Jaargang 21 • Nr 9 • 31 augustus 2015 De correctie die zich acht dagen geleden inzette, hebben de analisten wel degelijk zien aankomen. Er waren vele indicaties, dat de markten met een toppend proces bezig waren. Maar niemand kende het moment waarop de val zou inzetten. Het probleem Griekenland was in een rustiger vaarwater beland en zodoende werd iedereen in slaap gewiegd. Alles wees erop dat er nog een (misschien wel laatste) rally zou volgen. Maar het mocht niet zo zijn. Het aloude Dow-adagium was een van de indicaties, die er op wezen dat er een scherpe correctie in de maak was. Op 22 mei zette de DJIA een nieuw All-Time-High neer op 18.351. Maar de Dow Transport bevestigde deze top niet en dat betekende, zoals Dow meer dan honderd jaar geleden al stelde, dat er een probleem in de maak was. De devaluatie van de Renminbi was de trigger. De AEX Index daalde vanuit zijn vorige hoogste koers van dit jaar met 19,7%. De DAX zette een nieuwe bodem na een daling van 16,9%, de DJIA deed het al rustiger met 15,2%, de S&P500 legde 11,6% toe. De Nikkei beperkte zich tot een bijna normale reactie van 6,6%. Het lijkt er op dat de pijn hiermede geleden is. Maar er valt uit de grafieken niet op te maken hoe voorlopig deze conclusie is. Het is zeker mogelijk dat er een tweede test van de gezette bodem volgt. De Chinese groei is nog steeds indrukwekkend ook al is het geen 10% meer, maar de infrastructuur van de economie, de enorme schuldenlast en het gebrek aan economische vrijheid zijn allemaal fundamentele argumenten, die erop wijzen dat de malaise in de financiële wereld in China niet is afgelopen. Een test van de bodem die zojuist gezet werd is daarom nog goed mogelijk om niet te zeggen hoogstwaarschijnlijk en tot overmaat van ramp moet men er ook nog wel degelijk rekening mee houden dat de bodem van nu, het bij een herttest straks, niet zal houden. De markten mogen dan nu wel op weg gaan naar nieuwe hoogtepunten, maar of die er ook gaan komen is voor ons een heel groot vraagteken. Eerder pleiten wij ervoor om de portefeuilles conservatief te gaan inrichten tijdens de rally, die op het punt staat uit te breken. Wij zullen hieronder tonen waar de koersen op iets langere termijn gezien, kunnen komen te liggen en wij besteden daarna aandacht aan de korte termijn.
De AEX Index op weekbasis In figuur 1 ziet u de weekkoersen van de AEX Index vanaf begin 2009. Vanuit de bodem op 195 is er een lijn getrokken die moet worden gezien als de lange termijn trendlijn. Deze lijn werd opnieuw getrokken toen vanuit het tweede aanrakingspunt in 2011 bij een koers van 256 de stijging iets werd versneld. Daarna volgden er nog twee aanrakingspunten met de nu iets sterker stijgende trendlijn op 281 en 366. Wat er de afgelopen twee weken is gebeurd is eenvoudigweg, dat de koersen opnieuw hun trendlijn hebben opgezocht. Dit is een normaal verschijnsel en de moeilijkheden die een overbought markt veroorzaakt zijn daarmede de wereld uit, althans voor het moment. U ziet dat voordat de correctie werd ingezet - zich een bobbel in de koersen heeft gevormd. De koersen lagen veel te ver van hun trendlijn af en er is geen ontkomen aan dat dit hersteld wordt. In Amsterdam heeft de koers van afgelopen week inderdaad de trendlijn gehaald. Dit is niet overal het geval maar waar dat niet het geval was ligt de koers gelukkig er zeer dichtbij. Uiteraard zijn er uitzonderingen. In Zuid Afrika bijvoorbeeld zit de markt in een veel diepere put. Als grondstoffenland draagt men daar de volle hitte van de strijd. De indicatoren onder de koersen divergeren niet negatief maar ze zijn nog dalend, met andere woorden zij geven nog niet aan dat de makt gedraaid is. Van de Stochastics kan
zelfs gezegd worden dat er sprake is van positieve divergentie.
Figuur 1.
