Disclosure belangen spreker
(potentiële) belangenverstrengeling
Geen
onderzoekt de ontwikkeling van kinderen in de regio Utrecht
Inhoud • Kader en doel YOUth • Normale ontwikkeling van de hersenen • Abnormale ontwikkeling • Migratiestoornissen • Ventriculomegalie / intraventriculaire bloedingen
• Invloeden op structurele hersenontwikkeling • Onderzoeksvraag YOUth • Opzet YOUth babycohort
Kader onderzoek • Landelijk Consortium on Individual Development (CID): NWO zwaartekracht subsidie (PI: Prof. Chantal Kemner, UU) • YOUth als onderdeel van CID • YOUth babycohort Prenataal includeren en volgen tot de leeftijd van ongeveer 8 jaar
• YOUth pubercohort Kinderen van 8 t/m 10 jaar includeren en volgend tot de leeftijd van ongeveer 18 jaar
Doel onderzoek Sommige kinderen maken een normale ontwikkeling door en vinden zonder problemen hun weg in de samenleving Andere kinderen ontwikkelen gedragsproblemen of zelfs psychiatrische problemen • Wat maakt dat het ene kind een normale ontwikkeling doormaakt en het andere kind problemen heeft met het meekomen in de samenleving?
Doel onderzoek Sommige kinderen maken een normale ontwikkeling door en vinden zonder problemen hun weg in de samenleving Andere kinderen ontwikkelen gedragsproblemen of zelfs psychiatrische problemen •
Wat maakt dat het ene kind een normale ontwikkeling doormaakt en het andere kind problemen heeft met het meekomen in de samenleving?
• Hoe resulteert het samenspel van biologische factoren, kind factoren en omgevingsfactoren in individuele verschillen in gedragsontwikkeling?
Doel onderzoek Sommige kinderen maken een normale ontwikkeling door en vinden zonder problemen hun weg in de samenleving Andere kinderen ontwikkelen gedragsproblemen of zelfs psychiatrische problemen • •
Wat maakt dat het ene kind een normale ontwikkeling doormaakt en het andere kind problemen heeft met het meekomen in de samenleving? Hoe resulteert het samenspel van biologische factoren, kind factoren en omgevingsfactoren in individuele verschillen in gedragsontwikkeling?
• Wat is de rol van de hersenontwikkeling hierin?
Hersenontwikkeling
Dag 28
Dag 35
O’Rahilly R et al. Ann Anat 2008;190:108-118 Schoenwolf GC et al. Larsen’s Human Embryology (ed4). 2009
Hersenontwikkeling
Week 8
Week 12
Week 16
O’Rahilly R et al. Ann Anat 2008;190:108-118 Schoenwolf GC et al. Larsen’s Human Embryology (ed4). 2009
Hersenontwikkeling
Pooh et al. Sem Fet Neo Med 2012;17:261-268
Neuronale migratie
Hersenontwikkeling
O’Rahilly R et al. Ann Anat 2008;190:108-118 Schoenwolf GC et al. Larsen’s Human Embryology (ed4). 2009
Hersenontwikkeling
Cohen-Sacher B et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2006;27:494-502
Hersenontwikkeling
Cohen-Sacher B et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2006;27:494-502
Lissencefalie • Migratiestoornis • Agyrie • Pachygyrie • (ventriculomegalie)
• Kliniek • Epilepsie • Ernstige mentale retardatie • Spastische quadriplegie
Pugash D et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2012;40:642-651 Pang T et al. Neurologist 2008;14:181-191
Subcorticale band heterotopie • “Double cortex” syndrome • Migratiestoornis •
Kliniek: • • • •
Epilepsie Spraakstoornissen Gedragsproblemen Normale intelligentie tot matige ontwikkelingsachterstand
Pang T et al. Neurologist 2008;14:181-191 Pugash D et al. Ultrasound Obstet Gynecol 2012;40:642-651 Schoenwolf GC et al. Larsen’s Human Embryology (ed4). 2009
Neonatale echoafwijkingen • Algemeen: • •
Gemiddeld lager intelligentieniveau Meer aandachts- en sociale problemen
• Intraventriculaire bloeding (Graad III – IV) • •
ernstige depressie obsessieve-compulsieve stoornis
• Verwijde ventrikels (en/of periventriculaire leukomalacie) • • • •
Autisme spectrum stoornis ADHD tic stoornis obsessieve-compulsieve stoornis
Movsas TZ et al. J Pediatr 2013;163:73-8; Luu TH et al. Pediatrics 2009;123:1037-1044; Benders M et al. Clin Perinatol 2014;41:69-82; Whitaker AH et al. Arch Gen Psychiatry 2011;68:742-752
Onderzoeksvraag Hoe ontwikkelen de hersenen zich tijdens de zwangerschap in detail? Zijn er variaties in de hersenontwikkeling in een gezonde populatie? Hebben deze variaties invloed op de ontwikkeling van gedrag?
