De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen

De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen

Opleidingscyclus 'De ecologische keuze van bouwmaterialen' 21 april 2009 1

Milieubalans, levenscyclus, downcycling, recuperatie en hergebruik van bouwmaterialen

Inhoud: 1. Enkele cijfers 2. Grijze energie: een basisbegrip 3. Grijze energie en bouwmaterialen 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal 5. Materiaalkeuze: basisrichtlijnen 6. Referentiewerken: het voorbeeld van NIBE 7. Milieugerelateerde productverklaringen et labels 8. Leefmilieu Brussel: de praktische hulpmiddelen

2


1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud et het gebruik van gebouwen

40%

35%

45%

van het totaal energieverbruik

3


1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud en het gebruik van gebouwen

40%

35%

45%


3 à 4 ton materialen en 1 ton afval per inwoner per jaar

4


1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud en het gebruik van gebouwen

40%

35%

45%


3 à 4 ton materialen en 1 ton afval per inwoner per jaar Een traditioneel gebouw, met standaard materiaalgebruik, heeft een grijze energie-inhoud die de helft bedraagt van de totale hoeveelheid benodigde energie voor het bouwen van het gebouw en het bewonen ervan gedurende 40 jaar. 5


2. Grijze energie: een basisbegrip

= Σ “verbruikte” energie, “van wieg tot graf”, nodig om over een product of dienst te kunnen beschikken

6


Grijze E =

Σ direct E (of primaire) + indirecte E

productie van een goed/dienst verwante bronnen/activiteiten

7


Grijze E =

productie

Σ energie verbruikt tijdens

+

(ontwikkeling, grondstoffen)

verbruik (gebruik, toepassing)

+ eliminatie (omvorming, recyclage)‫‏‬

Om 1 aluminium drankblikje te produceren is er 0,9 kWh energie nodig: met die hoeveelheid energie kan je een spaarlamp van 15W 60 uur laten branden. Grijze energie wordt berekend per eenheid (gewicht, volume) of per functionele eenheid. :

8


3. Grijze energie en bouwmaterialen

→ absolute waarden → te gebruiken bij berekening voor concreet geval (gebruikte hoeveelheid, potentiële/te voorziene levensduurà ‼ grijze energie = 1 aspect van het milieuprofiel van een bouwmateriaal 9


Enkele voorbeelden:

‼ vergelijking enkel representatief op basis van een equivalente functionele eenheid

10


4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN

PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL

LEVERANCIER

RECYCLAGE

TOEPASSING OP DE WERF

LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

11


GRONDSTOFFEN - AANDACHTSPUNTEN Î

Beschikbaarheid hernieuwbaar of niet, herwaardering (recyclage)‫‏‬

Î

Vervuiling (grond, water, lucht, ecosystemen,...) en hinder

Î

Geografische oorsprong impact van gebruikte transportmiddelen, gewicht en volume van grondstroffen

Î

Hoeveelheid primaire energie benodigd bij ontginning + aard en impact van de gebruikte energiebronnen

Î

Impact op de natuurlijke omgeving bv. Ontbossing, ontginning van mijnen en oliebronnen,...

Î

Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders 12




LEVERANCIER

RECYCLAGE


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

13


PRODUCTIE - AANDACHTSPUNTEN Î

Geografische ligging Impact van transporten: grondstoffen naar productiesite, product naar leverancier of werf, gewicht en volume

Î

Hoeveelheid gebruikte E (energieverslindende productie/omvorming) Graad van specificiteit van het afgewerkte product, aantal benodigde fases

Î

Aard van de gebruikte energiebronnen Hernieuwbare energie of niet, energieproductie ter plaatse

Î

Grijze E door infrastructuur en connexe procédés Gamma benodigde grondstoffen, omvorming, stockage

Î


Î

Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders 14




LEVERANCIER

RECYCLAGE


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

15


OP DE WERF - AANDACHTSPUNTEN Î

Geografische ligging Impact van transporten: product naar werf, rationalisering

Î

Hoeveelheid en aard van de gebruikte natuurlijke bronnen Energieverslindende toepassing of niet, beperken van watergebruik

Î

Gcomplexiteit en snelheid van toepassing Snelle uitvoering, prefabricatie

Î


Î

Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders

16




LEVERANCIER

RECYCLAGE


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

17


LEVENSFASE - AANDACHTSPUNTEN Î

Onderhoud Voorzienbaar ritme, beperking, aard te gebruiken producten, risico's

Î

Herstelling - demontage Eenvoud, impact op de levensduur, ontmanteling, afbouw mogelijk

Î

Totale grijze energie vastgehouden door het bouwwerk Afschrijven van energie-inhoud

Î


Î

Impact op de gezondheid van de bewoners Emissies en risico's (schadelijke stoffen, allergenen)

18


LEVENSDUUR VAN EEN MATERIAAL:

theoretisch Voorbeelden: muurverf: lichte wand: tapijt:

25 jaar 25 jaar 15 jaar

↔

reel 5 à 15 jaar 5 à 10 jaar 5 à 10 jaar

19


LEVENSDUUR VAN EEN MATERIAAL:

theoretisch Voorbeelden: muurverf: lichte wand: tapijt:

25 jaar 25 jaar 15 jaar

isolation t°: gros oeuvre:

75 ans 75 ans

↔

reel 5 à 15 jaar 5 à 10 jaar 5 à 10 jaar

ENERGETISCHE AFSCHRIJVING = compensatie van de in het bouwwerk vervatte grijze energie 20




