Jaargang 21 • Nr 12 • 7 december 2015 Draghi overspeelde zijn hand toen hij suggereerde dat het maandelijkse stimuleringsbedrag verhoogd zou worden. Toen puntje bij paaltje kwam werd hij teruggefloten door de Noordelijke landen. De markten waren hem niet dankbaar daarvoor, want beleggers moesten op de blaren zitten. Zij zullen Draghi verwijten maken maar zij zijn zelf alle schuld aan hun verliezen. De verwachtingen werden blijkbaar veel te hoog opgeschroefd en toen Draghi daar niet aan voldeed stortten de markten ineen. Onzin natuurlijk, want de boodschap van de ECB hield altijd nog een verhoging in van het QE-programma van 30%, zij het dat dit in de tijd zal plaats vinden. Afgelopen dagen werd weer eens bewezen hoe afhankelijk de financiële markten zijn van sentiment en hoe de belegger zichzelf gemakkelijk in de voet schiet door ditzelfde sentiment. Toen de markten zo negatief reageerden kon de intelligente belegger natuurlijk onmiddellijk concluderen, dat het hier slechts een kortstondige onderbreking was van de heersende trend en hij wist dat herstel snel zou volgen. Amerika reageerde volgens deze gevolgtrekking vrijdag al en kon donderdag volledig uitwissen. Maar Europa had iets meer tijd nodig om zich te realiseren, dat men zich zelf de das aan het omdoen was. Er is alle reden op dit moment om er van uit te gaan dat het gezonde verstand in Europa maandag terug gaat komen. Wij verwachten, dat zich een snel herstel gaat inzetten. Intussen is er kwaad gedaan aan de portefeuilles van de zenuwlijders en daar waar stoploss posities te strak waren afgesteld. De beleggers die verder niet gereageerd hebben op deze faux-pas zullen heel binnenkort weer op hun uitgangspunt van donderdag teruggekeerd zijn. Deze stelling veronderstelt wel, dat New York zich in de komende tijd positief gaat gedragen. Dat is niet zondermeer zeker want de donkere wolken waarover wij al vaker gesproken hebben zijn niet weggedreven. De divergentie tussen de DJ Industrials en de DJ Transport bijvoorbeeld is er nog altijd en er is geen kijk op dat dit zich snel zal herstellen. De S&P500 index heeft maar een kleine vijfentwintig punten nodig om een nieuwe top te zetten (wij zien dat gebeuren), maar daarmede wordt de bestaande discrepantie niet opgeheven. Wij zien het Draghi-drama snel in het vergeetboek komen, maar de markten blijven labiel en zij bereiden zich voor op een grotere correctie. Voorzichtigheid blijft dus geboden.
De AEX Index op dagbasis Wij hebben de grafiek van de AEX Index op dagbasis welke wij in figuur 1 tonen, afgelopen maandag ook laten zien in onze wekelijkse blog. Alles wees er toen op dat de barrière van een oplopende driehoek (met de bovenzijde van het horizontale kanaal als bovenkant) en van het MA200 zou worden genomen. Draghi zorgde ervoor, dat zoiets toen niet gebeurde. Inmiddels is de oplopende driehoek veranderd in een horizontaal kanaal. Dit kanaaltje heeft dezelfde implicaties voor de toekomst. Dat wil zeggen, bij een uitbraak (en dat zou dan dus na de vierde poging op een rij zijn) blijft de doelstelling dezelfde (circa 500). De vraag blijft over of er aanleiding is om te verwachten, dat de koers dusdanig zal stijgen dat er notering komt boven 473, want als de barrière van 473 genomen is mag men ervan uitgaan dat geprobeerd gaat worden de 500 te halen. In eerste instantie wijzen wij op het Kop/Schouderpatroon. De Neklijn hiervan is de onderste groene lijn. De koers is afgelopen vrijdag blijven hangen op deze neklijn en daarmede moet men nu spreken van een verlenging van het Pullback patroon. De onderzijde van het horizontale kanaaltje geeft nu steun. De Momentum Analyse daaronder divergeert niet negatief maar uiteraard is hij dalende. In andere charts ziet men, dat de indicatoren in oversold positie liggen.
Daarenboven is de Candle die vrijdag gezet werd een perfecte aanzet voor een Morning Star. Een hogere koers maandagochtend maakt dit bullish patroon af. En een hogere koers mag verwacht worden gezien het mooie herstel in
Figuur 1.
AEX Index, daggrafiek
Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Wereld Selector + 26,6%
Amerika na het drama van donderdag. Wij zullen u hieronder dit herstel laten zien aan de hand van de daggrafiek van de S&P500. Men mag echter niet vergeten dat er niets is in figuur 1, dat al een draai heeft ingezet en de draai moet komen alvorens men positieve conclusies mag trekken. Een slotconclusie is ook nodig. Een herstel van de Bullmarkt is niet zeker zolang de bovenzijde van het grote dalende kanaal niet is doorschreden. Deze bovenzijde ligt rond 500 (hij is dalend). Alle duimen blijven dus gekruist tot de AEX Index een slotnotering boven deze lijn geeft.
