Alcohol- en middelengebruik in Utrecht

Geneeskundige en Gezondheidsdienst

Alcohol- en middelengebruik in Utrecht

Bundeling van resultaten en Bundeling van en verdieping van resultaten de VMU 2010 www.utrecht.nl/gggd

verdieping van de VMU 2010

Colofon

Uitgave Unit Epidemiologie en Informatie

Afdeling Gezondheidsbevordering en Epidemiologie GG&GD Utrecht, Gemeente Utrecht Postbus 2423

3500 GK Utrecht 030 286 3333

[email protected] In opdracht van

Afdeling Maatschappelijke Gezondheidsbevordering en Zorg GG&GD Utrecht, Gemeente Utrecht Internet

www.utrecht.nl/gggd Rapportage Eva van der Meer, Addi van Bergen

Unit Epidemiologie en Informatie, GG&GD Utrecht Informatie Eva van der Meer

[email protected] 030 286 3369 Foto omslag

Anton van Daal Drukwerk Geprint door: Ricoh, Utrecht Bronvermelding

Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding: Meer, E. van der, Bergen, A.P.L. van (2010)

Oktober 2010

Inhoudsopgave Colofon

3

Inleiding

3

1

Jeugd: alcohol- en middelengebruik

9

2

Jeugd: alcohol- en middelengebruik per wijk

13

3

Volwassenen: alcohol– en middelengebruik

17

4

Volwassenen: aanvullende gegevens over alcoholgebruik

23

5

Sociaal kwetsbaren: alcohol- en middelenmisbruik

31

6

Aanvullende gegevens over middelengebruik en -misbruik

37

TABELLEN

41

1

Jeugd: Alcoholgebruik

43

2

Jeugd: Bingedrinken, dronkenschap en soorten drank

53

3

Jeugd: Locaties waar gedronken wordt

59

4

Jeugd: Regels thuis met betrekking tot alcoholgebruik

63

5

Jeugd: Roken

66

6

Jeugd: Cannabisgebruik

75

7

Jeugd: Harddrugsgebruik

85

8

Volwassenen: Alcoholgebruik

87

9

Volwassenen: Roken

95

10

Volwassenen: Cannabisgebruik

96

11

Volwassenen: Alcohol- en middelenmisbruik

97

12

Sociaal kwetsbaren: Alcohol- en middelenmisbruik

99

1

2

Inleiding Het Utrechtse college van burgemeester en wethouders heeft eind mei 2009 ingestemd met de nota integraal alcoholbeleid ‘Anders denken, anders doen’ (Reinking & Toussaint, 2009). De gemeente Utrecht wil de inwoners bewuster maken van de effecten van alcohol en neemt daarnaast maatregelen om mensen met verslavingsproblemen beter te helpen en overlast door overmatig alcoholgebruik aan te pakken. De gemeente Utrecht richt zich niet alleen op alcohol, maar ook op andere verslavende middelen zoals cannabis en harddrugs. De nota algemene verslavingszorg 2006-2010 (GG&GD, 2006) richt zich op Utrechters met een risico op verslaving (preventie) en op degenen die overmatig gebruiken maar zich nog zelfstandig kunnen handhaven (zorg). Ter ondersteuning van de uitvoering van de nota integraal alcoholbeleid en de nota algemene verslavingszorg zijn in dit rapport de meest actuele beschikbare gegevens over het alcohol- en middelengebruik en –misbruik onder Utrechtse jongeren, volwassenen en sociaal kwetsbaren beschreven. Het merendeel van de gegevens in dit rapport is rechtstreeks afkomstig uit de Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010 (VMU). Deze monitor wordt iedere vier jaar door de GG&GD Utrecht uitgebracht. Het hoofddoel van de VMU is het ondersteunen van de ontwikkeling van het strategisch volksgezondheidsbeleid van de gemeente Utrecht. De VMU geeft een overzicht van de gezondheid van de Utrechters en de factoren die daarop van invloed zijn. De VMU 2010 belicht drie thema’s: 'preventie jeugd', 'preventie volwassenen en ouderen' en 'zorg voor sociaal kwetsbaren'. Deze zijn vervat in drie rapporten met bijbehorende tabellenboeken. Het onderwerp 'middelengebruik' komt in alle drie de rapporten aan bod. Alcohol-, cannabis-, harddrugsgebruik en roken zijn onderwerpen die zowel bij jongeren, als volwassenen en sociaal kwetsbaren voorkomen en een belangrijke invloed hebben op de gezondheid. In deze rapportage zijn de bevindingen op dit gebied uit de drie VMU themarapporten samengevoegd. Ook de tabellen die deze bevindingen ondersteunen zijn rechtstreeks overgenomen uit de tabellenboeken die bij de VMU 2010 horen en zijn in de bijlage opgenomen. Op geleide van de informatiebehoefte vanuit het alcoholbeleid zijn aanvullende analyses gedaan. Het alcohol- en middelengebruik van jongeren per wijk voor het programma Utrecht Veilig! is hier een voorbeeld van. De tabellen met uitkomsten van de analyses die hiervoor gedaan zijn, zijn in de bijlage opgenomen. Voor een posterpresentatie (Van der Meer, Toet en Van Bergen, 2010) op het Nederlands Congres Volksgezondheid 2010 is specifiek gekeken naar de normen en richtlijnen die in Nederland gebruikt worden bij het bepalen van de mate van alcoholgebruik en naar alcoholgebruik onder 55plussers. Deze gegevens zijn ook terug te vinden in dit rapport.

Databronnen De gegevens voor de aanvullende analyses zijn verkregen op basis van de Jeugdmonitor 2008-2009, de Gezondheidspeiling 2008 en het Psychiatrisch Casus Register (O)GGZ Midden Nederland (PCR-MN) (Laan, 2009). 3

Jeugdmonitor: de Jeugdmonitor is het integrale meetinstrument voor het Utrechtse Jeugdbeleid. Ieder jaar wordt, afwisselend in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs, informatie verzameld over gezondheid en welzijn van de (in Utrecht woonachtige) leerlingen. De monitor beslaat onderwerpen als welbevinden, leefstijl, leefwereld, school, probleemgedrag en integratie en participatie. In 2008 namen, verspreid over alle wijken van Utrecht, 32 scholen deel aan de Jeugdmonitor. Op deze scholen hebben 1686 leerlingen uit de groepen 7 en 8 klassikaal de vragenlijst ingevuld. In 2009 is de vragenlijst ingevuld door 2423 leerlingen uit de tweede en derde klas van het voorgezet onderwijs. Alle reguliere scholen voor het voortgezet onderwijs waren vertegenwoordigd.

Gezondheidspeiling 2008: iedere twee jaar houdt de GG&GD Utrecht een gezondheidspeiling onder de Utrechtse bevolking van 16 jaar en ouder. In 2008 heeft een aselect gekozen steekproef van 7430 Utrechters een vragenlijst ontvangen waarin gevraagd werd naar hun gezondheid, ziekte, leefgewoonten en leefomstandigheden. Om voldoende betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de verschillende gsb-gebieden en krachtwijken, zijn meer mensen aangeschreven in de wijken Noordwest, Overvecht, Zuid en Zuidwest. Ook in Leidsche Rijn zijn meer mensen bevraagd. Omdat de omstandigheden voor jonge en oudere volwassenen verschillend zijn, zijn twee vragenlijsten gebruikt: één voor volwassenen van 16-54 jaar en één voor volwassenen van 55 jaar en ouder. De vragenlijsten verschillen op een beperkt aantal punten van elkaar. De totale respons op de vragenlijst was 54%.

PCR-MN: de GG&GD Utrecht neemt deel aan het Psychiatrisch Casus Register (O)GGZ Midden Nederland (PCR-MN). Andere deelnemers zijn Altrecht, Centrum Maliebaan, PAAZ Mesos, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht (SBWU) en Kwintes. Deelnemende instanties leveren jaarlijks gegevens aan vanuit hun patiëntenregistraties. Voor de VMU is gekeken naar het gebruik van tweede- en derdelijns psychiatrische zorg naar diagnosecategorie. Gegevens zijn geanalyseerd voor de algemene bevolking (18 jaar en ouder) als ook voor specifieke (O)GGZ groepen.

Leeswijzer Dit rapport is ingedeeld in zes hoofdstukken met in de bijlage de achterliggende tabellen. Tenzij anders vermeld, hebben alle cijfers betrekking op de Gemeente Utrecht. Het eerste hoofdstuk is afkomstig uit het themarapport Preventie Jeugd (Toet, Van Buren, Zwikker, Vleems, Van Bergen, Schreurs en Van Ameijden, 2010). Hierin wordt het middelengebruik onder jongeren in groep 7 en 8 en de tweede en derde klas van de middelbare school beschreven. Hoofdstuk twee bestaat uit de notitie die geschreven is voor het programma Utrecht Veilig! van de gemeente Utrecht. Hierin wordt een beeld gegeven van het middelengebruik van jongeren uit de tweede en derde klas voor de verschillende wijken in Utrecht afzonderlijk. In hoofdstuk drie komt het middelengebruik onder volwassenen aan de orde vanuit het themarapport Preventie Volwassenen en Ouderen (Schreurs, Bouwman, Koopmans, Vleems, Staal en Van Ameijden, 2010). In het daaropvolgende hoofdstuk zijn aanvullende gegevens te vinden over alcoholgebruik door volwassenen en specifiek door 55-plussers. Hoofdstuk vijf komt uit het themarapport Zorg voor Sociaal kwetsbaren (Van Bergen, Smit, Reinking, Muis, Van der Leer, Koolen, Oepkes, Vleems, Van der Meer en Van Doeveren, 2010) en in het laatste hoofdstuk worden cijfers van middelengebruik en -misbruik gepresenteerd welke betrekking hebben op de algemene bevolking in Nederland en in Utrecht. Deze worden met elkaar vergeleken.

4

Begrippen Het middelengebruik wordt beschreven in zijn totaliteit en binnen verschillende groepen met dezelfde sociaaldemografische kenmerken (onder andere geslacht, leeftijd, etniciteit). Ter verduidelijking worden hieronder verschillende begrippen die in dit rapport gebruikt worden, toegelicht: Gebruik ooit: Aan leerlingen is gevraagd of ze ooit alcohol (een slokje of meer) of drugs hebben gebruikt, dan wel één sigaret/sigaar/pijp hebben gerookt. Dit geeft aan op welke leeftijd leerlingen in

aanraking komen met alcohol en/of middelen. Bekend is dat alcoholgebruik op jonge leeftijd (13 jaar of jonger) verband kan houden met probleemdrinken op latere leeftijd. Gebruik in de afgelopen vier weken: Gevraagd is of de leerlingen in de afgelopen vier weken alcohol of

middelen hebben gebruikt. Dit geeft een indicatie van regelmatig gebruik.

Bingedrinken: het drinken van vijf of meer alcoholische drankjes op één gelegenheid. Aantal glazen alcohol: wanneer gesproken wordt over het aantal glazen alcohol, wordt altijd uitgegaan van standaardglazen. Iedere soort alcoholhoudende drank heeft zijn eigen standaardglas. Op deze

manier bevatten een glas bier (250cc), wijn (100cc) en sterke drank (35cc), ongeacht het percentage alcohol, allemaal evenveel pure alcohol (circa 10 gram). Overmatig alcoholgebruik (oude norm): voor mannen meer dan 21 glazen alcohol per week, voor

vrouwen meer dan 14 glazen alcohol per week.

Nieuwe norm overmatig alcoholgebruik: voor mannen meer dan 14 glazen alcohol per week, voor vrouwen meer dan 7 glazen alcohol per week. Zware drinker: voor mannen wekelijks minimaal eenmaal 6 of meer glazen alcohol op één dag, voor

vrouwen wekelijks 4 of meer glazen alcohol op één dag.

Zware roker: het roken van meer dan 20 sigaretten per dag Problematisch alcoholgebruik: gemeten met de schaal van Candel (met afkappunt 3) bestaande uit zes vragen waarmee een indruk wordt verkregen van problemen rond het drinken van alcohol, bijvoor-

beeld: 'Heeft u wel eens behoefte gehad om minder te drinken?'; 'Heeft u wel eens geprobeerd met

drinken te stoppen zonder dat dat lukte?' en 'Heeft u wel eens alcoholhoudende drank gedronken om uw zorgen te vergeten?'. Norm verantwoord alcoholgebruik: mannen maximaal 21 glazen alcohol per week, maximaal 5 glazen alcohol per drinkdag en maximaal 5 drinkdagen per week. Vrouwen maximaal 14 glazen alcohol per week, maximaal 3 glazen alcohol per drinkdag en maximaal 5 drinkdagen per week.

Nieuwe norm verantwoord alcoholgebruik: mannen maximaal 14 glazen alcohol per week, maximaal 5 glazen alcohol per drinkdag en maximaal 5 drinkdagen per week. Vrouwen maximaal 7 glazen alcohol per week, maximaal 3 glazen alcohol per drinkdag en maximaal 5 drinkdagen per week.

Middelenmisbruik: een zichtbaar patroon van onaangepast gebruik van een middel dat herhaaldelijk leidt tot beperkingen of lijden op één of meerdere levensterreinen. Hierbij gaat het om functioneren op school, werk, thuis, in relaties, maar ook om problemen met politie of justitie en gebruik van het

middel in situaties waarin dat gevaarlijk is of kan zijn (autorijden). Er is geen sprake van afhankelijk-

heid en ook hoeft er nog geen lichamelijke of psychische schade te zijn.

5

Welvaart: Aan de leerlingen zijn vier vragen gesteld om een indicatie te krijgen van de gezinswelvaart als maat voor sociaaleconomische status. Voorbeelden van deze vragen zijn: “Heeft jouw gezin een

auto (of een (bestel)busje)?” en “Hoe vaak ben je in de laatste 12 maanden met je gezin op vakantie geweest?". Op basis van de antwoorden op deze vragen worden de leerlingen ingedeeld in drie categorieën: laag, midden of hoog.

Nederlands met lage SES: Nederlanders met hoogst voltooide opleidingsniveau LO of MAVO/LBO.

Toelichting bij de tabellen De percentages in de tabellen hebben betrekking op het aantal mensen dat de vraag heeft ingevuld (N). Deze N staat, indien vermeld, ofwel bovenaan de kolommen, danwel in de linkerbovenhoek van de tabellen. Met behulp van statistische toetsen zijn p-waarden berekend, welke een indicatie geven van 'toevalligheid'. Bij een p-waarde van 0,3, is de kans dat het verschil berust op toevalligheid 30%. In dit rapport wordt een p-waarde kleiner dan 0,05 als criterium voor statistische significantie aangehouden, waarbij dus een resultaat voor waar wordt aangenomen wanneer de kans kleiner is dan 5% dat het gevonden resultaat op toeval berust. In sommige tabellen is een p-waarde van 0,01 (1%) gebruikt; dit staat dan vermeld. De percentages in de geelgearceerde delen betreffen verschillen die significant zijn (X²-toets, p≤0,05). De pijlen omhoog of omlaag geven significante verschillen ten opzichte van het gemiddelde aan. Het uitsplitsen van de gegevens (bijvoorbeeld de jeugd naar wijk) leidt ertoe dat de percentages soms op kleine aantallen gebaseerd zijn. Wanneer het verwachte aantal waarnemingen in een bepaalde groep te laag was, kon niet getoetst worden. De prevalenties zijn in deze gevallen cursief en grijs weergegeven. Bij de interpretatie van deze cijfers is dan ook voorzichtigheid geboden.

Literatuur bij Inleiding • Bergen, A. van, Smit, R., Reining, D., Muis, L., Leer, M. van der, Kolen, M., Oepkes, N., Vleems, R., Meer, E. van der, Doeveren, Y. van. (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht. Zorg voor Sociaal Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Dorsselaer, S. van, E. Zeijl, S. van den Eeckhout, T. ter Bogt, W. Vollebergh. HBSC 2005 Gezondheid en

welzijn van jongeren in Nederland. Trimbos instituut, Utrecht, 2007 • GG&GD Utrecht (2006). Nota algemene verslavingszorg 2006-2010. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Laan, W. (2009). Psychiatrische aandoeningen behandeld in de tweede en derde lijn in de stad

Utrecht. Psychiatrisch Casus Register (O)GGZ Midden Nederland. Utrecht: Julius Centrum UMC Utrecht.

• Meer, Van der, E., Toet, J. en Bergen, Van, A.P.L. (2010) Posterpresentatie NCVGZ 2010: Gevolgen van

de nieuwe norm ‘aanvaardbaar alcoholgebruik’ bij 55-plussers voor beleid. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Reinking, D., Toussaint, N. (2009). Anders denken, anders doen. Nota Integraal Alcoholbeleid 2009-

2010. Gemeente Utrecht. Utrecht: Gemeente Utrecht.

6

• Schreurs, H., Bouwman, A.J., Koopmans, B., Vleems, R., Staal, J., Ameijden, E.J.C. van. (2010) Preventie

Volwassenen & Ouderen. Themarapport Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Utrecht: GG&GD Utrecht

• Toet, J., Buren, L. van, Zwikker, H.E., Vleems, R., Bergen, A.P.L. van, Schreurs, H., Ameijden, E.J.C.

van. (2010) Preventie Jeugd. Themarapport Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Utrecht: GG&GD

Utrecht.

7

8

1 Jeugd: alcohol- en middelengebruik Onderstaande tekst is afkomstig uit het VMU themarapport Preventie Jeugd (Toet, Van Buren, Zwikker, Vleems, Van Bergen, Schreurs en Van Ameijden, 2010). De achterliggende tabellen zijn opgenomen in de bijlage (tabellen 1.1 tot en met 7.3). Toelichting bij de begrippen die in dit hoofdstuk voorkomen, is te vinden in de Inleiding van dit rapport. Kernpunten •

Alcoholgebruik begint vaak al op de basisschool. Bijna vier van de tien leerlingen van groep 7 en 8 heeft al eens alcohol gedronken.

•

Een kwart van de leerlingen van klas 2 en 3 van het VO heeft de afgelopen maand alcohol gedronken, waarvan meer dan de helft bij één gelegenheid veel gedronken heeft.

•

Eén op de twintig leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs heeft wel eens gerookt en minder dan 1% van de leerlingen geeft aan nog steeds te roken.

•

Bijna eenderde van de leerlingen van klas 2 en 3 van het VO heeft wel eens gerookt en één op de acht rookt nog steeds.

•

Eén op de zeven leerlingen van klas 2 en 3 van het VO heeft wel eens cannabis gebruikt en 7% in de afgelopen vier weken.

Alcoholgebruik begint vaak al op de basisschool Bijna vier van elke tien leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs (39%) geeft aan wel eens alcohol te hebben gedronken (tabel 1.1). Dit geldt vaker voor jongens dan voor meisjes (44% versus 34%) en vaker voor leerlingen uit groep 8 dan voor leerlingen uit groep 7 (43% versus 35%). Nederlandse (53%) Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse kinderen (54%) hebben vaker wel eens alcohol gedronken dan Turkse (16%) en Marokkaanse kinderen (4%)1. In de wijken Noordoost (48%), Oost (49%), Binnenstad (55%) en Vleuten-De Meern (55%) hebben kinderen vaker dan gemiddeld wel eens alcohol gedronken. Zeven procent van de leerlingen heeft recent (in de vier weken voor het onderzoek) alcohol gedronken. Ook hier geldt dat dit vaker voorkomt bij jongens (9%) dan bij meisjes (5%) en dan met name in groep 8. Van de jongens in groep 8 heeft 11% recent alcohol gedronken. Bij de meisjes is dit 6%. Onder Turkse (0%) en Marokkaanse kinderen (2%) komt recent alcoholgebruik (bijna) niet voor. Nederlandse (10%) en Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse kinderen (14%) geven vaker dan gemiddeld aan recent alcohol te hebben gedronken. Dit geldt ook voor kinderen uit de wijken Noordwest (12%) en VleutenDe Meern (13%). Ouders hebben een belangrijke rol in de preventie van alcoholgebruik door kinderen en jongeren. Door duidelijke regels te stellen over het (niet) gebruiken van alcohol beperken ouders het gebruik van alcohol. Wanneer kinderen eenmaal gewend zijn om alcohol te drinken, heeft het stellen van duidelijke regels bijna geen preventieve werking meer (Van der Vorst, 2007).

9

Het merendeel van de kinderen geeft aan dat zij thuis geen alcohol mogen drinken (83%), 5% mag dit wel en 12% weet niet of het mag (tabel 1.1). Tussen jongens en meisjes en de verschillende schoolgroepen verschillen deze percentages niet. Voor Turkse (90%) en Marokkaanse kinderen (98%) is vaak duidelijk dat zij thuis niet mogen drinken. Nederlandse kinderen geven vaker aan thuis wel te mogen drinken (7%) of dit niet te weten (17%). Dit geldt ook voor kinderen uit de wijk Vleuten-De Meern. Van hen geeft 8% aan thuis alcohol te mogen drinken en 18% geeft aan dit niet weten. Ook in de wijk West (18%) weten kinderen vaker dan gemiddeld niet of zij thuis alcohol mogen drinken. Van de kinderen die thuis alcohol mogen drinken geeft 23% aan dat hij of zij recent alcohol heeft gedronken. Kinderen die niet weten of zij thuis alcohol mogen drinken geven iets minder vaak recent alcoholgebruik aan (16%). Van de kinderen voor wie duidelijk is dat zij thuis geen alcohol mogen drinken, geeft 5% aan in de laatste vier weken toch alcohol te hebben gedronken.

