biologischefolder.xp
30-05-2007
10:04
Pagina 1
FEITEN OVER BIOLOGISCHE GEITEN Info over de geitenmelksector
Alles over productie, verwerking en afzet
biologischefolder.xp
30-05-2007
10:05
Pagina 2
De melkgeit is terug
Kenmerken van de melkgeit In Nederland wordt voor de geitenmelk
De melkgeit in Nederland is
voornamelijk het geitenras ‘Saanen’ gehouden.
terug van weggeweest. In de
De geiten zijn wit, en wat groter dan geiten van andere
eerste helft van de vorige eeuw
rassen. Een geit is net als een koe een herkauwer met vier magen. Ze zijn
hielden gezinnen vaak geiten
daardoor erg goed in het verteren van plantaardig voedsel. De in Nederland
om zelf de melk te gebruiken.
gehouden melkgeiten eten vooral gras en maïs. Daarnaast krijgen ze kracht-
De melkgeit werd toen wel
voerbrokjes, die voor extra energie en eiwit zorgen.
spottend de ‘armeluis-koe’ genoemd. Na 1940 maakte
Na de eerste keer lammeren begint een geit melk
geitenmelk steeds vaker plaats
te geven. Het dier is dan ongeveer een jaar oud
voor melk van de koe en
en krijgt meestal twee of drie lammetjes. De
werden geiten vooral nog
draagtijd bij geiten is ongeveer vijf maanden.
als hobby gehouden.
De geitlammeren worden voor het eerst gedekt als ze zeven maanden oud zijn. Het dekken gebeurt door speciaal geselecteerde bokken. Meestal op natuurlijke wijze, maar ook wel via kunstmatige inseminatie. De bokjes die niet worden ingezet voor de fokkerij gaan naar speciale bedrijven om afgemest te worden voor de vleesproductie.
In de afgelopen twintig jaar zijn er in Nederland veel professionele melkgeitenhouderijen bijgekomen,
De geit wordt elk jaar opnieuw gedekt. Zo kan ze weer lammeren en
en daarmee een nieuwe bedrijfstak binnen de
blijft de melkproductie op gang. Als een melkgeit goed verzorgd en
Nederlandse landbouw. Vooral de kaas van geiten-
gevoed wordt, geeft het dier ongeveer 900 kilogram melk per jaar.
melk is erg in trek. Inmiddels telt ons land al
2
ongeveer 375 professionele bedrijven met melkgeiten.
Ter vergelijking: een melkkoe geeft per jaar bijna
De melkgeit is terug in Nederland!
tien keer zoveel melk als een melkgeit. 3
biologischefolder.xp
30-05-2007
10:05
Pagina 4
Keurmerken
Als aan de eisen van biologische productie is voldaan, krijgt het product een biologisch keurmerk. De keurmerken worden afgegeven na controle van een bevoegde instantie, en
Biologische melkproductie
Ongeveer 10% van de Nederlandse
komen op de verpakking.
geitenmelk wordt biologisch geproduceerd. Daar heeft Europa vaste regels voor
Biologische producten krijgen na goedkeuring
opgesteld.
van de stichting SKAL het EKO keurmerk. Voor biologisch dynamische producten is
Bij de biologische productiemethode wordt veel rekening
er het keurmerk van de stichting Demeter.
gehouden met milieu en dierwelzijn. Dit zorgt voor
Daarnaast mogen de producten
smakelijke, gezonde en verantwoorde landbouwproducten.
het EU-logo voor biologische productie voeren.
Biologisch gehouden melkgeiten mogen alleen biologisch geteeld ruwvoer zoals gras en maïs eten. Daarnaast krijgen ze een beperkte hoeveelheid krachtvoer met biologische
Huisvesting
componenten. Bij de teelt van dit voer zijn geen kunstmest en chemische
Een gemiddeld melkgeitenbedrijf telt 500
bestrijdingsmiddelen gebruikt.
geiten. De melkgeiten worden meestal in grote groepen in een stal op stro gehouden. Biologisch gehouden geiten moeten ook in
Diergeneesmiddelen zoals antibiotica mogen niet
Er zijn ook bedrijven die
preventief worden toegepast,
de biologisch dynamische
en bij ziekte alleen onder
productiemethode voeren.
strikte voorwaarden. Ook
Hier worden nog meer
aan de huisvesting van
eisen gesteld. Zo mogen
de biologisch gehouden
de geiten niet worden
geiten zijn eisen gesteld.
onthoornd. Ook moet
Ze hebben bijvoorbeeld
minimaal 70% van het
meer bewegingsvrijheid
voer op het eigen bedrijf
in de stal.
geteeld zijn.
