Jaargang 21 • Nr 5 • 4 mei 2015 Het ongelooflijke gebeurde. Men zag het optreden van reacties als iets archaïsch. Naar het voorbeeld van wat er gebeurde tijdens de QE operatie in Amerika gingen veel beleggers ervan uit dat hetzelfde zou gebeuren tijdens de QE periode in Europa. De markt zou een ononderbroken hausse in gaan. Aan dit optimistische uitgangspunt werd vorige week gemorreld. De markt ging inderdaad een flinke reactie in. Maar er gebeurde meer. De prijs van het goud vloog omhoog. Hier volgde echter na twee dagen al een antwoord op. En de dollar daalde fors. Ook de rente toonde een verrassing door een forse stijging. Een verdubbeling van het effectieve rendement op 10-jaars Nederlandse Staatsleningen. Dit gebeuren moet de belegger tot denken zetten. Het meest gehoorde argument dat deze onverwachte beweging zou verklaren is de publicatie van de kredietcijfers. De kredietverlening door de banken liet voor het eerst weer een duidelijke stijging zien. Of dit de verklaring kan zijn van de onverwachte ontwikkelingen in de afgelopen week kan natuurlijk niet bewezen worden. Maar wel is het zo dat het QE programma in Amerika in het begin van de lange hausse wel degelijk een forse reactie liet zien en het is wel bekend dat het renteniveau aldaar een dieptepunt kende van1,8%, terwijl Europa met zijn 10jaars rente bijna negatief was. Het is op dit moment ongewis wat er staat te gebeuren. Wat de aandelen betreft is het heel goed mogelijk, zoals wij hieronder zullen zien, dat de reactie voorbij is, maar de kans dat de reactie zich gaat omzetten in een correctie mag niet worden uitgesloten. Voor wat de rente betreft tasten wij volledig in het duister, gezien het gebrek aan ervaring. Er zijn geen historische statistische gegevens beschikbaar waarin de rente zo laag was als momenteel in Europa. Maar wat de Technische Analyse betreft is het duidelijk. De grafieken laten zien dat er een belangrijke draai is gemaakt.
De AEX Index op dagbasis
Figuur 1.
AEX Index, daggrafiek
Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Prijs<Waarde Methode + 21,6%
Figuur 1 laat de ontwikkeling van de afgelopen tijd zien. In eerste instantie wijzen wij u op het stijgende kanaal. De koers is daar tot nou toe mooi binnen gebleven en hij is nu onderweg naar de onderkant. Hier vindt hij steun rond 484. De supportlijn komt ligt daar vlak onder (480) en zal over een enkele dagen samenvallen met de onderkant van het stijgende kanaal. De reactie is dus in de buurt van een steunniveau gekomen waarop hij normaliter zijn einde vindt. Wij concluderen daaruit dat de kansen groot zijn, dat de markt zich gaat herstellen. Het negatieve in dit beeld is het feit dat de twee gemiddeldes niet dichter bij elkaar zijn gekomen. Nog geen vier dagen geleden zette de AEX Index een nieuwe top op 510,55. Als men deze top met de vorige op 510,37 vergelijkt (zie de pijltjes) dan valt er nog iets op. Onder de koersgrafiek staat een AD-studie en daaronder is een Call/Put Ratio weergeven. Hierin zijn ook pijtjes aangebracht en deze pijltjes vallen samen met de pijltjes in de koersgrafiek. De AD-lijn bevestigde de hogere top niet, maar de CP-ratio deed dat wel. Beide lijken daarmede met elkaar in tegenspraak, maar de AD-lijn heeft inmiddels een diepte bereikt die wijst op een stijging. Men kan daarmede concluderen dat de onderliggende sentiment indicatoren een einde van de correctie wel degelijk mogelijk maken. Maar let op dat er (in Europa) nog geen draai te zien is en deze moet er geweest zijn wil men positief kunnen worden op de korte termijn markt. Al de rest is analyse en daarmede ook hypothetisch. En als we naar het dagplaatje van de DAX kijken dan wordt het totale beeld toch nog iets anders.
ruimte laat om verder te dalen. Wat hun boodschap is, is moeilijk te zeggen. Wij wachten daarom eerst de slotkoers van maandag af om iets zinnigs te kunnen zeggen. En wat maandag ook mag vertellen, alleen een koers die duidelijk boven 11.193 komt in de komende dagen, kan een verdere daling verhinderen.
