binnenwerknieuw.qxp
6-4-2005
9:04
Pagina 3
ISBN: 90 8560 006 5 BV Uitgeverij SWP
Families First Handleiding voor gezinsmedewerkers
Han Spanjaard Marianne Haspels
binnenwerknieuw.qxp
6-4-2005
9:04
Pagina 7
INHOUD Inleiding
11
1. 1.1 1.2 1.3
14 14 16 18 18 20 22 24 26 27 30 31 31 32 35 36 40
1.4
1.5 1.6 1.7 1.8
De basis van Families First Filosofie van Families First Kenmerken van Families First Competentiemodel 1.3.1 Factoren die competentie beïnvloeden 1.3.2 Ontwikkelingstaken 1.3.3 Competentieanalyse 1.3.4 Competentievergroting Leertheorieën 1.4.1 Operante leertheorie 1.4.2 Cognitieve leertheorie 1.4.3 Sociale leertheorie 1.4.4 Zelfmanagementtheorie Systeemdenken Sociale netwerkbenadering Crisisinterventie en veiligheid Samenvatting
2. Start en fasering 2.1 Start van de hulp en opbouwen van een werkrelatie 2.1.1 Meerzijdig partijdig 2.1.2 Introductie per telefoon 2.1.3 Eerste contact met het gezin 2.1.4 Kalmeren van gezinsleden 2.2 Fase 1: informatiefase 2.3 Fase 2: veranderingsfase 2.4 Fase 3: afrondingsfase 2.5 Overzicht
41 43 43 44 46 48 49 50 51 52
3. Informatie verzamelen 3.1 Basisvaardigheden voor het verzamelen van informatie 3.1.1 Observeren 3.1.2 Algemene gesprekstechnieken 3.1.3 Actief luisteren 3.1.4 Bespreken van de veiligheid van kinderen 3.1.5 Observeren uit de tweede hand
54 54 54 56 59 61 62
Inhoud
7
binnenwerknieuw.qxp
6-4-2005
9:04
Pagina 8
3.2 Hulpmiddelen voor het verzamelen van informatie 3.2.1 Introductie van hulpmiddelen 3.2.2 Vragenlijsten 3.2.3 Dagelijkse Routine Interview 3.2.4 Genogram 3.2.5 Formulier ‘veiligheid in het gezin’ 3.2.6 Wenskaarten
63 63 64 65 68 68 69
4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8
Informatie analyseren en doelen stellen Rol van de gezinsmedewerker Analyse van de veiligheid Competentieanalyse Probleemanalyse Doelen Werkpunten Gezinsleden motiveren Verslaglegging
75 75 76 79 82 84 87 89 93
5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
Taakverlichting Praktische hulp Mogelijkheden voor materiële hulp Structuur bieden Verstrekken van informatie Voorbewerken van de omgeving Tot slot
94 94 95 97 99 101 101
6. 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6
Veiligheid en kindermishandeling Veiligheid bij aanvang van de hulp Voorzorgsmaatregelen bij onveilige situaties Vergroten van veiligheid Signalering van kindermishandeling tijdens de hulp Herstel van veiligheid Tot slot
102 103 104 105 107 109 115
7. 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6
Vaardigheden leren ‘Waaroms’ Feedback op adequaat gedrag Instructie en gedragssuggestie Model staan Gedragsoefening Verschillen tussen kinderen, jongeren en ouders
116 117 117 118 124 125 128
8
Families First
binnenwerknieuw.qxp
6-4-2005
9:04
Pagina 9
8. Gedachten en gevoelens beïnvloeden 8.1 Beïnvloeden van gedachten 8.1.1 Storende en helpende gedachten 8.1.2 Gebruik van de techniek in gezinnen 8.2 Technieken voor het omgaan met gevoelens 8.2.1 Thermometer en eerste hulpkaart 8.2.2 Stop, denk en doe 8.3 Herkennen en benoemen van gevoelens
131 131 131 132 136 137 140 141
9. Problemen oplossen en keuzes maken 9.1 Stapsgewijs vragen beantwoorden 9.2 Potlood- en papiertraining 9.2.1 Potlood- en papiertraining met één gezinslid 9.2.2 Potlood- en papiertraining met het gezin
144 144 145 145 148
10. Activeren van het sociale netwerk 10.1 Sociale ondersteuning en sociaal netwerk 10.2 In kaart brengen en analyseren van het netwerk 10.3 Netwerkschema en netwerklijst 10.4 Interventies gericht op het activeren van het sociale netwerk 10.5 Conflictbemiddeling
152 152 153 154 159 159
11. Opvoedingsvaardigheden 11.1 Vergroting van de opvoedingscompetentie 11.2 Basisvaardigheden: observeren en aansluiten 11.3 Communicatievaardigheden 11.4 Opvoedingsvaardigheden gericht op gedragsverandering bij kinderen 11.4.1 Adequaat gedrag versterken en aanleren 11.4.2 Inadequaat gedrag verminderen of stoppen 11.5 Gedragskaart en beloningen 11.6 Gedragsverandering bij adolescenten 11.7 Bedenkingen van ouders
163 164 171 172 175 175 178 183 187 189
12. Werksituatie van de gezinsmedewerker 12.1 Contact met de teamleider 12.2 Contact met collega’s 12.3 Handelen in situaties waarin geweld dreigt of plaatsvindt 12.4 Onregelmatigheid en beschikbaarheid 12.5 Helpende gedachten en handelingen 12.6 Samenvatting
193 193 195 195 198 199 202
13. Afsluiting en follow-up 13.1 Afsluiting 13.2 Vervolghulp 13.3 Eindrapportage 13.4 Follow-upbezoeken en nazorg
203 203 205 206 208
Inhoud
9
binnenwerknieuw.qxp
6-4-2005
9:04
Pagina 10
14. Kwaliteitsbewaking en varianten van Families First 14.1 Streven naar kwaliteit 14.2 Enkele resultaten uit onderzoek 14.3 Kwaliteitstoetsing Families First 14.4 Verschillende varianten 14.4.1 Families First en andere gezinsgerichte hulpvormen 14.4.2 Is Families First ook geschikt voor andere doelgroepen? 14.5 Het laatste woord
210 211 214 216 220 220 222 224
Literatuur
227
Over de auteurs
230
10
Families First
