Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) en delict gedrag
Steiger Congres 18 april 2016
P.E. (Paula) Vrij MSc Onderzoeker LVB en jeugdcriminaliteit Hogeschool Leiden / William Schrikker Groep Cluster Social Work & Toegepaste Psychologie
Casus “Leo” Even voorstellen (audio fragment 1)
Wat is LVB? AAIDD • Beperking in Cognitief Functioneren (IQ 70-75) • Beperking in Adaptief gedrag (Conceptuele, Sociale, en Praktische vaardigheden) • Ontstaan voor het 18e levensjaar (AAIDD, Schalock et al., 2010) DSM-5 • Ontstaan tijdens ontwikkelingsperiode en beperkingen in het verstandelijk en adaptieve functioneren, in de conceptuele, sociale en praktische domeinen (Kaldenbach, 2015) VOBC-LVG, Ministerie VWS: • IQ < 70 • IQ tussen 70 en 85, mits ook problemen in Sociaal Adaptief Functioneren (audio fragment 2: de straatdokter over LVB)
Model LVG-problematiek van LKC-LVG (Vermeulen et al., 2007) LVG-specifieke kenmerken:
en bijkomende kenmerken / problematiek:
INTELLIGENTIE IQ 50 - 85
LEERPROBLEMEN
komen tot uiting in:
PSYCHIATRISCHE STOORNIS BEPERKT SOCIAAL AANPASSINGSVERMOGEN (SAV)
MEDISCHORGANISCHE PROBLEMEN
ERNSTIGE GEDRAGSPROBLEM EN
PROBLEMEN IN GEZIN EN SOCIALE CONTEXT
en leiden tot: CHRONICITEIT / LANGDURIGE BEHOEFTE AAN ONDERSTEUNING
In de praktijk
• Grote diversiteit in problematiek!!! • • • • • • • • •
Taal- en begripszwakte, ook rekenen, geld … Denken situatiegebonden, concreet, hier & nu Laag probleemoplossend vermogen Behoefte aan structuur, herhaling Beperkte aandachtsspanne, impulsiviteit Verhullen, streetwise Behoefte erbij te horen Goedgelovigheid, naïviteit Problemen wb praktische vaardigheden
Van Toorn & Bon (2010): 49 mannen met vermoeden van LVB (rond de 30 jaar) met 3 intelligentie testen getest
Hoogste uitkomst
Range WAIS
GIT
KAIT
WAIS-GIT
-23 tot +19
36x
13x
-
WAIS-KAIT
-14 tot +25
43x
-
6x
GIT-KAIT
-30 tot +30
-
36x
13x
Misschien beter: kijken naar hulpbehoefte… Nadruk niet op wat ze niet kunnen maar nadruk op wat familie, vrienden, reguliere en specialistische professionals moeten doen om een zo geïntegreerd mogelijk leven mogelijk te maken
Relatie tussen ondersteuningsbehoefte en intelligentie (Buntinx , Maes, Claes & Curfs, 2010)
“There is no investigator who denies the fearful role of mental deficiency in the production of vice, crime and delinquency…not all criminals are feeble minded but all feeble minded are at least potential criminals.”
Lewis Madison Terman (1911) 9
:
Gemiddeld IQ populatie Gemiddeld IQ delinquente populatie Gemiddeld IQ populatie zwaardere delinquenten
NB: meeste onderzoek IQ>85!
SES
Verkeerde vrienden Strain
IQ
?
Mindere vaardigheden
Criminaliteit Gebrekkige rationaliteit
Beschermende omgeving
Bindingen Zelfcontrole
RELATIE ≠ LINEAIR
Algemene criminogene risico factoren & Bonta, 2010)
• • • • • • • •
Antisociaal gedrag in verleden Antisociaal persoonlijkheidspatroon Antisociale cognities Antisociale contacten Family/huwelijksomstandigheden School/werk Vrije tijd/recreatie Middelen misbruik
(Andrews
:
Het is verbazingwekkend hoe weinig delicten [mensen met een verstandelijke beperking] plegen gezien de aard en kenmerken van hun individuele en sociale omstandigheden.
Prof. Tony Holland, 2004
Theorie:
19%
LVB ≠ IQ<85
0% 8%
32% 11%
1%
49%
In NL: 7%
Internationale studies in detentie
PIJ SOV ISD TBS
LVB
Geen betrouwbare gegevens over reguliere detentie of andere plekken in strafrechtsketen:
Top 600: cijfers “Top-600 criminelen vaak zwakbegaafd” Veertig procent van de Top 600 van gewelddadige criminele jongeren die het Amsterdamse stadsbestuur van straat wil halen, is zwakbegaafd. Zij zullen door hun complexe problemen nooit normaal functioneren zelfs als ze dat zouden willen. Dat is het beeld na het eerste halfjaar van het project, waarvoor de gemeente, politie, justitie, GGD en dertig andere instanties twee jaar hebben uitgetrokken.