Een kwart van de leerlingen van klas 2 en 3 van het VO heeft de afgelopen maand alcohol gedronken In de jeugdmonitor van het voortgezet onderwijs is aan leerlingen gevraagd of zij ooit alcohol hebben gedronken en of zij dit de laatste vier weken hebben gedaan, of zij ooit dronken of aangeschoten zijn geweest en of zij de afgelopen vier weken bij één gelegenheid veel (vijf of meer drankjes met alcohol) hebben gedronken. Verder zijn vragen gesteld over de soort alcoholhoudende dranken die leerlingen gebruiken, de locaties waar zij drinken en de regels die thuis gelden met betrekking tot alcoholgebruik. Meer dan twee vijfde van de leerlingen van klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs heeft wel eens alcohol gedronken (42%), ongeveer een kwart (26%) heeft dit de afgelopen vier weken nog gedaan en 15% heeft in de afgelopen vier weken bij één gelegenheid veel gedronken (tabel 1.2, 1.3 en 2.1). Van degenen die in de laatste vier weken alcohol hebben gedronken, heeft meer dan de helft (58%) bij één gelegenheid veel gedronken. Iets meer dan een vijfde (22%) van de leerlingen is wel eens dronken of aangeschoten geweest (tabel 2.3). Alle uitsplitsingen van deze uitkomsten geven, met enkele uitzonderingen, een vergelijkbaar beeld. Tussen jongens en meisjes zijn geen verschillen aangetoond. Het alcoholgebruik is hoger voor oudere, Nederlandse, Surinaamse en Antilliaanse leerlingen, HAVO/VWO-leerlingen, leerlingen uit gezinnen met een hoge welvaart en leerlingen uit de wijken Noordoost en Oost. Het gebruik van alcohol is lager onder jongere leerlingen, Turkse en Marokkaanse leerlingen, VMBO-leerlingen, leerlingen uit gezinnen met een lagere welvaart en leerlingen uit de wijken Overvecht en Zuidwest. De alcoholische dranken die de leerlingen het meeste drinken zijn breezers (28%), bier (22%), (zelf gemaakte) mixdrankjes (15%) en wijn (14%). Jongens drinken vaker bier. De overige dranken worden vaker door meisjes gedronken (tabel 2.4). De meeste leerlingen die alcohol drinken, doen dit thuis bij of met anderen (75%). Een aanzienlijk deel van de leerlingen die alcohol gebruiken, drinkt ook op straat (36%) of in de discotheek (31%) (tabel 3.1). Bijna twee derde van de leerlingen onder 16 jaar geeft aan dat zij thuis geen alcohol mogen drinken (62%), 20% mag dit wel en 19% weet niet of het mag. Voor 39% van de leerlingen geldt dus geen duide-

10

lijk verbod op het gebruik van alcohol. Dit percentage verschilt niet tussen jongens en meisjes en naar leeftijd. Bij Nederlandse (53%), Surinaamse en Antilliaanse leerlingen (51%) en leerlingen met een etniciteit in de categorie 'overig' (46%) geldt vaker geen duidelijk verbod op het drinken van alcohol. Dit geldt ook voor HAVO/VWO-leerlingen (43%), leerlingen uit een gezin met een hoge welvaart (44%) en leerlingen uit de wijken Oost (50%) en Vleuten-De Meern (51%) (tabel 4.1, figuur 1.1). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jongens

meisjes

Nederlands

jongens

meisjes

jongens

Surinaams/Antilliaans

meisjes

jongens

Marokkaans

mag thuis geen alcohol drinken

meisjes

Turks weet niet

jongens

meisjes

overig

jongens

meisjes

totaal

mag thuis alcohol drinken

Figuur 1.1 Regels met betrekking tot alcoholgebruik die thuis gelden bij leerlingen onder de 16 jaar, naar geslacht en etniciteit in %

Minder dan 1% van de leerlingen van groep 7 en 8 van het BO rookt Eén op de twintig leerlingen van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs (5%) heeft wel eens gerookt. Dit percentage verschilt niet tussen jongens en meisjes, etnische groepen en wijken. Leerlingen in groep 8 hebben vaker wel eens gerookt dan die in groep 7 (7% versus 4%). Minder dan 1% van de leerlingen geeft aan nog steeds te roken (tabel 5.1). Bijna een derde van de leerlingen van de klassen 2 en 3 van het voortgezet onderwijs (31%) heeft wel eens gerookt (figuur 1.2). Tijdens het onderzoek rookte 12% van de leerlingen. Vooral Nederlandse leerlingen (15%), oudere leerlingen (15 jaar 16%, 16 jaar 20%), derdeklassers (16%) en leerlingen uit de wijk West (18%) geven vaker aan dat zij roken. Roken komt minder vaak voor bij Marokkaanse leerlingen (4%) en leerlingen uit de wijken Overvecht (7%) en Zuidwest (8%) (tabel 5.2 en 5.3). Van de leerlingen die tijdens het onderzoek nog rookten, geeft 29% aan minder dan één sigaret per week te roken. Een kwart van de rokers rookt meer dan twintig sigaretten per week (tabel 5.6). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% jongens

meisjes

Nederlands

jongens

meisjes

jongens

Surinaams/Antilliaans nooit gerookt

meisjes

jongens

Marokkaans

meisjes

Turks in verleden gerookt

jongens

meisjes

overig

jongens

meisjes

totaal

rookt nu

Figuur 1.2 Rookgedrag leerlingen VO, naar geslacht en etniciteit in %

11

Eén op de zeven leerlingen van klas 2 en 3 van het VO heeft wel eens cannabis gebruikt Alleen in de jeugdmonitor van het voortgezet onderwijs is aan de leerlingen gevraagd of zij ooit wel eens hasj of wiet (cannabis) en/of harddrugs aangeboden hebben gekregen en hoe vaak zij dit gebruikt hebben. Aan de leerlingen die wel eens hasj of wiet gebruiken, is gevraagd hoe zij daar aan komen. Aan meer dan een kwart van de leerlingen van de klassen 2 en 3 van het voortgezet onderwijs is wel eens hasj of wiet aangeboden (26%) en 6% heeft wel eens harddrugs aangeboden gekregen (tabel 6.7). Van elke zeven leerlingen heeft er één wel eens cannabis gebruikt (14%) en 7% heeft dit in de vier weken voor het onderzoek nog gedaan (tabel 6.1 en 6.3). Alle uitsplitsingen van deze uitkomsten geven een vergelijkbaar beeld. Cannabisgebruik komt vaker voor bij jongens, Nederlandse leerlingen en HAVO/VWO-leerlingen. Meisjes, Turkse en Marokkaanse leerlingen en leerlingen op het VMBO geven minder vaak aan cannabis te hebben gebruikt. Cannabisgebruik komt vaker voor in de wijken Oost en Noordoost. Leerlingen die wel eens cannabis gebruiken, komen meestal via vrienden (77%), schoolgenoten (18%) of via via aan deze cannabis (19%) (tabel 6.8). 16% heeft de cannabis uit een coffeeshop. 2% van de leerlingen heeft wel eens harddrugs gebruikt en 1% (n=12) heeft dat in de afgelopen maand nog gedaan (tabel 7.1). Voor het middelengebruik is bij één onderwerp een relevant verschil gevonden ten opzichte van de vorige meting van de jeugdmonitor in 2006-2007. De leerlingen van klas 3 geven in deze meting van de JMU vaker dan in de vorige meting aan dat zij wel eens hebben gerookt (31% versus 25%). Roken ten tijde van het onderzoek en alcohol- en cannabisgebruik (ooit en laatste vier weken) laat geen relevante verschillen zien. Het middelengebruik in Utrecht is vergelijkbaar met het middelengebruik in Rotterdam. In vergelijking met landelijke gegevens is het gebruik van alcohol in Utrecht lager. Ten opzichte van Amersfoort scoort Utrecht op alle aspecten van middelengebruik beter. Dit verschil kan veroorzaakt zijn door de samenstelling van de onderzoeksgroep (etniciteit en sociaaleconomische status), aangezien de gegevens over Amersfoort betrekking hebben op derde en vierdeklassers en middelengebruik vaker voorkomt bij oudere leerlingen.

Literatuur bij hoofdstuk 1 • Toet, J., Buren, L. van, Zwikker, H.E., Vleems, R., Bergen, A.P.L. van, Schreurs, H., Ameijden, E.J.C.

van. (2010) Preventie Jeugd. Themarapport Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Utrecht: GG&GD

Utrecht.

• Van der Vorst, H. (2007). The key to the cellar door: the role of the family in adolescents' alcohol use.

Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.

12

2 Jeugd: alcohol- en middelengebruik per wijk Onderstaande tekst is overgenomen uit de notitie die ten behoeve van het programma Utrecht Veilig! is geschreven (Van der Meer, 2010). Hierin wordt, op basis van de Jeugdmonitor 2009, een beeld gegeven van het alcoholgebruik, roken, cannabisgebruik en het gebruik van harddrugs door jongeren in de verschillende wijken van Utrecht. Deze jongeren zitten in de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs. De achterliggende tabellen zijn opgenomen in de bijlage (tabellen 1.1 tot en met 7.3). De gehanteerde definities worden beschreven in de Inleiding van dit rapport. Kernpunten: • Van de leerlingen uit de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs in 2009 heeft 42% ooit alcohol gedronken en heeft 26% dit in de afgelopen vier weken nog gedaan. • In de wijken Oost, Noordoost, West en Vleuten-De Meern wordt significant meer gedronken dan in de overige wijken. Ook is hier meer sprake van binge-drinken. • In de wijken Overvecht en Zuidwest is het alcoholgebruik onder de jeugd lager dan gemiddeld. • De meeste jongeren drinken thuis bij anderen, of thuis met anderen. Een derde drinkt op straat. • Bijna één op de drie heeft wel eens gerookt; ongeveer 1 op de 10 rookt nu (nog). • Leerlingen uit de wijk West geven het meest aan te roken; leerlingen uit de wijken Overvecht, Zuid en Zuidwest het minst. • In Noordwest bevinden zich de meeste leerlingen die wanneer ze roken, ook veel roken. • Cannabis heeft 14% van de leerlingen wel eens geprobeerd; 7% heeft in de afgelopen vier weken geblowd. • Harddrugs worden niet veel gebruikt; 2% van de jongeren heeft wel eens iets gebruikt.

Alcohol Over heel Utrecht geeft 42% van de leerlingen aan ooit alcohol gedronken te hebben. De wijken Oost, Noordoost, West en Vleuten-De Meern zitten hier met respectievelijk 55%, 53%, 49% en 49% duidelijk boven. Het percentage alcoholdrinkende jongeren in de Binnenstad is hoog, maar in aantallen gaat het om een relatief kleine groep. In Overvecht en Zuidwest wordt aanzienlijk minder gedronken want daar geeft 28% dan wel 26% van de leerlingen aan wel eens alcohol te hebben gedronken (zie figuur 2.1a). Wanneer gekeken wordt naar het aantal leerlingen dat de afgelopen vier weken alcoholhoudende drank gedronken heeft, steken de wijken Noordoost (35%) en Oost (37%) hier wederom bovenuit en is ook zichtbaar dat in de Binnenstad (38%) meer wordt gedronken dan gemiddeld (26%). Jongeren in Overvecht en Zuidwest komen, evenals bij het gebruik van alcohol ooit, ook nu uit op een lager percentage (zie figuur 2.1b). Bingedrinken (het drinken van meer dan vijf alcoholische drankjes bij één gelegenheid) doet 15% van de totale groep leerlingen en komt significant meer voor in de wijken waar al meer alcoholgebruik werd gevonden; namelijk Noordoost (20%), Oost (22%), Binnenstad (29%) en Vleuten-De Meern (20%). 13

In algemene zin valt in de wijken Noordwest, Overvecht, Zuidwest en Leidsche Rijn op dat het alcoholgebruik niet stijgt naarmate de leeftijd hoger wordt. Het lijkt erop dat jongeren in deze wijken later begonnen zijn met drinken. In de wijk Noordwest is het percentage drinkende jongeren van 13 jaar of jonger echter wel hoog (52% ten opzichte van 37% gemiddeld). In bijna alle wijken drinken leerlingen op de havo of het vwo meer dan vmbo-leerlingen, behalve in Vleuten en in Oost.

VleutenDe Meern

West Leidsche Rijn 39

VleutenDe Meern

Overvecht Noord west

28

39 49

49

West Leidsche Rijn

Noordoost

Binnen 53 stad

26 Zuid west

66

55

Oost

23 29

Overvecht Noord west

17

Binnen stad

30

38

37

Oost

16 Zuid west

39 Zuid

Noordoost 35

21

23 Zuid

Figuur 2.1a: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e klas

Figuur 2.1b: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e

dat ooit alcohol heeft gedronken, per wijk

klas dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken, per wijk

Waar wordt gedronken? De meesten die alcohol drinken, doen dit thuis bij anderen (49%) of thuis met anderen (45%). Ruim een derde (36%) drinkt op straat. Tussen de wijken zijn met name verschillen te zien in het drinken thuis met anderen, het drinken op straat en het drinken in een restaurant. In Overvecht zijn de meeste jongeren te vinden die thuis met anderen drinken (55%) en de minste jongeren die op straat drinken (24%). Jongeren in Noordoost vormen met 47% daarentegen de grootste groep die op straat drinkt. Opvallend veel leerlingen uit Vleuten geven aan te drinken wanneer zij uit eten zijn (13%). Drinken op schoolfeesten gebeurt het meest in Leidsche Rijn (23% tegenover 14% gemiddeld). In sportkantines en in keten/hokken/schuren wordt weinig (3%) gedronken.

Roken Bijna een derde (31%) van de jongeren heeft wel eens een sigaret, sigaar of pijp gerookt. In de wijk West zijn de meeste leerlingen te vinden; namelijk 38% geeft aan dit ooit gedaan te hebben. Wijken waar significant minder gerookt wordt, zijn Overvecht (26%), Zuid (21%) en Zuidwest (21%). Ongeveer 12% van de ondervraagde leerlingen geeft aan nu ook nog te roken. Waarbij min of meer dezelfde wijken naar voren komen die significant afwijken van het gemiddelde (zie figuur 2.2a en 2.2b). Van de jongeren die aangeven wekelijks te roken, rookt bijna een derde (29%) 0 tot 1 sigaretten per week. Een kwart geeft aan minimaal een pakje per dag te roken (21 sigaretten of meer). De wijk Noordwest scoort wat betreft percentage rokende leerlingen hoog, maar wanneer gekeken wordt naar

14

het aantal sigaretten dat door hen gerookt wordt, valt op dat een groot deel (37%) 'slechts' één sigaret per week rookt. In de wijk Noordwest bevinden zich echter de leerlingen die wanneer ze roken, ook direct veel roken. Het percentage leerlingen dat 0 tot 1 sigaret rookt is 9% ten opzichte van 29% gemiddeld. Daarnaast rookt in de totale groep 16% 11 tot 20 sigaretten per week, terwijl dit in Noordwest 24% is. Het percentage dat meer dan 21 sigaretten in de week rookt, is 38% tegenover 25% gemiddeld. Evenals bij de resultaten die alcoholgebruik betreffen, vallen de wijken Noordwest, Overvecht, Zuidwest en Leidsche Rijn op in het verband met leeftijd. Ook hier is namelijk geen toename van het gedrag met de leeftijd waar te nemen. In Noordwest en Leidsche Rijn is in verhouding een grote groep jonge rokers te vinden. De wijken Noordoost, Oost en Vleuten vallen op met het hoge aantal vmbo-leerlingen dat rookt. In de overige wijken roken de hoger opgeleide leerlingen namelijk meer.

West

VleutenDe Meern

Leidsche Rijn 35

Overvecht 26 Noord west 34 38

34

21 Zuid west

West

Noordoost 33

VleutenDe Meern

Binnen stad

40

Leidsche Rijn 13

32

Oost

13

Overvecht 7

Noord west 13 18

Binnen stad

8 Zuid west

21 Zuid

Noordoost 14

24

14

Oost

9 Zuid

Figuur 2.2a: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e klas

Figuur 2.2b: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e

dat ooit heeft gerookt, per wijk

klas dat nu rookt, per wijk

Cannabis Het roken van cannabis heeft 14% van de leerlingen wel een keer geprobeerd. In de Binnenstad is dit percentage een stuk hoger; 34% en in West, Noordoost en Oost heeft één op de vijf dit wel eens gedaan. Jongeren die wonen in de wijken Zuidwest en Leidsche Rijn geven minder vaak aan cannabis gerookt te hebben. Ongeveer één op de veertien leerlingen heeft in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek cannabis gebruikt, waarbij de wijken Noordoost en Oost met 13% respectievelijk 11% ook weer hoger scoren dan gemiddeld. In Overvecht is door aanzienlijk minder scholieren gerookt (2%) (zie figuur 2.3a en 2.3b). Cannabisgebruikers zijn in de meeste gevallen jongens van veertien of vijftien jaar, zitten in de derde klas, hoger opgeleid (havo/vwo) en zijn van Nederlandse afkomst. Over het algemeen is de welvaart van deze groep hoog. De aantallen per wijk zijn vrij laag (tussen de 12 en 56 jongeren) waardoor tussen de wijken geen opvallende verschillen waar te nemen zijn in de manier waarop de leerlingen aan

15

cannabis komen. De meesten krijgen of kopen het van vrienden (77%), via via (19%) of van schoolgenoten (18%).

West

VleutenDe Meern

Leidsche Rijn 9

Overvecht Noord west 14

14

20

West

8 Noordoost 20 Binnen

VleutenDe Meern

stad

7 Zuid west

34

20

Oost

6

11 Zuid

Leidsche Rijn 5

Overvecht Noord west

2 7

Noordoost 13

Binnen stad

10 3

11

14 Zuid west

6

Oost

Zuid

Figuur 2.3a: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e klas

Figuur 2.3b: Percentage leerlingen uit de 2e en 3e

dat ooit cannabis heeft gerookt, per wijk

klas dat in de afgelopen vier weken cannabis heeft gerookt, per wijk

Harddrugs Harddruggebruik komt onder weinig jongeren voor. Van de totale groep scholieren heeft 2% (36 leerlingen) wel eens harddrugs gebruikt en heeft 1% (12 leerlingen) dit in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek gedaan. Omdat de aantallen erg klein zijn, is het niet mogelijk om significante verschillen tussen de wijken aan te tonen. Procentueel is het druggebruik in de wijk West het hoogst (4%). Zowel bij het gebruik ooit als bij het gebruik in de afgelopen vier weken, komt het grootste deel uit deze wijk. Verder zijn het voornamelijk jongens, zijn ze veertien of vijftien jaar oud, zitten ze in de derde klas en volgen ze havo of vwo. De Nederlandse nationaliteit komt het meest voor en over het algemeen is de welvaart in het gezin gemiddeld of hoog. Verreweg het grootste deel van de leerlingen (96%) heeft nog nooit harddrugs aangeboden gekregen. Wanneer dit wel gebeurt, dan vindt dat met name op straat plaats (3%).

Literatuur bij hoofdstuk 2 Meer, E. van der (februari 2010). Middelengebruik van Utrechtse jongeren per wijk. Utrecht: GG&GD Utrecht.

16

3 Volwassenen: alcohol– en middelengebruik Onderstaande tekst is overgenomen uit het VMU themarapport Preventie Volwassenen & Ouderen (Schreurs, Bouwman, Koopmans, Vleems, Staal en Van Ameijden, 2010). De achterliggende tabellen zijn opgenomen in de bijlage (tabellen 8.1 tot en met 10.1). Toelichting bij de begrippen die in dit hoofdstuk voorkomen, is te vinden in de Inleiding van dit rapport. Kernpunten •

13% van de Utrechters drinkt overmatig alcohol. 11% kent een problematisch alcoholgebruik, dit is de afgelopen jaren niet toegenomen.

•

Utrechters roken minder vaak, tegenwoordig rookt nog 25% van de Utrechters.

•

11% van de Utrechtse volwassenen heeft in het afgelopen jaar cannabis gebruikt, 5% recentelijk.

•

Mannen vormen een aandachtsgroep voor middelengebruik.

•

Er zijn geen leeftijdsverschillen gevonden voor alcoholgebruik en roken. Cannabisgebruik komt vooral onder 19-39 jarigen verhoogd voor.

•

De middenhoog opgeleide Utrechters vormen een aandachtsgroep voor alcohol- en cannabisgebruik. Laagopgeleiden voor roken.

•

Turkse Utrechters roken relatief veel, evenals autochtone Utrechters met een lage SES.

Alcoholgebruik Met mate alcohol drinken (één glas alcohol per dag voor vrouwen en twee glazen per dag voor mannen) schaadt de gezondheid van volwassenen normaal gesproken niet en kan zelfs het risico op coronaire hartziekten en herseninfarcten verkleinen. Overmatig of problematisch alcoholgebruik kan zeer schadelijk zijn voor de gezondheid en welzijn. Het kan leiden tot zowel chronische aandoeningen (o.a. kanker, hart- en vaatziekten, depressie) als acute aandoeningen en verwondingen (Van Veelen et al., 2009). Aan Utrechters is gevraagd op hoeveel dagen van de week ze alcohol drinken en hoeveel glazen ze gemiddeld op een dergelijke dag drinken. Aan de hand van deze vragen is bepaald of iemand een overmatige drinker is. Onder de Utrechtse bevolking drinkt 13% van de inwoners overmatig alcohol. Dit betekent voor mannen meer dan 21 glazen per week en voor vrouwen meer dan 14 glazen per week. Het overmatige alcoholgebruik in Utrecht is vergelijkbaar met landelijke gegevens (POLS, 2009) In Rotterdam en Den Haag wordt relatief minder vaak overmatig alcohol gedronken, in Amsterdam juist meer (Van Veelen et al., 2009). Het problematisch alcoholgebruik bedraagt in Utrecht 11% en is gemeten met de zogeheten 'schaal van Candel' bestaande uit 6 items die ingaan op de behoefte om minder te drinken, hoe moeilijk men het vindt om met drinken te stoppen als men eenmaal begonnen is, en of men drinkt om problemen te vergeten. Dit aandeel is onder volwassenen Utrechters tot 55 jaar de afgelopen jaren stabiel gebleven (Staal et al., 2009). In 2006 werden ruim 700 Utrechters in de GGZ gediagnosticeerd en behandeld voor alcoholmisbruik. Dit is 0,4% van de 19-64 jarigen en 0,1% van de 65-plussers (PCR-MN, 2009).

17

Roken Roken is schadelijk voor de gezondheid. Rokers lopen een groter risico op longkanker, COPD, coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen, slokdarmkanker, strottenhoofd- en mondholtekanker (Van Veelen et al., 2009). In Utrecht rookt één op de vier inwoners van 19 jaar en ouder in 2008. Dit percentage is lager dan in 2003 en 2006, respectievelijk 32% en 29% zoals in grafiek 3.1 te zien is (Staal et al., 2009). Deze daling is niet toe te schrijven aan het rookverbod in de horeca, aangezien dit pas in juli 2008 ingevoerd werd. Het aantal rokers in Utrecht is lager dan in de andere drie grote steden, wat wordt verklaard door verschillen in achtergrondkenmerken tussen de steden (Van Veelen et al., 2009). Ook landelijk wordt er iets meer gerookt (27% van alle Nederlanders van 15 jaar en ouder) (STIVORO, 2008). Het percentage zware rokers (meer dan 20 sigaretten per dag) ligt in Utrecht op 2%.

Grafiek 3.1 Ontwikkelingen in roken (2003-2008)

Cannabisgebruik Cannabis is de meeste gebruikte drug in Nederland. Een hoge dosis kan angst, paniek en psychotische symptomen veroorzaken (Van Veelen et al., 2009). De vraag naar cannabisgebruik is alleen aan Utrechters van 16 tot en met 54 jaar gesteld. Door 11% van de 19-54 jarigen in Utrecht is in de voorgaande 12 maanden cannabis gebruikt en door 1 op de 20 19-54 jarigen is recentelijk in de voorgaande maand cannabis gebruikt. Het cannabisgebruik in Utrecht ligt waarschijnlijk iets hoger dan in Nederland gemiddeld, cijfers uit 2001 laten zien dat het cannabisgebruik (in de afgelopen maand) in Nederland destijds circa 3% bedroeg (Abraham et al., 2002). In vergelijking met Den Haag en Rotterdam scoort Utrecht hetzelfde, in Amsterdam wordt meer cannabis gebruikt. Deze verschillen worden niet verklaard door verschillen in achtergrondkenmerken (Van Veelen et al., 2009). In 2006 zijn 381 19-64 jarigen (0,2%) in de GGZ gediagnosticeerd en behandeld voor cannabismisbruik (PCR-MN, 2008).