Antenatale corticosteroïden • Dreigende vroeggeboorte • Verminderde incidentie Infant Respiratory Distress Syndrome • Verlaagd risico intraventriculaire bloedingen • Lagere mortaliteit
• Multipele doses? •
Dierstudies: • • •
•
Remming van myelinisering Psychomotore achterstand Gedragsproblemen
Humane studies: • • •
Kleiner hersenoppervlak en hoofdomtrek Verminderde gyrering Hyperactiviteit en abnormaal gedrag Baud O et al. Sem Fet Neo Med 2007;12:273-279 Newnham JP et al. Sem Fet Neo Med 2009;14:157-163
Prenatale stress •
Prenatale stress bij moeder: • • • • •
•
Autisme ADHD Cognitieve, emotionele en gedragsproblemen Depressie en angststoornissen Schizofrenie
Stress verhoogde cortisol levels effect hersenen? • •
Dierstudies: effect op hippocampus, amygdala, corpus callosum, neocortex, cerebellum en hypothalamus Bij mensen nog weinig structureel onderzoek gedaan Charil A et al. Brain Res Rev 2010;65:56-79 Weinstock M et al. Neurosci Biobehav Rev 2008;32:1073-1086 Buss C et al. PNAS 2012:E1312-E1319
Jodium •
Nodig voor productie schildklierhormonen
•
Schildklierhormonen verzorgen normale groei en ontwikkeling van de hersenen
•
Ernstige jodiumdeficiëntie • • • • •
•
Obstetrisch: vroeggeboorte, spontane abortus, doodgeboorte Onderbreekt neuronale migratie (diermodellen) Cretinisme: dwerggroei, typisch gelaat, ernstige mentale beperking Intellectuele beperking (mild tot ernstig) Vertraging psychomotore ontwikkeling
Milde jodiumdeficiëntie: •
Gevolgen nog niet voldoende onderzocht
Skeaf SA et al. Nutrients 2011;3:265-273 Pearce EN et al. Eur J Clin Nutr 2013;67:481-484
Onderzoeksvraag Welke genetische en omgevingsfactoren zijn van invloed op de structurele ontwikkeling van de hersenen tijdens de zwangerschap? Hebben deze factoren, die de structurele hersenontwikkeling beïnvloeden, ook invloed op de ontwikkeling van gedrag?