“Bijna helft criminele jeugd zwakbegaafd”
“TUIGTOREN VOOR ZWARE JONGENS” Onderzoek heeft uitgewezen dat van deze doelgroep, in de leeftijd 17 tot 27 jaar, zo n zestig procent licht verstandelijk gehandicapt is.
Zelfde scala delicten
Iets meer inbraak, brand, zeden
Minder zware criminaliteit
(P.S.: witte boorden criminaliteit wordt doorgaans niet meegenomen in onderzoek naar crimineel gedrag)
Problemen binnen de justitiële keten LVB heeft mogelijk gevolgen voor • • • • • • • • • •
Interpretaties van gedrag LVB’ers door politie Begrip LVB’ers van terminologie / proces / rechten Positieve / negatieve antwoordtendensen Gebrekkig geheugen Omgang met advocaten, rechter, PIW’ers, medegedetineerden, reclassering… Begrip en navolging van regels Aanpassing aan omgeving/regime Diagnose Behandeling Begeleiding na ‘ontslag’, re-integratie
Voor de geïnteresseerde lezer: “Een dergelijk belangrijk naslagwerk, waarin alle kennis over dit onderwerp bijeen is gebracht, was er nog niet. [..] Ik hoop [..] dat alle professionals in de strafrechtketen die met licht verstandelijk beperkten te maken krijgen, dit boek gaan gebruiken! Ook de verschillende opleidingen voor professionals in de strafrechtketen kunnen met dit boek heel goed hun voordeel doen. Ik zie "Beperkt in de keten" dan ook als een belangrijk nieuw en stimulerend hulpmiddel, op weg naar een gespecialiseerde keten voor de groep licht verstandelijk beperkten.” Ivo Opstelten, Minister van Veiligheid en Justitie
Intermezzo: LVB en : slachtofferschap Groter risico op slachtofferschap
Overlap daderschap slachtofferschap
kleinere kans op toegang tot de strafrechtsketen Kleinere kans op effectueren van rechten
“Men kan er voor kiezen om kenmerken in kaart te brengen die weliswaar geen voorspellers zijn van crimineel gedrag, maar die wel relevant zijn voor de dienstverlening” Responsiviteitsbeginsel = Een van de voorwaarden voor een effectieve aanpak van crimineel gedrag Vereist dat de stijl en modus van de dienstverlening wordt aangepast aan de context en de relevante kenmerken van de individuele cliënt
Richtlijn Effectieve Interventies LVB (Landelijk Kenniscentrum LVG, 2011)
• • • • • •
Uitgebreidere diagnostiek Afstemmen van de communicatie Concreet maken van de oefenstof Voorstructureren en vereenvoudigen Netwerk en generalisatie Veilige en positieve leeromgeving
• Niet alleen ‘wat werkt’ maar ook ‘wie werkt’ (Andrews & Bonta, 2014)
A professionals guide to succes • • • • • • • • • • 22
Moeite met prioriteren Trager Kleiner werkgeheugen Moeite met verbale input Inhibitieproblemen Negatieve interpretatie sociale informatie Overschatten mogelijkheden Negatief zelfbeeld Moeite met zelfregulering Moeite met generalisatie
(Xavier Moonen)
Maak samen keuzes Neem meer tijd Doe minder Laat meer zien Hele kleine stappen Leg uit, bespreek, geef aanwijzingen Vraag om het te laten zien Beloon en stimuleer Begrens Oefen heel veel en betrek het sociale netwerk
Tips voor herkenning (Roos, 2014)
:
Taal, begrip en communicatie Niet begrijpen van ingewikkelde woorden of abstracte begrippen. Verkeerd gebruik van uitdrukkingen, spreekwoorden of gezegdes (letterlijk nemen). Niet begrijpen van cynisme of humor, grapjes van kinderlijk niveau. Opvallende fouten in het taalgebruik waaruit blijkt dat men niet precies begrijpt wat de woorden eigenlijk betekenen. Overmatig gebruik van clichés. Niet kunnen terug vertellen wat net is uitgelegd of dat alleen in precies dezelfde bewoordingen kunnen doen. De plank veelvuldig misslaan. Het duurt het wat langer dan normaal voordat men reageert op vragen. Steeds dezelfde vragen stellen of zichzelf steeds herhalen. Geen structuur in een verhaal, breedsprakigheid of juist niet. Verzanden in (onbelangrijke) details. Verwarring over data, tijden en/of chronologie. Inconsistente informatie over gebeurtenissen en/of het verleden. Moeite met oorzaak-gevolg verbanden. Gedrag: Moeite met klokkijken, lezen of schrijven. Of dit omzeilen. Eenvoudige rekensommen lukken niet en vermenigvuldigen en delen is vaak te moeilijk. Wisselgeld in winkels kan men niet volgen. Moeite met concentreren, moeilijk leren binnen school en daar buiten. Foutief hanteren van sociale omgangsregels. Kinderlijke belevingswereld (hobby’s, televisieprogramma’s). Moeite hebben om meerdere dingen tegelijk te doen. Weinig tot geen zelfreflectie en slecht inzicht in de consequenties van handelen. Externaliseren: schuld van wat er mis gaat buiten zichzelf leggen. Voorkeur voor repeterende zaken, veilige en herkenbare dagelijkse dingen. Afhankelijkheid van anderen, distantieloosheid, kopiëren van gedrag.