De S&P500 Index op dagbasis In figuur 2 vindt u dus de daggrafiek van de S&P500. Het eerste dat opvalt, is dat de zwarte candle van donderdag meer dan goed werd gemaakt op vrijdag. Amsterdam zal van dit herstel profijt trekken. De beurs sloot met een koers van 2.091. Dit is nog 25 punten onder zijn vorige top op 2.116. Ongetwijfeld zal deze top in de komende tijd doorschreden worden. Hiervoor wijzen wij u op de indicatoren. De Momentum Analyse is nog niet aan het stijgen. Het wachten is op een draai in de Oscillator. Deze loopt meestal iets achter. Er is geen sprake van negatieve divergentie ook niet in de andere indicatoren. De Zone Oscillator daaronder is stijgende. Deze komt uit een positie onder de horizontale lijn. En hoewel hij wel fluctueert (zie de ZigZag) is het zelden dat hij werkelijk omkeert voordat hij de bovenste lijn heeft doorschreden (bij de AEX Index ligt de Zone Oscillator nu onder de onderste lijn). De Stochastics heeft de stijging al weer ingezet. Figuur 2 is voor ons de aanleiding om te concluderen dat de S&P500 nog steeds een mooie toekomst voor zich heeft.
Figuur 2.
S&P 500 Index, daggrafiek
Figuur 3.
S&P 500 Index, weekgrafiek
De S&P 500 Index op weekbasis In figuur 3 laten wij de S&P500 Index op weekbasis zien. Net als in vrijwel alle andere grafieken, die men bekijkt, werd in september/oktober een dubbele bodem gezet. Na de tweede bodem stegen de koersen en werd de Neklijn gebroken. Er volgde een Pullback terug tot aan de Neklijn. Het MA50 staat op het punt het MA200 te doorschrijden. Het gevolg is een bullish patroon, dat velen zal doen concluderen dat de markt in een duidelijk stijgende trend is geraakt. De twee candles zijn Doji’s. Men zou daar met een beetje fantasie een Hanging Man in kunnen zien of in de laatste misschien wel de aanzet tot een Evening Star. Wij betwijfelen dit, want deze patronen zijn pas echt waardevol als ze in een toppatroon voorkomen en dat is op dit moment zeker niet het geval. De Momentum Analyse daaronder is aan het draaien. Dat wil zeggen dat de MACD reeds stijgende is. Het wachten is op de Oscillator. Wij houden het er eerder op dat een Golden Cross zal verschijnen in de twee gemiddeldes en dat de voorgaande top op 2.116 gebroken zal worden. Of er ook een nieuw All-Time-High zal verschijnen is nog onzeker. Een koers op een hoger niveau dan 2.134 ligt wat ons betreft nog niet voor de hand. Daarvoor gaan wij nog even naar de grafiek van de S&P500 Index op maandbasis.
2
De S&P 500 Index op maandbasis In figuur 4 ziet u de ontwikkeling van de S&P500 vanaf juli 2008. In november van datzelfde jaar werd het QE programma ingezet. In totaal waren er drie QE programma’s en alle drie werden gevolgd door een stijgende beurs. In oktober 2014 werd het derde programma stopgezet. Daarna ging de stijging nog wel even door maar dat was dan toch op een veel lager pitje. Uiteindelijk werd in mei van dit jaar een top bereikt op 2.134. Een daling volgde met een bodem in september en daarna was er een herstel. Er was toen ook een horizontaal kanaaltje te onderscheiden. Wil er een nieuw All-Time-High verschijnen dan moet dit kanaaltje aan de bovenzijde verlaten worden. De Momentum Analyse daaronder is stijgende maar hij divergeert duidelijk negatief. Nu wordt verwacht dat de FED op 16 december (dat is dus al volgende week) met een renteverhoging zal komen. Wat wij zien in de grafiek maakt ons niet erg zeker van wat er dan komen gaat. In aanmerking genomen dat het Amerikaanse QE progamma is afgelopen (wel worden afgeloste obligaties vervangen, zoals dat overigens ook door de ECB gebeurt) maar voor een doorbraak van het hoger gelegen obstakel zijn onze verwachtingen nog niet hooggespannen, als men de negatieve divergentie in aanmerking neemt. Dit brengt ons tot de conclusie dat de AEX Index in de komende dagen wel degelijk omhoog zal gaan. Een doorbraak van het 474-niveau is daarbij mogelijk maar of wij het 500-niveau gaan zien, is nog een open vraag.