Aandachtsgroepen voor middelengebruik In figuur 3.1 is te lezen dat het middelengebruik onder mannen hoger is dan onder vrouwen. Ze roken vaker, drinken vaker overmatig of problematisch alcohol en gebruiken vaker cannabis. Er is geen leeftijdsgroep die er in negatieve zin uitspringt en meer rookt dan gemiddeld in Utrecht. 65plussers roken relatief minder dan gemiddeld in Utrecht. In Nederland is het percentage rokers vooral hoog bij de 25-35 jarige mannen en het laagst bij de 65-plussers (STIVORO, 2008). 18

Voor overmatig en problematisch alcoholgebruik worden geen opvallende leeftijdsverschillen gevonden. 65-plussers drinken relatief weinig overmatig alcohol en 80-plussers kennen weinig problematisch alcoholgebruik. Landelijk is het percentage mensen dat schadelijk drinkt het hoogst onder jongvolwassen mannen (Van Dijck & Knibbe, 2005; Verdurmen et al., 2003). In Utrecht komt cannabisgebruik onder volwassenen meer voor onder de 19-39 jarigen dan onder de 40-54 jarigen. Het cannabisgebruik onder 55-plussers in Utrecht is niet bekend. Landelijke cijfers laten zien dat in de leeftijdgroep 20-24 jarigen het cannabisgebruik het hoogst ligt, en dat onder 55plussers cannabisgebruik vrijwel niet voorkomt (Abraham et al., 2002). Figuur 3.1 Middelengebruik uitgesplitst naar aandachtsgroepen, in procenten. Leefstijl

UTRECHT

AANDACHTSGROEPEN Geslacht

Roken

25

Man (28)

Leeftijd -

Opleiding MAVO/LBO (37)

Etniciteit Autochtoon

lage SES (35)

(Kracht) wijk

Ondiep (39)

Overvecht (29)

Turks (46) Overmatig

13

Man (15)

-

alcoholgebruik

Probleemdrinker

11

Cannabisgebruik

5

HAVO/

Autochtone

Noordoost (20)

VWO/MBO (19)

Utrechters (14)

Oost (20)

Binnenstad (23)

Man (14)

-

-

-

Oost (17)

Man (7)

19-39 (6)

HAVO/

Overig Westers

Noordwest (15)

VWO/MBO (8)

(21)

in afgelopen 12 maanden (19-54) - er zijn geen groepsverschillen gevonden.

Roken komt verhoogd voor bij mensen met MAVO/LBO, zij roken twee keer zo veel als mensen met een HBO/WO-opleiding. Ook landelijk wordt het beeld gezien dat bij mensen met een lagere opleiding het percentage rokers groter is dan bij mensen met een hoge opleiding (STIVORO, 2008). Utrechters met HAVO/VWO/MBO drinken vaker dan gemiddeld in Utrecht overmatig alcohol. Ook is het cannabisgebruik onder deze groep hoger. Laagopgeleide Utrechters (lager onderwijs en MAVO/LBO) kennen minder vaak dan gemiddeld een overmatig of problematisch alcoholgebruik. Ook gebruiken zij minder vaak dan gemiddeld in Utrecht cannabis. Er is geen SES-groep waar problematisch alcoholgebruik verhoogd voorkomt. Autochtone Utrechters kennen het hoogste percentage overmatig alcoholgebruik. Dit geldt niet voor autochtone Utrechters met een lage SES, zij drinken minder dan gemiddeld overmatig alcohol. Autochtone Utrechters met een lage SES roken wel vaker dan gemiddeld, ze gebruiken minder vaak dan gemiddeld cannabis. Bijna de helft van de Turkse Utrechters rookt. Dit is beduidend hoger dan gemiddeld, zie grafiek 3.2. Dit blijkt ook uit landelijk onderzoeken en onderzoek in de andere grote steden, het betreft vooral Turkse mannen. (Ariens et al., 2006; Dijkshoorn, 2006; Haks et al., 2006; Uitenbroek et al., 2006; Van Lindert et al., 2004). Turkse Utrechters drinken daarnaast minder vaak alcohol en gebruiken minder vaak cannabis dan gemiddeld in Utrecht.

19

Het middelengebruik onder Marokkaanse Utrechters is relatief positief. Evenals Turkse Utrechters drinken zij minder vaak alcohol en gebruiken minder cannabis dan gemiddeld. Ook landelijk blijkt dat onder Marokkanen en Turken minder drinkers voorkomen dan onder autochtone Nederlanders (Dotinga, 2005; Gemeente Den Haag, 2002; Dijkshoorn, 2002). Daarnaast roken Marokkaanse Utrechters minder dan gemiddeld in Utrecht, slechtst 12%. Dat het aandeel rokers onder Marokkanen minder hoog is vergeleken met autochtonen blijkt ook uit landelijk onderzoek. (Ariens et al., 2006; Dijkshoorn, 2006; Haks et al., 2006; Uitenbroek et al., 2006; Van Lindert et al., 2004). Onder de groep overig Westerse Utrechters is het cannabisgebruik hoog. 21% heeft in de afgelopen 12 maanden cannabis gebruikt. 50%

40%

30%

20%

10%

0% ro ken

cannabisgebruik (o o it)

o vermatig alco ho lgebruik

Autochtoon

Autochtoon lage SES

Marokkaans

Surinaams/ Antilliaans

Overig westers

Overig niet-westers

Turks

Grafiek 3.2 Middelengebruik, uitgesplitst naar etniciteit

In Noordwest wordt het meeste cannabis gebruikt, in Ondiep is dit 19%. In de krachtwijk Ondiep wordt ook relatief veel gerookt (39%). Ook inwoners van Overvecht roken relatief veel, ze drinken minder vaak overmatig alcohol. In de wijken Noordoost, Oost en Binnenstad wonen de meeste overmatige drinkers. Het problematische alcoholgebruik is eveneens verhoogd in de wijk Oost. (zie grafiek 3.3). In de krachtwijken Hoograven en Kanaleneiland is het overmatige alcoholgebruik verlaagd in vergelijking met het Utrechtse gemiddelde.

25% 20% 15% 10% 5% 0%

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

overmatig alcoholgebruik

Binnenst ad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

problematisch alcoholgebruik

Grafiek 3.3 Overmatig en problematisch alcoholgebruik, uitgesplitst naar wijk 20

Vleut en-De M eern

Literatuur bij hoofdstuk 3 • Schreurs, H., Bouwman, A.J., Koopmans, B., Vleems, R., Staal, J., Ameijden, E.J.C. van. (2010) Preven-

tie Volwassenen & Ouderen. Themarapport Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Utrecht: GG&GD

Utrecht

• Abraham, M.D., Kaal, H., Cohen, P.D.A. (2002). Licit and illicit drug use in the Netherlands 2001. Amsterdam: CEDRO/Mets en Schilt. (Nationaal Prevalantie Onderzoek, NPO 2001).

• Ariëns, G.A.M., Middelkoop, B.J.C., Smilde-van den Doel, D.A., Struben, H.W.A. (2006). Gezondheidsvragen in de Stadsenquête Den Haag 2001 en 2003; de uitkomsten bekeken in relatie tot etnische achtergrond en opleidingsniveau. Epidemiologisch Bulletin, 41: 2-11. • Dijck D. van, Knibbe R.A. (2005). De prevalentie van probleemdrinken in Nederland. Een bevolkingsonderzoek.Maastricht: Universiteit Maastricht. • Dijck D. van, Knibbe R.A. (2006). De incidentie, remissie en chroniciteit van probleemdrinken in de algemene Nederlandse bevolking. Maastricht: Universiteit Maastricht. • Dijkshoorn H. (2002). Ongezonde leefgewoonten in Amsterdam. Amsterdam: GG&GD/EDG. • Dijkshoorn, H. (2006). De gezondheid van Surinamers in Amsterdam (EDG-reeks 2006/2). Amsterdam: GGD Amsterdam.

• Dotinga A. (2005). Drinking in a Dry Culture: Alcohol use among second-generation Turks and Moroccans: measurements and results (thesis). Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.

• Gemeente Den Haag, Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn (2002). Gezondheidsmonitor 2002. Den Haag: Gemeente Den Haag.

• Haks, K., Quak, S., Cremer, S., Gootzen, J., Kessel, R. van, Prins, W. (2006). Gezondheidsmonitor Utrecht 2005: Themarapport Preventie Volwassenen en Ouderen. Utrecht: GG&GD Utrecht.

• Lindert, H. van, Droomers, M., Westert, G.P. (2004). Een kwestie van verschil: verschillen in zelfge-

rapporteerde leefstijl, gezondheid en zorggebruik. Utrecht/Bilthoven: NIVEL/RIVM.

• POLS, gezondheid en welzijn. (2009). Permanent Onderzoek Leefsituatie, gezondheid en welzijn. Den Haag: CBS.

• Staal, J., Bouwman-Notenboom, A.J., Schreurs, H., Ameijden, E.J.C. van (2009). Trends in leefstijl, trends in gezondheid? Een studie naar ontwikkelingen in de gezondheid en leefstijl van de volwassen Utrechtse bevolking tussen 2003 en 2008. Utrecht: GG&GD.

• STIVORO (2008). Gegevens over het rookgedrag bij volwassenen van 15 jaar en ouder worden in opdracht van STIVORO verzameld

• Uitenbroek, D.G., Ujcic-Voortman, J.K., Janssen, A.P., Tichelman, P.J., Verhoeff, A.P. (2006). Gezond

zijn en gezond leven. Amsterdamse Gezondheidsmonitor, Gezondheidsonderzoek 2004. Amsterdam: GGD Amsterdam. • Veelen, J.J. van, Dijk, A.P. van, Ariëns, G.A.M., Verhoef, A.P., Klaus-Meijs, W.M.M., Ameijden, E.J.C. van, Berns, M.H.P., Schouten, G.M., Dijkshoorn, H., Bouwman-Notenboom, A.J., Toet, J. (2009). G4 op

gezondheid uitgemeten. Over gezondheid en gezondheidsverschillen in de vier grote steden. Den Haag: GGD-en G4.

• Verdurmen, J., Monshouwer, K., Dorsselaer, S. van. (2003). Bovenmatig drinken in Nederland: uitkomsten van de 'Netherlands mental health survey and incidence study' [Nemesis]. Utrecht: Bureau NDM.

21

22

4 Volwassenen: aanvullende gegevens over alcoholgebruik In hoofdstuk 3 zijn gegevens gepresenteerd over alcoholgebruik door Utrechtse volwassenen. Dit vierde hoofdstuk gaat dieper in op deze cijfers en ook op de (veranderde) richtlijnen voor alcoholgebruik. Daarnaast worden gegevens gepresenteerd volgens de leeftijdsindeling zoals die in de Nota Integraal Alcoholbeleid wordt gehanteerd en wordt specifiek naar alcoholgebruik door 55-plussers gekeken. De achterliggende tabellen die dit ondersteunen, zijn opgenomen in de bijlage (tabellen 8.1 tot en met 8.9). In de Inleiding van dit rapport staan de begrippen die in dit hoofdstuk gebruikt worden, beschreven. Kernpunten Nieuwe norm overmatig drinken •

In Nederland bestaan verschillende normen en richtlijnen voor alcoholgebruik naast elkaar. Er zijn normen voor het aantal glazen dat per week wordt gedronken (maat voor overmatig drinken), het aantal drinkdagen per week en het aantal glazen dat op een drinkdag gedronken wordt. Van 'verantwoord' of 'aanvaardbaar' alcoholgebruik is sprake wanneer iemand geen van deze drie parameters overschrijdt.

•

In 2006 heeft de Gezondheidsraad de maat voor overmatig alcoholgebruik aangescherpt (voor mannen 14 in plaats van 21 glazen per week en voor vrouwen 7 in plaats van 14 glazen per week). Door deze aanpassing stijgt het aantal overmatige volwassen drinkers in Utrecht van 13% volgens de oude norm naar 29% volgens de nieuwe norm.

•

De leeftijdsgroep 55-64 jaar heeft zowel volgens de oude als volgens de nieuwe norm het hoogste percentage overmatige drinkers. Het aantal overmatig drinkende vrouwen neemt met het gebruik van de nieuwe norm meer toe dan het aantal mannen. De stijging is het grootst binnen de leeftijdscategorie 65-79 jaar; van 8% met de oude naar 24% met de nieuwe norm.

•

Volgens de oude norm voor overmatig drinken drinkt 30% van de volwassen Utrechters onverantwoord. Met hantering van de nieuwe norm neemt dit toe tot 37%. Van deze 7% meer onverantwoorde drinkers drinkt ruim de helft slechts één tot drie glazen per week meer dan de nieuwe norm voorschrijft.

Alcoholgebruik 19-24 jaar •

De verschillen in alcoholgebruik tussen man en vrouw zijn het grootst in de categorie 19-24 jaar. Mannen van deze leeftijd drinken vaker dan vrouwen overmatig (volgens beide normen) en ook vaker zwaar en problematisch. Vrouwen in deze leeftijdscategorie drinken echter vaker dan mannen teveel glazen per drinkdag, terwijl mannen vaker de norm van maximaal vijf drinkdagen per week overschrijden.

Alcoholgebruik 55-plussers •

Het aandeel 55-plussers in de verslavingszorg in Nederland wordt steeds groter.

•

Ouderen drinken vooral dagelijks, terwijl jongeren dit vaker beperken tot enkele dagen, maar op die dagen meer drinken.

•

Volgens de oude norm drinkt 12% van de 55-plussers overmatig en volgens de nieuwe norm 29%.

•

Volgens de oude norm drinkt 35% onverantwoord; met hantering van de nieuwe norm neemt dit toe tot 38%. Deze 3% meer onverantwoorde drinkers zijn met name vrouwen van Nederlandse afkomst en meer dan de helft van hen drinkt slechts één tot drie glazen per week meer dan de

nieuwe norm voorschrijft. Verschillende normen; overmatig alcoholgebruik 23

In Nederland bestaan nu verschillende maten en richtlijnen voor alcoholgebruik naast elkaar. Eén van deze maten is overmatig alcoholgebruik. In de meeste gevallen wordt uitgegaan van maximaal 21 standaardglazen alcoholhoudende drank per week voor mannen en 14 glazen per week voor vrouwen. Deze maat voor overmatig drinken is ook tot en met 2008 door de GGD'en gehanteerd in hun gezondheidsenquêtes. In 2006 heeft de Volksgezondheidsraad echter de Richtlijn Gezonde Voeding (2006) gepresenteerd waarin mannen geadviseerd worden niet meer dan 14 glazen per week te drinken en vrouwen niet meer dan 7. Dit advies wordt steeds vaker overgenomen. Het aanscherpen van deze norm heeft logischerwijs gevolgen voor de aantallen mensen die aangemerkt worden als overmatige drinkers. Wanneer de cijfers van de Gezondheidspeiling 2008 worden bekeken, stijgt het totale aantal overmatige drinkers van 13% volgens de oude norm naar 29% volgens de nieuwe norm (tabel 8.2 en 8.3, figuur 4.1). Met name binnen de leeftijdsgroep 55-64 jaar drinkt een groot deel (35%) van de mensen meer dan de norm voorschrijft. Daarbij neemt het aantal vrouwen dat overmatig drinkt veel meer toe dan het aantal mannen dat overmatig drinkt. Bij mannen is een stijging van 15% naar 29% te zien en bij vrouwen een stijging van 11% naar 30%. Met het hanteren van de nieuwe norm wordt het verschil tussen mannen en vrouwen dus kleiner.

Verschillende normen; 'verantwoord' of 'aanvaardbaar' alcoholgebruik Naast de norm voor overmatig alcoholgebruik wordt gesproken over 'zwaar drinken' en 'problematisch alcoholgebruik' (zie voor extra uitleg de toelichting bij de begrippen in de Inleiding van dit rapport). Een begrip dat ook wordt gebruikt, is 'verantwoord' of 'aanvaardbaar' alcoholgebruik. Dit begrip bestaat uit drie parameters: naast het aantal glazen per week wordt gekeken naar het aantal glazen per drinkdag (mannen maximaal 5 en vrouwen maximaal 3) en het aantal drinkdagen per week (maximaal 5). Van verantwoord alcoholgebruik is sprake wanneer geen van deze criteria wordt overschreden (NIGZ, 2005). Het criterium 'overmatig drinken' is dus onderdeel van de norm 'verantwoord alcoholgebruik'. De in de voorgaande paragraaf beschreven aanscherping heeft derhalve ook consequenties voor de aantallen mensen die benoemd kunnen worden als (on)verantwoorde drinkers. Het effect op deze percentages is echter kleiner. Het aantal volwassen Utrechters dat niet voldoet aan de norm voor verantwoord alcoholgebruik stijgt namelijk van 30% naar 37% (tabel 8.2, 8.3, figuur 4.1, grafiek 4.1).

Figuur 4.1: Effect van de aanpassing van het criterium voor overmatig drinken op de prevalenties onder de Utrechtse bevolking van 18 jaar en ouder. Oude criterium

Nieuwe criterium

1. Overschrijding aantal glazen per week (=overmatig drinken)

13%

29%

2. Overschrijding aantal glazen per drinkdag

18%

18%

3. Overschrijding aantal drinkdagen per week

16%

16%

Æ Onverantwoord/onaanvaardbaar alcoholgebruik

30%

37%

Bij nadere bestudering van het aantal drinkdagen in de week en het aantal glazen per drinkdag, worden verschillen in sociaaldemografische factoren zichtbaar. Utrechters in de leeftijd 19-39 jaar drinken bijvoorbeeld vaker teveel glazen per drinkdag, terwijl ouderen tussen de 55 en 79 jaar vaker de vijf dagen in de week overschrijden (tabel 8.2, grafiek 4.1). Deze laatste groep drinkt dus vooral dagelijks, terwijl jongeren dit vaker beperken tot enkele dagen, maar dan op die dagen meer drinken. 24

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Overmatig alcoholgebruik

Overmatig alcoholgebruik Teveel glazen per drinkdag Teveel drinkdagen per week

(oud)

19-39 jaar

(nieuw)

40-54 jaar

55-64 jaar

65-79 jaar

80 jaar en ouder

Grafiek 4.1: Overschrijding normen alcoholgebruik en drinkgedrag

Een aanzienlijk deel van de onverantwoorde drinkers blijkt naast overmatig te drinken ook het criterium van het aantal glazen per drinkdag en/of het criterium van het aantal drinkdagen per week te overschrijden (zie figuur 4.2). Zij waren dus ook al voor de aanpassing van de norm in beeld als onverantwoorde drinkers.

Figuur 4.2: Overlap parameters binnen de groep onverantwoord alcoholgebruikers volwassenen Utrecht Onverantwoord alcoholgebruik o.b.v.:

Alleen criterium

Zowel criterium

Zowel criterium

Zowel criterium

1*

1 als 2**

1 als 3***

1 als 2, als 3

1%

16%

12%

11%

17%

26%

25%

9%

Oude norm (21 of 14 glazen per week) N=981 Nieuwe norm (14 of 7 glazen per week) N=1170 *Criterium 1=overmatig alcoholgebruik (aantal glazen per week)

**Criterium 2= Aantal glazen per drinkdag (mannen>5, vrouwen >3)

***Criterium 3=Aantal drinkdagen per week (>5 dagen)

De 'nieuwe' onverantwoorde drinkers zijn de mensen die volgens de nieuwe norm overmatig drinken, maar niet teveel glazen per drinkdag consumeren en ook niet op meer dan 5 dagen in de week drinken (17% in figuur 4.2). In figuur 4.3 is te zien dat 53% van deze mannen en 42% van deze vrouwen de nieuwe norm voor overmatig drinken met slechts 1 of 2 glazen per week overschrijden. Zij drinken dus respectievelijk 15 tot 16, of 8 tot 9 glazen per week.

25

Mannen

Vrouwen

19%

19%

42%

53% 28% 39%

1-2 glazen

3-4 glazen

5 of meer

1-2 glazen

3-4 glazen

5 of meer

Figuur 4.3: Aantal glazen per week waarmee de nieuwe groep onverantwoorde drinkers de aangepaste norm voor overmatig drinken overschrijdt

Leeftijdsgroepen alcoholbeleid In de Nota Integraal Alcoholbeleid wordt de volgende leeftijdsindeling gehanteerd; 19-24 jaar, 25-45 jaar (met name vrouwen), 46-54 jaar, 55-64 jaar en 65 jaar en ouder. In deze paragraaf wordt daarom deze leeftijdsindeling gebruikt en wordt tevens onderscheid gemaakt in mannen en vrouwen (tabel 8.4 tot en met 8.6, grafiek 4.2). De meeste alcohol wordt gedronken door de mensen tussen de 19 en 24 jaar (tabel 8.4, grafiek 4.2). Een kwart van deze groep drinkt volgens de oude norm overmatig en meer dan eenderde kan worden aangemerkt als zware drinker. In de leeftijdsgroep 25-45 jaar is het aantal overmatige drinkers een stuk lager dan bij de jongere mensen. Vanaf 46 jaar wordt echter weer meer gedronken. Problematisch alcoholgebruik komt in alle leeftijdscategorieën bij ongeveer één op de tien mensen voor. Over het algemeen is bij mannen, meer dan bij vrouwen, sprake van overmatig, zwaar of problematisch alcoholgebruik. De verschillen tussen man en vrouw zijn het grootst in de categorie 19-24 jaar. Wanneer gekeken wordt naar het drinkgedrag; het aantal glazen per drinkdag en het aantal drinkdagen per week (tabel 8.5, grafiek 4.2), zijn de percentages in de categorie 19-24 jaar weer het hoogst. Ook bij hantering van deze leeftijdsindeling wordt zichtbaar dat jongere mensen meer drinken op de dagen dat ze drinken en dat ouderen (46 jaar en ouder) vaker dagelijks drinken. Ongeveer eenderde van de mensen van 55 jaar en ouder drinkt bijna dagelijks. Wat betreft het overschrijden van de norm voor het aantal glazen per drinkdag, zijn in de totale groep geen verschillen tussen mannen en vrouwen. Wel zijn verschillen te zien tussen en binnen de specifieke leeftijdsgroepen. In de categorie 19-24 jaar scoren vrouwen namelijk hoger dan mannen (44% ten opzichte van 41%). Daarna trekt het wat meer gelijk. Vrouwen houden zich over het algemeen wel beter aan het advies om twee dagen per week niet te drinken. Onder 55-64-jarigen is hierin echter geen verschil tussen man en vrouw waarneembaar. De verandering van de norm voor overmatig drinken, en daarmee ook (on)verantwoord drinken, zorgt niet voor veranderingen in de groepen die significant meer of minder dan gemiddeld drinken (tabel 8.6). Wel zijn veranderingen in de omvang van de groepen waarneembaar. Volgens zowel de oude als 26

de nieuwe norm drinken mannen en vrouwen tussen de 19 en 24 jaar en vrouwen tussen de 55 en 64 jaar vaker dan gemiddeld overmatig en onverantwoord. Mannen en vrouwen in de leeftijdscategorie 25-45 jaar en vrouwen van 65 jaar en ouder juist minder vaak dan gemiddeld.