AEX Index, weekgrafiek
Om een zeker beeld te krijgen laten wij hieronder eerst de weekgrafiek van de Dow Jones Industrial index zien. Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Amsterdam Selector + 21,1%
gemiddeldes opgenomen. De koersen liggen daar ver onder en de gemiddeldes zelf dalen nog en liggen ten opzichte van elkaar in de verkeerde volgorde. Voorzichtige beleggers stappen pas in als ze stijgen en als ze elkaar kruisen. De agressieve belegger noteert de stand van de week en kijkt dan naar de korte termijn om te zien of daar ook signalen van koopbaarheid te vinden zijn.
De DJIA Index op weekbasis Figuur 2 laat deze zien. In de periode vanaf juni 2009 raakte de Dow Jones Industrial Index slechts eenmaal zijn oplopende trendlijn aan. Kort tevoren was de koers uigebroken uit de bovenzijde van het stijgende kanaal en zoals zo vaak was dit een vals signaal. En in 2015 braken de koersen opnieuw uit en opnieuw was het een vals signaal zij het dat het iets langer duurde voordat dit duidelijk werd. Inmiddels is hij afgelopen week zelfs tot onder de onderzijde van het kanaal gezakt. De sluiting van afgelopen week lag echter net onder het kanaal. De laatste candle die de uitbraak en de terugkeer gestalte geeft is een Hammer. In de literatuur vindt men van de Hammer de volgende beschrijving “An important bottoming candlestick.” Dit is inderdaad zo maar hij moet bevestigd worden door een hogere opening of een hoger slot (aan het einde van de komende week dus). In figuur 1, waarin de AEX Index is opgenomen, is het lichaam veel groter. Eigenlijk tè groot voor een Hammer, maar deze candle is even positief als die welke de DJIA laat zien. Overigens vindt men de Hammer overal in Amerika en de candle met het grotere lichaam vindt men overal in Europa. In de indicatoren daaronder vinden wij geen negatieve divergentie. De Stochastics is al aan het stijgen (door velen als een koopsignaal gezien) maar de Momentum Analyse wacht nog op de bevestiging. Wij hebben in dit beeld geen
Figuur 2.
DJIA Index, weekgrafiek
enorme piek toen de V-bodem werd gevormd. De hoogte van deze piek wijst op een sterke markt. Het is een onvervalst koopsignaal. Het feit dat de lijnen dichtbij elkaar liggen versterkt het beeld. Al met al dus een zeer positief plaatje. Andere indicatoren bevestigen dit. Over de gehele linie vliegen de koopsignalen u en ons om de oren.
De AEX Index op dagbasis In figuur 3 hebben wij de dagkoersen van de AEX Index opgenomen. Deze koersen bevinden zich in een dalend kanaal. Dit is het geval sinds de top op 510,55 werd bereikt in april van dit jaar. Bij de eerste uitbraak aan de bovenzijde van het kanaal was de grote vraag of deze top zou worden verbeterd, maar alles draaide op een teleurstelling uit totdat er zich een tweede mogelijkheid aandiende, maar ook deze mislukte jammerlijk. Al die tijd bevond de markt zich in een (trendcorrigerende) baisse en dat is sindsdien alleen maar verder gegaan. Nog steeds is deze baisse het patroon, waarin de markt zich bevindt en derhalve moet alles wat men doet met grote voorzichtigheid worden benaderd. Maar er dienen zich ondertussen wel kansen aan. De koersen hebben een V-bodem (ook wel spike-bodem genoemd) neergezet. Dit type bodems is erg positief. Maar voor een definitief oordeel moet er nog wel iets gebeuren. De koers moet terugkeren in het kanaal en de kleine gap zou moeten worden gesloten. Dit eist een koers boven 454. Veel beleggers zullen al blij zijn met een hogere koers maandagochtend want dat wijst ook op een signaal in de weekgrafiek zoals wij hierboven zagen. Onder de koersen staat een DMI studie. Deze vormde een
Figuur 3.
