Jaargang 21 • Nr 10 • 5 oktober 2015 De maand oktober is volgens de statistiek de beste maand om long posities in te nemen. Dat wil zeggen dat er in de maand oktober vaak een dieptepunt verschijnt in de grafieken. De kansen zijn groot, dat dit ook voor het jaar 2015 zal gelden. Wel is het zo dat het dieptepunt niet in oktober maar vlak daarvoor op 29 september gezet werd. Zoals meestal het geval na een sterke daling is de markt echter (nog) zeer gevoelig. Het minste of geringste slechte nieuws heeft een duikeling tot gevolg en zoiets kan gemakkelijk overgaan in meer dan een eenvoudige tijdelijke terugval. Zo onderbraken de bekendmaking van het slechte banenrapport en de tegenvallende fabrieksorders afgelopen week een mooie rally in Amsterdam. Vanuit een top van bijna 429 punten viel de AEX Index in enkele seconden terug tot 415. Vreemd natuurlijk want aan een slecht banenrapport hecht men de veronderstelling, dat er een uitstel van de renteverhoging zal volgen (de rente daalde dan ook die dag en dat zou een positieve invloed moeten hebben, hetgeen uiteindelijk ook gebeurde). Maar dit incident toont aan hoe gevoelig de markt op dit moment is en hoe gemakkelijk er tegenvallers kunnen optreden in een optimistische markt. Het goede nieuws is uiteraard dat men van optimisme spreken mag. Er werd een tweede bodem gezet en alleen al het feit dat een derde bodem zeldzaam is, maakt ons positief gestemd. Maar er is meer. De korte termijn grafieken ondersteunen allemaal de aanname van een aanstaande rally. Wij zijn dus reeds hier en daar extra long gegaan en wij verwachten, dat wij deze posities uit zullen breiden mocht beursplein 5 maandagochtend met een hogere opening aanvangen. Maar er is wel extra aandacht nodig want niet alles is positief. Vooral de middellange termijn zou voor verrassingen kunnen zorgen. En zoals hierboven gezegd is, de markt is uitermate gevoelig voor slecht nieuws en een ongelukje, zeker in de politiek, zit in een klein hoekje. Voorzichtigheid wordt dus aangeraden.
De AEX Index op dagbasis In figuur 1 ziet u de koersen van de AEX Index op dagbasis. Het eerste wat u op moet vallen is de baisse waarin de markt zich bevindt. Er is sprake van een Death Cross en sinds dit negatieve patroon zich heeft gemanifesteerd is de MA50 ver van het MA150 komen te liggen. Dit is geen extra negatief gegeven. Eerder is het positief want wat ver van elkaar ligt is gedoemd om dichter bij elkaar te komen. In augustus werd er een bodem neergezet, het was een V-bodem, die van nature sterk is. Velen dachten dat het hiermede gedaan was maar een tweede bodem volgde vijf weken later. Deze bodem ligt iets hoger dan zijn voorganger. Deze figuur wordt afgemaakt als het niveau van 451,41 doorschreden wordt. Zolang deze uitbraak er niet is spreken we van een horizontaal kanaal en er is geen enkele theorie die stelt dat de koersen, die binnen een horizontaal kanaal liggen niet aan de onderkant mogen uitbreken. Alles is in dit geval dus mogelijk maar er zijn een paar lichtpunten te herkennen in figuur 1 en dat zijn de beide sentimentindicatoren, die onder de koersgrafiek liggen. In eerste instantie ziet u de Call/Put Ratio, daaronder vindt u de AD-lijn. Beide indicatoren zijn stijgende en zij divergeren positief. Blijkbaar is het sentiment in Amsterdam van dien aard dat longposities geprefereerd worden. Wij laten u nog een daggrafiek van de AEX Index zien in figuur 2, maar alvorens daar aandacht aan te besteden wijzen wij erop dat bij een eventuele uitbraak uit het horizontale kanaal aan de bovenzijde het koersdoel 497 wordt. Dat is nog niet
genoeg om de eerdere top op 510 te breken maar het brengt ons wel een eind op weg.
Figuur 1.
