AGENDAPUNT
NR:
2008.0.094.249
Concernstaf Bureau Gemeentesecretaris
21 oktober 2008
1 van 20
Collegenota Aan burgemeester en wethouders Datum Documentnummer
2008.0.094.249
Zaaknummer
2008-10-01507
Datum
08-10-2008
Vertrouwelijk
nee
Dienst
Stadsontwikkeling
In DT
Nee
Ambtenaar
Esther Ruiten/ Erwin Udo
In college
ja
28-10-2008
Telefoonnummer
4575/5092
Voorstel in raadscommissie
Ja
10-11-2008
Onderwerp
Regionaal behoeftenonderzoek expats “Feeling at Home”
Voorstel in raad
Nee
Genoemde data fataal
Nee
Portefeuillehouder Weeda
Beslispunten De raadscommissie CEESS met bijgaande brief informeren over de resultaten en bevindingen van het regionaal behoeftenonderzoek onder expats zoals neergelegd in het rapport “Feeling at Home” en de vervolgstappen die naar aanleiding hiervan door de gemeente Arnhem zelf én gezamenlijk met de gemeente Nijmegen en de Stadsregio Arnhem Nijmegen worden gezet.
Korte toelichting / samenvatting De gemeenten Arnhem en Nijmegen en de stadsregio Arnhem Nijmegen zijn partner van het B4YOUregioarrangement. In B4YOU hebben 21 partners uit het bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en de overheid de krachten gebundeld en gericht op de bevordering van de in- en uitstroom van studenten in bètatechnische opleidingen in de regio en het geven van een impuls aan de regionale kenniseconomie. In mei 2008 is dit regioarrangement - middels de ondertekening van een convenant tussen alle partners - van start gegaan. De gezamenlijke overheden werken aan één van de 5 sporen van B4You, namelijk het realiseren van een aantrekkelijk (internationaal) vestigingsklimaat voor (bètatechnische) bedrijven, instellingen en hun medewerkers. Omdat het voor veel bedrijven steeds belangrijker wordt om expats (internationale kenniswerkers met hoger of wetenschappelijk diploma) aan te trekken, is gezamenlijk besloten een groot regionaal behoefteonderzoek onder expats te houden om inzicht te krijgen in de behoeften van expats én hun werkgevers vóór en tijdens hun komst naar onze regio. Het onderzoek is niet alleen op de bètatechnische bedrijven gericht, maar op alle bedrijven en (kennis)instellingen in de regio met expats in dienst. Het onderzoek is uitgevoerd door het bureau Research voor Beleid.
2 van 20
1
Te kopiëren stukken voor het college
Ter inzage te leggen stukken voor het college
samenvatting rapport "Feeling at Home"
rapport "Feeling at Home"
Te kopiëren stukken voor raadscommissie of gemeenteraad:
Ter inzage te leggen stukken voor raadscommissie of gemeenteraad: samenvatting rapport "Feeling at Home" rapport "Feeling at Home"
3 van 20
2
Toelichting op het voorstel 1. Aanleiding / Probleemstelling Het regioarrangement B4You en het convenant tussen de 21 partners uit het bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en de overheid is in april jongstleden ter instemming aan u voorgelegd. Het regionaal behoefteonderzoek onder expats is één van de acties die de gezamenlijke overheden in dit kader oppakken. Kortheidshalve wordt verwezen naar de brief aan de raadscommissie. 2. Doel Kortheidshalve wordt verwezen naar de brief aan de raadscommissie. 3. Argumenten Kortheidshalve wordt verwezen naar de brief aan de raadscommissie. 4. Financiën Het behoeftenonderzoek is reeds uitgevoerd. Voor vervolgacties is nog ca € 50.000,-- beschikbaar vanuit provinciale middelen (van in totaal 1 ton). Daarnaast worden door de gezamenlijke overheden eigen middelen (beperkt) en uren ingezet. Acties voor de gemeente Arnhem liggen m.n. in het verschiet op het terrein van expatbeleid, verbetering van de gemeentelijke dienstverlening en versterking c.q. verbetering van de Arnhem International School (AIS). Opgave daarbij is om – naast activiteiten die passen binnen reguliere financiering – actief samen met partners te zoeken naar mogelijkheden voor andere financiering (provincie, rijk, EU, bedrijfsleven, kennisinstellingen). Dit laatste geldt met nadruk voor verbetering van de Arnhem International School. Hiervoor liggen geen middelen op de plank. Dit is reeds aangegeven bij de behandeling van het regioarrangement en convenant in uw college in april jongstleden. Het wordt zoeken naar andere mogelijkheden van financiering, m.n. bij onze partners zoals provincie, rijk, EU, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Bij het Innovatieplatform ontstaan in dit kader wellicht mogelijkheden. Begin oktober jongstleden heeft minister president Balkenende de veranderagenda van de Nederlandse economie gepresenteerd. Daarop staan 10 actiepunten. Één van de actiepunten is versterking van het internationaal onderwijs. Voor internationale ondernemers, captains of industry en topwetenschappers is het internationale onderwijs een belangrijke overweging en voorwaarde om zich in Nederland te vestigen. Het Innovatieplatform wil dat het internationaal primair en secundair onderwijs in Nederland in 2015 tot de top in de wereld behoord. Het is een nadere verkenning waard wat dit kan betekenen voor de AIS (commitment, steun, etc.). Er is inmiddels contact gelegd met het Innovatieplatform om ons te voorzien van meer informatie. 5. Risico’s Aanvullende financiering is nodig voor de uitvoering van activiteiten, m.n. waar het gaat om verbetering van de AIS (zie 4.). 6. Uitvoering en evaluatie Kortheidshalve wordt verwezen naar de brief aan de raadscommissie.