50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Man

Vrouw

Man

Vrouw

Overmatig alcoholgebruik

Overmatig alcoholgebruik

(oud)

(nieuw)

19-24 jaar

25-45 jaar

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Teveel glazen per drinkdag Teveel drinkdagen per week

46-54 jaar

55-64 jaar

65 jaar en ouder

Grafiek 4.2: Overschrijding normen alcoholgebruik, verschil tussen man en vrouw

Alcoholgebruik door 55-plussers De hulpvraag van mensen met alcoholproblematiek bij de verslavingszorginstellingen in Nederland neemt de laatste jaren toe. Bij ouderen boven de 55 jaar stijgt de vraag nog veel sneller, waarmee het aandeel van ouderen binnen de verslavingszorg steeds groter wordt (Weingart, 2009). Reden om ook in Utrecht te kijken naar deze leeftijdsgroep. Uitgaande van de oude norm voor overmatig alcoholgebruik, is 12% van de 55-plussers een overmatige drinker, is 11% een zware drinker en is bij 1 op de 10 mensen sprake van problematisch alcoholgebruik. Ruim eenderde (35%) voldoet niet aan de normen voor verantwoord alcoholgebruik. Met het toenemen van de leeftijd is hierbij een afname in percentage te zien. Wat betreft etniciteit zijn de meeste drinkers van Nederlandse afkomst (tabel 8.7 en 8.8). In tabel 8.8 is te zien dat bij het merendeel van de ouderen het onverantwoorde alcoholgebruik samenhangt met (bijna) dagelijks alcoholgebruik: 30% drinkt op meer dan 5 dagen van de week, terwijl maar 9% de norm voor het aantal glazen per drinkdag overschrijdt. Hoog opgeleiden (HBO/WO) en ouderen van Nederlandse afkomst voldoen significant vaker niet aan de normen voor verantwoord alcoholgebruik. De aanpassing van de norm voor overmatig alcoholgebruik zorgt voor een stijging van 12% naar 29% overmatig drinkende ouderen. De aanpassing heeft echter weinig invloed op het aantal mensen dat niet voldoet aan de norm voor verantwoord alcoholgebruik (tabel 8.8 en 8.9, figuur 4.4).

27

Figuur 4.4: Effect van de aanpassing van het criterium voor overmatig drinken op de prevalenties onder de Utrechtse bevolking van 55 jaar en ouder. Oude criterium

Nieuwe criterium

12%

29%

2. Overschrijding aantal glazen per drinkdag

9%

9%

3. Overschrijding aantal drinkdagen per week

30%

30%

Æ Onverantwoord/onaanvaardbaar alcoholgebruik

35%

38%

1. Overschrijding aantal glazen per week (overmatig drinken)

De kleine invloed op het aantal onverantwoorde drinkers heeft onder andere te maken met het hoge percentage mensen dat al op basis van het (te grote) aantal drinkdagen per week wordt aangewezen als onverantwoorde drinker (tabel 8.8 en 8.9, figuur 4.4 en 4.5). Van de groep die onverantwoord drinkt, drinkt 15% overmatig én drinkt meer dan vijf dagen in de week. 26 personen overschrijden alleen het nieuwe criterium en voldoen wel aan het toegestane aantal glazen per drinkdag en het aantal drinkdagen per week. Dit komt neer op 3% van de totale groep 55-plussers in Utrecht.

Figuur 4.5: Overlap parameters binnen de groep onverantwoord alcoholgebruikers 55-plus Utrecht Onverantwoord alcoholgebruik o.b.v.:

Alleen criterium

Zowel criterium

Zowel criterium

Zowel criterium

1*

1 als 2**

1 als 3***

1 als 2, als 3

1%

4%

15%

13%

9%

9%

44%

12%

Oude norm (21 of 14 glazen per week) N=273 Nieuwe norm (14 of 7 glazen per week) N=299 *Criterium 1=overmatig alcoholgebruik (aantal glazen per week)

**Criterium 2= Aantal glazen per drinkdag (mannen>5, vrouwen >3)

***Criterium 3=Aantal drinkdagen per week (>5 dagen)

Het aanscherpen van de norm 'verantwoord' of 'aanvaardbaar' alcoholgebruik leidt onder 55-plussers dan ook niet tot een significante toename van het aantal onverantwoorde drinkers, enkel van het aantal overmatige drinkers. Deze mensen waren echter vanwege hun drinkgedrag al in beeld als onverantwoorde drinkers. De nieuwe groep bestaat voor het grootste deel uit vrouwen en heeft de Nederlandse nationaliteit. Daarbij valt op dat zij over het algemeen lager opgeleid zijn. In figuur 4.6 is te zien dat 49% van deze mannen en 43% van deze vrouwen de nieuwe norm voor overmatig drinken met slechts 1 of 2 glazen per week overschrijden. Zij drinken dus respectievelijk 15 tot 16 of 8 tot 9 glazen per week.

28

Mannen

Vrouwen 15%

17%

43%

49%

34%

1-2 glazen

42%

3-4 glazen

5 of meer

1-2 glazen

3-4 glazen

5 of meer

Figuur 4.6: Aantal glazen per week waarmee de nieuwe groep onverantwoorde drinkers van 55 jaar en ouder de aangepaste norm voor overmatig drinken overschrijdt

Literatuur bij hoofdstuk 4 • Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2006. Den Haag: Gezondheidsraad. • NIGZ Alcoholvoorlichting (2005). Hoeveel drink ik eigenlijk?. Woerden: Uitgeverij NIGZ. • Weingart, S. (2009). Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (1998-2007). Utrecht: Trimbosinstituut.

29

30

5 Sociaal kwetsbaren: alcohol- en middelenmisbruik De informatie in dit hoofdstuk is afkomstig uit het VMU themarapport zorg voor sociaal kwetsbaren

(Van Bergen, Smit, Reinking, Muis, Van der Leer, Koolen, Oepkes, Vleems, Van der Meer en Van Doeveren, 2010). De achterliggende tabellen zijn opgenomen in de bijlage (tabellen 12.1 tot en met 12.8). Kernpunten •

Bijna een derde (31%) van de Utrechtse (O)GGZ-cliënten was in 2008 in behandeling voor alcoholen/of middelenmisbruik. Bij 19% was sprake van een dubbele diagnose: middelenmisbruik én psychiatrie.

•

De meest voorkomende diagnoses onder deze groep zijn alcoholmisbruik (14% van de (O)GGZcliënten) en cannabismisbruik (9%).

•

Daklozen en mensen in ernstige multiproblemsituaties zijn minder in zorg voor middelenmisbruik dan andere (O)GGZ groepen. Dit betekent overigens niet dat er bij deze groepen minder sprake is van middelenmisbruik. Zorgmijding speelt bij deze groepen een belangrijke rol.

•

Uit een recente omvangschatting blijkt dat Utrecht 540- 590 problematische harddruggebruikers kent 2. Het merendeel hiervan is in beeld van de verslavingszorg.

•

Van de (O)GGZ cliënten is 6% in behandeling voor cocaïnemisbruik en 5% voor heroïnemisbruik.

•

Een groot deel van de harddruggebruikers is geplaatst in 24-uurs woonvoorzieningen, met name in de hostels. Van de hostelbewoners is 22% in behandeling voor cocaïnemisbruik en 31% voor heroïnemisbruik.

Sociaal kwetsbaren Mensen worden sociaal kwetsbaar genoemd als zij niet in staat zijn op eigen kracht bepaalde moeilijkheden en tegenslagen te overwinnen en het leven op de door hen gewenste manier vorm te geven. Een gedeelte van de groep sociaal kwetsbaren valt binnen de doelgroep van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ), zoals zorgmijders, daklozen en hostelbewoners. In de VMU 2010 wordt de groep sociaal kwetsbaren in Utrecht beschreven aan de hand van de OGGZ trap van uitval en herstel (figuur 5.1). In dit hoofdstuk wordt diezelfde indeling aangehouden. Zelfstandig wonen zelfredzaam

Acute crisissituaties

Op straat, dakloos

PROCES VAN UITVAL

Zelfstandig wonen multiproblemsituaties

1 2 3 4

PROCES VAN HERSTEL

Zelfstandig wonen met risico’s

0

Zelfstandig wonen zelfredzaam

ALGEMENE BEVOLKING

Zelfstandig wonen nazorg en waakvlam

RISICO IN DE GEMEENSCHAP

Begeleid & beschermd wonen & ambulante woonbegeleiding

KWETSBAAR IN DE GEMEENSCHAP

Intramuraal wonen

KWETSBAAR IN INSTITUTIES

Op straat, dakloos

KWETSBAAR OP STRAAT

Figuur 5.1: OGGZ-ladder van uitval en herstel (naar Wolf, 2006 en Bergen, 2006).

2

Problematische harddrugsgebruikers zijn personen die naast problemen met harddruggebruik ook problemen

hebben op het gebied van overlast, criminaliteit, psychiatrie en/of dakloosheid. 31

Trede 2 dreigende uitvallers Zelfstandig wonende cliënten Meld- & Actiepunt In 2008 kwamen bij het Meld- & Actiepunt (M&A) 163 meldingen binnen van zelfstandig wonenden met ernstige multiproblematiek. In figuur 5.2 is te zien dat zelfstandig wonende M&A cliënten vaker in behandeling zijn voor middelenmisbruik dan andere Utrechters (27% versus 1% ). Ten opzichte van andere categorieën sociaal kwetsbaren is dit percentage niet bijzonder hoog (27% versus 31%). Alcohol is het middel waarvoor men het meest in behandeling is (15%), gevolgd door cannabis (9%), heroïne (3%) en cocaïne (2%). Bij 5% van de cliënten komt drugsmisbruik voor in combinatie met alcoholmisbruik. Meer informatie is te vinden in de bijlage tabellen 12.1, 12.3 en 12.5. Cliënten Voorkom Huisuitzetting! Ter voorkoming van huisuitzetting vanwege huurschulden is in 2006 het project Voorkom Huisuitzetting! (VH!) gestart. Het aantal meldingen bedroeg respectievelijk 14 in 2006, 50 in 2007 en 53 in 2008. Zwaar alcohol- en drugsgebruik komen nauwelijks voor onder Utrechtse VH! cliënten (Wolf, 2009). Cliënten van VH! zijn in vergelijking met andere (O)GGZ groepen relatief weinig in behandeling voor middelenmisbruik: in 2007/2008 slechts 8% tegenover 31% gemiddeld bij de (O)GGZ doelgroep. 4% was in 2007/2008 in behandeling voor alcoholmisbruik (figuur 5.2). Woonhygiënische problematiek (WHP) De doelgroep bestaat uit mensen die hun woning en/of zichzelf ernstig vervuilen en daarmee een gevaar voor zichzelf en/of hun omgeving zijn. Het totale aantal cliënten in 2008 was 109. Eén op de vijf WHP cliënten is in behandeling voor middelenmisbruik, waarvan 11% voor alcoholmisbruik (figuur 5.2). Assertive Community Treatment: ACT-teams (trede 2) In 2008 waren er in totaal 204 ACT cliënten in trede 2. Meer dan 40% van deze groep ACT cliënten is gediagnosticeerd voor middelenmisbruik (figuur 5.2). Cannabismisbruik komt het meest frequent voor (26%), met daarnaast cocaïnemisbruik (13%) alcoholmisbruik (11%) en heroïnemisbruik (2%) (tabellen 12.1 en 12.3). Het gediagnosticeerde middelenmisbruik is hoog, maar vergelijkbaar of lager dan onder bewoners van de hostels en andere 24-uurs voorzieningen in de MO. 50 40 30 20 10 0 cliënten Meld &

cliënten Voorkom

woonhygiëne

ACT cliënten trede

(O)GGZ cliënten

Actiepunt

huisuitzetting!

cliënten

2

gemiddeld

Alcoholmisbruik

Utrecht gemiddeld

Middelenmisbruik (incl. alcohol)

Figuur 5.2 Diagnose middelenmisbruik in 2007 of 2008 bij OGGZ cliënten (Bron: PCR-MN).

Sociaal Medisch Team Het Sociaal Medisch Team (SMT) van Centrum Maliebaan richt zich op dreigende uitvallers die langdurig kampen met verslavingsproblemen. In 2008 waren er in Utrecht 310 SMT cliënten. Dit waren in de 32

meerderheid mannen (69%), gemiddelde leeftijd 41 jaar bij vrouwen en 44 jaar bij mannen. Slechts 1% was jonger dan 25 jaar. Extreme woonoverlast In 2008 kwamen in Utrecht 429 meldingen van woonoverlast binnen. In 14% van de gevallen was de belangrijkste achterliggende problematiek alcohol en in 11% van de gevallen drugs. Veelplegers en notoire overlastplegers In 2007 waren in Utrecht 796 volwassen veelplegers en 165 notoire overlastplegers. Landelijk heeft 72% van de veelplegers verslavingsproblemen (Tollenaar, 2008). In Utrecht kampt 79% van de notoire veelplegers met druggebruik en/of psychiatrie (Slijpen, 2008). Prostituees Naar verwachting werken er in Utrecht op jaarbasis 1.000 à 1.100 prostituees in de vergunde sector. Eén op de zes prostituees heeft recent (afgelopen half jaar) harddrugs gebruikt. Aan de Europalaan is het middelengebruik het hoogst: de helft van de daar geïnterviewde vrouwen geeft aan dat ze verslaafd is (Amelsfort, 2009; BI, 2009) Trede 4: kwetsbaar op straat De omvang van de groep feitelijk daklozen in Utrecht is niet bekend. In 2005 werd hun aantal geschat op 1.250 personen. Het zorggebruik van de daklozenpopulatie is in alle opzichten lager dan onder de totale groep (O)GGZ cliënten. De dakloze cliënten krijgen minder vaak medicijnen voorgeschreven, hebben minder vaak een diagnose voor chronische lichamelijke of psychiatrische aandoeningen en zijn ook minder vaak in behandeling voor middelenmisbruik. Zwerfjongeren In 2008 werd het aantal feitelijk dakloze zwerfjongeren (tot 25 jaar) in Utrecht geschat op 93. Professionals hebben de indruk dat 70% van de jongeren psychiatrische problemen heeft en dat er veel zwakbegaafde jongeren zijn. Het blowen van de jongeren wordt als een probleem gezien. 53% van de zwerfjongeren gebruikt (bijna) dagelijks cannabis. Dit percentage is hoger dan in een soortgelijk onderzoek in Zeeland en Flevoland werd gevonden (Beijersbergen, 2008). Trede 3: kwetsbaar in instituties 24-uurswoonvoorzieningen in de GGZ en maatschappelijke opvang (MO) De Utrechtse 24-uurs woonvoorzieningen hebben een totale capaciteit van 439 plaatsen, waarvan 162 in de hostels. In 2008 had 55% van de bewoners van 24-uurswoonvoorzieningen een diagnose voor middelenmisbruik. Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht (1%) en hoger dan bij andere (O)GGZ cliënten (31%) (tabel 11.3). Met name in de hostels komt veel middelenmisbruik voor (76%). 31% van de hostelbewoners heeft een diagnose voor heroïnemisbruik, 22% voor cocaïnemisbruik en 9% van de bewoners heeft een diagnose voor zowel cocaïne- als heroïnemisbruik (tabel 11.5). Cannabismisbruik komt veel voor bij mensen in de andere 24-uurs woonvoorzieningen (26% tegenover 12% in de hostels). Alcoholmisbruik komt zowel in de hostels (22%) als in de overige 24-uurswoonvoorzieningen (19%) vaak voor. Uit onderzoek van Altena et.al. (2010) blijkt dat 16% (bijna) dagelijks minstens zes glazen alcohol drinkt. Uitgaande van de CBS-richtlijn is bij 35% van de bewoners sprake van zwaar alcoholge-

33

bruik (minstens eenmaal per week zes glazen alcohol of meer). De combinatie van een diagnose voor alcoholmisbruik en andere middelen is te zien bij 8% van de bewoners (figuur 5.3). 60 50 40 30 20 10 0 daklozen

bewoners 24- bewoners beschermd en uurswoonvoorzieningen begeleid wonen Alleen alcoholmisbruik

ambulante

(O)GGZ cliënten

woonbegeleiding

gemiddeld

Alcohol- + drugmisbruik

Utrecht gemiddeld

Alleen drugmisbruik

Figuur 5.3 Diagnose alcohol en drugsmisbruik in 2007 of 2008 bij OGGZ cliënten (Bron: PCR-MN).

Trede 2: kwetsbaar in de gemeenschap: herstel Bewoners begeleid en beschermd wonen In de VMU 2010 wordt de situatie van 576 volwassen cliënten beschreven die in 2008 gebruik maakten van begeleid en beschermd wonen in MO en GGZ. Bijna een derde (29%) van de begeleid en beschermd wonenden was in 2008 in behandeling voor middelenmisbruik (figuur 5.3). OGGZ cliënten, merendeels in begeleide woonvormen, waren vaker in behandeling voor middelenmisbruik dan GGZ cliënten in beschermde woonvormen (37% versus 23%). Bij 13% van de groep begeleid en beschermd wonenden is in 2007-2008 de diagnose alcoholmisbruik gesteld (tabel 11.3). De diagnose cannabismisbruik werd bij 10% gesteld, cocaïnemisbruik bij 6% en heroïnemisbruik bij 3% (tabel 12.1). Bij 4% kwam zowel alcohol- als drugsmisbruik voor. Onder de Utrechtse bevolking komen deze diagnoses vrijwel niet voor. Wanneer men de groep begeleid en beschermd wonenden vergelijkt met de totale groep (O)GGZ cliënten, dan worden er geen significante verschillen gevonden voor alcohol-, cannabis- en cocaïnemisbruik. Het heroïnemisbruik is wel significant lager in vergelijking met de totale groep (O)GGZ cliënten. alcoholmisbruik cannabismisbruik cocaïnemisbruik heroïnemisbruik één of meerdere middelen 0%

5%

10%

Ambulante woonbegeleiding

15% (O)GGZ gemiddeld

20%

25%

30%

35%

Utrecht gemiddeld

Figuur 5.4. Behandeling voor middelenmisbruik bij cliënten met ambulante woonbegeleiding, 2008 (Bron: PCR-MN).

Aanhakers met ambulante woonbegeleiding Mensen met ambulante woonbegeleiding (awb) beschikken over zelfstandige huisvesting (een woning of kamer) en krijgen een aantal uren per week begeleiding vanuit de GGZ of OGGZ om hun woonvaardigheden te versterken. De VMU 2010 beschrijft de situatie van 705 volwassen cliënten. Een kwart van 34

de cliënten met awb was in 2008 in behandeling voor middelenmisbruik (tabel 11.3). Dit is aanzienlijk hoger dan in de Utrechtse bevolking (1%) maar lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten (31%). Van de GGZ groep met awb was ‘slechts’ 14% in behandeling tegenover 31% van de OGGZ groep. In figuur 5.4 is het misbruik naar middel weergegeven. Alcoholmisbruik komt het meest voor (11%), gevolgd door heroïnemisbruik (6%), cannabismisbruik (4%) en cocaïnemisbruik (4%). Onder de Utrechtse bevolking komen deze diagnoses vrijwel niet voor.

Literatuur bij hoofdstuk 5 • Bergen, A. van, Smit, R., Reining, D., Muis, L., Leer, M. van der, Kolen, M., Oepkes, N., Vleems, R., Meer, E. van der, Doeveren, Y. van. (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht. Zorg voor Sociaal Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Altena, A., M. Beijersbergen, L. Oliemeulen, J. Wolf (2010). Bewoners van voorzieningen voor lang

verblijf in Utrecht. Nijmegen: UMC St. Radboud.

• Amelsfort, I. van (2009). Utrechtse prostituee in beeld. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Bergen, A (Anne-Marie) van (2006). Factsheet OGGZ en Wmo. Utrecht: NIZW. • Beijersbergen, M., C. Jansen, J. Wolf (2008). Zwerfjongeren in Utrecht. Omvang en profiel van de

zwerfjongeren populatie. Nijmegen: UMC St. Radboud.

• BI (2009). Evaluatie Utrechts Prostitutiebeleid. Eindrapport op basis van vier deelonderzoeken. Utrecht: Gemeente Utrecht, Afdeling Bestuursinformatie.

• Slijpen, H. (2008). Onderzoek notoire OGGZ Overlastplegers. Deel 2. Utrecht: Politie Utrecht. • Tollenaar, N., G.L.A.M. Huijbregts, R.F. Meijer, J. Van Dijk (2008). Factsheet Monitor Veelplegers 2008. Samenvatting van de resultaten. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecen-

trum.

• Wolf, J. (2006). Handreiking OGGZ in de Wmo. Den Haag: Ministerie van VWS en VNG. • Wolf, J., J. Vocks, C. Mensink, J. Plaisier (2009). Preventie van huisuitzettingen in de gemeente Utrecht. Beschrijving van de pilot Voorkomen Huisuitzettingen Zuilen. Nijmegen: UMC St Radboud.

35

36

6 Aanvullende gegevens over middelengebruik en -misbruik In dit hoofdstuk staan aanvullende gegevens over gebruik en misbruik van middelen door volwassenen in het algemeen en door sociaal kwetsbaren. Voor deze laatste groep geldt dat hier dezelfde indeling als in hoofdstuk 5 wordt aangehouden (naar de treden van de OGGZ-ladder van uitval en herstel). De achterliggende tabellen staan in de bijlage (tabel 11.1 en 12.1 tot en met 12.8). De in dit hoofdstuk gebruikte definities staan beschreven in de Inleiding van dit rapport. Kernpunten •

Alcohol- en middelengebruik, ongeacht welk middel, komt onder de algemene bevolking in Utrecht in vergelijkbare mate voor als gemiddeld in Nederland. Alleen het cannabisgebruik in Utrecht is hoger dan in de rest van Nederland.

•

Alcohol is het middel dat het meest gebruikt wordt, heroïne het middel dat het minst gebruikt wordt.

•

Binnen de sociaal kwetsbare (OGGZ-) groepen is het alcohol- en middelengebruik hoog. Met name in 24-uurs woonvoorzieningen bevinden zich gebruikers. Het middelengebruik is binnen de OGGZgroep relatief laag onder de mensen die ambulante woonbegeleiding ontvangen en daklozen die niet zijn aangemeld bij de M&A/BCT.

In Utrecht is bij 2074 mensen in 2007 of 2008 de diagnose 'middelenmisbruik' gesteld. Dit is 0,9% van de bevolking van 20 jaar en ouder. In 46% van de gevallen betrof dit alcoholmisbruik, in 28% van de gevallen cannabismisbruik, in 14% van de gevallen cocaïnemisbruik en in 13% van de gevallen was sprake van heroïnemisbruik. Gemiddeld in Nederland is bij ongeveer 0,6% van de bevolking sprake van middelenmisbruik (LADIS, PCR-MN). Figuur 6.1 laat zien hoeveel mensen van 20 jaar en ouder in behandeling zijn voor middelenmisbruik. Voor de Utrechtse cijfers is hierin geen onderscheid gemaakt in primaire of secundaire diagnose. Het Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem (LADIS) tot en met 2008 bevat echter enkel de primaire diagnosen. Daarnaast is er vanaf 2008 geregistreerd aan de hand van de DIS-DBC systematiek, dus met een vergelijking van de cijfers moet voorzichtig worden omgegaan. De opvallende stijging die te zien is tussen 2007 en 2008, kan bijvoorbeeld door de registratiemethode verklaard worden. Over het algemeen liggen de percentages voor middelenmisbruik in Utrecht iets hoger dan de landelijke percentages. Met name cannabisgebruik is in Utrecht hoger dan gemiddeld in Nederland.