4
de wei kunnen lopen.
5
biologischefolder.xp
30-05-2007
10:05
Pagina 6
Eigenschappen van (biologische) geitenmelk
Melkwinning De geiten worden tweemaal per dag gemolken. Dat gebeurt meestal in een
De Nederlandse geitenmelk heeft gemiddeld een
speciaal gedeelte van de stal, de melkstal.
vetgehalte van 4,1% en een eiwitgehalte van
Hier worden de tweespenige geiten meestal
3,4%. In geitenmelk zit minder vet en eiwit dan
zij aan zij gemolken. Grotere bedrijven
in koemelk, en de verdeling van het vet over de
hebben soms een zogenaamde carrousel-
melk is wat fijner.
melkstal. Dit is een soort draaimolen, waarin de melkgeiten in een kring om de melker heen staan.
Het verschil in vetzuursamenstelling zorgt voor de karakteristieke smaak van geitenmelk en geitenmelkproducten.
De melk wordt vanuit de melkstal meteen naar een melkkoeltank getransporteerd. In deze tank wordt de melk opgeslagen. Om de paar
Ook de verdeling van het eiwit over de melk en de samenstelling
dagen wordt de melk opgehaald met een speciale tankauto, de rijdende
van het eiwit verschilt van koemelk. Die samenstelling zorgt ervoor
melkontvangst (RMO), voor transport naar de zuivelfabriek.
dat mensen die allergisch zijn voor koemelk soms wel geitenmelk kunnen verdragen. Met de nadruk op soms, want er bestaat ook allergie voor geitenmelk of zelfs voor beide soorten melk. Maar over het geheel gezien is geitenmelk voor de meeste mensen makkelijker verteerbaar dan koemelk.
Van alle geleverde melk wordt door de RMOchauffeur een monster genomen dat in een gespecialiseerd laboratorium wordt onderzocht.
6
De hoeveelheid melk en het vet- en eiwit-
Op dit moment is nog te weinig bekend
gehalte wordt vastgesteld. De prijs die de
over de verschillen tussen biologische
melkgeitenhouder voor de melk krijgt, hangt
en gangbare geitenmelk, om vast te
af van de geleverde kilogrammen vet en eiwit,
stellen welke van de twee gezonder is.
en een aantal kwaliteitsaspecten.
Er zijn wel aanwijzingen uit koemelk De kosten van
onderzoek dat vers weidegras goed is voor
biologische productie
het vetzuurpatroon in melk: het bevat dan
zijn relatief hoog
meer onverzadigd vet. Ook zou grasland
door alle extra eisen
met veel kruiden en bloemen de melk beter
die gesteld worden.
en lekkerder maken. 7
biologischefolder.xp
30-05-2007
Verwerking door de zuivelindustrie
10:05
Pagina 8
Het grootste deel van de in Nederland geproduceerde geitenmelk wordt geleverd aan de zuivelindustrie. Er zijn drie coöperaties die de melk verwerken en acht particuliere zuivelfabrieken.
Voor productie en verwerking van biologische melk gelden speciale eisen.
Afzet geitenzuivel
Toevoegingen aan de melk moeten biologisch geproduceerd zijn en het gebruik van schimmelwerende middelen op de kaaskorst is bijvoorbeeld verboden.
Verreweg het grootste deel van Nederlandse geitenmelk wordt verwerkt tot geitenkaas. Er wordt harde, half harde en zachte
Kort houdbare producten, zoals
kaas van gemaakt, in allerlei varianten. Van jonge (zes weken)
consumptiemelk en karnemelk,
tot zeer oude (twaalf maanden) harde kaas, al dan niet met
worden bijna altijd binnen
toegevoegde kruiden. Van de halfharde en zachte kaas bestaat
Nederland verkocht. De biologische
een enorme variëteit aan schimmel- en kruidenkaasjes.
varianten zijn onder andere in de natuurvoedingswinkels te vinden.
