Disclosure belangen spreker Wondzorg Symposium 14 oktober 2014
(potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …
Geen
Voeding bij genezing en preventie van wonden Marjan Montalto Diëtist
DDoelen Aan het eind van deze workshop weet u: - Welke voedingsaspecten belangrijk zijn bij de behandeling en preventie van wonden - Wat de gevolgen zijn van de voedingstoestand op de wondgenezing - In te schatten wanneer een diëtist ingeschakeld dient te worden
Wat is de voedingsbehoefte van een gezonde volwassene: Tussen de 30-50 jaar: circa 2500 kcal per dag en 0.8 gram eiwit/kg circa 2000 kcal per dag en 0.8 gram eiwit/kg
Bij volwassen > 50 jaar gelden andere behoeften: 51-70 jaar 2300 kcal en 0.8 gram eiwit/kg > 70 jaar: 1900 kcal en 0.8 gram eiwit/kg 51-70 jaar 2100 kcal en 0.8 gram eiwit/kg > 70 jaar 1600 kcal en 0.8 gram eiwit/kg
Prevalentie ondervoeding (2012, LPZ) 1e lijn: 15-25% van de thuiszorgcliënten 8-22% huisartspraktijk 2e lijn: 21.8% van de klinische patiënten
3e lijn: 17% van de opgenomen patiënten/bewoners
Gevolgen van ondervoeding
Genezing van wonden is o.a sterk afhankelijk van de voedingstoestand van de cliënt Verschillende soorten wonden, verschillende voedingsadviezen • • • • •
Diabetische Voet Decubitus Chirurgische wonden Brandwonden Oncologische wonden
Belangrijke peilers bij wondgenezing Vetvrije Massa
Aandacht voor Voeding
Metabole Stress
Behoud spiermassa is belangrijk! • Behoud van eiwitten in de vitale organen • Normale hart-, long-, en darmfunctie • Behoud aminozuur reservoir voor eiwitsynthese
Relatie tussen verlies vetvrije massa en wondgenezing Verlies VVM >10%
Eiwit in competitie;wondgenezing + herstel VVM
Verlies VVM > 20%
Herstel VVM voorrang op wondgenezing
Demling, Eplasty.2009;9e9Epub 2009 Feb 3
Verstoorde wondgenezing
Wondgenezing stopt!
.
Verandering in ‘gebruik’ van voeding tijdens metabole stress •
Situatie zonder metabole stress eiwitten
Eiwitsynthese (VVM)
koolhydraten
vetten
Energie Productie (ATP)
Demling. Eplasty, 2009;9 e9.Epub 2009 Feb 3.
Energie Opslag (Vet)
Situatie met metabole stress
Eiwitten
Eiwit Synthese (Vetvrije massa)
Koolhydraten
Energie Productie (ATP)
Vetten
Energie Opslag (Vet)
Aandachtspunten binnen voedingspatroon
Let op voldoende vocht
Verhoogde eiwitbehoefte
WOND
Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen
Verhoogde energiebehoefte
Let op voldoende vocht • Dehydratie is een risico voor het ontwikkelen van decubitus (turgor verminderd) • Wonddrainage kan leiden tot veel vochtverlies en vervolgens dehydratie • Minimaal 1.5-2 liter per dag, met correctie bij grote verliezen en koorts (350 ml extra per graad) • Decubitus cat. III/IV 2-2.5 liter per dag
Aandachtspunten binnen voedingspatroon
Let op voldoende vocht
Verhoogde eiwitbehoefte
WOND
Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen
Verhoogde energiebehoefte
Energiebehoefte • Vaak verhoogde energiebehoefte • Energiebehoefte kan tot 100% verhoogd zijn, speciaal bij brandwonden • Formules om energiebehoefte te berekenen
Aandachtspunten binnen voedingspatroon
Let op voldoende vocht
Verhoogde eiwitbehoefte
WOND
Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen
Verhoogde energiebehoefte
Eiwitbehoefte • Eiwit van belang bij in stand houden Vet vrije massa • Eiwitbehoefte verhoogd • Normaal volwassen 0.8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht • Decubitus 1-2: 1-1.5 gram eiwit/kg • Decubitus 3-4: 1.5-2 gram eiwit/kg
Artsenwijzer dietetiek, decubitus, L. van Heteren, D. Schroder-van de Nieuwendijk (2010)
Aandachtspunten binnen voedingspatroon
Let op voldoende vocht