De DAX Index op dagbasis In figuur 2 vindt u de daggrafiek van de DAX Index uit Duitsland. Er tekent zich een onmiskenbaar onevenwichtig Kop/Schouderpatroon af. Volgens de theorie is dit patroon af en kan men nu een daling verwachten waarvan het doel te berekenen valt op 10.848. De koers zou dus vanuit de laatste slotkoers nog een ruwe 600 punten omlaag moeten om daar te komen. Dit patroon spreekt dus een snel herstel tegen. Maar er is nog iets meer. Normaliter wordt een doorbaak gevolgd door een pullback. En het zou de eerste keer niet zijn dat de pullback doorschiet en het patroon daarmede ongeldig maakt. De laatste koers is een Long-Legged Doji. Dit is een notoir omkeerpatroon. Een hoger slot aanstaande maandag bevestigt een omkeer. Het is opvallend hoeveel aandelen en hoeveel indexen deze zelfde candle laten zien. Soms is het zelfs een Rickshaw man, zoals het geval is bij de DAX, hetgeen een nog sterkere omkeer candle is. De drie indicatoren daaronder divergeren negatief ten opzichte van het kortere verleden maar ze divergeren wel degelijk zeer positief ten opzichte van het iets langer achter ons liggende verleden (niet te zien in figuur 2). Daarnaast liggen zij diep hetgeen dus minder
Figuur 2.
weekgrafieken van alle indexen. Maar wij tillen hier niet zo erg aan. Het komt voor in een dalend koerspatroon en dit type candle heeft pas echt betekenis als het als een omkeerpatroon gaat gelden. Dus op de top van een stijgend koersbeeld. In dit geval is dat niet zo en derhalve is de impact veel geringer. Het is dus heel goed mogelijk dat van hieruit de markt weer omhoog gaat, maar dan moet er op de weekchart toch heel wat gebeuren. De daling van afgelopen week die toch meer dan 400 punten betrof moet dan tenminste worden goed gemaakt. De Momentum Analyse onder in de figuur is dalende en er is nog veel ruimte om te gaan. Inmiddels is de DAX sinds zijn top op 12.390 al meer dan 7,5% gedaald en er hoeft niet veel meer bij te komen of wij gaan spreken van een correctie. In dat geval wordt het scenario van Kop/Schouderpatroon zeer reëel.
De DAX Index op weekbasis
Figuur 3.
De DAX Index op dagbasis
DAX Index op weekbasis
Wij blijven nog even bij de DAX teneinde naar de weekgrafiek te kunnen kijken. U ziet hem in figuur 3. Het eerste wat opvalt is de grote afstand tussen de twee gemiddeldes. Dit fenomeen ziet men overal. En het vraagt om herstel ook al kan dit lang duren. De laatste candle is door het MA10 gevallen. Het MA30 ligt zoals gezegd aanzienlijk lager. Het ligt zelfs lager dan het hierboven vermelde doel van 10.848. Als de daling zich dus doorzet dan ligt er nog veel laken voor de schaar. De laatste candle is een zwarte. En het is ook een negatief Omarmingpatroon. Dit patroon ziet men in de
Jaargang 21 • nr 5• 4 mei 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & EuroBench. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
2
In figuur 4 geven wij u een blik op de AEX Index maar dan wel over een veel langere termijn. Het oplopende kanaal in figuur 1 begon in 2015. In figuur 4 ligt het begin van het kanaal in de laatste maanden van 2008, dus voor de crisis. Met de laatste top brak de AEX uit het oplopende kanaal. En de weerstand van een oude neklijn werd gebroken. Ook een Fibonacci weerstand moest er aan geloven. Deze beide weerstanden fungeren nu als steun en derhalve is de weg omlaag, als deze al wordt ingeslagen, niet gemakkelijk. De laatste candle belooft echter niet zo veel goeds want men mag hem betitelen als een Gravestone en dit is een typisch toppatroon. De Momentum Analyse stijgt en heeft nog voldoende ruimte. Maar al met al moet de conclusie zijn dat de mogelijkheid van een inzettende correctie (want de markt moet toch zeker met meer dan 10% dalen wil het maandbeeld echt negatief worden) reëel is. In Amsterdam hebben we nog maar 4,5% gehad, zodat een eventuele correctie nog heel wat van uw belegde vermogen kan afsnoepen.
De AEX Index op maandbasis
Figuur 4.
