Jaargang 21 • Nr 11 • 9 november 2015 Dat de maand oktober een goede maand is om te investeren op de aandelenmarkt werd dit jaar maar weer ste eens bewezen. Het dieptepunt kwam eind september, de 29 om precies te zijn, met een koers van 405,01. Daarna ging het met een vierdaagse onderbreking vanaf 9 oktober met duidelijk enthousiasme omhoog. En nu ligt de koers weer ver boven het gemiddelde en zijn er belangrijke weerstandniveaus bereikt. De wereldmarkten zijn zeer eensgezind in de signalen die zij afgeven. De dagcharts tonen overal stijging, maar negatieve divergentie dreigt in de indicatoren als deze op korte termijn gaan dalen. De weekcharts zijn overal positief en hebben nog duidelijk ruimte. De maandcharts zijn overal gedraaid behalve in Tokyo. Nou zijn wij nog in het begin van de maand, dus het is niet zeker dat deze maand positief afsluit, maar in Amerika toonden de charts vorige maand al stijgende indicatoren en dat geeft ons het vertrouwen, dat er vanuit de langere termijn ook een positieve invloed op het koersgebeuren zal uitgaan. Een en ander is niet zo verwonderlijk want de markten zitten sinds 29 september in het goede seizoen en algemeen neemt men aan dat in dit “goede seizoen” nieuwe toppen gezet worden. Het probleem nu dat boven de markt hangt is het feit dat de koersstijging te snel is gegaan en dat daardoor de afstanden tot de gemiddeldes te groot zijn geworden. Het fenomeen van de Mean Reversion wordt gevreesd. Chris Clovacco heeft deze dreiging afgelopen week geanalyseerd aan de hand van de koersontwikkeling van de S&P500 en wij zullen u hieronder laten zien of deze analyse ook geldt voor de AEX Index. De Technische Analyse gaat ervan uit dat koerspatronen, zoals men die kan herkennen, zich in de tijd herhalen. Vanuit het verleden kan men daarom patronen uitleggen en conclusies trekken. Deze conclusies hoeven niet altijd op te gaan. Per slot van rekening biedt het verleden geen garantie, maar de kansen zijn groter, dat de analist gelijk krijgt als hij aan het vervolg van herkende patronen een koersgedrag toekent, dat in het verleden werd geconstateerd. Wij zullen het huidige patroon dat de AEX Index heeft neergezet hieronder bekijken en daaruit onze conclusies trekken.
De AEX Index op dagbasis Het recente gedrag van de AEX Index vertoont de volgende kenmerken. Er was sprake van een snelle, diepe daling waaraan een einde kwam door een dubbele bodem patroon. De uitbraak uit dit patroon ging opnieuw zeer snel en reeds nu, 25 dagen later, is de afstand tot het MA50 al 8%! Het MA50 is overigens al wel gaan stijgen. U kunt deze gegevens zien in figuur 1. De vraag die Clovacco gesteld werd (door een belegger) was of deze afstand, die zonder enige twijfel te groot is en dus hersteld moet worden, aanleiding vormt om nu uit de markt te stappen. Clovacco vond in de afgelopen 20 jaar 2 gevallen die volledig vergelijkbaar waren met het huidige gedrag van de S&P500. De eerste is uit 1998 en de tweede uit 2009. Gegeven de beperkte ruimte laten wij in figuur 2 alleen maar de dubbele bodem van 1998 zien maar die van 2009 is voor wat de AEX Index betreft volledig vergelijkbaar. In augustus van dit jaar startte de AEX Index met een val van 103 punten (504 naar 401) in 13 handelsdagen. Een herstel volgde maar 26 dagen later volgde een tweede bodem, die iets hoger lag. (de bodems zijn in figuur 1 aangegeven met 1 en 2). Met een forse gap werd het herstel ingezet en nu, 28 dagen later, ligt de koers op 469. Hij ligt nu tegen het MA150 aan en zoals wij later zullen zien wordt het hier moeilijker. De vraag was: wat nu, gaat het nu weer omlaag?
Figuur 1.
