos wat ze verwerken. Zij hebben resthout, valt dit nou wel of niet hierbinnen? Door het woord ‘rechtstreeks’ ontstaat verwarring. De Engelse versie is door de milieuraad vastgesteld en is de wettige tekst. Op dit moment loopt een verzoek tot aanpassing van de Nederlandse tekst, dit kan nog lang duren. Voor de EU wet is de Engelse tekst bindend. De Staatssecretaris zoekt ook naar mogelijkheden om de schoon houtafvalstromen breder toe te passen. Opmerkingen/vragen:  de aard van materiaal zou meer bepalend moeten zijn dan de oorsprong van het materiaal.  zijn wij illegaal bezig? Volgens deze tekst wel maar we zoeken naar mogelijkheden hoe hier mee om te gaan. Het is ook verschillend per provincie: Drenthe kijkt bijvoorbeeld heel scherp naar de aard van het materiaal maar de provincie Gelderland kijkt naar de herkomst van materiaal.  Voorheen had de provincie Brabant een specialist die heel strikt was maar nu houdt Brabant meer richting van Drenthe aan omdat deze beter werkbaar is. Het probleem is dat als een vergunning toch bij de rechter komt , deze naar letterlijke wettekst kijkt. Dan wordt het toch snel als afval gedefinieerd. We willen meer afstemming tussen partijen zodat we niet bij de rechter terecht komen.  Laten we het probleem niet groter maken dan het is: ook al is het afval dan maakt dat niets uit. Aan de kwalificatie afval hebben we administratieve verplichtingen gekoppeld. Het maakt de ontwikkeling niet onmogelijk , maar wel veel moeilijker.  Administratieve verplichtingen zijn een hindernis die maakt dat initiatieven blijven liggen. Voorbeeld: pellet fabrikanten hebben houtafval wat als het gedroogd wordt verstookt kan worden. Hierdoor wordt de gehele fabriek opeens een afvalverwerkend bedrijf waarbij enorme administratieve verplichtingen komen. Hierdoor kiest men voor het afvoeren van het houtafval in plaats van hergebruik. Reactie Martin van Nieuwenhoven: dit moeten we toetsen; is het werkelijk afval of is het een bijproduct van het productieproces?  Wij zijn aangemeld als afvalverwerkers zelfs nu we alleen schoon hout verwerken. Wij hebben nu een milieuvergunning gekregen met heel veel administratieve verplichtingen, als de regelgeving verandert geldt dit dan ook voor ons, wordt het dan ook voor ons eenvoudiger? Ja dat zeker, het zal veel administratie schelen en het is de moeite om onder de nieuwe regelgeving te komen.  We komen uit de situatie waar afvalstoffen een ruim begrip was. Nu krijgen we meer mogelijkheden tot het uitsluiten van soorten waardoor meer kansen ontstaan.


7

Verzoek om meer ruimte te creëren waardoor de focus meer op de aard van het materiaal komt te liggen.

Hier wordt juist weer heel breed gedacht en is geen enkele uitsluiting/beperking.


8

Voor de Nederlandse situatie zal dit punt weinig problemen geven. Altijd de optie om dit in MER uitgebreid aan de orde te stellen.

Zijn andere landen ook zo streng? Engeland heeft al geruime tijd Position Papers met aanwijzing voor overheden hoe met bepaling om te gaan. Dit hebben ze voor schoon hout.

Hier wordt ingezoomd op de aard van het materiaal.

Wanneer is het geen afval? Men kijkt dan naar de toepassing. Engeland kijkt dus naar aard van materiaal en de toepassing hiervan waardoor je heel veel kanten op kan, deze oplossing is op de praktijk gericht. Zo was het al voor de KRA in werking trad.