Figuur 4.
Jaargang 21 • nr 12 7 december 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & Beursmedia. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
De Rente
Figuur 5.
S&P 500 Index op maandbasis
obligatiemarkt. Het effectieve rendement op 10 jarige Nederlandse Staatsleningen steeg flink. Het dalende kanaaltje, zoals in figuur 5 te zien is werd verlaten. De opmars werd vooralsnog gestuit door het MA30. Als deze horde genomen is (en de indicatoren wijzen daarop) ligt al snel de lange termijn trendlijn in de weg. Pas wanneer deze weerstand gebroken is kan men positiever worden over de ontwikkeling van de rente, maar zeker zijn van een stijgende rente kan men pas als de vorige top is doorbroken en daarvoor moet het renteniveau op 1,17% komen. Wie van deze stijgende rente profiteren zijn in eerste aanleg de algemene banken. Want de korte rente daalt nog steeds en nu de lange rente weer is gaan stijgen, neemt dus ook de marge toe die algemene banken op hun uitzettingen verdienen. Voorlopig wijzen de technische indicatoren erop dat de stijging zich zal doorzetten, maar de doorbraak door 1,17% blijft uiteraard een vraagteken, zeker gezien het QE programma van de ECB en het feit dat Draghi nog altijd met een uitbreiding van dit programma kan komen. Word 1,17% toch gebroken, dan is het volgende doel 1,48%!
De rente op weekbasis
De teleurstelling, die Draghi de markt bezorgde, zorgde direct voor een negatieve reactie in de
3
In figuur 6 hebben wij de weekkoersen opgenomen van de US dollar. Ook hier hadden de Draghimededelingen een nefast effect op de koers. De dollar was mooi op weg naar zijn doel op 98 maar donderdag moest hij terug in zijn hok (het horizontale kanaal). Als het aan de technische analyse ligt zal hij verder dalen, maar dat klinkt niet erg logisch in de oren. De daling afgelopen week had een typisch Europese oorzaak. Maar als binnenkort de rente in Amerika verhoogd wordt, dan kan er een geldstroom op gang komen naar Amerika toe. Misschien zal deze in het begin nog geen grote vormen aannemen, maar men moet ervan uitgaan dat de FED met kleine stappen maar met een grote regelmaat volgende verhogingen zal aankondigen. Europa daarentegen blijft in zijn QE programma zitten, nu in elk geval tot maart 2017, met mogelijk nog meerdere stimuleringsmaatregelen. Het gevolg is dat de rente in de VS stijgt waar hij in Europa daalt. Deze toenemende spagaat is gunstig voor de $, tenzij markten al op deze spagaat vooruitgelopen zijn. De heftige reactie van de $ / €-koers afgelopen donderdag wijst daar wel op.
De US$ versus de €
Figuur 6.
US$ versus €
De prijs van een troy ounce goud De lachende derden waren de goudbezitters, want de koers van de World Gold Index vloog plotseling omhoog naar een slot van US$1.086. Dit is toch even 40 punten hoger dan het dieptepunt van afgelopen donderdag. U ziet in figuur 7, waarin de dagchart is opgenomen, dat er positief wordt gedivergeerd en dat alles stijgende is. Maar vergeet niet één zwaluw maakt nog geen lente. Wat in deze grafiek nog ontbreekt, is een flink bodempatroon, dat de aanwijzing zou moeten zijn voor een echte langere termijn trendomslag. Wij blijven aan de kant staan totdat ook op middellange termijn de chart positief is. Figuur 7.
Goud in $ per troy ounce
De prijs van een vat Brentolie Misschien wel onder invloed van de stijgende dollar brak de prijs van een vat Brentolie zijn positieve positie op de dagchart af en ging opnieuw naar beneden. Op de weekchart werd de daling gewoon doorgezet (zie figuur 8). De OPEC vergadering heeft geen bijdrage geleverd in de afgelopen dagen want de overschrijding van het productieplafond werd gewoon gefiatteerd. Veel mag men dus niet verwachten van de olieprijs anders dan dat hij verder zal dalen. Nog vreemder is echter dat de Momentum Analyse in figuur 8 is gaan stijgen. Er is ook sprake van positieve divergentie. Het lijkt erop als zouden de sjeiks een wonder mogen verwachten. Wij blijven pessimistisch.
Figuur 8.