AEX Index, daggrafiek
Om hierop een antwoord te kunnen geven, laten wij u in figuur 2 de AEX Index zien maar dan in de periode van 23 juni 1998 tot aan 6 juli 1999 toen de markt in problemen kwam. De markt viel uit een top op 600 op 7 augustus 1998 in 41 dagen tijd naar een dieptepunt op 21 september van 401. Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Amsterdam Selector + 24,8%
seizoen”. Maar wij willen eerst de korte en de lange termijn grafieken zien van de AEX alvorens ons daar bij aan te sluiten.
Een zeer kort herstel volgde waarna de koersen verder wegzakten tot 366 op 8 oktober. 31 dagen later lag de koers tegen het MA50 (bij pijltje). Dit MA was toen stijgende en de koers lag er 61 punten ofwel circa 15% boven. Het beeld is dus aan alle kanten hetzelfde als in 2015 met dien verstande, dat de gehele beweging in 1998 sterker was. De twee bodems verschilden in 1998 nogal van niveau. Bij de S&P500 was dat niet het geval maar aan het patroon doet dit niets af. In 1998 brak de koers al snel door zijn MA50 om daarna een forse reactie tot aan dit MA50 te laten zien. Na nog een mooiere uitschieter naar boven werd het MA50 netjes gevolgd, met hier en daar een doorschrijding naar beneden, maar waar verder geen bloed uitvloeide. Pas in juli 1999 werd deze “veilige” lijn verlaten en op 27 juli volgde dan de doorbraak van het MA150, hetgeen het sein was voor beleggers om de portefeuille te verkleinen of af te dekken, want volgens de theorie (dus volgens het verleden) was de markt toen in een baisse beland. De conclusie van Clovacca was dat we met een gerust hart de gang van zaken af kunnen wachten en dat we pas problemen hoeven te verwachten op het einde van het “goede
Figuur 2.
AEX Index, daggrafiek
Figuur 3.
De AEX Index op dagbasis
De AEX Index op dagbasis 2 In figuur 3 vindt u een uittreksel van ons handelssysteem op de AEX Index. De koers ligt al enige tijd bovenaan in het Keltner Kanaal. Hij ligt boven zowel het MA10 als ook het MA20 en het MA40. Een zeer gezonde situatie dus. Maar daaronder is het anders. De Momentum Analyse is dalende. De Oscillator geeft weliswaar een lichte stijging te zien, maar om het beeld te veranderen (en dat was dalende) moeten ze allebei stijgen. Beiden laten een overduidelijke negatieve divergentie zien en zolang deze niet opgeheven wordt moet de korte termijn met grote voorzichtigheid bekeken worden. Daaronder staat de Zone Oscillator. Deze heeft de bovenkant van zijn kanaal bereikt en is gaan dalen. Beide indicatoren stellen dus dat de markt omlaag gaat of tenminste voorlopig horizontaal zal bewegen. Dit hoeft niet negatief te zijn voor de conclusie uit de analyse gebaseerd op 1998, maar verleidt ons niet om snel in de markt te stappen.
Jaargang 21 • nr 11 9 november 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & Beursmedia. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
2
De AEX Index op weekbasis Reeds eerder lieten wij u het stijgend kanaal zien, waarin de AEX Index zich bevond en dat sinds 2011 een scherpere hellingshoek heeft. Het nieuwe kanaal dat toen tekenbaar was hadden wij evenals nu in rood getekend. De onderkant van dit rode kanaal vormde het keerpunt van het dubbele bodem patroon (zie nummer 1 en 2). De koers is nu aangekomen bij het M30 en het MA40, maar tegelijkertijd werd bijna de bovenkant van het oude kanaal bereikt. Dit alles betekent dat hier forse weerstand ligt en als deze niet snel genomen kan worden krijgen wij toch met een probleem te maken. Maar de Momentum Analyse is nog mooi aan het stijgen en dit kan er toe bijdragen dat de horde, die nu op de weg ligt toch snel genomen kan worden. In het mindere maar nog steeds acceptabele geval zou de markt gedurende een korte tijd zich horizontaal kunnen bewegen. De echte vraag die ons nu bezig moet houden is daarom of de grens van 480 door de AEX gebroken gaat worden. Gelukkig is er steun te vinden in de maandgrafiek.
Figuur 4.