9

Duitsland heeft een behoorlijke subsidiering op de levering van energie uit hout. Dit geeft een ongelijke marktsituatie. De Duitsers hebben de tekst letterlijk overgenomen maar in de toelichting wordt wel ruimte gecreëerd. Het begrip landbouw zien ze ruim; landschapfsplege. In de toelichting geven ze aan hoe met de KRA om te gaan. Hoe kunnen we in Nederland ook de sprong maken van juridische mogelijkheden naar de praktijk? 1. Door te Bekijken of we in de vertaling ruimte kunnen krijgen. Dit kan een langdurig traject zijn maar dit gaan we wel proberen want dan hebben we het ook goed geregeld. 2. Door nationale regels te creëren waarin we de ruimte zoeken. Bijvoorbeeld een regeling hoe met schoon hout om te gaan. Hiervoor is eenstemmigheid nodig binnen de provincies en zekerheid dat men ook echt van plan is hier mee om te gaan. Als we zo’n regeling opstellen moeten we hem ook notificeren. Het helpt natuurlijk dat we weten dat in andere landen al verruiming is verkregen. Binnen de commissie is het van belang om zoveel mogelijk reststoffen in de kringloop te houden. 3. Door op basis van verzoeken een beoordeling geven; dan is er niets geregeld maar kan er wel mee worden omgegaan. Dit zijn mogelijkheden om in de lastige criteria ruimte te maken. Afstemming tussen provincies  Brabant is voorstander van de ruime interpretatie maar de risico’s zijn voor de aanvrager zelf. Brabant zegt eigenlijk altijd dat iets afval is maar geeft ook alle ruimte. De gemeenten verlenen de vergunningen en de provincie vraagt geen dossiers op.


10

 Gelderland sluit voor groot deel aan bij Brabant; het risico ligt bij de aanvrager en de gemeente Wabo-

coördinator), de provincie staat aan de kant.  Laat IPO en VNG aan rijk vragen om een regeling voor de vergunningverlening. De commissie zegt dat er

ruimte moet komen om zaken te regelen.  Lidstaten kunnen eigen regelingen instellen. Het ministerie voert besprekingen met verschillende partijen.

Vragen om op basis van de handleiding van de commissie een voorzet te maken voor de criteria om een ‘end of waste’ regeling te verkrijgen. Dit moet met name via VNG gerealiseerd worden.

Factsheets vergunningverlening: Check door gebruikers op gebruiksvriendelijkheid Door Johan Willemsen, Provincie Gelderland De toolbox vergunningverlening die vorig jaar door de provincie Gelderland is opgesteld zal gekoppeld worden aan de factsheets Bio-energie van AgentschapNL. De factsheets zijn leidend en de provincie zal commentaar geven op de inhoud. Het doel van de toolbox en de factsheets is dat deze de gemeente behulpzaam zullen zijn in het vergunningverleningtraject. De Bio-energie factsheets worden nog aangevuld met factsheets uit de Natuurbeschermingswet. Een protocol waarmee gemeenten én bedrijven zelf kunnen toetsen wordt ontwikkeld en zal in de toekomst online beschikbaar gesteld worden. De verbranding van hout kan milieuhinder voor de omgeving veroorzaken waarbij een kleine houtkachel natuurlijk een andere impact op het milieu heeft dan een grote installatie. Ook is het mogelijk dat rekening gehouden moet worden met emissie bijvoorbeeld nabij een Natura2000 gebied. Extra stikstofdepositie kan een reden zijn om een vergunning te weigeren. Overige aspecten van een milieuvergunning:  Emissie – Luchtemissie - Externe veiligheid - Energie besparing en efficiency – Afvalstoffen – Wateremissie Bodem emissie - Geluid emissie  Gebruik dezelfde uitgangspunten zoals bij de NB wet Opmerkingen/aanvullingen/vragen betreffende de factsheets  Het verbranden van snippers of pellets heeft beiden te maken met luchtemissie en geluidemissie maar verbranding van snippers geeft een grotere emissie dan pellets. In Duitsland houden ze rekening met het soort verbranding. Bij het indienen van de aanvraag tot vergunning wordt een strategische keuze gemaakt bij het kiezen voor pellets of ander materiaal. De emissie moet altijd voldoen aan de bestaande weten regelgeving.  Tip: Maak expliciet onderscheid tussen verbranding van snippers en pellets voor emissies; Europese richtlijnen/omvang ketel.  Het is belangrijk dat de manier van vergunningverlening transparant en gelijk luidend wordt; de factsheets en dit soort bijeenkomsten dragen hieraan bij. Zorg dat de vergunningverlening in de verschillende provincies en gemeenten niet zo ver uit elkaar liggen.  Denk aan maatwerk: maak ruimte voor maatwerk  Voor wie zijn de factsheets? Voorheen werd gewerkt met het handboek voor vergunningverleners. De factsheets zijn een update hiervan en zijn nog steeds voor de vergunningverleners. Voor de toekomst wordt ook gedacht aan factsheets voor initiatiefnemers.  Zorg voor afstemming tussen vergunningverlener en initiatiefnemer  Woonstichting Patrimonium heeft alle informatie betreffende het vergunningverleningtraject op hun website gepubliceerd. http://www.patrimonium-veenendaal.nl/page.asp?id=377311&pid=5379&mid=8815  Openbaar maken van bedrijfseconomische gegevens voorlopers geven perspectief aan initiatiefnemers  Vrijkomende afvalstoffen: in het as kan een zeer kleine en geconcentreerde hoeveelheid kwik voorkomen waardoor het as zwaar chemisch afval is geworden maar in Zweden en Duitsland gaat het as gewoon terug naar het bos als een natuurlijke meststof (na eest een analyse).