2
De AEX Index op dagbasis
De S&P500 Index op dagbasis Figuur 4 laat de S&P500 zien met zijn dagkoersen. Hier is ook duidelijk sprake van een V-bodem. Er is geen negatieve divergentie in de Momentum Analyse en deze is stijgende. Daaronder staan de Zone Oscillator en de Slowed Stochastics. Beide zijn stijgende en komen vanonder de onderste horizontale lijn. Dit laatste is belangrijk. U ziet bij A een verticale lijn. Hij staat bij de top van de koersen en ook bij de top van de Zone Oscillator. Vanuit deze beide toppen gingen de koersen daarna omlaag. Ook de Momentum Analyse zette op dat moment een top neer. De Stochastics daaronder volgde iets later. Bij B vindt u een bodem in de koers en een bodem in de Zone Oscillator en in de Moman. Ook de Stochastics doet mee met een bodem. Dit lijkt een ijzersterk koopsignaal en dat is het ook. In het in de figuur getekende vierkant zette de ZoneOscillator ook een bodem neer op de juiste plaats. De Stochastics lag echter nog te hoog en de Moman duidde op een horizontale markt. Velen stonden op dat moment, toen de koers ging stijgen, op het verkeerde been. Er was sprake van een vals signaal dat herkenbaar was door het gebrek aan bevestiging. De weigering van de Stochastics om duidelijk kleur te bekennen was natuurlijk niet altijd voldoende om de andere signalen te negeren. Maar eensluidendheid is nu eenmaal altijd sterker en die eensluidendheid is er nu onmiskenbaar.
Figuur 4.
De S&P500 op dagbasis
overboughtsituatie opgeheven en werd een Vbodem gezet. Het slot laat een positieve candle zien die een omkeer aankondigt. Op de korte termijn zijn de indicatoren het met elkaar eens dat er een opleving van de markt in de maak is. Technisch gezien staat er niets in de weg om een forse rally in te gaan. Maar gezien de fundamentele argumenten en in aanmerking genomen dat de markt in een baisse zit, dient iedere weg omhoog nauwkeurig gevolgd te worden en moet er onverbiddelijk geluisterd worden naar obstakels die de indicatoren laten zien. De markt is pas in orde als de hausse weer intact is. Zolang dat niet het geval is hebben we het over een rally in een bearmarkt.
Conclusie Op de langere termijn gezien hebben de koersen overal de onderkant van hun stijgende kanaal opgezocht / doorbroken. Tegelijkertijd werd de
De Rente Afgelopen vrijdag hebben wij het laatste deel gepubliceerd van een reeks artikelen waarin wij ons de vraag gesteld hebben: wat te doen in een omgeving waarin de (lange) rente trendmatig stijgt? In Europa is de 10-jaars rente dit voorjaar flink opgelopen. Daarna heeft zich een correctie voorgedaan. Maar aan deze adempauze lijkt afgelopen week een einde te zijn gemaakt. Waar beurzen in paniek raakten en men dus zou moeten verwachten dat beleggers naar kwalitatief hoogwaardige obligaties zouden zijn gevlucht met een dalende lange rente tot gevolg is de rente juist flink gestegen. In figuur 5 hebben wij onderin de ontwikkeling van het effectieve rendement op 10-jarige Nederlandse Staatsobligaties opgenomen en bovenin (in blauw) de koersontwikkeling van de 4% Nederland obligatie die in 2037 moet worden afgelost. In april van dit jaar sprong de rente fors omhoog met een stevige koersdaling voor genoemde obligatie tot gevolg. Maar sinds juni is de rente geleidelijk weer
Figuur 5.
De rente in Europa
wat gezakt. En Het lijkt er daarbij op dat beleggers in obligaties enigszins in slaap gesust zijn. De afgelopen week zijn ze dan abrupt wakker geschud want de oplopende trendlijn in de obligatiekoers en de dalende trendlijn in de rentegrafiek zijn beiden gebroken. De rentestijging is weer hervat en een aanval op de laatste top op 1,17% lijkt begonnen te zijn. Het is geen tijd om in obligaties te stappen. De herbelegging van vrijgekomen middelen wordt door ons nog even uitgesteld.