Emotioneel: Veel stress. Faalangst, negatief over zichzelf denken. Impulsief gedrag: eerst doen dan pas denken. Ongeremdheid in emoties, weinig rekening houden met mate van gepastheid in de situatie. Sociaal: Beperkt sociaal netwerk; weinig vrienden en beperkt contact met leeftijdsgenoten. Niet onthouden of begrijpen van (impliciete) sociale regels waardoor ongepast gedrag. Foutief hanteren van sociale omgangsregels (wijze van begroeten, koffie aanbieden, rekening kunnen houden met anderen). Kopiëren van het gedrag van anderen. Distantieloosheid (op ongepaste momenten). Context: Speciaal of praktijkgericht onderwijs gevolgd op (Z)MLK niveau. Soms regelmatig van school gewisseld, vervolgonderwijs niet afgemaakt of doublures. Ongunstige maatschappelijke omstandigheden. Afhankelijk van ondersteuning door anderen.
Audio fragment 3: de straatdokter over het belang van herkenning
! Diagnose is tijdrovend ! “Professional judgement” leidt vaak tot onderschatting problematiek ! Richtlijnen ‘De Borg’: niet objectief ! Buitenlandse screeners (HASI, LIPS, LDSQ) = IQ<70
Hendrien Kaal – Hogeschool Leiden
Grote batterij met verschillende items
300+ respondenten: LVB en nietLVB
Henk Nijman - Altrecht Xavier Moonen – UvA
Welke subset geeft beste voorspelling van IQ < 85?
Doel: Eenvoudige, voldoende accurate inschatting van LVB, geschikt voor gesloten setting, 10-15 minuten.
Audio fragment 4: afname van SCIL items bij LEO
% correct
14 items:
% hetzelfde
100% 90% 80% 70% 60% 50%
40% 30% 20% 10% 0% LVB
normaalbegaafd
Test-hertest
SCIL 14-17: vorig jaar uitgekomen!
Pilot DJI • Limburg (PIW’ers)
• 162 benaderd, 85 meegedaan (53%) • 42% resp. vermoedelijk IQ<85
• Rotterdam (MMD’ers) • 112 benaderd, 38 meegedaan (34%) • 37% resp. vermoedelijk IQ<85 • Dordrecht (PIW’ers) • 56 benaderd, 37 meegedaan (66%) • 32% resp. vermoedelijk IQ<85
Maar….
• •
• • •
• •
De SCIL is uitdrukkelijk bedoeld om snel te kunnen screenen Het instrument geeft een betrouwbare en valide indicatie, waarbij de zekerheid dat er sprake is van een LVB toeneemt naarmate de totaalscore op de SCIL lager is. De SCIL is echter geen instrument waarmee een LVB met zekerheid kan worden vastgesteld. Aanvullend diagnostisch onderzoek dient te worden gedaan om meer gefundeerde uitspraken te kunnen doen De te testen persoon moet de Nederlandse taal voldoende beheersen Afname hoeft niet door testpsychologen, maar vergt wel voorbereiding Afname alleen bij twijfelgevallen? Liever niet! Audio fragment 5: Na de afname van de SCIL…
[email protected]
http://www.hsleiden.nl/licht-verstandelijke-beperking-en-jeugdcriminaliteit