37

0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% 2005

2006

2007

2008

Alcohol Nederland

Alcohol Utrecht

Cannabis Nederland

Cannabis Utrecht

Cocaïne Nederland

Cocaïne Utrecht

Heroïne Nederland

Heroïne Utrecht

Figuur 6.1: Percentages personen van 20 jaar en ouder in behandeling voor middelenmisbruik landelijk en in Utrecht (Bron: LADIS, PCR-MN)

Alcoholmisbruik in de OGGZ landelijk en in Utrecht In 2007 waren in Nederland (ongeacht de leeftijd) 33101 gevallen waarbij alcoholmisbruik de primaire reden was voor opname in de verslavingszorg. Op het totale aantal inwoners tussen de 20 en 64 jaar komt dit neer op 0,3%. Dit aantal bestond voor 73% uit mannen en voor 23% uit vrouwen (Ouwehand, Kuijpers, Wisselink en Van Delden, 2009). In Utrecht was in dat jaar bij 0,4% van de inwoners van 18 jaar en ouder bekend dat sprake is van alcoholmisbruik (Laan, 2009). Over het algemeen kan gezegd worden dat in Utrecht in vrijwel alle treden van de OGGZ-trap in 15 tot 20% van de gevallen ooit sprake is geweest van de diagnose 'alcoholmisbruik'. In de hostels en andere 24-uurs woonvoorzieningen komt alcoholmisbruik meer voor; in 28 tot 30% van de gevallen. In 2007 of 2008 is 14% van het totale aantal cliënten nog bekend met alcoholmisbruik, waarbij ook nog steeds het grootste gedeelte in de hostels verblijft. Een relatief laag percentage is te vinden onder de mensen die ambulante woonbegeleiding krijgen (tabel 12.3 en 12.4).

Cannabismisbruik in de OGGZ landelijk en in Utrecht In totaal was in 2007 voor 8017 mensen in Nederland cannabismisbruik de primaire reden voor opname in de verslavingszorg. Op het totale aantal inwoners tussen de 20 en 64 jaar komt dit neer op 0,07%. Dit aantal bestond voor 81% uit mannen en voor 19% uit vrouwen (Ouwehand, Kuijpers, Wisselink en Van Delden, 2009). In Utrecht gaat het om 0,25% van de inwoners van 18 jaar en ouder bij wie bekend is dat sprake is van cannabismisbruik. Binnen bepaalde groepen volwassenen komt cannabisgebruik aanzienlijk meer voor dan in de algemene bevolking. In 2002 was ruim de helft (52%) van de dak- en thuislozen in 20 Nederlandse gemeenten een actuele cannabisgebruiker. In 2006 had van de dak- en thuislozen in de Rotterdamse dag- en nachtopvang 32% (bijna) dagelijks cannabis gebruikt. Veel gedetineerden gebruiken voorafgaand aan detentie cannabis en hebben daar problemen mee. Mensen met een (specifieke) stemmings-, angst-, of alcoholstoornis gebruiken ook vaker cannabis dan mensen zonder deze stoornissen. Niet bekend is in hoeverre sprake is van misbruik (Trimbos-instituut, 2008). Binnen de ernstige multiproblemsituaties in Utrecht is cannabismisbruik met name hoog onder de ACT-cliënten (32%). Ook in de 24-uursvoorzieningen, anders dan in de hostels, komt relatief veel 38

cannabismisbruik voor; 19% tegenover 6%. In de overige categorieën ligt het cannabismisbruik onder de 10% (tabel 12.1 en 12.2).

Cocaïnegebruik Tussen 2001 en 2005 nam het 'ooitgebruik' van cocaïne in de algemene bevolking toe. Het percentage recente en actuele cocaïnegebruikers bleef in deze periode echter stabiel. Op de maat 'recent cocaïnegebruik' scoort Nederland iets onder het midden vergeleken met andere Europese lidstaten. In vergelijking met de gemiddelde bevolking, komt cocaïnegebruik veel voor onder dak- en thuislozen en gedetineerden. In 2002 had bijna de helft (47%) van de dak- en thuislozen in twintig Nederlandse gemeenten in de afgelopen maand crack geconsumeerd; een op de tien dak- en thuislozen (10%) gebruikte snuifcoke (Trimbos-instituut, 2008). Gegevens over cocaïnegebruik onder de algemene bevolking in Utrecht zijn niet bekend. Cocaïnemisbruik in de OGGZ landelijk en in Utrecht In 2007 was in Nederland in 9797 gevallen cocaïnemisbruik de primaire reden voor opname in de verslavingszorg. Op het totale aantal inwoners tussen de 20 en 64 jaar komt dit neer op 0,1%. Dit aantal bestond voor 82% uit mannen en voor 18% uit vrouwen (Ouwehand, Kuijpers, Wisselink en Van Delden, 2009). In Utrecht is eveneens bij 0,1% van de inwoners van 18 jaar en ouder bekend dat er sprake is van cocaïnemisbruik (Laan, 2009). Cocaïnemisbruik komt niet in iedere OGGZ trede in Utrecht evenveel voor. Binnen de ernstige multiproblemsituaties komt cocaïnemisbruik in de gehele groep minder dan gemiddeld onder sociaal kwetsbaren voor, namelijk 3%, behalve onder ACT cliënten want daar is bij 13% sprake van cocaïnemisbruik. In de 24-uursvoorzieningen komt de diagnose ook meer dan gemiddeld voor; bij 13%. Waar in de overige 24-uursvoorzieningen met name cannabismisbruik voorkomt, is in de hostels voornamelijk sprake van cocaïnemisbruik (22%) (tabel 12.1 en 12.2).

Heroïnegebruik Heroïnegebruik komt weinig voor in de algemene bevolking. Het aantal verslaafden in Nederland is, vergeleken met andere Europese landen, laag. In de Nationale Drugmonitor 2007 staat dat 0,6 % van de Nederlanders van 15 tot en met 64 jaar in 2005 ervaring heeft gehad met heroïne. In hetzelfde jaar had 40 % van de dak- en thuislozen in twintig Nederlandse gemeenten deze drug in de maand voor de peiling geconsumeerd (Trimbos-instituut, 2008). Heroïnemisbruik in de OGGZ landelijk en in Utrecht In 2007 was in Nederland in 13673 gevallen heroïnemisbruik de primaire reden voor opname in de verslavingszorg. Op het totale aantal inwoners tussen de 20 en 64 jaar komt dit neer op 0,14%. Dit aantal bestond voor 80% uit mannen en voor 20% uit vrouwen (Ouwehand, Kuijpers, Wisselink en Van Delden, 2009). In Utrecht is bij 0,11% van de inwoners van 18 jaar en ouder bekend dat sprake is van heroïnemisbruik (Laan, 2008). Heroïnemisbruik komt in Utrecht gemiddeld bij 5% van de OGGZ-cliënten voor. In de crisis- en kortdurende opvang en onder daklozen is bij 2% respectievelijk 4% sprake van misbruik. De meeste verslaving is te vinden binnen de hostels; namelijk 31%. Ook in de ambulante woonbegeleiding is het heroïnemisbruik hoger dan gemiddeld (tabel 12.1 en 12.2). 39

Polygebruik en psychiatrische stoornissen In totaal is bij bijna een derde van de totale groep cliënten in de Utrechtse (O)GGZ sprake van middelenmisbruik, ongeacht het middel (tabel 12.3). Ook komen combinaties in middelengebruik voor. Hierbij komt de combinatie met alcohol het meest voor; 9% als diagnose in de afgelopen tien jaar en 5% in 2008. De grootste groep hiervan bevindt zich in de hostels en 24-uurs woonvoorzieningen, maar in de andere groepen wordt deze combinatie ook bij ongeveer 5% gezien. Misbruik van heroïne en cocaïne samen wordt eigenlijk alleen aangetroffen in de hostels (tabel 12.5 en 12.6). Daarnaast is vaak overlap zichtbaar tussen de diagnose middelenmisbruik en een psychiatrische stoornis. Onder het totale aantal cliënten is bij 19% in de afgelopen tien jaar sprake geweest van een combinatie van middelenmisbruik en een psychiatrische aandoening (tabel 12.8). Bewoners van een 24-uurs woonvoorziening hebben hier het meest mee van doen (29%). De combinatie alcoholmisbruik en depressie in de afgelopen tien jaar komt voor bij 2% van de cliënten. Uitschieter op dit gebied zit in de crisis- en kortdurende opvang. In 2008 komt deze situatie voor bij 9% van de cliënten (tabel 12.7). De grootste groep daarvan bevindt zich in een 24-uurs woonvoorziening.

Literatuur bij hoofdstuk 6 • Bergen, A. van, Smit, R., Reining, D., Muis, L., Leer, M. van der, Kolen, M., Oepkes, N., Vleems, R., Meer, E. van der, Doeveren, Y. van. (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht. Zorg voor Sociaal Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht. • Laan, W. (2009). Psychiatrische aandoeningen behandeld in de tweede en derde lijn in de stad

Utrecht. Psychiatrisch Casus Register (O)GGZ Midden Nederland. Utrecht: Julius Centrum UMC Utrecht.

• Ouwehand, A.W., Kuijpers, W.G.T., Wisselink, D.J. en Van Delden, E.B. (2009). Kerncijfers verslavings-

zorg 2007. Tabellenboek. Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem. Houten: Stichting Informatie

Voorziening Zorg.

• Trimbos-instituut (2008). Nationale Drug Monitor. Jaarbericht 2007. Utrecht: Trimbos-instituut.

40

Bijlage

Alcohol- en middelengebruik in Utrecht

TABELLEN

41

42

1 Jeugd: Alcoholgebruik 1.1 Alcoholgebruik leerlingen groep 7 en groep 8, in percentages Alcohol (ooit) TOTAAL

39

Alcohol (laatste 4 weken) 7

Mag alcohol drinken 5

GESLACHT Jongen

44

↑

9

↑

6

Meisje

34

↓

5

↓

5

LEEFTIJD 10 jaar of jonger

37

3

6

11 jaar

37

7

4

12 jaar

43

9

6

13 jaar of ouder

34

8

6

ETNICITEIT Nederlands

53

↑

10

↑

7

Surinaams/Antilliaans

54

↑

14

↑

7

2

↓

0

0

↓

1

5

↓

Marokkaans Turks

17

↓

Overig

43

5

West

46

9

Noordwest

37

Overvecht

17

↓

Noordoost

48

Oost

7

WIJK 2

12

↑

7

2

↓

4

↑

2

↓

6

49

↑

8

4

Binnenstad

55

↑

8

2

Zuid

39

4

6

Zuidwest

19

4

1

Leidsche Rijn

35

Vleuten-De Meern

54

p<0,05   

↑  hoger dan gemiddeld

↓

6 ↑

14

6 ↑

8

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Toet, Van Buren, Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Preventie

Jeugd. Utrecht: GG&GD Utrecht.

43

44

1.2

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit alcohol heeft gedronken

n=2406 TOTAAL

Jongens

Totaal

%

aantal

%

aantal

%

493

42

526

43

1019

42

*

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

Meisjes

aantal

46

32 ↓

* 75

**

40

121

37 ↓

14 jaar

197

40

213

40 ↓

410

40 ↓

15 jaar

197

45 ↑

201

49 ↑

398

47 ↑

16 jaar of ouder

53

48

43

**

ETNICITEIT Nederlands

37

90

45

**

**

353

57 ↑

387

59 ↑

740

58 ↑

Surinaams/Antilliaans

39

57 ↑

36

58 ↑

75

57 ↑

Marokkaans

19

8 ↓

13

5 ↓

32

6 ↓

Turks

25

19 ↓

21

17 ↓

46

18 ↓

Overig

51

50

65

53 ↑

116

52 ↑

SCHOOLNIVEAU

**

** 163

33 ↓

307

32 ↓

363

50 ↑

712

50 ↑

VMBO

144

30 ↓

HAVO/VWO

349

50 ↑ **

KLAS

**

**

**

klas 2

190

34 ↓

215

35 ↓

405

34 ↓

klas 3

303

49 ↑

311

51 ↑

614

50 ↑

24

30 ↓ 

31

28 ↓ 

55

28 ↓ 

126

32 ↓

166

39 ↓

292

36 ↓

325

48 ↑

326

49 ↑

651

49 ↑

**

GEZINSWELVAART laag midden hoog

**

**

WIJK

**

**

**

West

58

50

53

48

111

49 ↑

Noordwest

36

31 ↓

64

47

100

39

Overvecht

44

28 ↓

42

27 ↓

86

28 ↓

Noordoost

85

49 ↑

91

59 ↑

176

53 ↑

Oost

54

52 ↑

58

57 ↑

112

55 ↑

Binnenstad

18

67 ↑

15

65 ↑

33

66

Zuid

38

33

48

44

86

39

Zuidwest

35

27 ↓

34

25 ↓

69

26 ↓

Leidsche Rijn

43

43

34

34

77

39

82

55 ↑

87

44

169

Vleuten-De Meern * p<0,05  ** p<0,01 

49 ↑

↑  hoger dan gemiddeld ↓ lager dan gemiddeld

VERSCHIL –geen relevant verschil

%

JMU 2006-2007

42

JMU 2008-2009

42

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

45

1.3 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit alcohol heeft gedronken, naar wijk Bron: JMU 2008-2009 N=2406 TOTAAL

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

N=227

N=256

N=307

N=332

N=204

49 (111) ↑

39 (100)

28 (86) ↓

53 (176) ↑

55 (112) ↑

GESLACHT Jongen

50

31 ↓

28

49

52

Meisje

48

47 ↑

27

59

57

13 jaar of jonger

44

52

28

43

36 ↓

14 jaar

46

37

27

49

15 jaar

52

40

28

61 ↑

16 jaar of ouder

56

34

30

79

80

2e klas

42

39

23

43 ↓

42 ↓

3 klas

54

40

32

64 ↑

67 ↑

VMBO

39 ↓

34 ↓

22 ↓

49

59

HAVO/VWO

55 ↑

47 ↑

38 ↑

54

54

Nederlands

63 ↑

65 ↑

59 ↑

58 ↑

Surinaams/Antilliaans

67

54

67 ↑

46

Marokkaans

12 ↓

6 ↓

6 ↓

6 ↓

Turks

21 ↓

15 ↓

16 ↓

20 ↓

Overig

57

63 ↑

37

54

61

Laag

25 ↓

32

34

55

55

Midden

34 ↓

33

28

Hoog

62 ↑

48 ↑

27

49

57

LEEFTIJD

47

75 ↑

KLAS e

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT

57

100

0 ↓ 0 ↓

GEZINSWELVAART

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

53

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

46

52

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit alcohol heeft gedronken, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2406

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De Meern

Totaal

N=50

N=221

N=265

N=197

N=345

N=2406

66 (33)

39 (86)

26 (69) ↓

39 (77)

49 (169) ↑

42 (1019)

Jongen

67

33

27

43

55 ↑

42

Meisje

65

44

25

34

44

43

29 ↓

31

33

34

32 ↓

37 ↓

34

24

45

44

40 ↓

46

26

35

57 ↑

47 ↑

50

30

31

89 ↑

45

TOTAAL GESLACHT

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

65

14 jaar

79

15 jaar 16 jaar of ouder

100

KLAS 2e klas

45 ↓

32 ↓

18 ↓

33

38 ↓

34 ↓

3 klas

80 ↑

46 ↑

35 ↑

45

58 ↑

50 ↑

67

e

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO

22 ↓

16 ↓

26 ↓

55

32 ↓

66

50 ↑

43 ↑

48 ↑

45

50 ↑

66

50 ↑

61 ↑

55 ↑

56 ↑

58 ↑

48

42

57 ↑

33

4 ↓

7 ↓

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans

0

100

Turks

75

Overig

75 ↑ 11

77 ↑ 13 ↓

3 ↓

7 ↓

6 ↓

19 ↓

43

18 ↓

50 ↑

63 ↑

39

52 ↑

37

21

27

33

28 ↓

32

22

32

51

36 ↓

42

36 ↑

45

48

49 ↑

57

GEZINSWELVAART

0

Laag

60

Midden

70

Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

47

48

1.4 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken N=2401 TOTAAL

Jongens aantal

%

291

25

%

329

27

**

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

Meisjes aantal

16

11 ↓

Totaal aantal

%

620

26

**

**

39

21 ↓

55

17 ↓

14 jaar

117

23

125

23 ↓

242

23 ↓

15 jaar

117

27

139

34

256

31 ↑

67

35 ↑

461

36 ↑

16 jaar of ouder

41

38 ↑

Nederlands

26

31 ↑

**

ETNICITEIT

**

34 ↑

249

Surinaams/Antilliaans

24

35 ↑

22

46

35 ↑

Marokkaans

10

4 ↓

6

2 ↓

16

3 ↓

Turks

13

10 ↓

7

6 ↓

20

8 ↓

Overig

29

28

43

35 ↑

72

32 ↑

89

19 ↓

102

21 ↓

191

20 ↓

202

29 ↑

227

31 ↑

429

30 ↑

HAVO/VWO

35

**

SCHOOLNIVEAU VMBO

38 ↑

**

212

**

**

KLAS

**

**

**

klas 2

92

16 ↓

116

19 ↓

208

18 ↓

klas 3

199

32 ↑

213

35 ↑

412

34 ↑

**

GEZINSWELVAART laag midden hoog

**

**

16

20  

18

16 ↓ 

34

18 ↓ 

74

19 ↓

96

23 ↓

170

21 ↓

189

28 ↑

213

32 ↑

402

30 ↑

**

WIJK

**

**

West

36

31

33

30

69

30

Noordwest

17

15 ↓

36

26

53

21

Overvecht

27

18 ↓

25

16 ↓

52

17 ↓

Noordoost

55

31 ↑

59

38 ↑

114

35 ↑

Oost

34

33 ↑

41

40 ↑

75

37 ↑

Binnenstad

11

41 ↑

8

35

19

38 ↑

Zuid

23

20

27

25

50

23

Zuidwest

23

18

20

15 ↓

43

16 ↓

Leidsche Rijn

22

22

24

24

46

23

Vleuten-De Meern

43

29

56

28

99

29

* p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

VERSCHIL –geen relevant verschil

↓ lager dan gemiddeld

%

JMU 2006-2007

29

JMU 2008-2009

26

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

49

1.5 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken, naar wijk Bron: JMU 2008-2009 N=2401 TOTAAL

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

N=230

N=253

N=306

N=326

N=203

30 (69)

21 (53)

17 (52) ↓

35 (114) ↑

37 (75) ↑

31

51 ↑

18

31

33

30

26 ↓

16

38

40

24

24

12

20 ↓

18 ↓

34

21

18

39

54 ↑

GESLACHT Jongen Meisje LEEFTIJD 13 jaar of jonger

27

14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

38

21

16

21

19

33

71 ↑

29

80 ↑

KLAS 2e klas

20 ↓

23

13

24 ↓

23 ↓

3e klas

39 ↑

20

21

46 ↑

49 ↑

VMBO

19 ↓

16 ↓

14

35

48

HAVO/VWO

38 ↑

29 ↑

22

35

34

42 ↑

35 ↑

41 ↑

37 ↑

7 ↓

2 ↓

3 ↓

0 ↓

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans

42

10 ↓

Turks

33

Overig

31

42 ↑ 5 ↓

23

0 ↓

37

100

0 ↓

8 ↓ 42 ↑

23

46

43

0

40

71

33

37

GEZINSWELVAART Laag

16

13

Midden

21 ↓

13 ↓

17

Hoog

40 ↑

31 ↑

21

p<0,05 

6 ↓

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

40

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

50

31

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2401

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

N=50

N=218

N=269

N=200

N=341

N=2401

TOTAAL

38 (19) ↑

23 (50)

16 (43) ↓

23 (46)

29 (99)

26 (620)

Meern

Totaal

GESLACHT Jongen

41

20

18

22

29

25

Meisje

35

25

15

24

28

27

14

12

14

14

14 ↓

17 ↓

42

27

14

25

42 ↑

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

39

14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

100

18 48 ↑

17 21

25 25

21 ↓

23 ↓ 31 ↑

65 ↑

35 ↑

KLAS 2e klas

15 ↓

16 ↓

9 ↓

15 ↓

17 ↓

18 ↓

3e klas

53 ↑

30 ↑

24 ↑

32 ↑

40 ↑

34 ↑

33

17

11 ↓

15 ↓

37 ↑

20 ↓

39

26

25 ↑

29 ↑

25 ↓

30 ↑

42

28 ↑

47 ↑

32 ↑

33 ↑

36 ↑

0

4 ↓

4 ↓

3 ↓

4 ↓

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans

0 0

Turks

38

Overig

50 ↑ 11

31

6 ↓

26

12 ↓

29

21

44 ↑

32

12

16

12

24

23 ↑

25

36

8

35 ↑ 3 ↓ 8 ↓

19

32 ↑

9

25

18 ↓

24

29

21 ↓

29

30 ↑

GEZINSWELVAART

0

Laag

25

Midden

47

Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

51

52

2 Jeugd: Bingedrinken, dronkenschap en soorten drank

2.1 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken aan bingedrin-

ken heeft gedaan

N=2351 TOTAAL

Jongens

Totaal

%

aantal

%

aantal

%

162

14

191

16

353

15

**

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

Meisjes

aantal

**

**

8

6 ↓

16

9 ↓

24

8 ↓

47

10 ↓

64

12 ↓

111

11 ↓

15 jaar

79

19 ↑

88

22 ↑

167

20 ↑

16 jaar of ouder

28

26 ↑

23

27 ↑

51

27 ↑

14 jaar

**

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans

113 12

19 ↑ 17

**

**

139

22 ↑

252

20 ↑

16

26 ↑

28

21 ↑ 3 ↓

Marokkaans

9

4 ↓

4

2 ↓

13

Turks

6

5 ↓

5

4 ↓

11

4 ↓ 20 ↑

Overig

20

20

24

21

44

61 101

13

73

15

134

14

15

118

17

219

16

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO

**

KLAS

**

**

klas 2

45

8 ↓

59

10 ↓

104

9 ↓

klas 3

117

19 ↑

132

22 ↑

249

21 ↑

*

GEZINSWELVAART laag

11

14   

midden

51

hoog

92

12

11   

13

55

13 ↓

106

13

14

123

19 ↑

215

17

**

WIJK

23

12  

**

**

West

14

12

20

19

34

15

Noordwest

16

14

21

16

37

15

Overvecht

13

Noordoost

29

Oost

20

Binnenstad

12

8 ↓

25

8 ↓

17

37

24 ↑

66

20 ↑

20

23

23 ↑

43

22 ↑

5

23

14

29 ↑

Zuid

11

10

13

12

24

11

Zuidwest

12

9

11

23

9

Leidsche Rijn

11

12

11

11

22

12

Vleuten-De Meern

27

19

38

20

65

20 ↑

* p<0,05  ** p<0,01 

9

8 ↓

33 ↑

8 ↓

↑  hoger dan gemiddeld ↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

53

2.2

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken aan bingedrin-

ken heeft gedaan, naar wijk

Bron: JMU 2008-2009 N=2351

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

N=227

N=247

N=313

N=330

N=196

TOTAAL

15 (34)

15 (37)

8 (25) ↓

20 (66) ↑

22 (43) ↑

Jongen

12

14

8

17

20

Meisje

19

16

8

24

23

4

0

GESLACHT

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

4

11

14 jaar

20

15 jaar 16 jaar of ouder

31

14

7

19

10

14

9 ↓ 14 ↓ 29 ↑

12

12 ↓ 34 ↑

12

64 ↑

80 ↑

KLAS 2e klas

9 ↓

14

6

11 ↓

13 ↓

3e klas

21 ↑

16

10

30 ↑

28 ↑

VMBO

12

13

9

27

38 ↑

HAVO/VWO

17

19

7

19

19 ↓

16

29 ↑

19 ↑

10

2 ↓

2 ↓

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans

33 7

Turks

15

2 ↓

21 ↑

23

0 ↓

21

100

0

4

10 22

30

6

25

50

19

22

24

22

Laag

12

13

Midden

12

9 ↓

8

18

21 ↑

10

Overig

21

9

0

GEZINSWELVAART

Hoog p<0,05

↑ hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

24

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

54

17

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken aan bingedrinken heeft gedaan, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2351