3
De dollar heeft een paar mooie dagen gekend, maar daarmede is de markt niet veranderd. In figuur 6 ziet u de weekkoersen van de dollar en het valt onmiddellijk op dat er positief gedivergeerd wordt. Hij ligt nog steeds in een dalend kanaal waarvan de onderkant even geraakt werd. Als de Momentum Analyse draait (een draai van het MACD histogram alleen is niet voldoende), dan zal hij de bovenkant van het kanaal opzoeken. Al enige tijd houdt de markt er rekening mee dat in de VS de korte rente gaat stijgen. Omdat in Europa het QEprogramma nog tenminste tot ver in 2016 zal doorlopen betekent dit, dat de markt uitgaat van een oplopend verschil tussen de rente in de VS en die in Europa. Dat is, in fundamentele zin, positief voor de $. Analisten zijn daarom overwegend positief voor de $ ten opzichte van de €. Maar op dit moment zien wij geen (technische) argumenten om te stellen dat hij door de bovenkant van het zijwaartse kanaal heen zal breken, of het moet de positieve divergentie zijn.
De US$ versus de €
Figuur 6.
US$ versus €
De prijs van een troy ounce goud Het zag er even naar uit dat de prijs van het goud dan toch eindelijk uit zijn lethargie was gekomen, maar de stijging was van korte duur want al snel raakte de dagchart oversold. Wij laten u in figuur 7 de weekkoersen zien en daarin valt te lezen dat het goud in een positieve modus is gekomen, maar belangrijke weerstandniveaus zijn niet genomen. Wij hebben steeds gesteld dat US$1.200 ($1.237 om precies te zijn) als grens minstens doorbroken zou moeten zijn alvorens men mag instappen. Maar onmiddellijk daarna doemen er nog meer weerstanden op, zodat instappen gemakkelijk te vroeg kan zijn. In ieder geval dient gewacht te worden op een duidelijk rally, die iets meer biedt dan de rally die zojuist werd afgesloten. Er is overigens niets mis met de gegevens van figuur 7. De markt is omhoog gericht en van divergentie is geen sprake. Maar het ontbreekt nog aan kracht.
Figuur 7.
Goud in $ per troy ounce
De prijs van een vat Brentolie Al twee weken op een rij schiet de prijs van een vat Bentolie omhoog. Maar het ziet er in figuur 8, waarin de dagkoersen staan, niet naar uit dat de markt naar echt nieuwe hoogten op weg is, Het MA30 ligt in de weg, daarna volgt een oude weerstand op US$52,6 en het wachten is dan ook nog op een kruising van de twee gemiddeldes. Inmiddels ligt het Momentum al hoog. Er wordt wel positief gedivergeerd en dat wijst op een markt die sterker is dan het ernaar uitziet. Ook de weekchart is positief, maar of men veel vertrouwen kan hebben, daar is het nog te vroeg voor. Dit herstel moet verder doorzetten alvorens men optimistischer mag worden. Figuur 8.
4
Brentolie in US$ per vat
Beleggen bij Vladeracken Het was even heel erg schrikken afgelopen maand. Na een correctie van bijna drie maanden waren wij juist eind juni en begin juli begonnen met het weer opschonen van onze aandelenposities (wij verkochten aandelen Aegon, Altice, ASML, BE Semiconductor, Ordina, SBM Offshore etc.) en het opbouwen van nieuwe aandelenposities (wij kochten Tomtom, Unibail en trackers op de EurosStoxx 50 Index om vervolgens in de afgelopen twee weken toch wel enigszins verrast te worden door de heftigheid van deze reactie. Zoals men dat vaker ziet, het venijn zat hem ditmaal duidelijk in de staart. En of het al voorbij is? Zoals u hierboven heeft kunnen lezen is de markt flink oversold en moet een rally verwacht worden die ons makkelijk tot rond 475 moet kunnen terugbrengen. Maar mogelijk is dat wel een moment om dan posties af te bouwen. Niet voor de lange termijn (want onderliggend gaat het in de Westerse economieën helemaal niet zo slecht), maar wel omdat het traditioneel zwakke seizoen (de maanden september en oktober) nog voor de deur staat en een tweede veeg uit de pan van de Bears niet ondenkbeeldig is. Per saldo hebben wij overal een stuk van het rendement van begin dit jaar ingeleverd, maar alleen de Fund Selector is daarbij in negatief vaarwater terechtgekomen. Alle andere modellen hebben nog altijd een positief rendement staan en staan daarbij ook nog duidelijk voor op de vergelijkbare benchmarks en doelstellingen. En daarmee blijven wij bij onze stelling, al eerder dit jaar diverse malen geuit: 2015 wordt naar onze inschatting per saldo een prima jaar met mooie positieve rendementen. Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