AEX Index, daggrafiek
De tweede daggrafiek is er een, die wij in ons handelssysteem op de AEX Index gebruiken. Zeven handelsdagen geleden kwam de koers onder de onderste Keltner Channel-line. Daags daarna gaf de Momentum Analyse (zie pijltjes) een stijging te zien. Best presterende product van Vladeracken in 2015: Vladeracken Amsterdam Selector + 13,1%
Weer twee dagen later volgde de Slowed Stochastics met een koopsignaal en nog een dag later volgde ook de Zone Oscillator met een doorbraak. De divergenties zijn positief. Voor de korte termijn is de markt daarmede in een rally gekomen en wij gaan er van uit dat een en ander er sterk genoeg uitziet (mede in aanmerking genomen wat wij hierboven schreven en nog hieronder gaan schrijven), dat de bovenkant van het Keltner kanaal bereikt zal worden. Deze bovenkant valt samen met de bovenkant van het hierboven genoemde horizontale kanaal op 451. Er ligt dus tenminste een koersstijging voor ons van 29 punten en dat is te mooi om er geen gebruik van te maken. Wij zitten dus hier en daar reeds long en wij zullen deze posities zeker, als Beursplein 5 maandagochtend positief opent, verder uitbreiden.
De AEX Index op weekbasis De andere markten zien er op dagbasis gelijkwaardig uit. Dit is ook het geval met de weekgrafieken maar deze bergen iets vervelends in zich en derhalve laten wij er hiervan enkele meer zien. In eerste instantie ziet u de weekgrafiek van de AEX Index in figuur 3. Wij laten ze allemaal zien vanaf het jaar 2009, toen de huidige hausse zich inzette. Wij zien voor de AEX Index een prachtig oplopend kanaal dat begint met een koers van 211 en dat zich via de bodem op 256 in 2011 voortzette. In 2011 echter trad er een versnelling op en er vormde zich toen een nieuw kanaal dat wij rood hebben getekend. Vijf weken geleden kwam de koers weer terecht op de onderzijde van dit kanaal en na een mislukte poging om hiervan los te komen is het nu hoogstwaarschijnlijk zover dat de richting omhoog zal worden ingeslagen. Een correctie tot aan de onderzijde van het oplopende kanaal liet al lang op zich wachten en in wezen is zoiets heel normaal en ook noodzakelijk. De markt beweegt zich voort in golven en ditmaal zat men al lange tijd te wachten op een correctiegolf. De zorg van de analyticus was echter of de correctie mogelijkerwijze de onderzijde van het langzamer oplopende kanaal (het zwarte kanaal in figuur 3) zou opzoeken. In dit geval zou een veel zwaardere correctie tot aan een koers van 350 mogelijk worden. Dit scenario lijkt, gegeven wat de dagcharts laten zien, op dit moment dus minder waarschijnlijk maar het was de reden, dat wij vijf weken geleden, toen de markt nog daalde, een voorzichtig vraagteken zetten bij de eerste bodem. Maar de daling heeft de Moman wel erg diep gebracht en als men naar de eerdere
Figuur 2.
Figuur 3.
AEX Index, daggrafiek
De AEX Index op weekbasis
bodems kijkt dan is er sprake van negatieve divergentie. Alleen ten opzichte van de bodem in 2011 (256) is dat niet het geval. Dit gegeven is dus in dit stadium niet mooi. Voorlopig hangt er een zwaard boven de markt. Een krachtige rally kan deze negatieve divergentie te niet doen, maar op dit moment moet u wel degelijk rekening houden met grote tegenvallers.
2
De DJIA Index op weekbasis In figuur 4 vindt u de Dow Jones Industrial Index. Het is precies hetzelfde beeld als wat u in figuur 3 aantreft. Er heeft zich alleen geen versnelling voorgedaan. Dit was overigens wel het geval bij de S&P500. De onderkant van het stijgende kanaal is bereikt en daarop is de koers teruggeveerd. De weg omhoog werd ingezet. De Slowed Stochastics daaronder geeft een koopsignaal en zo doet de Momentum Analyse. Deze laatste laat dezelfde negatieve divergentie zien, als die welke u hierboven zag bij de AEX Index. Dit maakt het beeld er niet mooier op, zij het dat ook de DJIA op dit moment de weg omhoog is ingeslagen.
De Nikkei op weekbasis Figuur 4.
In figuur 5 ziet u de Japanse INKDOW Index op weekbasis. Gedurende de eerste 4 jaar van de rally in Europa en in Amerika gebeurde er op de Japanse beurs niets van enige betekenis. De Nikkei bleef zich in een smal horizontaal kanaal bewegen. In het laatste kwartaal van 2012 brak hij daaruit en sindsdien werd er een mooi oplopend kanaal gevormd waarbinnen de Nikkei Dow Jones Index nu evenals da andere beurzen de onderkant heeft opgezocht. Het is opvallend dat de gemiddeldes niet zover van elkaar liggen als in de andere weekgrafieken, maar ook hier is er sprake van een Death Cross. De Stochastics blijft iets achter bij de westerse beurzen maar hij is aan het draaien. De Momentum Analyse is stijgende maar ook hier divergeert hij sterk negatief. In alle markten is er dus sprake van negatieve divergentie in de weekgrafieken en dit feit (wij herhalen het nog maar eens) is vol dreiging en het is zaak om hier in de komende tijd op te letten. Zoals gezegd kan een sterke rally deze negatieve divergentie opheffen, maar als dat niet gebeurt dan moet men toch
De DJIA op weekbasis
slechte tijden verwachten middellange termijn periode.