Studie-opzet •
Langlopend onderzoek in provincie Utrecht
•
Start: april 2015
•
Inclusie: • Prenataal: 3000 zwangere vrouwen en ~3000 partners • Postnataal: ~3000 kinderen
• Follow-up duur: ±10 jaar • Observationele studie
Tijdlijn In het KinderKennisCentrum • 20 weken zwangerschap • 30 weken zwangerschap
• Geboorte
• Onderzoeksmomenten met het kind
Tijdlijn In het KinderKennisCentrum • 20 weken zwangerschap • • • •
Informed consent Uitgebreide 3D-echo van de hersenen (ná SEO) Bloed- en wangslijmvliesafname Vragenlijsten
• 30 weken zwangerschap • Geboorte • Onderzoeksmomenten met het kind
Tijdlijn In het KinderKennisCentrum • 20 weken zwangerschap • 30 weken zwangerschap • •
Uitgebreide 3D-echo van de hersenen Vragenlijsten (digitaal thuis)
• Geboorte • Onderzoeksmomenten met het kind
Tijdlijn In het KinderKennisCentrum • 20 weken zwangerschap • 30 weken zwangerschap
• Geboorte • •
Korte vragenlijst geboortegegevens Navelstrengbloed afname
• Onderzoeksmomenten met het kind
Tijdlijn In het KinderKennisCentrum • 20 weken zwangerschap • 30 weken zwangerschap • Geboorte
• Onderzoeksmomenten met het kind: • • • •
4-6 maanden 9-11 maanden 2-4 jaar 5-7 jaar
KinderKennisCentrum
Dankwoord •
Prof. Chantal Kemner Cohort representative en penvoerder van het Consortium on Individual development
•
Prof. René Kahn Hoofd van work package 1 van het Consortium on Individual development
•
Prof. Arie Franx Divisievoorzitter en medisch manager Vrouw en Baby
•
Dr. Charlotte Onland-Moret Cohortmanager YOUth en epidemioloog
•
Dr. Roel de Heus Gynaecoloog
•
Dr. Wendy Manten Gynaecoloog
Vragen?
Contact • Website KinderKennisCentrum www.kinderkenniscentrum.nl
• Marieke Albers – AIO YOUth rondom zwangerschap
[email protected]
• Roel de Heus - Gynaecoloog
[email protected]
• Charlotte Onland-Moret – Cohort manager, epidemioloog
[email protected]
• Algemeen emailadres YOUth
[email protected]
Literatuur •
O’Rahilly R et al. Significant features in the early prenatal development of the human brain Ann Anat 2008;190:108-118.
•
Schoenwolf GC et al. Larsen’s Human Embryology (ed4). 2009.
•
Pooh et al. Neurosonoembryology by three-dimensional ultrasound Sem Fet Neo Med 2012;17:261-268.
•
Cohen-Sacher B et al. Sonographic developmental milestones of the fetal cerebral cortex: a longitudinal study Ultrasound Obstet Gynecol 2006;27:494-502.
•
Pugash D et al. Sonographic assessment of normal and abnormal patterns of fetal cerebral lamination Ultrasound Obstet Gynecol 2012;40:642-651.
•
Pang T et al. Malformations of cortical development Neurologist 2008;14:181-191.
•
Movsas TZ et al. Autism spectrum disorder is associated with ventricular enlargement in a low birth weight population J Pediatr 2013;163:73-8.
•
Luu TH et al. Lasting effects of preterm birth and neonatal brain hemorrhage at 12 years of age Pediatrics 2009;123:1037-1044.
•
Benders M et al. Neuroimaging of white matter injury, intraventricular and cerebellar hemorrhage Clin Perinatol 2014;41:69-82.
•
Whitaker AH et al. Neonatal head ultrasound abnormalities in preterm infants and adolescent psychiatric disorders Arch Gen Psychiatry 2011;68:742-752.
Literatuur •
Baud O et al. Corticosteroids in perinatal medicine: how to improve outcomes without affecting the developing brain? Sem Fet Neo Med 2007;12:273-279.
•
Newnham JP et al. Should we be prescribing repeated courses of antenatal corticosteroids? Sem Fet Neo Med 2009;14:157-163.
•
Charil A et al. Prenatal stress and brain development Brain Res Rev 2010;65:56-79.
•
Weinstock M et al. The long-term behavioural consequences of prenatal stress Neurosci Biobehav Rev 2008;32:1073-1086.
•
Buss C et al. Maternal cortisol over the course of pregnancy and subsequent child amygdala and hippocampus volumes and affective problems PNAS 2012:E1312-E1319.
•
Skeaf SA et al. Iodine deficiency in pregnancy: the effect on neurodevelopment in the child Nutrients 2011;3:265-273.
•
Pearce EN et al. Monitoring and effects of iodine deficiency in pregnancy: still an unsolved problem? Eur J Clin Nutr 2013;67:481-484.
