Jaargang 21 • Nr 6 • 1 juni 2015 De uitbraak zoals die was aangekondigd door de indicatoren kon uiteindelijk niet voltooid worden. Te veel ontwikkelingen drukten de beurzen naar beneden. Het meest in het oog springend, althans in onze ogen, was daarbij het spel dat Griekenland speelde. Conform de regels van de speltheorie gingen zij door met de mogelijke frontale botsing erop rekenend dat Europa eieren voor haar geld zou kiezen en aan de Griekse eisen zou tegemoetkomen. Maar er zijn gelukkig meer mensen, die de theorie kennen. Toch moet men zich afvragen of het de Griekse regering wel mogelijk zal zijn om aan Europa toe te geven. Want, bijvoorbeeld, een verlaging van de pensioenen is gemakkelijk in concrete getallen uit te rekenen maar wat er met deze uitkeringen zal gebeuren als Griekenland uit de Euro stapt of misschien daar wel in blijft maar een tweede munteenheid gaat introduceren is met geen mogelijkheid te voorspellen. Beter zal het naar verwacht wordt voor de Grieken niet worden, maar een concrete benadering wordt door niemand gegeven. De beurzen werden door dit spel en door de daardoor opgeroepen onzekerheid teleurgesteld en zo ging de uitbraak niet door. Toch gloort er licht in de tunnel want inmiddels zijn een aantal anomalieën opgeruimd en wordt de oversold situatie benaderd. De markten zijn nog niet helemaal zover, maar als wij volgende week nog een negatieve beurs gaan zien dan zal het einde van de reactie toch dichtbij zijn gekomen. Misschien valt dat wel samen met de eerste cruciale datum waarop de Grieken weer een forse som aan het IMF moeten overmaken. Als dat zo zou zijn (dus als Griekenland zou toegeven) zal de rust voorlopig terugkeren en zullen de beurzen hun opgang hervatten. Het zou ook nog zo kunnen zijn, dat Griekenland kiest voor de mogelijkheid die het IMF biedt om alles ineens te betalen en in dat geval zal de markt moeten wachten tot 19 juni. Maar als dan blijkt dat het allemaal maar spel was dan lijkt het voor alle partijen, zeker voor beleggers, het beste om voor eens en voor altijd met het probleem te kappen en Griekenland vaarwel te zeggen. Het afscheid van Griekenland zal zeker gevoeld worden maar de opluchting, zo lijkt het ons, zal er snel voor zorgen dat de beleggers het beleggen weer hervatten, blij dat een blok aan het been is weggeworpen. Hieronder kunnen wij alleen de koersgrafieken laten zien. Griekenland zit daar niet tussen maar wel kunnen wij laten zien waar de beurzen op dit moment staan.
De AEX Index op dagbasis
Figuur 1.
AEX Index, daggrafiek
Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Amsterdam Selector + 28,3%
In figuur 1 ziet u de AEX Index op dagbasis. U ziet een wirwar van lijntjes maar de kern is duidelijk.
Met een slotkoers van 493,56 is de index aangekomen in een gebied, dat gekenmerkt wordt door een sterke steun, maar deze steun lijkt het te hebben opgegeven. Het MA50 werd doorschreden. Hetzelfde gebeurde met een sterke steunlijn op 495 en ook het oplopende trendlijntje werd doorschreden. De weg ligt nu open naar een volgende steun op 480. Er is geen reden te veronderstellen, dat hij daar niet zal komen. De Stochastics daaronder heeft zojuist de zwarte lijn doorschreden alsmede de horizontale bovenste grens. Hiermede staat hij dus nog aan het begin van de daling. De Momentum Analyse daaronder is dalend en heeft nog zeker een tot twee weken voor zich liggen alvorens er een oversold situatie gaat ontstaan. Maar gelukkig kan men niet spreken van divergentie. En het MA50 zal zich dichter naar het MA150 gaan bewegen zolang de koers daaronder ligt. En zoals wij reeds vaker schreven was deze afstand te groot geworden en moest hij verkleind worden om in een gezonde situatie te komen. De vraag in de komende weken zal zijn of de reactie nog zover zal doorgaan dat de bodem van 469 bereikt gaat worden. Wij zien in ieder geval een doorbraak daarvan niet zitten, of het moet voor een korte periode van een paar dagen zijn, dus in principe verwachten wij dat de hausse niet onderbroken zal worden. Althans in de zeer nabije toekomst want er hangen zoals wij hieronder
signaal is in overeenstemming met het signaal dat wij in het dagpatroon van de AEX Index lieten zien. Het tweede stemt overeen met de vele waarschuwingen, die er in de lucht hangen en die wijzen op moeilijke tijden op iets langere termijn. Om met een positieve opmerking deze paragraaf af te sluiten wijzen wij erop dat wij in de sentimentindicatoren geen negatieve dingen zien. Zelfs het volume laat ons in deze dagen niet in de steek.