4 van 20
3
Communicatieparagraaf Welke in- en externe doelgroepen worden over het besluit geïnformeerd? De resultaten van het behoeftenonderzoek zijn besproken met Nijmegen en Stadsregio. Ook zijn gezamenlijk vervolgstappen gepland. Tijdens een regionale bijeenkomst voor expats op 1 oktober jongstleden zijn de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. Destijds is ook een persbericht uitgegaan. Het rapport plus een Nederlandse samenvatting staat op de gemeentelijke website. Heeft er al communicatie plaatsgevonden? Ja, zie hiervoor. Hoe wordt het voorstel openbaar gemaakt aan de pers? Er is op 30 september jl. reeds een gezamenlijk persbericht verstuurd. Openbaar making via regulier persgesprek? Er is een regulier persgesprek. Is er een communicatieplan over dit onderwerp? Er is geen communicatieplan .
5 van 20
4
Feeling at home? Facilitating expats in the process of settling, working and living in the City Region Arnhem Nijmegen A study on the composition, perceptions and needs of expats and their employers Samenvatting
This study was assigned by City Region Arnhem Nijmegen in cooperation with the Municipality of Arnhem and the Municipality of Nijmegen drs. B.J. Buiskool drs. L. Boer Project number: B3459 Zoetermeer, September 19, 2008
6 van 20
De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
7 van 20
Samenvatting
Dit onderzoek, in opdracht van Stadsregio Arnhem Nijmegen, Gemeente Arnhem en Gemeente Nijmegen, heeft beoogd de verwachtingen en percepties van expats in de regio te peilen en nieuwe manieren te verkennen om aan hun behoeften tegemoet te komen. Daarmee dient dit onderzoek als basis voor nieuw beleid. Schatting van het aantal expats werkzaam in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Om een beeld te verkrijgen van het totaal aantal werkzame expats in de Stadsregio Arnhem Nijmegen, is een internetonderzoek gehouden onder 58 organisaties waar, naar verwachting, de meeste expats werkzaam zijn. Van deze 58 organisaties gaven er 44 informatie over het aantal werkzame expats (respons van 76%). Deze studie kan in principe alleen betrouwbare uitspraken doen over het aantal expats die voor deze 44 organisaties werken en niet over het totaal aantal expats in de Stadsregio. Om een (ruwe) schatting te kunnen maken van het totaal aantal expats, is het aantal expats werkzaam bij de 44 responderende organisaties vermenigvuldigd met 1.25. Die factor is gebaseerd op de aanname dat de steekproef 80% van de expats omvat. Op grond van deze aanname werken er (in 2008) ongeveer 1.650 expats in de Stadsregio (Arnhem: 150 expats; Nijmegen: 850 expats; rest van de Stadsregio, inclusief Boxmeer, Oss en Wageningen: 600 expats). Naar schatting neemt dit aantal toe met 33% naar 2.200 in 2013. Daarmee neemt het belang toe van beleid specifiek gericht op deze groep. Achtergrond en kenmerken van expats Een meerderheid (ongeveer 60%) van de expats is man. In de private sector zijn relatief veel mannen (70%) werkzaam. Bij expats werkzaam voor de universiteit is de verdeling praktisch gelijk (50%). De expats zijn relatief jong, met name op de universiteit. De helft van alle expats is jonger dan 40 jaar. Een kwart is tussen de veertig en vijftig jaar. Van een kwart van de expats zijn partner en kinderen naar Nederland overgekomen. In nog eens een vijfde van de gevallen ging het alleen om de partner. Het laten overkomen van alleen de kinderen komt nauwelijks voor. Twee van de drie expats in de private sector hebben kinderen, en één op de vijf expats die werkzaam zijn op de universiteit. De meeste expats (ongeveer 81%) hebben ten minste een Mastertitel. Op de universiteit ligt het opleidingsniveau van de expats hoger dan in de private sector. Mobiliteitspatroon van expats in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Twee van de drie expats zijn in de Stadsregio gaan werken omdat zij dit als een carrièrekans beschouwen. Een derde heeft aangegeven dat het aantrekkelijke wetenschappelijke klimaat de reden was zich in de regio te vestigen. Bijna een vijfde van hen zegt dat de studie de reden was. Andere genoemde redenen, genoemd door een tiende van de expats, zijn: het sociale, economische, politieke en culturele klimaat in Nederland; een kans om internationale ervaring op te doen; “gedwongen” mobiliteit door de werkgever; de regio als woon- en leefomgeving; de aanwezigheid van familie en/of vrienden in de regio. De cijfers laten zien dat de meeste informatie is uitgewisseld tijdens informele contacten tussen collega’s, academici en vrienden/kennissen. Ongeveer de helft van de expats heeft academische of professionele contacten gebruikt om informatie over hun huidige baan te krijgen. Internet (vacaturesites en bedrijfspagina’s) is door tweevijfde genoemd, een derde heeft informele persoonlijke contacten gebruikt.