LEVERANCIER

RECYCLAGE


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

21



UPCYCLING DOWN CYCLING


c

RECUP


LEVENSEINDE

VERBRANDING

LEVERANCIER

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

22




LEVERANCIER DOWN CYCLING


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

23




UPCYCLING

LEVERANCIER


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

24




LEVERANCIER RECUP


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

25




UPCYCLING DOWN CYCLING

LEVERANCIER

RECUP


LEVENSEINDE

VERBRANDING

STORT

LEVEN EN ONDERHOUD

26


5. Materiaalkeuze: basisrichtlijnen RATIONALISEREN van materiaalgebruik construction → de noodzaak van aanvoer van materialen evalueren → bepaalde materialen hergebruiken → constructieprincipes en -technieken optimaliseren

OPTIMALISEREN van materiaalkeuze volgens gebruik, belasting en bestemming → het materiaal kiezen dat op termijn het best aan de gebruikseisen voldoet → rekening houden met de nood aan onderhoud en het gemak van vervanging

ECOLOGISCHE materiaalkeuze

→ opteren, voor een identieke prestatie en kwaliteit, voor het het materiaal met de kleinste milieuimpact

cfr. Praktische Gids 27


Projectoproep Voorbeeldgebouwen 2009 – Leefmilieu Brussel

28


6. Referentiewerken: het voorbeeld van NIBE

Voorbeeld van een vergelijkende fiche (1 productgroep, in dit geval vloerbekledingen‫‏‬

29


Omschrijving materiaal (+ afwerking + bevestiging)‫‏‬ Milieuklasse materiaal - 1a à 1c: beste keuze - 2a à 2c: goede keuze - 3a à 3c: aanvaardbaar - 4a à 4c: minder goed - 5a à 5c: af te raden - 6a à 6c: slechte keuze - 7a à 7c: onaanvaardbaar

30


Milieueigenschappen: op 100%, verhouding - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder

Omschrijving functionele eenheid + specifieke gegevens

31


Details betreffende: - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder

Producteigenschappen: - massa/funct. eenheid. - levensduur - afval (% stort,recyclage, verbranding)

32


Milieuprofiel: milieukosten door - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder

Materialen: samenstelling + verhouding milieukosten Milieumaten: - energieverbruik - afvalm - transport 33


7. Milieugerelateerde productverklaringen en labels → algemene principes: norm ISO 14020

LABELS = milieugerelateerde productverklaringen van type 1 (norm ISO 14024)‫‏‬ → toegekend door non-profit organisaties of openbare instellingen → gebaseerd op door de norm vastgelegde criteria → beschouwen de volledige levenscyclus van het product

DOOR FABRIKANT/VERDELER OPGESTELDE VERKLARINGEN = milieugerelateerde productverklaringen van type 2 (norm ISO 14021)‫‏‬

→ nemen over het algemeen slechts 1 milieuaspect in beschouwing → vage beschrijvingen (bv. energiebesparend, weinig afval genererend,...) → geen enkele evaluatie door derden

ENVIRONMENTAL PRODUCT DECLARATIONS (EPD)

= milieugerelateerde productverklaringen van type 3 (norm ISO FDIS 14025)‫‏‬ → gegevens geleverd door fabrikant/verdeler, verificatie door derden → gebaseerd op LCA+ eventuele bijkomende info → gedetailleerde info – interpretatie en vergelijking voor rekening van gebruiker 34


EUROPEES ECOLABAL - Europese Unie, 1993 → 1500 non-food producten, variabele geldigheidsduur (3 à 5 ans) → gebaseerd op LCA + controle in labo + door derden → milieu – gezondheid – sociale context → vb: verf, vernis MILIEUKEUR - Nederland, 1992 → 350 producten, 150 marken (geen € label of criteria onvoldoende → gebaseerd op LCA (non-food) + controle door derden → milieu en gezondheid, etikettering → vb: verf, vernis, dekvloeren, muur- en vloerbekledingen NORDIC SWAN - alle scandinavische landen, 1989 → 852 producten en diensten, 67 categoriëen, 3 jaar geldig → gebaseerd op LCA + controle in labo (producten) + door derden → milieu en gezondheid → vb: verven, vernis, platen op houtbasis, ramen, muur- en vloerbekledingen DER BLAUE ENGEL - Duitsland, 1976 → 3700 producten, 80 categoriëen, variabele geldigheidsduur (3 à 5 ans) → gebaseerd op LCA + bijkomende info (vrijblijvend) → milieu en gezondheid → vb: 35 verf, vernis, platen op houtbasis, muur- en vloerbekledingen


NATUREPLUS - Duitsland, 2001 (in B vertegenwoordigd door VIBE) → 150 bouwmaterialen en producten → gebaseerd op LCA + controle in labo + door derden → milieu – gezondheid – sociale context → vb: thermische isolatie, platen op houtbasis, ruwbouwmaterialen

FOREST STEWARDSHIP COUNCIL - USA, 1993 → 877 wouden, 89 m° ha, 6536 certifications → Chain of Custody: exploitatie, traceerbaarheid → jaarlijkse controles, certificaat 5 jaar geldig

36


8. Leefmilieu Brussel: de praktische hulpmiddelen Site: http://www.ibgebim.be → Professionelen → Thema's → Ecoconstructie

9

9

9

Rubriek 'Hulpmiddelen': 'Praktische Gids voor het duurzaam bouwen en renoveren van kleine gebouwen' (< 1000 m2) Tool voor de typering van een gebouw 'Green Building Brussels' Rubriek 'Bouw- en sloopafval': 'Gids voor het beheer van bouwen sloopafval' Dienst Facilitator Ecoconstructie: 0800/85775 ou [email protected]

37


38

De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen

Recommend Documents