nog zullen laten zien nog steeds donkere wolken boven de markten, die voor de iets langere termijn duidelijk op een correctie wijzen. Voor de korte termijn echter voorzien wij een doorzettende daling tot een niveau dat de hausse niet zal onderbreken waarna de opgang zal worden hervat. De doorbraak door het 510-niveau blijft in deze gedachte dus mogelijk. Andere markten onderstrepen deze aanname.
De DAX Index op weekbasis In figuur 2 staan de koersen van de Duitse DAX Index op weekbasis. De laatste candle, die van de afgelopen week, is een lelijke. Het is een Bearish Omarmingpatroon (Bearish Engulfing). Andere markten laten ook allemaal een negatieve candle zien. Meestal is het een zelfde candle maar men ziet ook wel een Dark Cloud. Deze candle komt op dit moment niet voor na een top (sterk signaal) vormt wel onderdeel van een maar toppingpatroon en derhalve mag men er niet zo maar aan voorbijgaan. Vorige week wezen wij in onze blog dat de week Momentum Analyse positief was gedraaid. Maar wij stelden toen ook dat wij wachtten op een bevestiging. En zoals men ziet is deze bevestiging niet gekomen want de Moman is opnieuw dalende. En wat nog erger is, is het feit dat hij negatief gaat divergeren. De week duidt dus op een voortzettende daling en tegelijkertijd duidt hij ook op zwaar weer in de toekomst. Het eerste
Figuur 2.
In figuur 3 vindt u niet alleen de Dow Jones Industrial Index maar ook de Dow Jones Transport Index en de Dow Jones Utility Index. De DJIA heeft nu drie achtereenvolgende toppen gezet. De eerste top werd door de twee andere indexen gevolgd. Maar de tweede en de derde top niet meer. Voor de Transport Index geldt dat als deze de top in de Industrial Index niet bevestigt, de markt dan in de problemen gaat komen. Voor de derde index, de Utility index geldt iets anders. Deze reageert als eerste van de indexen op de veranderingen in de rente. Na de top op 657 is hij gaan dalen. Dat was geheel volgens de theorie want de rente was toen gaan stijgen. Maar het is wel bekend dat een stijgende rente negatief is voor de ontwikkeling van de aandelenkoersen.
De DJIA Index op weekbasis
Figuur 3.
De DAX Index op weekbasis
Figuur 3 duidt dus op problemen. Maar deze hoeven niet onmiddellijk op te duiken. Er zijn andere indicatoren (kortere termijn), die zullen gaan wijzen op een aanstaande correctie, maar op dit moment is daar nog niets van te zien. Het probleem voor de analist (en zeker voor de belegger) gaat zijn of hij inderdaad de dreigende omkeer op tijd gaat herkennen. De Draghi-kraan en ook de kraan van de Japanse Centrale Bank, die beiden wagenwijd openstaan, zorgen voor een grote toevloed van liquide middelen op de beurzen en
DJIA Index op weekbasis
2
water want daar duiden andere indicatoren op (zie boven). In het geval van de AEX Index ligt er echter een sterk steunniveau. Bij de DAX is het beeld iets anders. Deze laat al twee achtereenvolgende zwarte dalende candles zien, maar deze liggen allebei nog binnen het bereik van het lichaam van de voorgaande candle. Een doorbraak hiervan is nodig om de daling te bevestigen en hiermede is de conclusie voor de DAX eensluidend aan die van de AEX Index: de maandgrafieken laten zien dat zij zich voorbereiden op een correctie maar het kan nog even duren voordat deze zich gaat manifesteren. In de Amerikaanse markten is deze ontwikkeling (dalende Momans) al langer aan de gang en er wordt op maandbasis ook fors negatief gedivergeerd. Langzamerhand komen de markten daarmede in dezelfde trend.
daarmede zullen ze een correctie gaan tegenhouden. De vraag is dus ook hoe lang deze kranen open zullen blijven staan of misschien ook wel hoe lang beleggers onbezorgd hun middelen blijven besteden op de beurs.