11

 Is as gevaarlijk afval? Wat voor een soort afval is het en wat kan ermee gedaan worden? Dit onderwerp

toevoegen aan de factsheets.  Gesloten kringlopen: als we alles wat mogelijk is als natuurlijk afval uit de natuur halen ontstaat een probleem

met biodiversiteit  Omgevingseffecten misschien via MER lijn volgen (gesloten kringlopen).  Het bepalen van de materiaalsoort (afval/niet afval) is nu gebaseerd op wet Milieubeheer, hier kan een toevoeging bij richting Kader Richtlijn Afval.  Verwijzen naar website www.agenschapnl.nl voor de meest actuele situatie De factsheets helpen om een aantal zaken goed op een rij te krijgen, met name vergunningverlening voor de agrarisch sector. De factsheets geven een mooi overzicht waaraan gedacht moet worden.

Presentatie Kadir Aydogan van Patrimonium Woonstichting De PowerPoint presentatie van Kadir Aydogan is als pdf bestand te downloaden op de website van Duurzame lokale energie Gelderland: http://duurzamenergiegelderland.wing.nl/lerend_netwerk/netwerkbijeenkomsten/bijeenkomst_23_juni_2011

Stoken op hout begint met het overtuigen van heel veel partijen; de architect, de energie installateur, de kachel leverancier, adviseurs, de gemeente. Het hele project ‘Oranjetoren’ is van start gegaan met heel veel vragen. En dan nog niet te denken over het traject van vergunningverlening. In Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden is het heel normaal om volledig op hout te stoken. Wij zijn met de kachel leverancier in Denemarken gaan kijken om ook de installateur en adviseur te overtuigen dat stoken op hout ook in Nederland mogelijk is. Wij als Patrimonium doen dit om te laten zien dat op houtpellet stoken ‘gewoon’ mogelijk is, dat duurzaam stoken toepasbaar is. We hebben bij het ontwikkelen van dit project geen subsidie gekregen omdat de gemeente van mening was dat het niets nieuws was en dat het wordt al overal toegepast wordt. Waarom dan de vergunningverlening toch zo moeilijk was is niet duidelijk. Nu bij het derde project gaat de vergunningverlening een stuk makkelijker en sneller. Bewoners van de houtgestookte projecten merken geen enkel verschil tussen stoken met hout of gas behalve dan in de afrekening. Hout stoken is 40% goedkoper! 1 Kuub gas is gelijk aan energiewaarde van 2 ton pellets. Voor gelijke energie output betaal je voor gas 70 cent en voor houtpellets 36 cent (is 40%).