Binnenstad

TOTAAL

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De Meern

Totaal

N=48

N=218

N=256

N=183

N=325

N=2351

29 (14) ↑

11 (24)

9 (23)

12 (22)

20 (65) ↑

15 (353)

GESLACHT Jongen

33

10

9

12

19

14

Meisje

23

12

8

11

20

16

14

7

5

12

8

7 ↓ 13 ↓

11 ↓

19

63 ↑

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

26

14 jaar

33

15 jaar 16 jaar of ouder

100

6 ↓

14

29 ↑

9 9

13

14

28 ↑

8 ↓ 20 ↑ 27 ↑

KLAS 2e klas

15

8

4 ↓

8

10 ↓

9 ↓

3e klas

38

15

15 ↑

15

29 ↑

21 ↑

33

11

6

9

32 ↑

14

28

10

13

14

14 ↓

16

32

11

25 ↑

13

22

20 ↑

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans

0 0

Marokkaans

0

Turks

25

Overig

25

2 ↓

11

17

3 ↓ 0 ↓

19

18

21

10

17

0 ↓

5 40 ↑

20

4 ↓

15 17

21 ↑ 3 ↓ 4 ↓ 20 ↑

GEZINSWELVAART

0

Laag

15

Midden

38

Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

8

8

10

8

9 17 ↑ 8

8

12

27

13

18

17

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

55

2.3

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit dronken of aangeschoten is geweest

N=2399 TOTAAL

Jongens aantal

%

252

21

Meisjes aantal

%

286

23

**

LEEFTIJD

Totaal aantal

%

538

22

**

**

13 jaar of jonger

14

10 ↓

32

17 ↓

46

14 ↓

14 jaar

89

18 ↓

110

20 ↓

199

19 ↓

117

27 ↑

123

30 ↑

240

29 ↑

32

30 ↑

21

15 jaar 16 jaar of ouder Nederlands

25

**

ETNICITEIT 188

53

27

**

30 ↑

212

32 ↑

** 400

31 ↑

Surinaams/Antilliaans

18

Marokkaans

11

4 ↓

10

4 ↓

21

9

7 ↓

5

4 ↓

14

5 ↓

39

32 ↑

63

28 ↑

Turks Overig

26

HAVO/VWO

29

36

27 4 ↓

24

24

78

16 ↓

88

18 ↓

166

17 ↓

174

25 ↑

198

27 ↑

372

26 ↑

**

SCHOOLNIVEAU VMBO

18

**

**

KLAS

**

**

**

klas 2

77

14 ↓

102

17 ↓

179

15 ↓

klas 3

175

29 ↑

184

31 ↑

359

29 ↑

**

GEZINSWELVAART laag midden hoog

13

16  

65 164

* 18

16 ↓ 

17 ↓

89

25 ↑

178

31

16 ↓ 

21

154

19 ↓

27 ↑

342

26 ↑

**

WIJK

**

**

**

West

31

26

33

30

64

28 ↑

Noordwest

21

18

30

22

51

20

Overvecht

17

11 ↓

17

11 ↓

34

11 ↓

Noordoost

47

27

59

38 ↑

106

32 ↑

67

33 ↑

Oost

28

28

39

39 ↑

Binnenstad

11

41 ↑

10

43 ↑

21

42 ↑

Zuid

15

13 ↓

22

20

37

17 ↓

Zuidwest

21

16

15

11 ↓

36

14 ↓

Leidsche Rijn

20

20

14

14 ↓

34

17

Vleuten-De Meern

41

28 ↑

47

24

88

25

* p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

VERSCHIL –geen relevant verschil

↓ lager dan gemiddeld

%

JMU 2006-2007

23

JMU 2008-2009

22

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

56

2.4

Soorten alcoholhoudende drank die leerlingen (2e en 3e klas) gebruiken

N=2406

Jongens aantal

Meisjes %

aantal

%

Totaal aantal

%

220

18 ↓

528

22 **

Drinkt bier

308

26 ↑

Drinkt wijn

132

11 ↓

198

16 ↑

330

14 **

Drinkt breezers

297

25 ↓

366

30 ↑

663

28 **

Drinkt mixdrankjes (zelf gemaakt)

159

13 ↓

201

16 ↑

360

15 *

Drinkt shooters

94

8

113

9

207

9

8

1

4

0

12

0

Drinkt likeur

84

7

101

8

185

8

Drinkt sterke drank puur

96

8 ↑

56

5 ↓

152

6 **

50

4 ↓

74

6 ↑

124

5 *

Drinkt alcopop

Drinkt sherry * p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

57

58

3 Jeugd: Locaties waar gedronken wordt 3.1

Locaties waar alcoholhoudende drank genuttigd wordt (door de leerlingen uit de 2e en 3e klas die wel eens alcohol gedronken hebben), naar geslacht

N=998

Jongens

Drinkt thuis alleen

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

34

7

41

8

75

% 8

Drinkt thuis met anderen

189

40 ↓

257

49 ↑

446

45 **

Drinkt bij anderen thuis

223

47

265

51

488

49

71

15

64

12

135

14

142

30

169

33

311

31

Drinkt in café

70

15

84

16

154

15

Drinkt in restaurant

26

5

39

8

65

7

Drinkt in sportkantine

21

4

12

2

33

Drinkt of schoolfeest Drinkt in discotheek

Drinkt op straat

199

Drinkt in keet / hok / schuur * p<0,05  ** p<0,01 

16

42 ↑ 3

↑  hoger dan gemiddeld

158 12

30 ↓ 2

357 28

3 36 ** 3

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

59

3.2

Locaties waar alcoholhoudende drank genuttigd wordt (door de leerlingen uit de 2e en 3e klas die wel eens alcohol gedronken hebben), naar locatie, in percentages Bron: JMU 2008-2009

N=998

Thuis alleen

Thuis met

Thuis bij

anderen

anderen

TOTAAL

8 (80)

45 (449)

49 (489)

Schoolfeest

Discotheek

14 (140)

31 (309)

GESLACHT Jongen

7

40 ↓

47

15

30

Meisje

8

49 ↑

51

12

33

13 jaar

8

43

47

13

19 ↓

14 jaar

8

44

47

15

26 ↓

15 jaar

7

46

52

12

36 ↑

16 jaar of ouder

9

44

50

17

50 ↑

LEEFTIJD

KLAS

 

Klas 2

9

44

42 ↓

15

26 ↓

Klas 3

7

45

53 ↑

13

35 ↑

7

45

49

13

29 ↓

49

50

14

45 ↑

31

48

14

48 ↑

43

36

11

34

44

51

14

32

12 ↑

50 ↑

47

10 ↓

39 ↑

5 ↓

42 ↓

50

15 ↑

28 ↓

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans

8 7

Marokkaans

9

Turks

7

Overig SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO GEZINSWELVAART

 

 

48

6  

37  

48  

48

14  

31  

43  

50

15  

31  

7

45

49

16

36

9

45

56

10

37

Overvecht

12

55

39

9

30

Noordoost

4

34 ↓

53

11

29

Oost

6

50

50

17

30

Binnenstad

3

41

53

9

31

Zuid

6

53

49

11

23

Zuidwest

7

41

51

12

38

11

35

43

23

31

10

49

46

16

29

 

 

14  

50  

Midden

6  

Hoog

8  

West Noordwest

Laag

WIJK

Leidsche Rijn Vleuten-De Meern p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

60

Locaties waar alcoholhoudende drank genuttigd wordt (door de leerlingen uit de 2e en 3e klas die wel eens alcohol gedronken hebben), naar locatie, in percentages (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=998

Café

Restaurant

Sportkantine

Op straat

TOTAAL

15 (150)

7 (70)

3 (30)

36 (359)

Keet/hok/ schuur 3 (30)

GESLACHT Jongen

15

5

4

42 ↑

3

Meisje

16

8

2

30 ↓

2

4

29

3

LEEFTIJD 13 jaar

3 ↓

5

14 jaar

12 ↓

6

15 jaar

21 ↑

8

16 jaar of ouder

27 ↑

6

3

27

5

Klas 2

8 ↓

5

2 ↓

36

4

Klas 3

20 ↑

7

4 ↑

36

2

17

7

4

37

3

2 4

40 ↑

2 3

36

KLAS

 

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans

8 28

Turks

5 ↓

5 0

0

5

14

10

VMBO

15

HAVO/VWO

16

Overig

3 0

0

41

7

31

5

27

2

32

4

8

2

31 ↓

4

6

4

38 ↑

2

SCHOOLNIVEAU

GEZINSWELVAART

 

Laag

19

4

4

37  

4

Midden

14

8

1

32  

2

Hoog

16

6

4

38  

3

West

23 ↑

7

5

38

2

Noordwest

18

Overvecht

10

9

2

Noordoost

17

Oost

16

Binnenstad

25

WIJK

Zuid

13

Zuidwest

13

Leidsche Rijn

9

Vleuten-De Meern p<0,05 

 

13

↑  hoger dan gemiddeld

6

0

5

5

6

3

3

1 ↓ 6 3

13 ↑

0 1 4 1

6 ↑

33 24 ↓ 48 ↑ 37 38 37 32 36 29 ↓

↓ lager dan gemiddeld

1 2 2 3 3 5 1 4 4

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

61

3.3 Locaties waar alcoholhoudende drank genuttigd wordt (door de leerlingen uit de 2e en 3e klas die wel eens alcohol gedronken hebben), naar wijk, in percentages Bron: JMU 2008-2009 N= 998

West

Noordwest

N = 108

N = 99

Drinkt thuis alleen

Overvecht

Noordoost

Oost

N = 82

N = 175

N = 110

7

9

12

4

Drinkt thuis met anderen

45

45

55

34 ↓

50

Drinkt bij anderen thuis

49

56

39

53

50

Drinkt op schoolfeest

16

10

9

11

17

Drinkt in discotheek

36

37

30

29

30

Drinkt in café

23 ↑

18

10

17

16 6

Drinkt in restaurant

7

6

9

5

Drinkt in sportkantine

5

0

2

5

38

33

2

1

Drinkt op straat Drinkt in keet/hok/schuur p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

24 ↓

6

3

48 ↑

2

2

37

3

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

Locaties waar alcoholhoudende drank genuttigd wordt (door de leerlingen uit de 2e en 3e klas die wel eens alcohol gedronken hebben), naar wijk, in percentages (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N= 998

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

Totaal

Meern N = 32 Drinkt thuis alleen

N = 83

N = 68

N = 74

N = 167

N = 998

3

6

7

11

10

8

Drinkt thuis met anderen

41

53

41

35

49

45

Drinkt bij anderen thuis

53

49

51

43

46

49

9

11

12

23 ↑

16

14

Drinkt in discotheek

31

23

38

31

29

31

Drinkt in café

25

13

13

9

13

15

6

3

13 ↑

Drinkt op schoolfeest

Drinkt in restaurant Drinkt in sportkantine Drinkt op straat Drinkt in keet/hok/schuur p<0,05 

 

3

1 ↓

0

1

4

1

6 ↑

3

38

37

32

36

29 ↓

36

3

5

1

4

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

62

7

4

3

4 Jeugd: Regels thuis met betrekking tot alcoholgebruik 4.1

Regels die thuis gelden met betrekking tot alcoholgebruik bij leerlingen onder de 16 jaar

N=2195

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

%

Mag thuis alcohol drinken

206

19

225

20

431

20

Mag thuis geen alcohol drinken

638

60

703

62

1341

61

Weet niet of het mag

222

21

201

18

423

19

* p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

63

4.2

Percentage leerlingen onder de 16 jaar waar thuis geen duidelijk verbod op het

drinken van alcohol geldt ('mag geen alcohol drinken' of 'weet niet of dit mag')

N=2195 GESLACHT

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

%

428

40

426

38

854

39

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

51

35

63

34

114

35

14 jaar

192

39

201

37

393

38

15 jaar

185

43

162

40

347

42

-

-

-

-

-

-

16 jaar of ouder

**

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans

313 31

54 ↑ 52

** 327 27

51 ↑ 50

** 640

53 ↑

58

51 ↑

8

4 ↓

25

6 ↓

Marokkaans

17

8 ↓

Turks

22

20 ↓

13

12 ↓

35

16 ↓

Overig

41

46

51

46

92

46 ↑

SCHOOLNIVEAU

**

** 139

32 ↓

** 275

32 ↓

VMBO

136

33 ↓

HAVO/VWO

292

45 ↑

287

42 ↑

579

43 ↑

klas 2

194

35 ↓

193

32 ↓

387

33 ↓

klas 3

234

46 ↑

233

45 ↑

467

45 ↑

47

31 ↓ 

KLAS

**

**

GEZINSWELVAART laag midden hoog

19

31  

** 28

30  

104

30 ↓

144

37

248

34 ↓

295

47 ↑

252

40

547

44 ↑

**

WIJK

*

**

West

47

44

34

33

81

39

Noordwest

33

32

53

43

86

38

Overvecht

32

26 ↓

42

30 ↓

74

28 ↓

Noordoost

73

44

59

40

132

Oost

56

57 ↑

43

43

99

50 ↑

Binnenstad

10

40

10

43

20

42

Zuid

44

44

35

35

79

40

Zuidwest

21

19 ↓

30

26 ↓

51

22 ↓

Leidsche Rijn

36

39

32

36

68

38

76

55 ↑

88

47 ↑

Vleuten-De Meern * p<0,05 ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

164

42

50 ↑

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

64

4.3 Effectiviteit van de regels met betrekking tot alcoholgebruik thuis bij leerlingen jonger dan 16 jaar, in percentages Bron: JMU 2008-2009

N=2195

Mag thuis

Mag thuis

Mag thuis niet

Mag thuis geen

alcohol drinken

alcohol drinken,

drinken en doet

alcohol drinken,

en doet het ook

maar doet het

het niet

maar doet het

54 (1192)

7 (149)

niet TOTAAL

10 (217)

10 (214)

Weet niet

toch 19 (423)

GESLACHT Jongen

9 ↓

Meisje

11 ↑

13 jaar 14 jaar 15 jaar

11

55

5 ↓

21

9

53

9 ↑

18

5 ↓

9

60 ↑

5

21

9 ↓

9

55

7

21

13 ↑

12

51 ↓

8

17 ↓

Nederlands

14 ↑

13 ↑

38 ↓

9 ↑

26 ↑

Surinaams/Antilliaans

12

11

43 ↓

6

28 ↑

LEEFTIJD

ETNICITEIT

Marokkaans

0 ↓

2 ↓

91 ↑

3 ↓

3 ↓

Turks

2 ↓

3 ↓

82 ↑

2 ↓

10 ↓

46 ↓

8

20

Overig

12

13

KLAS klas 2

7 ↓

8 ↓

61 ↑

6 ↓

19

klas 3

14 ↑

12 ↑

46 ↓

8 ↑

19

GEZINSWELVAART laag

10

8

66 ↑

4

12 ↓

midden

10

10

61 ↑

5 ↓

14 ↓

hoog

10

10

48 ↓

8 ↑

23 ↑

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO

11

7 ↓

63 ↑

4 ↓

14 ↓

9

11 ↑

49 ↓

8 ↑

23 ↑

7

52

9

20

10

58

4

14 ↓

67 ↑

5

12 ↓

WIJK West

11

Noordwest

14 ↑

Overvecht

9

Noordoost

6 ↓

Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Vleuten-De Meern p<0,05 

 

13 ↑

47 ↓

11 ↑

22

12

10

39 ↓

11 ↑

28 ↑

6

13

50

8

23

10

13

55

6

17

7

74 ↑

4

10 ↓

10

9

59

4

19

12

11

44 ↓

6

27 ↑

5 ↓

Leidsche Rijn

7

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

65

5 Jeugd: Roken

5.1 Percentage leerlingen dat ooit heeft gerookt, groep 7 en groep 8 roken (ooit) TOTAAL

5

GESLACHT Jongen

6

Meisje

4

LEEFTIJD 10 jaar of jonger

1

↓

11 jaar

3

↓

12 jaar

7

↑

12

↑

13 jaar of ouder ETNICITEIT Nederlands

6

Surinaams/Antilliaans

7

Marokkaans

3

Turks

5

Overig

5

WIJK West

3

Noordwest

7

Overvecht

6

Noordoost

2

Oost

6

Binnenstad

3

Zuid

4

Zuidwest

3

Leidsche Rijn

6

Vleuten-De Meern p<0,05  

↑  hoger dan gemiddeld

8 ↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Toet, Van Buren, Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Preventie

Jeugd. Utrecht: GG&GD Utrecht.

66

5.2

Percentage leerlingen dat ooit heeft gerookt, 2e en 3e klas

N=2410 TOTAAL LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO KLAS klas 2 klas 3 GEZINSWELVAART laag midden hoog WIJK West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten-De Meern * p<0,05  ** p<0,01 

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

%

370

31

367

30

737

31

31

* 21 ↓

43

* 23 ↓

74

** 22 ↓

155

31

157

29

312

30

139

32

135

33

274

33

37

77

39 ↑

45

41 ↑

32

221

** 35 ↑

222

** 34 ↑

443

** 35 ↑

23

34

28

44 ↑

51

39 ↑

36

15 ↓

30

12 ↓

66

13 ↓

53

40 ↑

42

33

95

37 ↑

35

34

41

33

76

34

149

31

164

* 33 ↑

313

32

221

31

203

28 ↓

424

30

163

29

164

* 27 ↓

327

28 ↓

207

33

203

33 ↑

410

33 ↑

20

25   

29

26   

**

49

25  

110

28

132

31

242

30

227

34

203

31

430

32

44

37

35

**

43

** 39 ↑

87

** 38 ↑

29

52

38 ↑

87

34

34

22 ↓

45

30

79

26 ↓

63

36

48

31

111

33

30

29

35

35

65

32

13

48

7

30

20

40

24

21 ↓

22

20 ↓

46

21 ↓

32

25

24

18 ↓

56

21 ↓

40

40 ↑

30

30

70

35

55

38

61

31

116

34

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

67

5.3 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit heeft gerookt, naar wijk Bron: JMU 2008-2009 N=2410

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost N=337

N=203

38 (87)↑

34 (87)

26 (79)↓

33 (111)

32 (65)

N=229

TOTAAL

N=256

N=304

Oost

GESLACHT Jongen

37

29

22

36

29

Meisje

39

38

30

31

35

13 jaar of jonger

24

32

20

20 ↓

14 jaar

37

36

27

34

15 jaar

41

29

25

35

16 jaar of ouder

50

45

25

71 ↑

20 29 39 80 ↑

2e klas

34

32

23

32

29

3e klas

41

35

28

35

34

VMBO

37

33

26

46 ↑

45

HAVO/VWO

39

35

25

31 ↓

29

Nederlands

41

43 ↑

36 ↑

Surinaams/Antilliaans

42

54

33

Marokkaans

20 ↓

16 ↓

17 ↓

Turks

41

29

33

Overig

48

47

26

34 31 6 ↓ 60 33

32 100 29 0 30

Laag

24

35

22

Midden

32

28

28

42

39

LEEFTIJD

KLAS

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT

GEZINSWELVAART

Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

25

40 35 33

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

68

71 ↑ 24 32

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit heeft gerookt, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2410

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

N=50

N=219

N=267

N=200

N=342

N=2410

TOTAAL

40 (20)

21 (46)↓

21 (56)↓

35 (70)

34 (116)

31 (737)

Meern

Totaal

GESLACHT Jongen

48

21

25

40

38

31

Meisje

30

20

18

30

31

30

29 35 47 100

17

19

31

22 ↓

22 ↓

18

22

35

31

30

24

19

38

40

33

27

27

31

56 ↑

39 ↑

2e klas

40

21

19

31

28 ↓

28 ↓

3e klas

40

21

24

40

39 ↑

33

50 39

22

21

32

50 ↑

32

20

22

38

25 ↓

30

42 0 0 100 38

22 38 13 11 29

26 31 10 ↓ 40 ↑ 32

45 ↑

33

35 ↑

26

54 ↑

39 ↑

15 ↓

13 ↓

40

50

37 ↑

50

26

34

0 30 47

11

12

27

50

25

18

24

34

46 ↑

30

24

23

38

29 ↓

32

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder KLAS

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

3 ↓

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

69

70

5.4 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat nu rookt N=2399 TOTAAL LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO KLAS klas 2 klas 3 GEZINSWELVAART laag midden hoog WIJK West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten-De Meern * p<0,05  ** p<0,01 

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

%

136

11

158

13

294

12

** 6 ↓

12

44

9 ↓

61

62

14 ↑

68

21

19 ↑

88

** 14 ↑

9

8 12

12

21

** 6 ↓

11

105

10 ↓

17 ↑

130

16 ↑

17

20 ↑

38

20 ↑

107

** 16 ↑

195

** 15 ↑

12

5 ↓

8

** 6 ↓

19

20

3 ↓

20

15 4 ↓

13

10

12

10

25

10

14

14

17

14

31

14

51

11

71

14

122

13

85

12

87

12

172

12

**

**

**

45

8 ↓

57

9 ↓

102

9 ↓

91

15 ↑

101

17 ↑

192

16 ↑

8

10  

12

11  

43

11

54

80

12

90

20

** 17 ↑

10 8

20

10  

13

97

12

14

170

13

20

18

40

** 18 ↑

8

24

18

34

13

5 ↓

14

9

22

24

14

22

14

46

14

7 ↓

15

15

13

13

28

14

7

26

5

22

12

24 9

9

8

11

10

20

10

8

11

8

21

12

12

13

13

25

13

21

14

25

13

46

13

↑  hoger dan gemiddeld

8 ↓

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

71

5.5

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat nu rookt, naar wijk Bron: JMU 2008-2009

N=2399

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost N=329

N=200

18 (40) ↑

13 (34)

7 (22) ↓

14 (46)

14 (28)

N=222

TOTAAL

N=262

N=314

Oost

GESLACHT Jongen

17

8 ↓

5

14

15

Meisje

18

18 ↑

9

14

13

4 18 19 27

4 12 17 14

4 7 9 5

11

57 ↑

4 ↓ 11 20 60 ↑

2e klas

13

10

7

11

12

3e klas

22

16

8

17

16

VMBO

20

13

7

18

18

HAVO/VWO

16

15

7

13

13

21 27 10 11 19

20 ↑ 23 6 ↓ 4 ↓ 21

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

10 15

KLAS

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig

20 ↑ 0 2 ↓ 9 7

GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog p<0,05 

 

6

13

6

13

10

9

21

17

↑  hoger dan gemiddeld

6

15 15 0 0 17

14 100 ↑ 0 0 17

20 20 12

71 ↑ 10 13

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

72

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat nu rookt, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2399

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

Totaal

N=50

N=222

N=263

N=193

N=354

N=2399

TOTAAL

24 (12)

9 (20)

8 (21) ↓

13 (25)

13 (46)

12 (294)

