14-12-2011
Improving Mental Health by Sharing Knowledge
Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB
Programma • Middelengebruik bij mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) • Preventieprogramma – Open en Alert – Bekijk 't nuchter
Marijke Dijkstra Trimbos instituut
• Resultaten preventieprogramma • Vragen
Focus op onderzoek Utrecht, 2 december 2011
2
Definitie LVB
Alcohol- en drugsgebruik bij LVB
• Algemeen: mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) • In Nederland is van LVB sprake bij: a) een IQ tussen 50 en 70, of b) een IQ tussen 70 en 85, in combinatie met een beperkt sociaal aanpassingsvermogen en een blijvende behoefte aan ondersteuning (Moonen & Verstegen, 2006)
• Weinig goed onderzoek – definities verschillen voor verstandelijke beperking en probleemgebruik – weinig passende onderzoeksmethoden
• Niettemin: bij gebruik door mensen met LVB meer problemen • LVB-jongeren 12-25 jaar: Gebruik iets lager dan landelijk gemiddelde, maar meer binge-drinken en fors cannabisgebruik
3
4
Effectieve verslavingspreventie
Nieuwe meetinstrumenten
(Bolier & Cuijpers, 2000; van Hasselt (red), 2010)
• SumID-Q van NISPA, Tactus en Aveleijn
• Beleidsmaatregelen gericht op beschikbaarheid, prijs en leeftijd • Inspelen op risico- en beschermende factoren • Integrale en langdurige aanpak (multi-componenten interventies) • Kennis en vaardigheden vergroten middels interactieve technieken en een persoonsgerichte benadering
– Voor het in kaart brengen van middelengebruik bij mensen met LVB – Eerste metingen: gebruik onder mensen met LVB is hoog
• Screeningsinstrument LVB – Voor het vaststellen van een vermoeden van LVB bij jongeren en volwassenen – In ontwikkeling door de UvA 5
6
1
14-12-2011
Preventieprogramma • Open & Alert: beleid en deskundigheidsbevordering • Doelgroep: management en medewerkers in LVB-settings (VG, OBC, Justitie, Werk)
• Bekijk 't nuchter: voorlichting met een Toolbox (=Kickbox) • Doelgroep: jongeren en jongvolwassenen met LVB
• Bekijk 't nuchter: motivatietraining • Doelgroep: jongeren en jongvolwassenen met LVB die alcohol of drugs gebruiken 7
Doel van Open en Alert
8
Open en Alert in 5 fasen
• Een open en alerte houding realiseren bij begeleiders van kwetsbare (jonge) mensen tegenover alcohol en drugs en de gebruikers daarvan • Preventie van schadelijk gebruik van alcohol en drugs in risicosettings
• Contactlegging en oriëntatie • Voorbereiding • Uitvoering – Beleid opstellen of aanpassen – Structurele samenwerking met verslavingszorg opzetten – Scholing van de medewerkers
• Evaluatie • Continuering Omvattend traject van tenminste een jaar 9
Scholing van de begeleiders
10
Bekijk 't nuchter: Kickbox
• Scholing door preventiewerker VZ • Intake: scholing op maat • Basiscursus – Twee bijeenkomsten van 3,5 uur – Algemene informatie over alcohol en drugs, en het gebruik daarvan
• Vaardigheidscursus – Drie bijeenkomsten van 3,5 uur – Signaleren, begeleiden, samenwerken 11
12
2
14-12-2011
Doel voorlichting
Voorlichting op maat
• Informeren over alcohol en drugs en de effecten en risico's van middelen • Vergroten van het bewustzijn over de eigen mogelijkheden om met alcohol en drugs om te gaan • Informeren over alcohol- en drugsbeleid van de instelling waarmee zij in contact staan
• Keuze uit 13 modules met elk meerdere werkvormen • Aanpassen aan voorkennis van deelnemers: voorgesprek met een of meerdere mensen met LVB • Preventiewerker van de verslavingszorg bereidt voor samen met de LVB organisatie • Extra aandacht besteden aan werving en behoud van deelnemers
13
Bekijk 't nuchter: Motivatietraining
14
Doel motivatietraining • Riskant gebruik van middelen doorbreken • Ingang creëren voor het accepteren van verdere ondersteuning Door: • In kaart brengen van gebruik, bewustwording risico's en bereidheid om het middelengebruik of gedrag te veranderen
15
Groepstraining op maat
16
Pilotstudie
• Individueel kennismakingsgesprek • Vijf groepsbijeenkomsten (individueel is ook mogelijk) • Een helper (=belangrijke ander) ondersteunt tijdens en na training • Twee docenten: Eén vanuit de LVB organisatie, één preventiewerker VZ die train-de-trainer hebben gevolgd • Registratieopdracht van het gebruik staat centraal
• Acht koppels van instellingen (LVB met VZ) voerden interventies uit • Evaluatievragenlijsten (n=68) van begeleiders die scholing kregen • Evaluatievragenlijsten (n=20) van jongeren met LVB die voorlichting kregen • Interviews (n=10) met medewerkers uit de verslavingszorg en LVB-sector 17
18
3
14-12-2011
Resultaten preventieprogramma
Resultaten scholing
• Compleet programma • Uitvoerbaar programma • Aantrekkelijk programma voor de beoogde doelgroepen • Beleid is erg belangrijk maar krijgt in de praktijk nog weinig prioriteit • (structurele) financiering,draagvlak bij management en werving voor Bekijk 't nuchter zijn knelpunten
• Meerderheid vindt Open en Alert duidelijk, leerzaam en praktijkgericht • Gemiddelde rapportcijfers: – Scholing: 7,8 (SD=0,6) – Werkboek voor cursisten: 7,7 (SD=0,8) – Trainers: 8,2 (SD=0,6)
• Verbeterpunten zijn meer praktijkvoorbeelden en casussen, en de link tussen beleid en de scholing 19
Resultaten scholing
20
Resultaten voorlichting
• 71% heeft meer geleerd over de werking en risico's van alcohol en drugs • 60% heeft meer geleerd over signaleren en het voeren van een signaleringsgesprek • Slechts 29% heeft meer geleerd over de werkwijze van de verslavingszorg • 60% kan het geleerde in praktijk brengen
• Deelnemers zijn positief: gemiddeld een rapportcijfer van 8,7 (SD=1,3) • Deelnemers leerden het meeste over bier en blowen • 85% weet nu bij wie ze met vragen over alcohol en drugs terecht kunnen • 45% is anders gaan denken over alcohol en drugs, 40% een beetje • 65% weet nu meer over de regels over alcohol en drugs in de instelling
21
Vervolgproject
22
Wat gaat er gebeuren?
• Verbeterprogramma Gehandicaptenzorg • LVB en Verslaving • Doel: realiseren van een aanzienlijke toename van het aantal instellingen voor VG met een adequaat beleid en aanbod voor preventie, begeleiding en behandeling van (problematisch) middelengebruik voor cliënten met LVB • Doelgroep: VG-sector die begeleiding bieden aan LVB die "wonen in de wijk" 23
• Begeleiding bij uitvoeren van meer of minder intensief verbetertraject • Trainingen in de verbetermethode "Doorbraak" en verschillende interventies voor preventie, behandeling en begeleiding • Leernetwerken en ontmoetingen • Looptijd: januari – december 2012 • Interesse? Mail ons! 24
4
14-12-2011
Vragen?
Hartelijk dank voor jullie aandacht! Contact: Marijke Dijkstra:
[email protected] Els Bransen:
[email protected]
25
5