8 van 20
3
Bijna de helft van de expats is na 2006 naar Nederland gekomen. Ongeveer 16% kwam al voor het jaar 2000. Een vijfde verwacht korter dan twee jaar in Nederland te blijven. Een derde denkt aan een periode tussen twee en vijf jaar, terwijl ongeveer 13% tussen de vijf en tien jaar wil blijven. Ongeveer 16% noemt een periode langer dan tien jaar. Eén op de vijf heeft geen idee. Faciliteiten voor expats in de Stadsregio Arnhem Nijmegen De lokale autoriteiten bieden allerlei informatie aan over wonen, werken en leven. Nijmegen is op dit moment het beste toegerust met een Engelstalige website, een Hospitality Centre en een Meeting Point. Arnhem heeft recentelijk een Engelstalige website voor expats gelanceerd. Arnhem en Nijmegen werken samen met de Stadsregio om nieuw beleid te ontwikkelen en (eventueel) de faciliteiten voor expats uit te breiden. Los van de herplaatsingsbureaus die assisteren bij wonen, werken en leven, bieden particuliere initiatieven vooral hulp bij en informatie over zowel kinderopvang en onderwijs, als sociale activiteiten en vrije tijd. De International School in Arnhem is de enige internationale school in de regio. De Radboud Universiteit biedt bezoekende studenten accommodatie aan. Op regioniveau faciliteren o.a. de Foreign Exchange, de International School in Arnhem en de Internationale Ouderraad van AIS sociale activiteiten voor expats. In Nijmegen bestaat een lokale Amerikaanse Meetup Group. Vestiging in de Stadsregio Arnhem Nijmegen De meeste expats vinden dat hun werkgever voldoende ondersteuning heeft geboden wat betreft visas, werkvergunningen en verzekeringen op het gebied van ziektekosten en sociale premies (zoals pensioenopbouw). De expats zijn iets minder positief over de ondersteuning door hun werkgever op een meer persoonlijke niveau (wonen en leven). Een kwart van de expats is tijdens de verhuizing naar de Stadsregio ondersteund door een herplaatsingsbureau. Tussen werknemers van bedrijven en de universiteit bestaat een groot verschil. Waar de helft van de expats in dienst van bedrijven ondersteund is door een dergelijk bureau, kwam dit bij werknemers van de universiteit vrijwel niet voor. Een op de drie expats heeft naar eigen zeggen ontoereikende tot zeer ontoereikende informatie gekregen over officiële procedures. Een even grote groep vindt de informatie juist goed toereikend tot zeer goed toereikend. Over het algemeen is de meerderheid tevreden over gemeentelijke diensten. Werken in de Stadsregio Arnhem Nijmegen De meeste expats (79%) zijn sinds hun aankomst in Nederland niet van baan gewisseld. De helft van de werknemers werkt op tijdelijke basis, de andere helft heeft een vast contract. Werknemers in dienst van de universiteit hebben vaker een tijdelijk contract. Voor beleidsmakers is het nuttig de professionele condities in kaart te brengen die de komende jaren verbeterd, uitgebreid, behouden of gemonitord dienen te worden om de regio aantrekkelijk te houden voor expats. Door het belang te combineren met de mate van tevredenheid, kunnen prioriteiten worden benoemd. De onderstaande figuur laat zien dat de tevredenheid op vrijwel alle aspecten achterblijft bij het belang dat men aan die aspecten hecht. Met name carrièrekansen zijn vatbaar voor verbetering. Tegelijk is het nuttig te bekijken hoe het wetenschappelijk klimaat en kwaliteit/inhoud van het werk verder zijn te verbeteren. Het internationale bedrijfsklimaat en (primaire en secundaire) arbeidsvoorwaarden zijn onderwerp van monitoring.