De AEX op maandbasis
Conclusie
Het is spannend dezer dagen op de beurs. Er is een kans dat de reactie voorbij is, maar er is ook een grote kans dat het oude gezegde, dat u moet maken dat u weg komt in de maand mei, opgeld gaat doen. De toevloed aan liquide middelen door de Centrale Banken van onder anderen die van Europa en van Japan pleiten ervoor dat de hausse zich doorzet. Maar de markt zelf vertoont tekenen van uitputting. Niet alles is negatief, een doemscenario is niet zonder meer zeker, maar grote voorzichtigheid is op dit moment geboden. Komende week zal al beginnen met een uitsluitsel. En wie weet zal de opklaring vanuit Griekenland wel een steun in de goede richting zijn. Het is belangrijk vast te stellen dat de markt op de korte termijn weliswaar argumenten bevat die op een herstel wijzen, maar de draai naar boven is nog nergens ingezet en zolang dat niet het geval is blijft de markt negatief. u in de ratioverhouding onderin de figuur ziet duidt De Rente er op dat de lange rente harder stijgt dan de korte. De grootste verrassing afgelopen week was En dat is positief voor banken en verzekeraars. Dat natuurlijk de sprong omhoog in de rente. Niemand de rente in het algemeen weer stijgt is ook positief had daaraan gedacht. Ook in Amerika maakte de voor pensioenfondsen en verzekeraars omdat rente een sprong, maar dat was daar niet zo daarmee de rekenrente weer oploopt. Hoe het ook verrassend, want de financiële wereld is ervan zij, de stijging van de afgelopen tien dagen is een overtuigd dat de rente aldaar in de komende significante en een die is ontstaan in een fase maanden in hoe dan ook omhoog gaat (zij het dat waarin de ECB in hoog tempo bezig is met het de verwachtingen ten aanzien van het tempo van opkopen van staatsobligaties, een contradictie dus. de verwachte stijging recentelijk nogal getemperd zijn). Het was vooral de langere rente die de sprong maakte. In figuur 5 tonen wij u een vereenvoudigde Yieldcurve. U ziet bovenaan in deze figuur de daggrafiek van het effectieve rendement op 10-jaars Nederlandse Staatsleningen. Daaronder staat dat van de 2 jaars leningen. Het quotiënt van beide vindt u in de derde grafiek en zoals te zien is heeft de sterke stijging van de 10-jaars rente dit quotiënt enorm omhoog gebracht tot op of net boven de dalende trendlijn. Het is nog te vroeg om te stellen dat deze trend zich zal doorzetten. Maar wel belangrijk is het om zich als belegger te realiseren wat dit voor de Yieldcurve in Europa betekent. Deze was in de afgelopen weken gevaarlijk vlak geworden en dat is zeer negatief voor het verdienmodel van banken en Figuur 5. De rente levensverzekeringsmaatschappijen. De uitbraak die
3
algemene beleid is er toch op gericht om de tekorten onder 3% van het Bruto Binnenlands Product te houden) is het Amerikaanse antwoord op problemen altijd geweest het drukken van meer Dollars. Dat is op de lange termijn zeer negatief voor de $ ten opzichte van de €. De toekomst zal het leren, maar beleggers moeten een draai in de $-€-verhouding zoals wij afgelopen weken gezien hebben zeer serieus nemen. Het maakt een verhouding van 2 $ voor elke € op termijn veel waarschijnlijker dan pari!
Wat precies de consequenties zullen zijn valt nog niet te zeggen omdat er technisch nog geen sprake is van een duidelijke bodem. Maar het is heel goed mogelijk dat de bodem pas een feit is als de 10jaars rente al weer op 1% staat. Eerste doel is in ieder geval 0,65%!
US$ versus € In figuur 6 staat de weekgrafiek van de dollar. Afgelopen week is hij door zijn steun op 90 gevallen. Er werd een dubbele top gevormd en de doorbraak door het 90-niveau (de neklijn) bevestigde deze top. Er kan nu een doel berekend worden dat ligt op 85 / 84. Er zijn geen redenen in de grafiek te vinden, die erop wijzen dat hij daar niet zal komen. De Momentum Analyse geeft deze ook niet, maar de ruimte die men hier ziet lijkt beperkt. Voorlopig houden wij het daarom op een verdere daling van de dollar. De recente draai in de rente kan ook grote consequenties krijgen voor de $-€-verhouding. Als de rente in Europa weer gaat stijgen en daarbij een stuk van het verschil met de $-rente inloopt, dan wordt de $ aanmerkelijk minder interessant en komt het aloude probleem van de $ weer naar voren. De $ is, in verhouding tot de €, een zwakgeld valutaeenheid. Waar Europese overheden in lijn met het Duitse beleid uitgaan van begrotingsdiscipline (ook al wordt daar niet altijd strikt aan gehouden, het
Figuur 6.