Meern

GESLACHT Jongen

26

8

8

12

14

11

Meisje

22

10

8

13

13

13

14 22 32 0

7 7 10 19

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

5 6 7 18 ↑

7 11 17 13

5 ↓

6 ↓

9 ↓

10 ↓

21 ↑

16 ↑

28

20 ↑

KLAS 2e klas

25

5 ↓

4 ↓

9

7 ↓

9 ↓

3e klas

23

14 ↑

12 ↑

17

19 ↑

16 ↑

SCHOOLNIVEAU VMBO

50

8

8

10

22 ↑

13

HAVO/VWO

20

10

8

15

9 ↓

12

24 0 0 0 38

8 38 ↑ 5 0 10

0 10 33

11

5

10

9

10

7

8

17

19

12

10

9

10

12

13

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

9 15 4 ↓ 15 11

18 9 3 10 19

14 17 4 29 6

15 ↑ 15 4 ↓ 10 14

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

5.6

Aantal sigaretten dat rokers uit de 2e en 3e klas per week roken, naar geslacht

N=285

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

%

Tussen 0 en 1 sigaret

38

29

46

30

84

29

1 – 5 sigaretten

25

19

27

18

52

18

6 – 10 sigaretten

16

12

15

10

31

11

11-20 sigaretten

20

15

27

18

47

16

32

24

39

25

71

25

21 sigaretten of meer * p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

73

74

6 Jeugd: Cannabisgebruik 6.1

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit cannabis heeft gebruikt

N=2402

Jongens aantal

GESLACHT

Meisjes

%

aantal

26

** 8 ↓

9 ↓

119

11 ↓

69

17 ↑

152

18 ↑

13

15

40

20 ↑

231

** 18 ↑

148

13 jaar of jonger

10

** 7 ↓

16

9

14 jaar

69

14

50

15 jaar

83

19 ↑

16 jaar en ouder

27

24 ↑

129

** 21 ↑

102

Nederlands

**

** 16 ↑

15

Marokkaans

15

6 ↓

7

3 ↓

22

8

6 ↓

7

6 ↓

15

Overig

10

12 ↓

Surinaams/Antilliaans Turks

21

16

20

20

20

16

52

** 11 ↓

46

9

136

19 ↑

102

14

klas 2

54

** 9 ↓

klas 3

135

22 ↑

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO KLAS

% 14 **

16 ↑

ETNICITEIT

aantal 337

189

LEEFTIJD

Totaal

%

25

*

19 4 ↓ 6 ↓

40

18

98

** 10 ↓

238

17 ↑ **

52

** 9 ↓

106

9 ↓

96

16 ↑

231

19 ↑

11   

10

9   

51

13

50

12

101

12

120

18

86

13

206

15 ↑

West

22

19

23

** 21 ↑

45

** 20 ↓

Noordwest

16

13

19

14

35

14

Overvecht

17

11

7

5 ↓

24

Noordoost

40

23 ↑

27

18 ↑

67

20 ↑

Oost

20

20

20

20 ↑

40

20 ↑

Binnenstad

11

41 ↑

6

26 ↑

17

34 ↑

Zuid

13

12

11

10

24

11

Zuidwest

12

6

4

18

Leidsche Rijn

10

10

8

8

18

Vleuten-De Meern

28

19

21

11

49

GEZINSWELVAART laag

9

midden hoog WIJK

* p<0,05  ** p<0,01 

**

9 ↓

19

* 10  

8

7 ↓ 9 ↓ 14

↑  hoger dan gemiddeld ↓ lager dan gemiddeld

VERSCHIL –geen relevant verschil JMU 2006-2007 (3e klas) JMU 2008-2009 (3e klas)

% 16 19

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht. 75

6.2 Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit cannabis heeft gebruikt, naar wijk Bron: JMU 2008-2009 N=2402

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost N=335

N=200

20 (45) ↑

14 (35)

8 (24)

20 (67) ↑

20 (40) ↑

N=225

TOTAAL

N=250

N=300

Oost

GESLACHT Jongen

19

13

11 ↑

23

20

Meisje

21

14

5 ↓

18

20

8 17 24 25

8 18 11 14

18

43 ↑

9 ↓ 15 29 ↑ 60 ↑

2e klas

12 ↓

14

5 ↓

17

13 ↓

3e klas

27 ↑

13

11 ↑

24

26 ↑

VMBO

14

10 ↓

6 ↓

16

15

HAVO/VWO

23

20 ↑

12 ↑

21

20

27 ↑ 25 5 ↓ 3 ↓ 24

19 ↑ 14 9 8 16

10 13 4 5 14

22 ↑ 23 0 ↓ 0 16

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

4 7 10 7

18 22

KLAS

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag

6

Midden

13

Hoog

26 ↑

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

13

4

8 ↓

9

19 ↑

8

20 25 18

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

76

19 100 ↑ 0 0 26 71 ↑ 10 19

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat ooit cannabis heeft gebruikt, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2402

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

N=50

N=218

N=257

N=200

N=350

N=2402

TOTAAL

34 (17)↑

11 (24)

7 (18) ↓

9 (18) ↓

14 (49)

14 (337)

Meern

Totaal

GESLACHT Jongen

41

12

9

10

19 ↑

16 ↑

Meisje

26

10

4

8

11 ↓

12 ↓

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder

14 22 53 ↑ 100

5 9 14 18

5 5 6 15 ↑

3 6 15 ↑ 13

3 ↓

8 ↓

7 ↓

11 ↓

25 ↑

18 ↑

44 ↑

20 ↑

KLAS 2e klas

20

8

2 ↓

4 ↓

6 ↓

9 ↓

3e klas

43

15

12 ↑

15 ↑

22 ↑

19 ↑

SCHOOLNIVEAU VMBO

33

7

5

7

21 ↑

10 ↓

HAVO/VWO

34

14

10

10

11 ↓

17 ↑

37 0 33 0 25

12 38 ↑ 4 0 10

11 8 3 ↓ 4 26 ↑

8 9 3 7 33 ↑

15 28 ↑ 4 14 6

18 ↑

0 25 40

11

2

9

17

10

7

8

11

22 ↑

12

12

7

8

11 ↓

15 ↑

ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

19 4 ↓ 6 ↓ 18

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

77

78

6.3

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken cannabis heeft gebruikt

N=2402

Jongens aantal 102

GESLACHT

Meisjes

%

aantal

9 ↑

70

Totaal

%

aantal

6 ↓

%

172

7 **

*

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

7

**

5

8

4

15

5 ↓

14 jaar

37

7

27

5

64

6

15 jaar

42

10

27

7

69

8

16 jaar en ouder

16

14 ↑

8

9

**

ETNICITEIT Nederlands

72

12 ↑

24

12 ↑

123

10 ↑

** 51

8 ↑

Surinaams/Antilliaans

6

9

6

Marokkaans

7

3 ↓

2

1 ↓

9

Turks

3

2 ↓

0

0 ↓

3

9

7

Overig

13

13

10

**

**

SCHOOLNIVEAU

12

22

9 2 ↓ 1 ↓ 10

**

**

VMBO

18

4 ↓

17

3 ↓

35

4 ↓

HAVO/VWO

84

12 ↑

53

7 ↑

137

10 ↑

**

KLAS

*

**

klas 2

30

5 ↓

26

4 ↓

56

5 ↓

klas 3

72

12 ↑

44

7 ↑

116

10 ↑

GEZINSWELVAART laag

6

7  

6

5  

12

6  

midden

28

7

22

5

50

6

hoog

64

10

41

6

105

8

23

10

17

7

*

WIJK West

**

10

11

Noordwest

8

7

9

7

Overvecht

5

3 ↓

1

1 ↓

6

2 ↓

Noordoost

25

14 ↑

17

11 ↑

42

13 ↑

Oost

13

13

10

10

23

11 ↑

Binnenstad

4

15

3

13

7

14

Zuid

9

8

5

5

14

6

Zuidwest

7

6

2

1 ↓

9

3

Leidsche Rijn

7

7

3

3

10

5

12

8

9

5

21

6

Vleuten-De Meern * p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

VERSCHIL –relevant verschil JMU 2006-2007 (3e klas) JMU 2008-2009 (3e klas) ↑   hoger dan in JMU 2006-2007

10 ↑

**

12

↓ lager dan gemiddeld

% 9 16 ↑ ↓     lager dan in JMU 2006-2007

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht. 79

6.4

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken cannabis heeft gebruikt, naar wijk Bron: JMU 2008-2009

N=2402

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost N=323

N=209

10 (23)

7 (17)

2 (6)↓

13 (42)↑

11 (23)↑

N=230

TOTAAL

N=243

GESLACHT

N=300

Oost

Jongen

10

7

13

10

7

3 1

14

Meisje

11

10

4 11 11 13

0 9 5 10

0 3 2 0

13

2 ↓ 8 17 60 ↑

2e klas

8

6

6 ↓

12

7

3 1

11

3e klas

14

16 ↑

LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder KLAS

SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig

3 ↓ 12 ↑

1 4

15 ↑

15 ↑ 8 0 ↓ 3 14

8 14 4 2 11

3 4 2 0 2

14 0 0 0 16

10 100 ↑ 0 0 22

2 4 0

20 13 12

71 ↑ 23 ↑ 11

0

6

Midden

6

3 ↓

14 ↑  

21

6

Laag Hoog

12

13

GEZINSWELVAART

p<0,05 

13

↑  hoger dan gemiddeld

10 ↑

2 ↓

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

80

6 12

Percentage leerlingen 2e en 3e klas dat in de afgelopen vier weken cannabis heeft gebruikt, naar wijk (vervolg) Bron: JMU 2008-2009 N=2402

TOTAAL GESLACHT Jongen Meisje LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder KLAS 2e klas 3e klas SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog p<0,05 

 

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche Rijn

Vleuten-De

Totaal

N=50

N=233

N=300

N=200

N=350

N=2402

14 (7)

6 (14)

3 (9)

5 (10)

6 (21)

7 (172)

Meern

15 13

8 5

6 1

7 3

0 13 21 0

5 5 7 14

5 2 3 9

3 2 8 13

0 ↓ 23 ↑

3

1 6

2 ↓ 9 ↑

2 ↓

5 ↓

10

9 ↑

10 ↑

17 14

4 3

1 ↓ 8 ↑

10 ↑

4 ↓

10 ↑

4 ↓

10 ↑

18 0 0 0 0

7 29 ↑ 2 0 5

7 8 2 2 5

5 9 0 0 27 ↑

7 8 4 0 3

10 ↑

0 5 20

11 3 7

0 5 3

↑  hoger dan gemiddeld

1 ↓

9 6 5

8

9 ↑

5

6 ↓

3 2 ↓ 10 28 ↑

0

5 ↓ 6 8 12 ↑

9 2 ↓ 1 ↓ 10 6

14 ↑

6

3 ↓

8

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

81

6.5

Kenmerken van de leerlingen uit de 2e en 3e klas die ooit of in de afgelopen vier weken cannabis hebben gebruikt, in percentages Bron: JMU 2008-2009

N=509

Heeft ooit cannabis gebruikt

Heeft in de afgelopen vier weken cannabis

N = 337

N = 172

gebruikt

GESLACHT Jongen

56

59

Meisje

44

41

LEEFTIJD 13 jaar of jonger

8

9

14 jaar

35

37

15 jaar

45

40

16 jaar of ouder

12

14

2e klas

31

33

3e klas

69

67

VMBO

29

20

HAVO/VWO

71

80

69

73

Surinaams/Antilliaans

8

7

Marokkaans

7

5

Turks

5

2

Overig

12

13

KLAS

SCHOOLNIVEAU

ETNICITEIT Nederlands

GEZINSWELVAART Laag

6

7

Midden

31

30

Hoog

63

63

West

13

13

Noordwest

10

10

Overvecht

7

3

Noordoost

20

24

Oost

WIJK

12

13

Binnenstad

5

4

Zuid

7

8

Zuidwest

5

5

Leidsche Rijn

5

6

15

12

Vleuten – De Meern p<0,05 

82

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

6.6

Hoeveelheid cannabis die leerlingen uit de 2e en 3e klas per keer gebruiken

N=2386

Jongens

Meisjes

Totaal

aantal

%

aantal

%

aantal

minder dan 1 joint per keer

82

7

79

7

161

1 of meer joints per keer

63

5 ↑

35

3 ↓

98

4

1026

88 ↓

1101

91 ↑

2127

89

heeft nooit cannabis gebruikt * p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

% ** 7

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

6.7

Locaties waar cannabis wordt aangeboden

N=2415

Jongens aantal

%

Meisjes aantal

%

Totaal aantal

%

Nooit hasj of wiet aangeboden gekregen

821

69 ↓

955

78 ↑

1776

74 **

Op school

119

10 ↑

66

5 ↓

185

8 **

99

8 ↑

67

5 ↓

166

7 **

Thuis of bij vrienden

221

19 ↑

174

14 ↓

395

16 **

In cafe, disco, feest of concert

56

5 ↑

33

3 ↓

89

4 **

Ergens anders

25

2 ↑

10

1 ↓

35

1 **

Op straat

* p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

6.8

Manieren waarop leerlingen uit de 2e en 3e klas die cannabis gebruiken aan cannabis komen

N=270

Jongens aantal

van vrienden

108

% 70 ↓

Meisjes aantal 100

87 ↑

208

% 77 **

32

21

51

19

van dealer

29

19 ↑

2

2 ↓

31

11 **

uit coffeeshop

31

20 ↑

11

10 ↓

42

16 *

van schoolgenoten

28

18

20

17

48

18

kweekt zelf hasj of wiet

12

8

6

5

18

7

6

4

5

4

11

4

* p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

17

Totaal aantal

via via

komt anders aan hasj of wiet

19

%

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

83

6.9

N=270

Manieren waarop leerlingen uit de 2e en 3e klas die cannabis gebruiken aan cannabis komen, naar wijk, in percentages Bron: JMU 2008-2009

Van vrienden Vanvia vrienden Via Via Vanvia dealer

dealer Van coffeeshop

coffeeshop Van schoolgenoten Van kweken schoolgenoten Zelf

Zelfeen kweken Op andere manier p<0,05 

West West

Noordwest Noordwest

Overvecht Overvecht

Noordoost Noordoost

N = 36 78 11 78 8 11 11 8 19 11 6 19 6 6

N = 27 81 11 81 11 11 19 11 22 19 7 22 0 7

N = 15 60 33 60 13 33 7 13 27 7 13 27 7 13

N = 56 79 27 79 13 27 21 13 18 21 4 18 4 4

N = 36

 

N = 27

↑  hoger dan gemiddeld

N = 15

Oost Oost

N = 56

N = 37

N 76 = 37

76 16 16 14 14 11 11 11 5 53

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen.

Manieren waarop leerlingen uit de 2e en 3e klas die cannabis gebruiken aan cannabis komen, naar wijk, in percentages, vervolg N=270

Van vrienden Via via Van dealer Van coffeeshop Van schoolgenoten Zelf kweken Op een andere manier

Bron: JMU 2008-2009 p<0,05 

 

Binnenstad

Zuid

Zuidwest

Leidsche

N = 12

N = 19

N = 14

N = 17

75 17 8 25 17 8 0

↑  hoger dan gemiddeld

84 26 16 16 21 11 0

71 36 7 21 7 7 0

Rijn

76 18 12 18 24 6 6

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen.

84

Vleuten-

TOTAAL

N = 37

N = 270

De Meern

78 8 11 11 16 8 11

↑

77 19 11 16 18 7 4

7 Jeugd: Harddrugsgebruik 7.1

Percentage leerlingen dat ooit of in de afgelopen vier weken harddrugs heeft gebruikt, 2e en 3e klas

N=2396

Jongens

Totaal

%

aantal

%

aantal

%

20

2

16

1

36

2

7

1

5

<1

12

1

Ooit harddrugs gebruikt In de afgelopen vier weken harddrugs gebruikt * p<0,05  ** p<0,01 

Meisjes

aantal

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

7.2

Locaties waar harddrugs worden aangeboden

N=2379

Jongens aantal

Nooit harddrugs aangeboden gekregen

1080

% 93 ↓

Meisjes aantal 1167

Totaal

% 96 ↑

aantal 2247

% 94 **

Op school

16

1

4

<1

20

1

Thuis of bij vrienden

16

1

12

1

28

1

Op straat

46

4 ↑

22

2 ↓

68

3 **

In cafe, disco, feest of concert

21

2

6

<1

27

1

2

<1

5

<1

7

<1

Ergens anders * p<0,05  ** p<0,01 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Buren, Van, Toet en Ameijden, Van (2010). Jeugdmonitor Utrecht. Tabellenboek. Klas 2 en 3 van het

voortgezet onderwijs. Schooljaar 2008-2009. Utrecht: GG&GD Utrecht.

85

7.3

Kenmerken van de leerlingen uit de 2e en 3e klas die ooit of in de afgelopen vier weken harddrugs hebben gebruikt, in percentages Bron: JMU 2008-2009

N=48

GESLACHT Jongen Meisje LEEFTIJD 13 jaar of jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar of ouder KLAS 2e klas 3e klas SCHOOLNIVEAU VMBO HAVO/VWO ETNICITEIT Nederlands Surinaams/Antilliaans Marokkaans Turks Overig GEZINSWELVAART Laag Midden Hoog WIJK West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten – De Meern

Heeft ooit harddrugs gebruikt

Heeft in de afgelopen vier weken hard-

N = 36

N = 12

drugs gebruikt

56 44

58 42

6 36 42 17

0 33 50 17

36 64

17 83

31 69

33 67

68 3 18 0 12

64 0 18 0 18

12 32 56

0 50 50

25 11 11 14 11 0 6 8 8 6

25 17 8 17 8 0 0 8 8 8

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen.

86

8 Volwassenen: Alcoholgebruik 8.1

Alcoholgebruik door volwassenen, in percentages

N=3 527 TOTAAL

Overmatig

Zware

Problematisch

alcoholgebruik

drinker

alcoholgebruik

13

16

11

Man

15 ↑

21 ↑

14 ↑

Vrouw

11 ↓

12 ↓

8 ↓

19-39 jaar

13

20 ↑

11

40-54 jaar

13

12 ↓

11

55-64 jaar

16

16

12

GESLACHT

LEEFTIJD

65-79 jaar

8 ↓

8 ↓

8

80 jaar en ouder

2 ↓

2 ↓

1 ↓

14 ↑

17 ↑

10 ↓

13

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES

11 8 ↓

Marokkaans

2 ↓

2 ↓

4

Turks

3 ↓

5 ↓

8

Surinaams/Antilliaans

8

9

8

Overig westers

10

19

10

Overig niet-westers

11

8 ↓

9 9

OPLEIDINGSNIVEAU LO

4 ↓

9 ↓

MAVO/LBO

10 ↓

12 ↓

HAVO/VWO/MBO

19 ↑

22 ↑

12

HBO/WO

13

16

12

West

16

17

13

Noordwest

11

16

10

Overvecht

10 ↓

10 ↓

Noordoost

20 ↑

24 ↑

14

Oost

20 ↑

28 ↑

17 ↑

Binnenstad

23 ↑

26 ↑

14

Zuid

9 ↓

12 ↓

11

Zuidwest

9 ↓

11 ↓

9

Leidsche Rijn

8 ↓

9 ↓

7 ↓

Vleuten-De Meern

5 ↓

7 ↓

5 ↓

8 ↓

WIJK

8 ↓

KRACHTWIJK Ondiep

11

19

12

Zuilen-oost

11

16

10

Overvecht

10 ↓

10 ↓

Hoograven

7 ↓

Nieuw Hoograven-Bokkenbuurt

13

8 9

4 ↓

8 ↓

12

Kanaleneiland

8 ↓

8 ↓

10

Utrecht overig

14 ↑

17 ↑

11

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

Afkomstig uit: Bouwman, Schreurs, Koopmans, Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellen-

boek preventie Volwassenen & Ouderen. Utrecht: GG&GD Utrecht.

87

8.2

Drinkgedrag volwassenen, in percentages Bron: GP 2008

N=3 527

Overmatig

Teveel glazen per

Teveel drinkdagen

alcoholgebruik

drinkdag

per week

Voldoet niet aan norm

verantwoord alcoholgebruik

TOTAAL

13

18

16

30

Man

15 ↑

18

19 ↑

33 ↑

Vrouw

11 ↓

18

13 ↓

28 ↓

19-39 jaar

13

26 ↑

40-54 jaar

13

11 ↓

19

26 ↓

55-64 jaar

16

13 ↓

30 ↑

39 ↑

65-79 jaar

8 ↓

4 ↓

31 ↑

33

80 jaar en ouder

2 ↓

0 ↓

23

23

14 ↑

21 ↑

18

35 ↑

10 ↓

15

18

29

GESLACHT

LEEFTIJD 7 ↓

30

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES Marokkaans

2 ↓

5 ↓

0 ↓

4 ↓

2 ↓

5 ↓

Turks

3 ↓

Surinaams/Antilliaans

8

15

7

21

Overig westers

10

17

13

27

Overig niet-westers

11

13

8

20

7 ↓

14 ↓

4 ↓

OPLEIDINGSNIVEAU LO

4 ↓

8 ↓

MAVO/LBO

10 ↓

14 ↓

18

28

HAVO/VWO/MBO

19 ↑

27 ↑

15

37 ↑

HBO/WO

13

17

17

32

West

16

23

20

38 ↑

Noordwest

11

19

12 ↓

28

Overvecht

10 ↓

13 ↓

15

25 ↓

Noordoost

20 ↑

20

23 ↑

39 ↑

Oost

20 ↑

28 ↑

18

41 ↑

Binnenstad

23 ↑

WIJK

26 ↑

21

43 ↑

Zuid

9 ↓

15

14

28

Zuidwest

9 ↓

15

Leidsche Rijn

8 ↓

12 ↓

15

25 ↓

Vleuten-De Meern

5 ↓

8 ↓

13

18 ↓

9 ↓

22 ↓

KRACHTWIJK Ondiep

11

17

12

26

Zuilen-oost

11

19

8

24

Overvecht

10 ↓

13 ↓

15

25 ↓

18

14

31

7 ↓

Hoograven Nieuw Hoogr-Bokkenbrt

4 ↓

9 ↓

7 ↓

17 ↓

Kanaleneiland

8 ↓

13

11 ↓

21 ↓

Utrecht overig

14 ↑

19

17

32

p<0,05 

88

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

8.3

Nieuwe normen overmatig- en verantwoord alcoholgebruik, in percentages Bron: GP 2008

N=3 527

Overmatig alcoholgebruik volgens

Voldoet niet aan nieuwe norm verant-

nieuwe norm

woord alcoholgebruik

TOTAAL

29

37

man

29

39

vrouw

30

35

19-39 jaar

30

38

40-54 jaar

28

33

55-64 jaar

35 ↑

43 ↑

65-79 jaar

24

34

80 jaar en ouder

12 ↓

26

Nederlands (totaal)