In figuur 5 vindt u dan de AEX Index op maandbasis. Wij hebben het oude kanaal ingetekend zonder de versnelling. De koers ligt tegen de bovenkant aan. En in de Momentum Analyse is geen enkel negatief gegeven te vinden. Dat betekent dat het maandpatroon, ook al is de conclusie een beetje primair, omdat de maand en daarmede de stijging van de beide indicatoren pas 9 dagen geleden is ingezet, duidt op een verdere stijging van de AEX Index. Een doorbraak door het 480-niveau zet de index op de weg naar de vorige top op 510. Onderweg zal er natuurlijk nog wel een veertje gelaten moeten worden, want er liggen nog meerdere, zij het kleinere obstakels op de weg. Onze conclusie is dat wij op korte termijn wel degelijk een hapering in de stijging kunnen zien optreden, maar dat zal het bereiken van het 480-niveau niet in de weg staan. Tegelijkertijd gaan wij ervan uit dat later dit jaar ook de vorige top op 510 gebroken zal worden.
De AEX op maandbasis
Figuur 5.
De AEX op weekbasis
De AEX op maandbasis
De Rente De uitspraken van Yellen en de mooie werkgelegenheidscijfers van afgelopen vrijdag hebben de richting van de rente veranderd. Zoals in figuur 6 te zien is, staat het effectieve rendement op Nederlandse 10-jaar staatsobligaties op het punt zijn dalende kanaaltje te verlaten. De Momentum Analyse daaronder ondersteunt deze ontwikkeling. Het begint nu toch wel zeker te worden (er is nog een nieuw banenrapport op 16 december) dat de FED de rente in december omhoog gaat brengen. Hoe dat in Europa moet is een groot vraagteken. Draghi gaat door of versterkt misschien nog wel zijn stimuleringsprogramma. Dit levert een druk op de Europese rente op. De ECB
Figuur 6.
3
De rente
noch de politiek zullen daar rauwig om zijn, maar de echte vraag is natuurlijk: zal de stijgende Amerikaanse rente de Europese meetrekken? Voorlopig lijkt het erop dat de Europese rente de Amerikaanse volgt. De uitbraak omhoog inde figuur is onmiskenbaar en betekent dat lange staatsobligaties verkocht moeten worden!
De US$ versus de €
Figuur 7.
De dollar zit in hetzelfde schip. Een verhoogde rente gaat van overal in de wereld kapitaal naar de Verenigde Staten doen vloeien. De vraag naar dollars stijgt. De dollar wordt duurder. Voor Europa betekent dit, dat de Euro minder waard wordt. En dat stimuleert dan weer onze economie. Te mooi om waar te zijn. Toch duidt de Technische Analyse op deze conclusie. Als men naar figuur 7 kijkt dan ziet men dat de dollar uit zijn horizontale kanaal wil breken. Het doel van deze uitbraak ligt rond 98, boven de meest recente top derhalve! De Momentum Analyse heeft nog veel ruimte die hoogstwaarschijnlijk genoeg is om deze droom waar te maken. Mijn hartje wat wil je nog meer.
US$ versus €
De prijs van een troy ounce goud \
Met een koers van US$1.089,80 ligt de World Gold Index niet ver meer van zijn dieptepunt op US$1.073,67. Figuur 8 getuigt van veel kommer en kwel in Goudland. En wij hebben ook geen argumenten voorhanden, dat er plotseling verandering op gaat treden. Stijgende aandelenkoersen, hogere rente, een vreedzaam China, rust in de Oekraïne: het zijn geen argumenten om van het goud wonderen te kunnen verwachten. De Technische Analyse biedt voor een stijging op korte termijn ook geen enkel houvast. Wij blijven bij onze stelling dat men er van af moet blijven totdat er duidelijk zicht is op een langdurig herstel. Dat zicht ontbreekt op dit moment ten ene male.
Figuur 8.
Goud in $ per troy ounce
De prijs van een vat Brentolie Maar voor de autorijder biedt het oliefront mooie perspectieven. Figuur 9 laat u zien dat de prijs van een vat Brentolie onderaan in een horizontaal kanaal is gekomen. Op de dagchart is de Momentum Analyse aan het dalen en ook op de weekchart, die u ziet in figuur 9, is een daling ingezet. De perspectieven voor de olieboer zijn dus negatief (waarbij voor de automobilist de koers van de $ nog wel roet in het eten kan gooien!).
Figuur 9.