4
Brentolie in US$ per vat
Beleggen bij Vladeracken Een andere aanwijzing, dat afgelopen week niet het begin van een trendomslag omlaag was, maar de tweede poot omlaag in een reactiepatroon binnen een langere termijn opgaande beweging, wordt gevormd door de ontwikkeling van onze aandelenportefeuilles. Alleen ons indexgerelateerde model, de Fund Selector, daalde qua rendement in het kielzog van de algemene markten mee. De andere aandelenmodellen, waar de nadruk veel meer ligt op individuele ondernemingen, onttrokken zich over de hele linie aan de malaise. Daar werd in november zelfs veelal een positief rendement behaald. Vooral onze Wereld Selector, die lange tijd het tempo van de Amsterdam Selector niet heeft kunnen bijbenen, maakte een mooie extra sprong (van 7%). De rentestijging echter liet wel zijn sporen na. Al langere tijd is de rente op bedrijfsobligaties aan het stijgen. De risicopremie, die op kwalitatief mindere bedrijfsobligaties wordt betaald ten opzichte van triple A-obligaties loopt op. Waar de rente op staatsobligaties in Europa nog daalde in de voorbije maanden, gebeurde dat niet in de bedrijfsobligatiemarkt en daarin zijn wij juist oververtegenwoordigd. Gelukkig zorgt de hoge rentevergoeding in de portefeuilles, dat er per saldo nog altijd een positief rendement uit rolt, maar hier was november een “pasop-de-plaats”-maand. Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
Defensief Matig
2009
2010
2011
3,0 %
Doel per jaar 4%
0,8 %
4,5 %
4%
-/- 0,9 %
12,5 %
6%
3,6 %
-/- 1,3 %
6%
19,7 %
8%
15,3 %
-/- 16,0 % -/- 2,8 %
25,1 %
8%
16,0 %
47,7 %
-/- 4,4 %
26,6 %
8%
9,8 % 13,8 %
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
5,3 % 5,9 %
8,3 %
8,2 %
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
-/- 1,1 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
8,8 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
-/- 15,9 %
3,5 %
6,0 %
14,0 %
-/- 10,5 %
36,4 % 21,0 %
5,7 % - 5,4 %
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
-/- 1,6 %
2012
2013
7,8 %
4,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
-/- 7,4 %
11,6 %
6,5 % 6,6 % 10,8 %
-/- 38,5 %
2014
0,4 %
2015 t/m 5 dec.
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl. De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 4 januari 2016.
Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
Reeds besproken onderwerpen:
Obligaties
Algemeen
- Eurobonds, Euro Treasuries, staatsobligaties van de “PIGS”landen, van Italië en van Nederland
- Hoe spreken de statistieken over 2014 en voor 2015?
- Bedrijfsobligatiefondsen, rentegroeifondsen en trackers zoals Lux-O-Rent, Carmignac Global Bond, ING Renta Grf, JPM Global Bond Opportunitie, Lyxor SGI Double Short Bund en ProShares Ultra Short Treasury
- Onze macro-economische- en rentevisie (2013, 2015) - De Japanse beurs Aandelen - Vastgoed: Corio, , Unibail Rodamco (incl. handelsdagboek), Wereldhave
- Credit Linked Notes, Floored en Reversed Floaters en Inflatielinkers en de HICP Inflatie Index en Steepeners van Aegon, BNG, Ned. Waterschapsbank, NIBC, Rabobank en RBS en Hybride en variabele renteobligaties van Linde
- Aandelen: Aalberts, Arcadis, BAM, Bourbon, CGG Veritas, Colruyt, Fugro, Heineken (Holding), Imtech, Koninklijke Olie, Nokian Renkaat, Saipem, Samsung, SAP, SBM Offshore, Schneider Electric, Sligro, Unilever, Technip, Tenaris, Vallourec, Volkswagen.
- High yield en bedrijfsobligaties van Altice, Bombardier, Cirsa Gaming, Clondalkin, ConvaTec Healthcare, FCE Bank, FGA Capital, Findus Group, Gazprom, Gazprombank, Heidelberg Zement, ING, Servus, Stork TS, Sunrise en Volkswagen.
- Afdekken van aandelenrisico’s m.b.v. calls, puts, short sprinters en short trackers met een hefboom
- MKB Obligaties van Air Berlin, Enterprise Holdings, German Pellets, KTG Agrar, Praktiker en Rickmers.
Overige onderwerpen - Goud en Zilver, de Amerikaanse Dollar, de Australische Dollar, het Britse £, de Japanse ¥en, de Noorse kroon, de Zwitserse Franc, de BRIC Valuta en een BRIC Valuta note en de Russische Roebel
- Achteregestelde en/of perpetuele obligaties en effecten van Achmea, Aegon, ASR, Casino Guichard, Credit Agricole, Depfa, Friesland-Campina, Fürstenberg, ING, Rabobank, SNS Reaal, SRLev, Tennet, Tier 1, 2 of 3? en Coco’s.
- Volatility, handelssytemen, derivaten, ETF’s - TA Indicatoren zoals Woodies CCI, Martingale, de Coppock Indicator en het Hindenburg Omen
5
- Rente en hoe te profiteren van stijgende rentes op de kapitaalmarkten.