Geitenkaas heeft niet de gele kleur die koemelkkaas heeft. Deze kleur wordt namelijk veroorzaakt door de van nature in de melk aanwezige
Geitenkaas wordt
stof caroteen, een voorstadium van vitamine A. Geitenkaas is wit,
in Nederland
omdat de geit de caroteen al omgezet heeft in het kleurloze
via supermarkten,
vitamine A. Geitenkaas is vrijwel altijd gemaakt van volle, niet
kaasspeciaalzaken en
afgeroomde geitenmelk.
natuurvoedingswinkels verkocht. Daarnaast is geitenkaas een belangrijk exportproduct.
Geitenmelk wordt ook verwerkt tot consumptiemelk,
Een groot deel wordt geëxporteerd
karnemelk, yoghurt en kwark. In principe is het mogelijk
naar andere Europese landen.
om alle producten die uit koemelk worden vervaardigd ook uit geitenmelk te maken. Het assortiment aan
8
geitenzuivel is de laatste jaren dan ook een stuk groter
Duitsland heeft altijd veel
geworden, en van de meeste producten is ook een
belangstelling voor biologische
biologische variant verkrijgbaar.
producten, zoals geitenkaas. 9
biologischefolder.xp
30-05-2007
Verwerking op de boerderij
10:05
Pagina 10
Sommige bedrijven leveren niet aan een zuivelfabriek, maar verwerken de melk zelf.
Kaasbereiding
Zoals gezegd is kaas het hoofdproduct van de geitenmelksector. Het maken van
Meestal produceren ze alleen kaas, soms ook
geitenkaas verschilt niet veel van de manier
een breed assortiment aan geitenzuivel. Er zijn
waarop koemelkkaas gemaakt wordt.
relatief veel van deze boerderijzuivelbereiders die biologisch te werk gaan.
Stap 1 - Het stremmen van de melk Er wordt stremsel en zuursel aan de melk
Boerderijzuivelbereiders produceren vaak specifieke soorten geitenkaas
toegevoegd. Zo krijgt het langzaam een meer
en verkopen het zelf, bijvoorbeeld via een eigen winkel op de boerderij.
vaste structuur.
Vaak gaat het hierbij om streekgebonden kaassoorten of kruidenkazen.
Stap 2 - Het aftappen van wei en het persen van de kaas Het vrijkomende vocht, de wei, wordt afgetapt en uit de kaas geperst. Hoe harder geperst, hoe harder de kaas. Soms worden kruiden zoals komijn, brandnetel, of zelfs honing toegevoegd.
Stap 3 - Het pekelen van de kaas Harde en zachte kazen worden gezouten door ze in een pekelbad te leggen. Schimmelkazen worden geënt met schimmelcultures. Zo worden bijvoorbeeld ook brie en camembert gemaakt van geitenmelk.
Stap 4 - Het rijpen van de kaas Op het bedrijf van een
De kaas moet rijpen. De rijpingsduur en temperatuur
boerderijzuivelbereider
verschilt per kaassoort. Sommige zachte kaassoorten
zijn alle stadia van de
rijpen slechts zes tot zeven dagen bij een temperatuur
productie zichtbaar,
van elf graden, de meeste harde kaassoorten rijpen bij
van de melkgeiten tot
een hogere temperatuur en veel langer. Een oude, harde
en met het eindproduct.
geitenkaas heeft tien tot twaalf maanden nodig om tot rijping gekomen.
10
11
biologischefolder.xp
30-05-2007
10:05
Pagina 12
Geitenmelksector in Nederland • 375 producenten, waarvan er 65 biologisch produceren • 11 zuivelfabrieken, waarvan er 7 ook biologische melk verwerken • 150.000 ton melkproductie, waarvan 15.000 ton biologisch geproduceerd • 190.000 melkgeiten, waarvan er 17.000 biologisch worden gehouden
Deze folder is u aangeboden door:
Mei 2007. Deze uitgave is gemaakt in opdracht van de Commissie Melkgeitenhouderij van het Productschap Zuivel. Heeft u vragen naar aanleiding van de folder, neem dan contact op met het bedrijf waarvan u de folder heeft gekregen of met het Productschap Zuivel (079-3681506).
