Disclosure belangen spreker Hans van Embden Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties1
• •
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële) vergoeding3
• •
Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
Geen Geen
“PARTNERS IN STRIJD TEGEN ZOÖNOSEN” TWENTS NETWERK ZOÖNOSEN 24 MAART 2015
Ziekte van Lyme bij dieren Ziekte van Lyme bij de hond
Vaccinatie tegen de ziekte van Lyme bij de hond
Drs. J.F. van Embden (Hans)
Hans van Embden, dierenarts 1985 – 2000
Practicus gemengd, Haaksbergen
2007 – 2011
Practicus gezelschapsdieren Haaksbergen en Hengelo
2001 - heden
Managing Director FlexVet, projectmanager en waarnemend dierenarts
2010
Project One Health Haaksbergen e.o. Honour Class MVVO
2012 -
Werkgroep Twents Netwerk Zoönosen
Ziekte van Lyme bij dieren • Honden • Katten • Paarden • Overige diersoorten niet beschreven.
Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Ziekte van Lyme: Borreliosis (LB) Borrelia burgdorferi sensu lato • • • • •
B. burgdorferi sensu stricto B. afzelii B. garinii B. valaisaina B. miyamotori
Borrelia bacteriën behoren tot de spirochaeten Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
LB is een vector-borne disease Vector: Ixodes ricinus (“de schapenteek”) Reservoir: Kleine zoogdieren (Bos- en woelmuizen) Vogels
Larve van teek neemt Borrelia op uit bosmuis of vogel. Vervolgens kan de nymf het weer doorgeven aan andere dieren. En vervolgens de volwassen teek kan het op zijn beurt weer doorgeven. In de keten van larve naar nymf en volwassen teek neemt de infectiegraad toe.
Bron: Hovius en Houwers Diagnostische aspecten van Borrelia infecties bij de hond TvD, deel 132, augustus, aflevering 16, 2007
Infectiestatus en verspreiding van I. ricinus
Infectiestatus: In Nederland is gemiddeld 20% van de teken besmet met Borrelia spp, met een variatie van 0 – 50 % afhankelijk van de locatie.
Verspreiding: Verspreiding teek uitgedrukt in aantal gemelde tekenbeten per vierkante km (2012-2013)
bron: 1. www.tekenradar.nl 2. diversen. Zie lijst bronvermelding
Co-infecties na tekenbeet • Bartonella
(Kattenkrabziekte)
• Babesia
(Babesiose, Piraplasmose)
• Ehrlichia
(Anaplasma)
• FSME
(Fruh Sommer Meningo Encephalitis) (TBE: Tick Borne Encephalitis) (TBD: Tick Born Disease)
• Rickettsia
(Rickettsiose)
• Mycoplasma (Mycoplasmose) Bron: documentatie Ned. Vereniging voor Lyme patiënten
Lyme bij de hond: Prevalentie • In endemische gebieden kan wel 75 – 90 % van de honden serologisch positief zijn. • Slechts 0 – 5 % van de besmette honden ontwikkelt een klinisch ziektebeeld dat causaal gerelateerd is aan infectie met Borrelia. (Lyme) • Of de hond klinische verschijnselen ontwikkelt lijkt niet alleen af te hangen van de infectiedosis, maar ook van de frequentie van blootstelling aan Borrelia. Hoe vaker in de tijd hoe hoger het risico. • Immunologische suppressie kan de trigger zijn. • Er kan ook een status van persisterende infectie zich ontwikkelen. • Ras predispositie? Het lijkt erop dat de Benner Sennenhonden in hoge mate gevoelig zijn en Staande jachthonden nauwelijks. Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Pathogenese • Borrelia bacterie migreert vanuit de maag van de teek naar zijn speekselklier. • Nadat de teek zich aan slachtoffer heeft gehecht duurt het nog 36 – 48 uur voordat bacterie met speeksel in slachtoffer wordt gespoten. • De bacterie vermeerdert zich lokaal in de huid rond de tekenbeet. • Vervolgens treedt een migratie op naar collageenrijke weefsels zoals: spieren (fascie), gewrichten, maar ook hartspier, nieren en zenuwweefsel. Daar treedt dan een ontstekingsreactie op. • 2 – 5 maand na infectie treden klinische verschijnselen op. • De Borrelia bacteriën kunnen zich “verstoppen” in cysten buiten bereik van antibiotica en antilichamen, waardoor een persisterende infectie ontstaat.
Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Klinische verschijnselen Geen erythema migrans zoals bij de mens Mogelijke symptomen: • • • • • • • • • •
Koorts Apathie Verminderde eetlust Kreupelheid t.g.v. artritis, gezwollen gewrichten Lymphadenitis en gezwollen lymfeknopen Myopathie Myocarditis Nefropathie, glomerulonephritis (vaak fataal verloop) Neurologische verschijnselen, agressie, epilepsie Meningo-encephalitis. (vaak fataal verloop) Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Diagnostiek • Anamnese, regelmatige blootstelling aan tekenbeten • Klinische verschijnselen • Laboratorium serologie, antilichamen en antigenen of evt. DNA o
Testen: Elisa, PCR, Western-blot (SNAP-3Dx, sneltest voor C6)
o
Antilichamen: Ig-G > 1 / 2560 (pas 3 - 5 weken)
o
Antigene soort specifieke oppervlakte eiwitten: OspA, OspC, OspF en C6
• C6 is indicatief voor langdurige belasting en/of persisterende infectie. • (Positieve reactie op antibiotica medicatie) Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Therapie en Prognose Therapie: • Doxycycline 10mg/kg LG per 24 uur ged. 30 dgn. • Amoxycilline 15 mg/kg LG per 12 uur ged. 30 dgn. (Pups)
Prognose: • Meestal goed en verdwijnen de klinische verschijnselen vlot en blijvend indien geen nieuwe infectie optreedt. • Indien complicaties optreden, zoals nierfalen of ernstige neurologische aantasting is de prognose slecht. • Ook complicerende neven infecties, auto-immuunziekten of andere immunologische suppressies kunnen de prognose ongunstig maken. Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Preventie
• Geen blootstelling aan tekenbeten • Tijdig en op juiste wijze teken van de hond verwijderen • Acariciden: Tekenbanden en Spot-on’s • Vaccinatie: o Start vaccinatie en booster na 3 weken. o Jaarlijkse hervaccinatie • (Begrazing van de natuurgebieden door runderen.)
Bron: diversen. Zie lijst bronvermelding
Lyme bij de hond: Vaccin • Vaccin is gemaakt uit Europese isolaten van 3 B. spp.: o B. burgdorferi sensu stricto o B. garinii o B. afzelii • Het betreft een geïnactiveerd bacterieel whole-cell vaccin dat de aanmaak stimuleert van anti-OspA-antilichamen die binden aan de Borrelia bacteriën in de teken maag / darm. Het OspA is soort specifiek. • Blokkering van de transmissie van Borrelia vanuit maag / darm naar speekselklier en daarmee blokkering van de transmissie naar de huid van de hond. • Aanvang immuniteit : één maand na de primovaccinatie. • Onderscheid wel / niet gevaccineerd middels C6
Bronnen: 1. Documentatie van de fabrikant. 2. Registratiebeschikking van EZ: BD/2014/REG NL 112502 / zaak 363380
Lyme bij de hond: Vaccin effectiviteit In 20 maanden durende proef met meer dan 6000 honden in een endemisch gebied:
Incidentie Borreliosis: • bij niet gevaccineerde honden: 4,7% • Bij gevaccineerde honden:
0,7%
(vooraf sero negatief)
De preventieve fractie is hiermee 86%
Bron: documentatie van de fabrikant
Lyme bij de hond: Vaccineren? Mogelijke overwegingen / risk management: • Woonomgeving, endemisch of niet • Mate van blootstelling • Toepassing en effectiviteit overige preventiemaatregelen • Ernst ziektebeeld, eenvoudige therapie en goede prognose • Risico’s op complicaties na infectie. • Samenstelling vaccin • Werkingsmechanisme, veiligheid en effectiviteit van vaccin • ??
Bronnen van deze presentatie. 1. Adaszek L, Winiarczyk S., Puchalski A., Garbal M., Górna M., The diagnose of Borrelia afzelii infections in dogs. Annales Universitatis Maria Curie-Sklodowska vol LXIV, Lublin – Polonia 2009 2. “The epidemiology, prevention, investigation and treatment of Lyme Borreliosis in United Kingdom patients: A position statement by the Britisch Infection Association, published by Elsevier, march 2011 3. Hovius K E, Houwers D.J., Diagnostische aspecten van Borrelia infecties bij de hond. TvD, deel 132, augustus 2007, 612-616. 4. LymeNet: diverse open publicaties op internet. 5. LymeMed: diverse open publicaties op internet. 6. Mens en Gezondheid van InfoNu.nl: diverse open publicaties. 7. Merial BV, Velserbroek: Bijsluiter en diverse publicaties en folders over Merilyme 3. 2014 - 2015 8. Ministerie van EZ, Registratiebeschikking BD/2014/ REG NL 112502 / zaak 363380 betreffende Merilym 3 9. Nederlandse vereniging voor Lymepatiënten: website met open publicaties. 10. Rauter C., Hartung T., “Prevalence of Borrelia burgdorferi Sensu Lato Genospecies in Ixodes ricinus Ticks in Europe: a Meta-analyses, july 2005. 11. Rizzoli A., Hauffe H.C., Carpi G., Vourc’h G.I., Neteler M., Rosa R. Lyme Borreliosis in Europe. Euro Surveillance, july 2011. 12. RIVM, Nieuwsbrief Landelijk Tekenbetenonderzoek: diverse uitgaven 2008 – 2013 13. RIVM, WUR, Natuurkalender.nl: de Tekenradar.nl: diverse open publicaties internet. 14. Savic Sara, Discovering Lyme Disease in Ticks and Dogs in Serbia – Detection and Diagnostic Methods. In TechOpen, februari 2012, 15. Wagner B., Goodman L.B., Rollins A. and Freer S., Antibodies to OspC, OspF, and C6 antigens as indicators for infection with Borrelia burgdorferi in horses. Equine Veterinary Journal, decembre 2012.