33 ↑

43 ↑

Ned. lage SES

GESLACHT

LEEFTIJD

ETNICITEIT 23 ↓

32 ↓

Marokkaans

2 ↓

5 ↓

Turks

3 ↓

4 ↓

Surinaams/Antilliaans

15 ↓

21 ↓

Overig westers

31

38

Overig niet-westers

15 ↓

21 ↓

LO

11 ↓

15 ↓

MAVO/LBO

21 ↓

30 ↓

HAVO/VWO/MBO

33

42 ↑

HBO/WO

35 ↑

42 ↑

West

36

47 ↑

Noordwest

24 ↓

32 ↓

Overvecht

19 ↓

28 ↓

Noordoost

43 ↑

50 ↑

Oost

46 ↑

52 ↑

Binnenstad

42 ↑

50 ↑

Zuid

23 ↓

33 ↓

Zuidwest

21 ↓

27 ↓

Leidsche Rijn

21 ↓

29 ↓

Vleuten-De Meern

18 ↓

25 ↓

Ondiep

20 ↓

28 ↓

Zuilen-oost

20

27

Overvecht

19 ↓

28 ↓

Hoograven

27

36

Nieuw Hoograven-Bokkenbuurt

16 ↓

25

Kanaleneiland

18 ↓

25 ↓

Utrecht overig

32 ↑

40 ↑

OPLEIDINGSNIVEAU

WIJK

KRACHTWIJKEN

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

89

8.4

Alcoholgebruik specifieke leeftijdsgroepen, naar geslacht, in percentages Bron: GP 2008

N=3 527

Overmatig

Zware

alcoholgebruik

Problematisch

drinker

alcoholgebruik

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Man

Vrouw

15 ↑

11 ↓

21 ↑

12 ↓

14 ↑

8 ↓

19-24 jaar

34 ↑

19 ↑

49 ↑

26 ↑

15

6

25-45 jaar

12 ↓

8 ↓

18

10

16

8

46-54 jaar

18

12

19

6 ↓

13

8

55-64 jaar

18

14

22

9

15

10

9

5

TOTAAL

65 jaar en ouder p<0,05 

8.5

 

7 ↓

7 ↓

8 ↓

↑  hoger dan gemiddeld

6 ↓

↓ lager dan gemiddeld

Drinkgedrag specifieke leeftijdsgroepen vanuit alcoholbeleid, naar geslacht, in percentages Bron: GP 2008

N=3 527

Overmatig

Teveel glazen per

Teveel drinkdagen

Voldoet niet aan

alcoholgebruik

drinkdag

per week

norm verantwoord alcoholgebruik

TOTAAL

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Man

Vrouw

Man

Vrouw

15 ↑

11 ↓

18

18

19 ↑

13 ↓

33 ↑

28 ↓

19-24 jaar

34 ↑

19 ↑

41 ↑

44 ↑

14

4 ↓

48 ↑

46 ↑

25-45 jaar

12 ↓

8 ↓

18

17

10

6 ↓

26 ↓

21 ↓

46-54 jaar

18

55-64 jaar

18

65 jaar en ouder p<0,05 

8.6

 

12 14

7 ↓

7 ↓

↑  hoger dan gemiddeld

13

7 ↓

13

13

4 ↓

3 ↓

28 ↑

21 ↑

36

26

30 ↑

30 ↑

40

38 ↑

36 ↑

23 ↑

38

25

↓ lager dan gemiddeld

Nieuwe normen overmatig- en verantwoord alcoholgebruik specifieke leeftijdsgroepen, naar geslacht, in percentages Bron: GP 2008

N=3 527

Overmatig alcoholgebruik

Voldoet niet aan nieuwe norm

volgens nieuwe norm

verantwoord alcoholgebruik

Man TOTAAL

Vrouw

Man

Vrouw

29

30

38 ↑

34 ↓

19-24 jaar

48 ↑

40 ↑

57 ↑

50 ↑

25-45 jaar

24 ↓

25 ↓

32 ↓

30 ↓

46-54 jaar

32

32

42

34

55-64 jaar

32

39 ↑

41

42 ↑

65 jaar en ouder

20 ↓

22 ↓

37

26 ↓

p<0,05 

90

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

8.7

Alcoholgebruik 55-plussers, in percentages Bron: GP 2008

N=876 TOTAAL

Overmatig

Zware

Problematisch

alcoholgebruik

drinker

alcoholgebruik

12

11

10

man

13

16 ↑

12

vrouw

11

8 ↓

7

55-64 jaar

16

16 ↑

12

65-79 jaar

8

8

8

80 jaar en ouder

2 ↓

2 ↓

1 ↓

GESLACHT

LEEFTIJD

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES Marokkaans

18 ↑

14

12

10

12

8

--

Turks

8 ↓

Surinaams/Antilliaans

16

Overig westers

1 ↓

Overig niet-westers

8

--

--

11

15

11

11

4 ↓

11

--

8

9

8

OPLEIDINGSNIVEAU LO

5 ↓

MAVO/LBO

11

12

7

HAVO/VWO/MBO

17

18

14

HBO/WO

17

11

13

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

91

8.8

Drinkgedrag 55-plussers, in percentages Bron: GP 2008

N=876

Overmatig

Teveel glazen

Teveel drinkdagen

Voldoet niet aan

alcoholgebruik

per drinkdag

per week

norm verantwoord alcoholgebruik

TOTAAL

12

9

30

35

man

13

9

33

39

vrouw

11

8

27

31

GESLACHT

LEEFTIJD 55-64 jaar

16

13 ↑

30

39

65-79 jaar

8

4 ↓

31

33

80 jaar en ouder

2 ↓

-- ↓

23

23

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES Marokkaans Turks

18 ↑

41 ↑

47 ↑

10

11

26

33

--

--

--

--

8 ↓

Surinaams/Antilliaans

16

Overig westers

1 ↓

Overig niet-westers

8

9

8 ↓

-- ↓

8 ↓

4

18

20

3

19

23

--

13

15

10 ↓

16 ↓

OPLEIDINGSNIVEAU LO

5 ↓

8

MAVO/LBO

11

10

31

36

HAVO/VWO/MBO

17

11

32

39

HBO/WO

17

7

48 ↑

52 ↑

p<0,05 

92

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

8.9

Nieuwe normen overmatig- en verantwoord alcoholgebruik 55-plussers, in percentages Bron: GP 2008

N=876 TOTAAL

Overmatig alcoholgebruik

Voldoet niet aan nieuwe norm

volgens nieuwe norm

verantwoord alcoholgebruik

29

38

man

27

41

vrouw

31

35

55-64 jaar

35

43

65-79 jaar

24

34

80 jaar en ouder

12 ↓

26

41 ↑

50 ↑

26

36

-- ↓

-- ↓

GESLACHT

LEEFTIJD

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES Marokkaans Turks

8

8

Surinaams/Antilliaans

20

25

Overig westers

10 ↓

24 ↓

Overig niet-westers

15

15

LO

14 ↓

19

MAVO/LBO

28

38

HAVO/VWO/MBO

31

42

HBO/WO

43

55 ↑

OPLEIDINGSNIVEAU

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

93

94

9 Volwassenen: Roken 9.1

Percentage volwassenen dat (zwaar) rookt

N=3 527

Roken

TOTAAL

25

Zware roker 2

Man

28 ↑

2

Vrouw

21 ↓

2

19-39 jaar

25

1 ↓

40-54 jaar

27

3 ↑

55-64 jaar

27

2

65-79 jaar

19 ↓

GESLACHT

LEEFTIJD

80 jaar en ouder

5 ↓

ETNICITEIT

1 ↓ --

Marokkaans

12 ↓

Turks

46 ↑

Surinaams/Antilliaans

26

Overig westers

26

Overig niet-westers

22

2 3 -5 1 2 1

LO

26

2

MAVO/LBO

37 ↑

4 ↑

HAVO/VWO/MBO

25

1

HBO/WO

19 ↓

1 ↓

Nederlands (totaal) Ned. lage SES

24 35 ↑

OPLEIDINGSNIVEAU

WIJK West

24

Noordwest

28

Overvecht

29 ↑

Noordoost

23

Oost

26

Binnenstad

29

Zuid

24

Zuidwest

26

Leidsche Rijn

22

Vleuten-De Meern

17 ↓

KRACHTWIJK Ondiep

39 ↑

Zuilen-oost

22

Overvecht

29 ↑

Hoograven

24

Nieuw Hoograven-Bokkenbuurt Kanaleneiland Utrecht overig p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

25 25 24 ↓

-2 3 1 1 4 2 3 1 1 3 1 3 2 3 3 1

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen Afkomstig uit: Bouwman, Schreurs, Koopmans, Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek preventie Volwassenen & Ouderen. Utrecht: GG&GD Utrecht. 95

10

Volwassenen: Cannabisgebruik

10.1 Percentage volwassenen dat (regelmatig) cannabis gebruikt N=3 527

Cannabisgebruik in het afgelopen jaar, maar niet in de afgelopen vier weken

TOTAAL

Cannabisgebruik in de afgelopen vier weken

11

5

14 ↑

7 ↑

9 ↓

3 ↓

19-39 jaar

15 ↑

6 ↑

40-54 jaar

3 ↓

GESLACHT Man Vrouw LEEFTIJD 2 ↓

55-64 jaar

--

--

65-79 jaar

--

--

80 jaar en ouder

--

--

11

5 ↓

5 4 5 1 4 4 4

6 ↓

4

ETNICITEIT Nederlands (totaal) Ned. lage SES

7 ↓

Marokkaans

5 ↓

Turks

2 ↓

Surinaams/Antilliaans Overig westers Overig niet-westers

8 21 ↑

OPLEIDINGSNIVEAU LO MAVO/LBO

5 ↓

3 ↓

HAVO/VWO/MBO

17 ↑

8 ↑

HBO/WO

11

3 ↓

West

16

6

Noordwest

15 ↑

6

WIJK

Overvecht

9

5

Noordoost

16

3

Oost

11

5

Binnenstad

13

4

Zuid

12

6

Zuidwest

12

6

Leidsche Rijn

3 ↓

1

Vleuten-De Meern

3 ↓

2

KRACHTWIJK Ondiep

19

10

Zuilen-oost

14

6

9

5

13

5

14

5

Kanaleneiland

11

7

Utrecht overig

11

4

Overvecht Hoograven Nieuw Hoograven-Bokkenbuurt

p<0,05 

 

↑  hoger dan gemiddeld

↓ lager dan gemiddeld

grijs en cursief, geen toetsing mogelijk door te kleine aantallen in één of meerdere cellen

Afkomstig uit: Bouwman, Schreurs, Koopmans, Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellen-

boek preventie Volwassenen & Ouderen. Utrecht: GG&GD Utrecht.

96

11 Volwassenen: Alcohol- en middelenmisbruik 11.1 Middelenmisbruik landelijk en in Utrecht bij mensen van 20 jaar en ouder Bron: PCR-MN, LADIS 2005

2006

2007

2008

N

N

N

N

%

%

%

%

ALCOHOLMISBRUIK Landelijk Utrecht

30 858 680

0,25 0,3

30 009

0,24

32 762

0,26

32 883

0,26

738

0,32

678

0,29

1 064

0,46

CANNABISMISBRUIK Landelijk Utrecht

5 231

0,04

5 611

0,05

6 808

0,05

7 228

0,06

326

0,14

387

0,17

399

0,17

519

0,23

9 643

0,08

9 455

0,08

9 817

0,08

9 543

0,08

192

0,08

270

0,12

173

0,08

277

0,12

14 145

0,11

13 250

0,11

13 756

0,11

12 683

COCAÏNEMISBRUIK Landelijk Utrecht HEROÏNEMISBRUIK Landelijk Utrecht

--

--

--

--

--

--

260

0,1 0,12

97

98

12 Sociaal kwetsbaren: Alcohol- en middelenmisbruik 12.1 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met diagnosen cannabis-, cocaïne- en heroïnemisbruik, 2008 Cannabis

Cocaïne

Heroïne

misbruik

misbruik

misbruik

N UTRECHTSE BEVOLKING 18+

%

N

%

%

874

0,4

441

45

9

16

* cliënten voorkomen huisuitzetting

2

2

1

1

0

0

* woonhygiëne cliënten

2

2

0

0

2

2

* ACT cliënten

26

32

11

13

2

2

* cliënten M&A

15

9

4

2

6

3

36

9

6

1 ↓

9

2 ↓

2

4

1

2

2

4

34

9

5

1

7

2

19

6

16

5

11

4

16

8

15

8

9

5

3

3

1

1

2

2

1

1 ↓

1

1

0

0 ↓

89

14 ↑

86

13 ↑

92

14 ↑

ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING

0,2

N

3 ↓

393 10

0,2 2 ↓

* hostel

15

6

59

22

83

31

* andere 24 uurs voorziening

74

19

27

7

9

2

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

60

10

34

6

17

3 ↓

* OGGZ

27

10

26

10

10

4

* niet OGGZ

33

11

8

3

7

2

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

31

4 ↓

26

4 ↓

41

6

* OGGZ

18

4

25

6

38

8

* niet OGGZ

13

5

1

0

5

2

45

9

29

6

16

326

9

214

6

198

5

244

9

199

7

179

7

82

8

15

1

19

2

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

* OGGZ * niet OGGZ

3 ↓

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓  indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

99

12.2 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met diagnosen cannabis-, cocaïne- en heroïnemisbruik in periode van 10 jaar (1998-2008) Cannabis

Cocaïne

Heroïne

misbruik

misbruik

misbruik

N

%

N

%

N

%

1682

1

992

0

729

0

56

12

24

* cliënten voorkomen huisuitzetting

2

2

2

2

1

1

* woonhygiëne cliënten

4

4

1

1

3

3

* ACT cliënten

34

41

16

20

6

7

* cliënten M&A

16

9

6

3

8

5

44

11

13

3

6

4

8

3

6

41

11

9

2

7

2

23

7

14

5 ↓

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT GGZ INTRAMURAAL

26

8 ↓

5 ↓

3 ↓

18

10

4 ↓

2 ↓

20

10

19

10

11

6

6

5

4

3

3

3

8

12

3

4

1

1 ↓

160

24 ↑

137

21 ↑

12

114

43

121

46

101

26

46

12

16

4

93

16 ↑

54

9

29

5 ↓

* OGGZ

39

14

38

14

19

7

* niet OGGZ

54

18

24 UURS WOONVOORZIENING * hostel * andere 24 uurs voorziening BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

20 ↑

133 32

16

5

10

3

60

9 ↓

65

9

75

11 ↑

* OGGZ

36

8

55

12

68

15

* niet OGGZ

24

9

10

4

7

3

68

14

52

11

25

488

13

395

11

309

8

* OGGZ

360

13

357

13

284

11

* niet OGGZ

128

13

38

4

25

2

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

5 ↓

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

100

12.3 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met diagnosen misbruik: alcohol en totaal middelenmisbruik, 2008. Bron: PCR-MN Alcoholmisbruik

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES * cliënten voorkomen huisuitzetting

Totaal middelenmisbruik

N

%

N

%

1603

0,7

3245

1

51

11 ↓

111

23 ↓

4

4

9

8

12

11

21

20

* ACT cliënten

9

11

34

41

* cliënten M&A

26

15

47

27

66

16

112

27

4

8

13

27

62

17

99

27

32

10

67

22 ↓

25

13

55

28

7

6

12

10

4

6

6

9 ↓

21 ↑

361

55 ↑

* woonhygiëne cliënten

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING

136

* hostel

59

22

200

76

* andere 24 uurs voorziening

77

19

161

41

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

72

13

169

29

* OGGZ

36

13

100

37

* niet OGGZ

36

12

69

23

81

11 ↓

174

25 ↓

* OGGZ

63

14

139

31

* niet OGGZ

18

7

35

14

71

14

141

29

512

14

1141

31

* OGGZ

390

15

929

35

* niet OGGZ

122

12

212

21

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

101

12.4 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met diagnosen misbruik: alcohol en totaal middelenmisbruik in periode van 10 jaar (1998-2008) Alcoholmisbruik

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES * cliënten voorkomen huisuitzetting

Totaal middelenmisbruik

N

%

N

%

3144

1

5727

2

74

15 ↓

139

29 ↓

6

5

10

9

* woonhygiëne cliënten

18

17

25

23

* ACT cliënten

20

24

51

62

* cliënten M&A

30

17

53

30

80

19

130

4

8

13

27

76

21

117

32

42

14 ↓

81

26 ↓

* aangemeld bij M&A/BCT

32

16

63

42

* niet aangemeld bij M&A/BCT

10

9

18

16

10

15

19

28

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS

GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING

28 ↑

410

64 ↑

79

30

224

85

* andere 24 uurs voorziening

105

27

197

50

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

106

18

213

37

* OGGZ

46

17

114

42

* niet OGGZ

60

20

99

32

124

18

239

34 ↓

* OGGZ

91

20

180

40

* niet OGGZ

33

13

59

23

* hostel

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008

184

32 ↓

97

20

185

38

717

19

1427

39

* OGGZ

535

20

1130

42

* niet OGGZ

182

18

297

30

TOTAAL CLIENTEN 2008

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

102

12.5 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met combinaties van middelenmisbruik, 2008. Bron: PCR-MN Coke / Heroïne

Cannabis / Coke en

Alcohol / ander

Alcohol N

middelen

%

N

%

N

%

59

0

338

0

338

0

2

0

17

4

17

4

* cliënten voorkomen huisuitzetting

0

0

1

1

1

1

* woonhygiëne cliënten

0

0

1

1

1

1

* ACT cliënten

2

2

7

9

7

9

* cliënten M&A

0

0

8

5

8

5

3

1

11

* aangemeld bij M&A/BCT

0

0

1

2

1

2

* niet aangemeld bij M&A/BCT

3

1

10

3

10

3

4

1

15

5

15

5

* aangemeld bij M&A/BCT

4

2

11

6

11

6

* niet aangemeld bij M&A/BCT

0

0

4

4

4

4

0

1

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG

DAKLOOS

GGZ INTRAMURAAL

3 ↓

11

3 ↓

0

1

2

1

24

4 ↑

5

1

55

8 ↑

24

9

4

2

22

8

* andere 24 uurs voorziening

0

0

1

0

33

8

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

3

1

4

1

21

4

* OGGZ

3

1

1

0

10

4

* niet OGGZ

0

0

3

1

11

4

2

0 ↓

2

0

27

4

* OGGZ

2

0

2

0

23

5

* niet OGGZ

0

0

0

0

4

2

5

1

2

0

27

6

43

1

20

1

174

5

40

1

15

1

147

5

3

0

5

1

27

3

24 UURS WOONVOORZIENING * hostel

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

* OGGZ * niet OGGZ

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

103

12.6 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met combinaties van middelenmisbruik in periode van 10 jaar (1998-2008) Coke / Heroïne

Cannabis / Coke en

Alcohol / ander

Alcohol

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

middelen

N

%

N

%

N

%

264

0

595

0

803

0

7

1 ↓

* cliënten voorkomen huisuitzetting

1

1

0

0

2

2

* woonhygiëne cliënten

1

1

1

1

4

4

* ACT cliënten

4

5

11

13

12

15

* cliënten M&A

1

1

4

2

10

6

5

1 ↓

3 ↓

21

5 ↓

* aangemeld bij M&A/BCT

1

2

1

2

2

4

* niet aangemeld bij M&A/BCT

4

1

12

3

19

5

6

2 ↓

15

5

19

6

* aangemeld bij M&A/BCT

5

3

11

6

14

7

* niet aangemeld bij M&A/BCT

1

1

4

3

5

4

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG

DAKLOOS

GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING * hostel * andere 24 uurs voorziening BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

* OGGZ * niet OGGZ AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

* OGGZ * niet OGGZ OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

* OGGZ * niet OGGZ

1

16

13

1

3

3 ↓

4

28

4

6 ↓

6

78

12 ↑

72

11 ↑

99

15 ↑

73

28

26

10

42

16

5

1

46

12

57

14

13

2 ↓

40

7

46

8

12

4

14

5

19

7

1

0

26

9

27

9

29

4

34

5

55

8

28

6

25

6

43

10

1

0

9

4

12

5

15

3

35

7

45

9

154

4

228

6

317

9

147

5

177

7

253

9

7

1

51

5

64

6

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓  indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

104

12.7 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met combinatie van middelenmisbruik en psychiatrie, 2008. Alcoholmisbruik en

Psychiatrie en

depressie

middelenmisbruik

N UTRECHTSE BEVOLKING 18+

%

N

%

874

0,25

441

45

9

16

* cliënten voorkomen huisuitzetting

2

2

1

1

* woonhygiëne cliënten

2

2

0

0

* ACT cliënten

26

32

11

13

* cliënten M&A

15

9

4

2

36

9

6

1 ↓

2

4

1

2

34

9

5

1

19

6

16

5

16

8

15

8

3

3

1

1

1

1 ↓

1

1

89

14 ↑

86

13 ↑

ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS * aangemeld bij M&A/BCT * niet aangemeld bij M&A/BCT GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING

0,12 3 ↓

* hostel

15

6

59

22

* andere 24 uurs voorziening

74

19

27

7

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

60

10

34

6

* OGGZ

27

10

26

10

* niet OGGZ

33

11

8

3

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

31

4 ↓

26

4 ↓

* OGGZ

18

4

25

6

* niet OGGZ

13

5

1

0

45

9

29

6

326

9

214

6

244

9

199

7

82

8

15

1

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008 TOTAAL CLIENTEN 2008

* OGGZ * niet OGGZ

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

105

12.8 Aantal en percentage (O)GGZ cliënten met combinatie van middelenmisbruik en psychiatrie in periode van 10 jaar (1998-2008) Alcoholmisbruik

Psychiatrie en

en depressie

middelenmisbruik

N

%

N

%

308

0

1869

1

10

2

73

* cliënten voorkomen huisuitzetting

1

1

3

3

* woonhygiëne cliënten

2

2

13

12

* ACT cliënten

3

4

34

41

* cliënten M&A

4

2

23

13

5 ↑

86

21

UTRECHTSE BEVOLKING 18+ ERNSTIGE MULTIPROBLEMSITUATIES

CRISIS EN KORTDURENDE OPVANG * aangemeld bij M&A/BCT

19

15 ↓

0

0

7

14

19

5

79

22

3

1

33

11 ↓

* aangemeld bij M&A/BCT

3

2

26

13

* niet aangemeld bij M&A/BCT

0

0

7

6

0

0

6

9 ↓

10

2

191

29 ↑

* hostel

2

1

78

30

* andere 24 uurs voorziening

8

2

113

29

BEGELEID EN BESCHERMD WONEN

9

2

107

19

* OGGZ

3

1

49

18

* niet OGGZ

6

2

58

19

13

2

108

11

2

79

17

2

1

29

11

OVERIGE KRIS CLIENTEN 2008

14

3

89

18

TOTAAL CLIENTEN 2008

78

2

693

19

* OGGZ

51

2

519

19

* niet OGGZ

27

3

174

17

* niet aangemeld bij M&A/BCT DAKLOOS

GGZ INTRAMURAAL 24 UURS WOONVOORZIENING

AMBULANTE WOONBEGELEIDING (HERSTEL)

* OGGZ * niet OGGZ

15 ↓

Verschillen in percentages tussen groepen zijn getoetst met behulp van chi kwadraat toets met post-hoc test: ↑/↓ indien percentage hoger/lager dan gemiddeld bij (O)GGZ cliënten, p<0,05. Afkomstig uit: Van Bergen, Muis en Vleems (2010). Volksgezondheidsmonitor Utrecht 2010. Tabellenboek Sociaal

Kwetsbaren. Utrecht: GG&GD Utrecht.

106

GG&GD Utrecht Uitgave Gemeente Utrecht GG&GD, Unit Epidemiologie en Informatie Oktober 2010 Adresgegevens Bezoekadres Jaarbeursplein 17, Utrecht Postadres Postbus 2423, 3500 GK Utrecht Telefoon (030) 286 33 33 Fax (030) 286 33 44 e-mail [email protected] website www.utrecht.nl/gggd