Jaargang 21 • nr 6• 1 juni 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & EuroBench. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
De AEX Index op maandbasis Vorige maand lieten wij u reeds een maandgrafiek van de AEX Index zien. Wij doen dat opnieuw omdat in de afgelopen maand een belangrijke candle werd toegevoegd. De maand mei sloot opnieuw met een hogere slotkoers. De markt in Amsterdam is dus nog steeds in opmars. Maar de Momentum Analyse daaronder is nu gedraaid. Hij daalt, waar hij een maand geleden nog steeg. Nu is het zeker niet ongewoon als er enige dalende maanden in de Moman moeten komen alvorens de koersen gaan dalen. Dat deze gaan dalen, ook al is de daling niet imminent, staat als een paal boven
Figuur 4.
back naar de dalende trendlijn. Of het hierbij zal blijven is nog niet te zeggen. De Momentum Analyse daalt maar ligt nog hoog, dus het lijkt erop dat het nog wel enige tijd zal gaan duren alvorens aan deze daling een einde gaat komen. De dalende trendlijn ligt ongeveer bij 0,56%. Daar zou hij dus niet doorheen mogen breken.
De Rente
Figuur 5.
De AEX op maandbasis
Na de eerste scherpe beweging omhoog, zoals wij die in de voorbije maanden gezien hebben, is het nu zaak dat zich een bodempatroon ontwikkelt. De rente is gedurende vele jaren gedaald naar het huidige niveau. Het zal dus nog wel enige tijd vergen alvorens sprake kan zijn van een definitieve ommekeer. Het is als een mammoettanker, die bij Rotterdam moet afmeren. Die moet bij wijze van spreken al in de Golf van Biskaje beginnen met afremmen om niet de haven van Rotterdam voorbij te schieten. Op hoge snelheid kan de tanker niet zomaar bij Rotterdam rechtsaf slaan. De steun van de dalende trendlijn is daarbij het eerste logische punt waar de rentedaling, als er sprake is van een lange termijn bodem, opnieuw tot stilstand komt, maar noodzakelijk is het niet. Voor hetzelfde geld
De rente
De rente is zich gaan herstellen van de eerdere onverwachte uitbraak. Dat wil zeggen dat hij weer is gaan dalen. In figuur 5 ziet u dat de daling voorlopig bestempeld moet worden als een pull
3
daalt de lange rente opnieuw tot aan de laatste bodem van 0,15% alvorens opnieuw te gaan stijgen. De belangrijkste conclusie hieruit is vooral dat beleggers moeten oppassen met het kopen van langlopende obligaties. Want de bewegingen van de rente staan waarschijnlijk in het teken van een belangrijke lange termijn bodem en daarin worden de bewegingen omhoog niet steeds weer netjes aangekondigd.
De US$ versus de €
Figuur 6.
De prijs van een troy ounce goud
Figuur 7.
US$ versus €
Goud in $ per troy ounce
Zoals u kunt zien in figuur 6 waarin de weekgrafiek van de dollar staat, is deze omhoog door de neklijn gebroken. Maar de doorbraakcandle is weinig overtuigend. Dat wil zeggen dat de neklijn ongedaan werd gemaakt, maar wij achten het zeer goed mogelijk dat deze uitbraak in de komende periode alsnog en op zijn beurt ongedaan wordt gemaakt. De weekgrafiek, die wij u in figuur 6 laten zien toont een duidelijke topformatie. Een daling onder 90 betekent een koersdoel van 85 n dat op zijn beurt betekent dat het grote toppatroon wordt doorbroken met 78 als volgende doel. Het is dus allemaal nog niet zo duidelijk voor wat de dollar betreft, maar wij zijn niet optimistisch.
Ondanks het feit dat de statistieken vermelden dat er veel goud gekocht wordt onder anderen door overheden, wil het maar niet lukken. De daggrafiek in figuur 7 laat hier geen misverstand over bestaan. Men wijt dit aan de gestegen dollar in de afgelopen periode maar ook dat blijft gissen. Weliswaar gaat er een negatieve invloed uit van een stijging van de dollar op de goudprijs, omdat die in dollars noteert, maar of het verband zo zeker is, is ons onbekend. In ieder geval is het zeker dat de World Gold Index de zijwaartse fase nog niet verlaten heeft en derhalve is de conclusie dat het veiligste is om ervan af te blijven.
De prijs van een vat Brentolie
vraag sprake is lijkt niet van een evenredig belang. De conclusie is dat wij de weekgrafiek geloven die wijst op een dalende prijs.