Figuur 5.
in
de
komende
De Nikkei op weekbasis
De Rente
Figuur 6.
In figuur 6 hebben wij de daggrafiek van het effectieve rendement op 10-jarige Nederlandse staatsleningen opgenomen. Het bericht van afgelopen vrijdag dat de aandelenmarkten plotseling fors deed dalen had uiteindelijk tot gevolg dat ook dit effectieve rendement stevig daalde. Maar deze daling was al enkele dagen eerder ingezet (blijkbaar voelde de obligatiemarkt het aan). Het beeld is nu negatief geworden en dat geldt ook voor de weekgrafiek. Ook hier is alles negatief. De rente bevindt zich daar in een dalend kanaal waarvan de onderzijde op dit moment uitkomt op 0,65%. Maar zoals gezegd is dit kanaal dalende. De mooie stijging uit april van dit jaar wordt daarmede voor een groot gedeelte tenietgedaan. Probleem is echter dat dit soort dalende kanaaltjes doorgaans aan de bovenkant worden uitgebroken. En daarmee blijft de obligatiemarkt gevaarlijk.
De rente
3
Op het dollarfront heerste zoals u in figuur 7 kunt zien, waarin de weekkoersen zijn opgenomen, kalmte en rust. Er was sprake van een lichte daling. De Momentum Analyse stijgt voorzichtig, maar op de daggrafiek is hij aan het dalen. Wij zien geen doorbraken in de komende periode, hooguit een lichte stijging. De positieve divergenties in de weekgrafiek duiden echter wel op een uiteindelijke doorbraak omhoog uit het dalende kanaal, maar men moet daar wel op wachten vooraleer men posities inneemt.
De US$ versus de €
Figuur 7.
US$ versus €
De prijs van een troy ounce goud Waarom het goud nu moet gaan stijgen terwijl de aandelenmarkten koopsignalen geven lijkt meer op het zevende wereldwonder dan op de algemeen geldende wetten van de financiële markten. Maar hoe het ook zij, in figuur 8, waarin de dagkoersen zijn opgenomen, springt de positieve reactie van afgelopen vrijdag eruit. Op US$1.150 ligt de bovengrens van de gelijkbenige driehoek, die getekend kan worden in de dagkoersen, maar het bereiken daarvan is nog geen reden om bullish te worden. Een prijs van US$1.180 is het minste dat u moet eisen alvorens er aan te gaan denken een positie in te nemen.
Figuur 8.
Goud in $ per troy ounce
De prijs van een vat Brentolie Ook van het oliefront is weinig te melden anders dan dat Rusland zijn productie verhoogde. Men heeft aldaar blijkbaar behoefte aan geld. De conclusie is dat niemand bereid is om in te krimpen, maar dat er wel een aantal producenten aan het uitbreiden zijn. Dit voorspelt natuurlijk niet veel goeds en voorlopig ligt de prijs dus erg laag. Maar de grafieken (zowel de dag- als de weekgrafieken) duiden juist op een stijging (zie figuur 9). Daar zou dus, vanuit fundamenteel oogpunt, weinig van terecht moeten komen. Maar een stijging naar de laatste top rond US68,2 is heel goed mogelijk.
Figuur 9.