4
Brentolie in US$ per vat
Beleggen bij Vladeracken Aan de resultaten, zoals in tabel 1 opgenomen, valt weinig toe te voegen. Alle portefeuilles van onze cliënten zijn de correctie van deze zomer keurig doorgekomen. In vrijwel alle gevallen liggen de rendementen bovendien alweer (ruim) boven de doelstelling voor dit jaar. En er lijkt meer in het verschiet! Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
Defensief Matig
2009
2010
2011
2013
8,3 %
8,2 %
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
-/- 1,1 %
6,6 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
8,8 %
10,8 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
-/- 15,9 %
3,5 %
15,3 %
6,0 %
14,0 %
-/- 10,5 %
16,0 %
36,4 % 21,0 %
5,7 % - 5,4 %
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
9,8 % 13,8 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
-/- 1,6 %
2012
2014
Doel per jaar 4%
7,8 %
4,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
0,8 %
4,2 %
4%
-/- 7,4 %
11,6 %
6,5 %
-/- 0,9 %
13,9 %
6%
3,6 %
1,7 %
6%
-/- 16,0 %
20,9 %
8%
-/- 2,8 %
24,4 %
8%
47,7 %
-/- 4,4 %
17,2 %
8%
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
10,7 % 10,2 %
-/- 38,5 %
0,4 %
2015 t/m 6 nov. 4,3 %
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 7 december 2015. Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
Reeds besproken onderwerpen:
Obligaties
Algemeen
- Achtergestelde obligaties, Tier 1, 2 of 3?, Coco’s.
- Hoe spreken de statistieken over 2014 en voor 2015?
- Eurobonds, Euro Treasuries, staatsobligaties van de “PIGS”landen, van Italië en van Nederland
- Onze macro-economische- en rentevisie (2013, 2015)
- Bedrijfsobligatiefondsen en rentegroeifondsen zoals Lux-ORent, Carmignac Global Bond, ING Renta Grf en JPM Global Bond Opportunities
- De Japanse beurs Aandelen
- Credit Linked Notes en Floored en Reversed Floaters van Aegon, Rabobank en RBS en Hybride en variabele renteobligaties van Linde
- Hoogdividend aandelen: Corio, Koninklijke Olie, Unibail Rodamco (incl. handelsdagboek), Wereldhave - De “Dogs of Amsterdam” (2007 – 2014)
- High yield en bedrijfsobligaties van Altice, Bombardier, Cirsa Gaming, Clondalkin, ConvaTec Healthcare, FCE Bank, FGA Capital, Findus Group, Gazprom, Gazprombank, Heidelberg Zement, ING, Servus, Stork TS, Sunrise en Volkswagen.
- Aandelen: Aalberts, Arcadis, BAM, Bourbon, CGG Veritas, Colruyt, Fugro, Heineken (Holding), Imtech, Nokian Renkaat, Saipem, Samsung, SAP, SBM Offshore, Schneider Electric, Sligro, Unilever, Technip, Tenaris, Vallourec, Volkswagen.
- Inflatielinkers en de HICP Inflatie Index
- Afdekken van aandelenrisico’s m.b.v. calls, puts, short sprinters en short trackers met een hefboom
- MKB Obligaties van Air Berlin, German Pellets, KTG Agrar, Praktiker en Rickmers.
- Sprinters op de AEX, RD en Unibail combineren met Calls
- Perpetuele obligaties en effecten van Achmea, Aegon, ASR, Casino Guichard, Credit Agricole, Depfa, FrieslandCampina, Fürstenberg, ING, Rabobank, SNS Reaal, SRLev en Tennet
Grondstoffen, metalen en valuta - Goud en Zilver, de Amerikaanse Dollar, de Australische Dollar, het Britse £, de Japanse ¥en, de Noorse kroon, de Zwitserse Franc, de BRIC Valuta en een BRIC Valuta note en de Russische Roebel
- Rente en hoe te profiteren van stijgende rentes op de kapitaalmarkten.
Overige onderwerpen
- Steepeners (incl. renteherziening) van BNG, NIBC, Ned. Waterschapsbank en Rabobank
- Volatility, handelssytemen, derivaten, ETF’s
- Trackers op obligaties zoals Lyxor SGI Double Short Bund en ProShares Ultra Short Treasury
- TA Indicatoren zoals Woodies CCI, Martingale, de Coppock Indicator en het Hindenburg Omen
5