US$ versus €
De prijs van een troy ounce goud Even leek het erop dat het dan toch zou gebeuren. De prijs van een troy ounce Goud vloog omhoog. De pret was echter van korte duur. En op de weekgrafiek (zie figuur7) van de World Gold Index is er eigenlijk niets te zien. Het steunniveau van US$1.162 is bijna weer bereikt en de grafiek ziet er negatief uit. Wij houden het op een verdere daling of hooguit een consolidatie. Een stijging tot US$1.300 of een draai omhoog van beide gemiddeldes dient door de voorzichtige belegger afgewacht te worden alvorens een positie in te nemen.
De prijs van een vat Brentolie Vanaf het dieptepunt medio januari van dit jaar op US$45,19 is de prijs van een vat Brentolie weer gekomen op een slotkoers afgelopen vrijdag van
Figuur 7.
US$ 66.78, zoals te zien is in figuur 8 waarin wij de daggrafiek hebben opgenomen. De kansen zijn groot dat het hier even bij blijft want de %R indicator ligt al hoog. Hiermede in tegenstelling heeft de Momentum Analyse nog veel ruimte. Hij is pas afgelopen week gaan stijgen, hetgeen frappant is. Intussen heeft het MA10 het MA30 doorschreden (Golden Cross), de weerstand op US$63 werd gebroken, het MA150 werd doorschreden alsmede de dalende trendlijn. Het leven lacht de sjeiks dus weer toe. Maar de
Goud in $ per troy ounce
belangrijke weerstand rond US$75 ligt nog ver verwijderd. Pas als deze genomen is durven wij te stellen dat de oliecrisis voorbij is. Dit neemt niet weg dat het ernaar uitziet dat het zo vaak genoemde doel van US$30 of US$40 nu toch naar het rijk der fabelen verwezen kan worden.
4
Beleggen bij Vladeracken
Figuur 8.
April is een maand van consolidatie geworden. Behalve de Amsterdam Selector, waar Galapagos voor een positief resultaat voor de maand zorgde, en de obligatieportefeuilles, waar de rentedaling aan het begin van de maand nog voor positieve resultaten zorgde, hebben alle modellen een klein stapje terug gezet. Gemiddeld genomen zijn de rendementen met iets meer dan 1% teruggelopen. Maar de risico's in de meeste portefeuilles zijn ook teruggelopen, want de meer risicovolle posities werden al eind maart verkocht. De tik die in de voorbije dagen is uitgedeeld op de beurzen heeft ons daarmee niet onberoerd gelaten, maar nergens daalden de resultaten harder dan de algemene beursindices zelf. Ondertussen is het dividendseizoen begonnen en lijkt de fase van consolidatie al weer bijna voorbij.
Brentolie in US$ per vat
Wij maken ons dan ook op voor de volgende positieve maand van het jaar. Alleen in de obligatiemarkt verwachten wij nog een pas op de plaats te zullen maken, want de rentestijging van de voorbije dagen is significant in die zin dat zij wijst op een belangrijke lange termijn kentering. Obligaties zijn daarmee een groot risico geworden, met name waar de looptijden lang zijn. Gelukkig hebben wij vrijwel geen langlopende obligaties in de portefeuilles van onze cliënten en is de rentegevoeligheid daarmee zeer beperkt. Onze portefeuilles zullen slechts beperkt te lijden hebben onder een rentestijging. Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
8,3 %
8,2 %
-/- 1,6 %
7,8 %
4,0 %
Defensief
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
Matig
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
-/- 7,4 %
11,6 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
-/- 1,1 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
6,0 %
14,0 %
36,4 % 21,0 %
5,7 % -- 5,4 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
2009
2010
2011
0,4 %
2015 t/m 1mei 4,0 %
Doel per jaar 4%
0,8 %
4,1 %
4%
6,5 %
-/- 0,9 %
14,3 %
6%
6,6 %
3,6 %
3,0 %
6%
8,8 %
10,8 %
-/- 16,0 %
21,6 %
8%
-/- 15,9 %
3,5 %
15,3 %
-/- 2,8 %
18,6 %
8%
-/- 10,5 %
16,0 %
47,7 %
-/- 4,4 %
9,8 %
8%
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
9,8 % 13,8 %
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
14,9 % 14,9 %
-/- 38,5 %
2012
2013
2014
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl, en/of op de website van De Technische Belegger, www.technischebelegger.nl, waar u onderaan de meest recente uitgave, het laatste artikel op onderwerp gegroepeerd aantreft met een link naar het feitelijk stuk.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 1 juni 2015. Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
5