Brentolie in US$ per vat
Beleggen bij Vladeracken Het is altijd vervelend als een jaar goed van start gaat, er in ruim drie maanden flink wat verdiend wordt en het jaar vervolgens ruim 6 maanden nodig heeft om een groot deel van die winst weer in te leveren, alleen maar omdat elke sterke rally een correctie nodig heeft alvorens de rally weer te kunnen hervatten. Vladeracken is een lange termijn belegger. Ons beleid bestaat vooral uit lange termijn handel. Onze visie was begin dit jaar dat de economische groei in Europa zou leiden tot hogere aandelenkoersen. Aan die groei is geen einde gekomen,
4
in tegendeel, waar de exportcijfers onder druk komen doordat het in het Verre Oosten en in Zuid Amerika minder goed gaat is de consumptieve groei en de groei van de dienstensector juist aan het toenemen. En dat betekent een voortgaande groei van de winst van Europese bedrijven, zij het, dat die groei zich in minder cyclische ondernemingen zal gaan manifesteren dan begin dit jaar een feit was. Wij hebben dan ook de mix van onze portefeuilles aangepast en alle semiconductor bedrijven al begin dit jaar verkocht en andere, meer defensief ingestelde bedrijven daarvoor teruggekocht. Maar in een door sentiment gedreven dalende markt zakken ook de koersen van aandelen van defensievere ondernemingen. En daarmee leveren wij toch een deel van ons rendement in. In feite, zo kan men stellen, zijn wij te vroeg teruggekeerd naar de aandelenmarkten. Maar ondertussen lopen wij met onze aandelenportefeuilles al wel 6% tot 13% voor op de AEX Index en de EuroStoxx 50 Index, terwijl het jaar nog niet voorbij is en de veelal meest lucratieve maanden nog moeten komen. Wij houden dan ook goede moed en gaan nog steeds uit van een mooi resultaat dit jaar. Ondertussen blijft het rendement in de obligatieportefeuilles keurig op peil omdat de renteopbrengst daar gewoon binnen blijft stromen en de koersen van obligaties wel iets onder druk zijn gekomen, maar niet zoveel als de aandelenkoersen. Volkswagen Het drama rond Volkswagen, of zo u wilt dieselgate, heeft ons alleen geraakt voor zover het de gehele beurs raakte. Onze cliënten hebben geen aandelen van Duitse autobouwers, alleen in de Wereld Selector worden aandelen Peugeot in portefeuille gehouden. En ja, die zijn ook onderuit gegaan, maar niet alleen veel minder dan het aandeel Volkswagen, maar zij herstelden afgelopen dagen ook weer als eerste. Maar van Volkswagen worden ook obligaties verhandeld. Tot vlak voor het uitbreken van dieselgate betaalde Volkswagen voor een 5jarige obligatie 0,35% per jaar. Voor eeuwigdurende achtergestelde obligaties betaalde Volkswagen slechts 3,4% per jaar. Inmiddels is dit rendement opgelopen tot 5,5%. Of daarmee de koersdaling van deze obligaties voorbij is, dat is nog niet zeker. Maar na de eerste paniek stegen de koersen van alle Volkswagen-obligaties afgelopen week om vrijdag opnieuw onderuit te gaan. Maar met 5,5% zijn wij heel tevreden en wij hebben daarom de stap gezet om obligaties van Volkswagen in al onze obligatieportefeuilles op te nemen. Voor een uitgebreide toelichting op deze beslissing verwijzen wij u naar ons artikel hierover dat afgelopen woensdag op onze website is gepubliceerd. Tabel 1 Resultaten vermogensbeheer Vladeracken BV * Risico profiel
Methode
Zeer defensief
Stamrechtportefeuilles
Defensief Matig
2009
2010
2011
8,3 %
8,2 %
Obligatieportefeuille
9,8 %
10,0 %
Mix aandelen / obl.
17,8 %
13,3 %
Matig / fondsen
Fund Selector
34,3 %
13,1 %
-/- 12,7 %
Normaal aandelen Actief aandelen
PRIJS<Waarde
44,8 %
14,2 %
Amsterdam Selector
14,3 %
16,8 %
6,0 % 36,4 % 21,0 %
Wereld Selector Benchmark
AEX Index EuroStoxx 50
-/- 1,6 %
2012
2013
2014
0,4 %
2015 t/m 30sept. 0,1 %
Doel per jaar 4%
7,8 %
4,0 %
3,2 %
7,9 %
3,2 %
0,8 %
3,2 %
4%
-/- 7,4 %
11,6 %
6,5 %
-/- 0,9 %
6,5 %
6%
-/- 1,1 %
6,6 %
3,6 %
- 5,3 %
6%
8,8 %
10,8 %
-/- 16,0 %
6,9 %
8%
-/- 15,9 %
3,5 %
15,3 %
-/- 2,8 %
13,1 %
8%
14,0 %
-/- 10,5 %
16,0 %
47,7 %
-/- 4,4 %
7,1 %
8%
5,7 % - 5,4 %
-/- 11,9 % -/- 17,1 %
9,8 % 13,8 %
17,2 % 17,9 %
5,6 % 1,2 %
- 0,8 % - 1,5 %
-/- 38,5 %
* Het gaat hierom het netto behaalde rendement, ná alle kosten van de beheerder. Voor oudere cijfers verwijzen wij u naar onze website.