12

Inmiddels zijn er al heel wat woonstichtingen geweest die belangstelling hebben getoond voor onze projecten maar of het al navolging heeft gekregen weet Patrimonium niet. In de visie van Patrimonium wordt de filosofie over duurzaamheid en milieu beschreven.

Excursie naar houtinstallatie Oranjetoren, Patrimonium

Wooncomplex Oranjetoren in Veenendaal bestaat uit een woontoren met 60 (42 huur / 18 koop) appartementen en een stallinggarage met 32 parkeerplaatsen. Het complex wordt samen met de naastgelegen portiekflat verwarmd door een houtpelletketel. Het complex heeft een energieprestatie coëfficiënt van 0,38.

De installateur van de ketel geeft aan de aanwezigen uitleg over het de aanvoer van de pellets en afvoer van het as. Bij het ontwerp van het wooncomplex is rekening gehouden met de vrachtwagens die de pellets komen leveren. Hiervoor is een ruime aanvoer route gemaakt waar de vrachtwagens veilig kunnen laden (as) en lossen.

De geleverde pellets worden buiten het wooncomplex gestort in een ondergrondse opslagruimte. Van hieruit wordt de ketel automatisch gevoed met de benodigde hoeveelheid pellets.

Naast Oranjetoren staat de portiekflat die ook geheel verwarmd wordt door de houtpelletketel van Oranjetoren. De portiekflat bestaat uit 14 woningen, (12 huur /2 koop). De aan de andere kant gelegen basisschool voor speciaal onderwijs zou ook volledig verwarmd kunnen worden door de installatie van Oranjetoren maar de school heeft het aanbod hiervoor afgeslagen.


13

De as wordt verzameld in grote aszakken. Deze worden via de ondergrondse opslagruimte geladen op de afvoerende vrachtwagen. De opslagruimte wordt van buitenaf geopend.

De ketelruimte van Oranjetoren is extreem groot omdat deze ruimte is ontworpen voor plaatsing van 2 ketels. Uiteindelijk is dit één ketel geworden met een grote capaciteit. In toekomstige vergelijkbare projecten zal men toch kiezen voor 2 ketels in verband met continuïteit van stoken (in geval van nood).

De houtpelletketel van Oranjetoren. Moto van Patrimonium:  Waar een wil is, is een weg!  Ambitie!  Daadkracht!  Niet zoeken naar bezwaren, maar naar oplossingen.  Opdrachtgever/ Bestuurders moeten ambities vooraf taakstellend maken


14

Bijlage

Deelnemerslijst

Agentschap NL

Matte

Brijder

Agentschap NL

Jan

Iepsma

Agentschap NL

Martin

BKC bv

Fred

Hakvoort

Gemeente Doetinchem

Linda

Nieuwenhuis

Gemeente Ede

Frank

Toemen

Gemeente Epe

Martin

Gemeente Oude IJsselstreek

Anneke

Droog

Gemeente Oude IJsselstreek

Marcel

Mellendijk

Gemeente Voorst

Marloes

Hulzink

Jalo Biopellets

Jan

Demmer

Jalo Biopellets

Louis

Welhuis

Patrimonium Woonstichting

Kadir

Aydogan

Probos

Jaap

Provincie Brabant

Alfons

Provincie Brabant

Dirk

Provincie Gelderland

Jaap

Koppejan

Provincie Gelderland

Johan

Willemsen

Stadsregio Arnhem Nijmegen

Theo

Tijsse Klasen

Wellink Caesar

Rob

Polman

Wing

Dorien

Brunt

Wing

Ingrid

Versteegen

van

van den

van den

Nieuwenhoven

Berg

Briel Bouwman

van der

Kroef


15

Houtige biomassa, afval of grondstof?

Recommend Documents