In de afgelopen week kon men een opmerkelijk herstel zien van de olieprijs. Maar op de weekgrafiek is hier niets van te zien. Op de daggrafiek is de Momentum Analyse gaan stijgen maar op de weekgrafiek die wij in figuur 8 laten zien heeft de dalende Moman nog heel wat laken voor de schaar. De rapporten wijzen op een overproductie van ruim 1,5 mln. vaten per dag en dit ondanks het feit dat in Amerika 60% van de schalieputten nu gesloten zijn. Amerika in zijn totaliteit zette in de afgelopen week ook een record met de hoeveelheid olie die aldaar geproduceerd werd (uit de meest rendabele overgebleven putten). Maar de ongebonden productie in het MiddenOosten lijkt toch de veroorzaker te zijn van de grote overproductie en dat betekent dat SaoediArabië met zijn uitdagende politiek, die met name gericht is op de Verenigde Staten, hetzelfde Midden-Oosten in de klem zet voor wat de prijs betreft. Dat er daarbij dan ook nog van verminderde
Figuur 8.
4
Brentolie in US$ per vat
Beleggen bij Vladeracken Opnieuw tekenden vrijwel alle modellen voor een positieve maand. Positieve uitschieter was ditmaal de Amsterdam Selector waar de prestaties van Galapagos buiten alle proporties zijn. Maar ook de andere actieve modellen tekenden voor een positief resultaat. Alleen in de Prijs<Waarde Methode werd gas teruggenomen. Tegenover een flinke hoeveelheid dividend en enkele positief presterende aandelen stonden verliezen op BAM, OMV en Imtech waardoor per saldo een min van 1,1% voor de maand mei resulteerde (maar nog altijd een positief netto resultaat van 20,3% voor het jaar). Tegen het einde van de maand hebben wij wel winst genomen op enkele posities. De markt lijkt rijp voor een tweede tik omlaag en dan is het beter om het nodige in contanten aan de zijlijn te hebben staan. Hoogvliegers van de afgelopen maanden zoals Altice, Numericable en een Leveraged EuroStoxx 50 Tracker werden afgelopen week verkocht. De obligatieportefeuilles hadden te leiden van een ander probleemgeval, Air Berlin. Op een mededeling van de (inmiddels in 4 jaar tijd 4de) directeur. dat de aan de gang zijnde reorganisatie voor het bedrijf de laatste kans vormde, zakten alle obligatiekoersen van Air Berlin met soms zelfs ruim 10% onderuit. Voor de meeste van onze cliënten is het risico van Air Berlin niet erg groot meer. De reorganisatie is al begin dit jaar met de banken en andere financiers overeengekomen en is gepland om dit en volgend jaar te lopen. En wij houden een obligatie die al in november van 2015 moet worden afgelost. Herfinanciering van de maatschappij zal pas op zijn vroegst in 2016 aan de orde komen. Wij verwachten daarom geen problemen bij de aflossing van deze obligatie. Maar in sommige gevallen houden wij ook een obligatie in portefeuille die tot in 2018 loopt. Deze zal mogelijk wel ter discussie komen en wij beraden ons op het ogenblik op de vraag of wij hier in de loop van de komende maanden niet alsnog afscheid van moeten nemen. Opvallend is wel dat de aandelenkoers op dit nieuws niet heeft gereageerd. Vooralsnog gaan wij er vanuit dat de opmerking van deze directeur bedoeld was als schot voor de boeg richting de vakbonden. De onderhandelingen over een reeks ontslagen moeten in de komende weken tot een afvloeiingsregeling voor een flink aantal werknemers gaan leiden. Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
Defensief Matig
2009
2010
2011
8,3 %
8,2 %
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
6,0 % 36,4 % 21,0 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
-/- 1,6 %
2012
2013
2014
Doel per jaar 4%
7,8 %
4,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
0,8 %
3,7 %
4%
-/- 7,4 %
11,6 %
6,5 %
-/- 0,9 %
14,0 %
6%
-/- 1,1 %
6,6 %
3,6 %
3,7 %
6%
8,8 %
10,8 %
-/- 16,0 %
20,3 %
8%
-/- 15,9 %
3,5 %
15,3 %
-/- 2,8 %
28,3 %
8%
14,0 %
-/- 10,5 %
16,0 %
47,7 %
-/- 4,4 %
14,8 %
8%
5,7 % -- 5,4 %
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
9,8 % 13,8 %
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
16,3 % 13,5 %
-/- 38,5 %
0,4 %
2015 t/m 29mei 3,7 %
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl, en/of op de website van De Technische Belegger, www.technischebelegger.nl, waar u onderaan de meest recente uitgave, het laatste artikel op onderwerp gegroepeerd aantreft met een link naar het feitelijk stuk.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 6 juli 2015. Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
5