Meer informatie over vrijwel alle effectentransacties, welke wij in de portefeuilles van onze cliënten hebben uitgevoerd en andere beleggingsoverwegingen, welke uit onze dagelijkse analyses voortvloeien, treft u aan op onze website, www.vladeracken.nl.
De volgende uitgave van de Technische Belegger verschijnt op maandag 2 november 2015.
Jaargang 21 • nr 10• 5 oktober 2015 • 5 pagina's Redactie: Drs. B.H.M. van Dommelen & drs. G.K. van Dommelen Frankenstraat 26, 2582 SL Den Haag “De Technische Belegger” is een uitgave van Vladeracken BV, vermogensbeheerder met vergunning van de AFM. Abonnement: Gratis voor cliënten van Vladeracken Vermogensbeheer Grafieken m.b.v. Tradestation 2000i; koersen TC2000 & EuroBench. www.vladeracken.nl ; Tel.: +31.70.3118730
5
Blog, Twitter, Linked-In, Alex Op de website van Vladeracken kunt u in onze “Publicaties” artikelen vinden over de effecten waarin wij al dan niet beleggen alsmede een wekelijkse update van onze beleggingsvisie. Deze artikelen hebben wij tevens gekoppeld aan een Twitter-, en zakelijk Facebookaccount en het Linked-In-netwerk. Wie zich aanmeldt als volger (Twitter) of wie zich in het Linked-In-netwerk opgeeft als contact van G.K. van Dommelen, wordt vervolgens doorlopend van nieuwe publicaties op de hoogte gebracht.
Reeds besproken onderwerpen:
Obligaties
Algemeen
- Achtergestelde obligaties, Tier 1, 2 of 3?, Coco’s.
- Hoe spreken de statistieken over 2014 en voor 2015?
- Eurobonds, Euro Treasuries, staatsobligaties van de “PIGS”landen, van Italië en van Nederland
- Onze macro-economische- en rentevisie (2013, 2015)
- Bedrijfsobligatiefondsen en rentegroeifondsen zoals Lux-ORent, Carmignac Global Bond, ING Renta Grf en JPM Global Bond Opportunities
- De Japanse beurs Aandelen
- Credit Linked Notes en Floored en Reversed Floaters van Aegon, Rabobank en RBS en Hybride en variabele renteobligaties van Linde
- Hoogdividend aandelen: Corio, Koninklijke Olie, Unibail Rodamco (incl. handelsdagboek), Wereldhave - De “Dogs of Amsterdam” (2007 – 2014)
- High yield obligaties van Altice, Bombardier, Cirsa Gaming, Clondalkin, ConvaTec Healthcare, FCE Bank, FGA Capital, Findus Group, Gazprom, Gazprombank, Heidelberg Zement, ING, Servus, Stork TS, Sunrise en Volkswagen.
- Aandelen: Aalberts, Arcadis, BAM, Bourbon, CGG Veritas, Colruyt, Fugro, Heineken (Holding), Imtech, Nokian Renkaat, Saipem, Samsung, SAP, SBM Offshore, Schneider Electric, Sligro, Unilever, Technip, Tenaris, Vallourec.
- Inflatielinkers en de HICP Inflatie Index
- Afdekken van aandelenrisico’s m.b.v. calls, puts, short sprinters en short trackers met een hefboom
- MKB Obligaties van Air Berlin, German Pellets, KTG Agrar, Praktiker en Rickmers.
- Sprinters op de AEX, RD en Unibail combineren met Calls
- Perpetuele obligaties en effecten van Achmea, Aegon, ASR, Casino Guichard, Credit Agricole, Depfa, FrieslandCampina, Fürstenberg, ING, Rabobank, SNS Reaal, SRLev en Tennet
Grondstoffen, metalen en valuta - Goud en Zilver, de Amerikaanse Dollar, de Australische Dollar, het Britse £, de Japanse ¥en, de Noorse kroon, de Zwitserse Franc, de BRIC Valuta en een BRIC Valuta note en de Russische Roebel
- Rente en hoe te profiteren van stijgende rentes op de kapitaalmarkten. - Steepeners (incl. renteherziening) van BNG, NIBC, Ned. Waterschapsbank en Rabobank
Overige onderwerpen - Volatility, handelssytemen, derivaten, ETF’s
- Trackers op obligaties zoals Lyxor SGI Double Short Bund en ProShares Ultra Short Treasury
- TA Indicatoren zoals Woodies CCI, Martingale, de Coppock Indicator en het Hindenburg Omen
6