8,3 %
8,2 %
-/- 1,6 %
7,8 %
4,0 %
Defensief
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
Matig
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
-/- 7,4 %
11,6 %
6,5 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
-/- 1,1 %
6,6 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
8,8 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
-/- 15,9 %
6,0 %
14,0 %
36,4 % 21,0 %
5,7 % - 5,4 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
2009
2010
2011
0,4 %
2015 t/m 31aug. 1,4 %
Doel per jaar 4%
0,8 %
3,5 %
4%
-/- 0,9 %
8,7 %
6%
3,6 %
- 3,8 %
6%
10,8 %
-/- 16,0 %
13,0 %
8%
3,5 %
15,3 %
-/- 2,8 %
21,1 %
8%
-/- 10,5 %
16,0 %
47,7 %
-/- 4,4 %
10,4 %
8%
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
9,8 % 13,8 %
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
5,1 % 4,5 %
-/- 38,5 %
2012
2013
2014
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 5 oktober 2015.
Jaargang 21 • nr 9• 31 augustus 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & EuroBench. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
5
Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
Reeds besproken onderwerpen:
Obligaties
Algemeen
- Eurobonds, Euro Treasuries, staatsobligaties van de “PIGS”landen, van Italië en van Nederland
- Hoe spreken de statistieken over 2014 en voor 2015?
- Bedrijfsobligatiefondsen en rentegroeifondsen zoals Lux-ORent, Carmignac Global Bond, ING Renta Grf en JPM Global Bond Opportunities
- Onze macro-economische- en rentevisie (2013, 2015) - De Japanse beurs
- Credit Linked Notes en Floored en Reversed Floaters van Aegon, Rabobank en RBS en Hybride en variabele renteobligaties van Linde
Aandelen - Hoogdividend aandelen: Corio, Koninklijke Olie, Unibail Rodamco (incl. handelsdagboek), Wereldhave
- High yield obligaties van Altice, Bombardier, Cirsa Gaming, Clondalkin, ConvaTec Healthcare, FCE Bank, FGA Capital, Findus Group, Gazprom, Gazprombank, Heidelberg Zement, ING, Servus, Stork TS en Sunrise.
- De “Dogs of Amsterdam” (2007 – 2014) - Aandelen: Aalberts, Arcadis, BAM, Bourbon, CGG Veritas, Colruyt, Fugro, Heineken (Holding), Imtech, Nokian Renkaat, Saipem, Samsung, SAP, SBM Offshore, Schneider Electric, Sligro, Unilever, Technip, Tenaris, Vallourec.
- Inflatielinkers en de HICP Inflatie Index - MKB Obligaties van Air Berlin, German Pellets, KTG Agrar, Praktiker en Rickmers.
- Afdekken van aandelenrisico’s m.b.v. calls, puts, short sprinters en short trackers met een hefboom
- Perpetuele obligaties en effecten van Achmea, Aegon, ASR, Casino Guichard, Credit Agricole, Depfa, FrieslandCampina, Fürstenberg, ING, SNS Reaal, SRLev en Tennet
- Sprinters op de AEX, RD en Unibail combineren met Calls Grondstoffen, metalen en valuta
- Rente en hoe te profiteren van stijgende rentes op de kapitaalmarkten.
- Goud en Zilver, de Amerikaanse Dollar, de Australische Dollar, het Britse £, de Japanse ¥en, de Noorse kroon, de Zwitserse Franc, de BRIC Valuta en een BRIC Valuta note en de Russische Roebel
- Steepeners (incl. renteherziening) van BNG, NIBC, Ned. Waterschapsbank en Rabobank - Trackers op obligaties zoals Lyxor SGI Double Short Bund en ProShares Ultra Short Treasury
Overige onderwerpen - Volatility, handelssytemen, derivaten, ETF’s - TA Indicatoren zoals Woodies CCI, Martingale, de Coppock Indicator en het Hindenburg Omen
6