Verhoogde eiwitbehoefte
WOND
Aandacht voor overige nutriënten/voedingsstoffen
Verhoogde energiebehoefte
Aminozuren • •
Bouwstenen waarmee ons lichaam eiwitten maakt; duizenden verschillende samenstellingen, elk met eigen functie 22 aminozuren: • 7 niet essentieel; kan het lichaam zelf maken (alanine,
asparaginezuur, custeine, glutaminezuur, tyrosine, hydroxyproline)
•
9 zijn essentieel; kan het lichaam NIET zelf maken (histidine,
•
6 zijn semi-essentieel: alleen bij ziekte of aandoeningen is aanvulling nodig:
isoleucine, leucine, lysine, methionine, fenylalanine, threonine, tryptofaan, valine)
Arginine, asparagine, glutamine, glycine, serine, proline
Aminozuren • Deze semi-essentiele aminozuren zijn door processen die zij in werking zetten of in stand houden in het lichaam belangrijk voor de wondgenezing oa; • Aanzetten tot aanmaak van collageen • Verbeteren van de bloedcirculatie
Vitaminen en Mineralen Belang van • Vitamine • Vitamine • Vitamine • Vitamine • Zink • Koper • IJzer
voldoende: A B C E
Vitamine A Belangrijk vitamine voor het gezichtsvermogen maar ook belangrijke rol bij: • Celgroei • Behouden van epitheelweefsel (huid, slijmvliezen, hoornvlies) • Helpt bij productie van collageen • Functioneren van het immuunsysteem • Zit in: dierlijke producten (vlees, vleeswaren, zuivel, vis, eidooier, margarine/halvarine), groente en fruit (provitamine)
B-vitamines • Belangrijke rol in koolhydraat en eiwitstofwisseling bij wondgenezing • Zit in: vlees, vis, eieren, groente, graanproducten.
Vitamine C • Speelt belangrijke rol bij productie van collageen • Verhoogt de resistentie tegen infecties • Bij wondgenezing: afhankelijk van ernst wond extra suppletie (max. 1000 mg) • Zit in: groente, fruit, aardappels
Vitamine E • Beschermt de cellen, celwand, weefsel en bloedbaan • Zit in: plantaardige producten zoals noten, zaden, groente, fruit en granen. Weinig vitamine E in dierlijke producten.
Zink • Vereist voor epitheelvorming en granulatieweefsel • Zinkdeficiëntie leidt tot: • Groter risico decubitus • Vertraagde wondgenezing • Verminderde eetlust • Zit in: vlees, vis, volkorenbrood, peulvruchten
Koper • Speelt belangrijke rol in collageen synthese • Tekort leidt tot verminderde wondgenezing • Zit in: orgaanvlees, zeevis, schaal- en schelpdieren, noten en graanproducten. Ook groente en fruit en cacaoproducten bevatten koper.
IJzer • •
•
Zorgt voor zuurstof transport Tekort kan leiden tot: • anemie • anemie kan oedeem veroorzaken waardoor elasticiteit huid afneemt • bindingscapaciteit zuurstof verminderd, negatieve invloed op wondgenezing • minder goede werking immuunsysteem Zit in: vlees en vleesproducten, aardappelen, brood en groenten
Rol van de Diëtist • Zorg voor tijdige inschakeling van diëtist om voedingstoestand en hierbij VVM op peil te houden, zodat wondgenezing mogelijk is • Decubitus graad III/IV verwijzing naar diëtist • Diëtist kan voedingsbehoefte (energie, eiwit, koolhydraten, vetten, vitamines, mineralen, spoorelementen) berekenen en passend advies geven • Bij onvoldoende mogelijkheden in de huidige voeding van de cliënt kan drink-, of sondevoeding worden aangevraagd
Samenvatting • Behoud vetvrije massa van groot belang bij wondgenezing • Metabole stress van grote invloed op wondgenezing • Voeding heeft belangrijke rol bij wondgenezing • Voldoende vochtinname belangrijk bij wondgenezing • Specifieke Nutriënten; • •
aminozuren kunnen positief effect hebben op wondgenezing (o.a arginine, glutamine) aandacht voor voldoende inname van specifieke vitamines en mineralen bij wondgenezing
• Tijdige inschakeling Diëtist
Vragen??