9 van 20
4
Dat expats minder tevreden zijn met carrièrekansen, komt overeen met de bevindingen uit ander onderzoek over dit onderwerp. Omdat minder grote bedrijven zich vestigen in het Oosten van Nederland, is het carrièreperspectief voor (internationale) kenniswerkers in die regio relatief laag vergeleken bij de Randstad of het buitenland.
Professional conditions in Arnhem Nijmegen Region 90%
85%
Priority IV: Maintain
Priority II: Expand Quality and content of your work
80%
Scientific climate
Satisfaction %
75%
70% Career Opportunities
65%
60%
Primary and secondary package of benefits
55%
International business climate
50%
Priority III: Monitor
Priority I: Improve
45%
40% 50%
55%
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
Importance %
Wonen in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Een derde van de expats woont in een flat, een vijfde in een eengezinswoning. Van de expats in dienst van bedrijven woont 69% in een eengezinswoning. Een derde van de expats in dienst van de universiteit heeft een kamer, een sociale huurwoning of woont in een studentenhuis. Van de expats huurt 67% woonruimte, terwijl 28% eigenaar van een woning is. Voor 60% van de expats kostte het minder dan een half jaar om geschikte woonruimte te vinden, bij 30% rest was dat langer. Ruim de helft is (zeer) ontevreden over de woningprijzen. Bij werknemers aan de universiteit is dit percentage nog hoger (70%). Een deel van de expats is verder ontevreden over het aantal woningen en de diversiteit daarvan (37%), de informatie in het Engels over de woningvoorraad (34%) en de kwaliteit van makelaars (31%) en aangeboden woningen (23%). Over de kwaliteit van hun huidige woning is 60% tevreden. Ook de kwaliteit van de leefomgeving beoordeelt men overwegend (73%) als goed of zeer goed. Scholen in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Bijna de helft van de expats met schoolgaande kinderen stuurt deze naar een Nederlandse basisschool en ongeveer een derde stuurt naar de Arnhem International School (AIS) primary department. Een tiende van de expats heeft kinderen in het Nederlandse voortgezet onderwijs, terwijl vier tiende schoolgaande kinderen heeft op de AIS secondary department. Kinderen in het tertiair onderwijs komen voor bij 6% van de expats. Werknemers van universiteiten sturen hun kinderen nauwelijks naar AIS, terwijl de helft van de werknemers van particuliere bedrijven dat wel doet.
10 van 20
5
Afstand is voor 57% van de expats een belangrijke reden om kinderen niet naar een internationale school te sturen. Het belang van de Nederlandse taal wordt genoemd door 43%. Ook de kosten spelen een rol (26%). Van de expats die hun kinderen wel naar AIS sturen, vindt 51% de kwaliteit van het lesprogramma doorslaggevend en 78% de internationale omgeving. Fysieke nabijheid wordt genoemd door 24%. Ten aanzien van basisschoolonderwijs zijn expats over het algemeen tevreden over de kwaliteit van het lesprogramma, de lerarenstaf, de fysieke nabijheid, veiligheid en de communicatie naar ouders toe. De groep expats met kinderen op de internationale basisschool zijn minder tevreden over de kwaliteit van het gebouw (door 40% onvoldoende beoordeeld), hygiëne (53% onvoldoende) en studiekosten (20% onvoldoende). Ten aanzien van basisschoolonderwijs zijn expats over het algemeen tevreden over de kwaliteit van het lesprogramma, veiligheid en hygiëne. De groep expats met kinderen op een internationale middelbare school zijn minder tevreden over de kwaliteit van het gebouw (door 35% onvoldoende beoordeeld), de lerarenstaf (19% onvoldoende), naschoolse opvang (33% onvoldoende), communicatie (20% onvoldoende) en studiekosten (27% onvoldoende). De AIS heeft de wens om sociale activiteiten uit te breiden en de huisvesting te verbeteren. Arnhem en Nijmegen en andere regionale overheden en partners zijn geinteresseerd en willen in overleg met de AIS over deze ideeen. Vrije tijd in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Expats zijn overwegend tevreden over de mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding, de organisatie en de evenementen in de regio. Onderstaande figuur toont mogelijke prioriteiten voor beleidsmakers. Facilities and services in the Arnhem Nijmegen Region 90% Natural environment 85%
Priority IV: Maintain
80%
Priority II: Expand Shopping facilities
75% Non-organised sports activities
Satisfaction %
Pubs/nightlife/restaurants
Cinema
70%
Library
Amusement parks and play areas
65%
Festivals/events
Museum 60%
Theatre
55%
Classical concerts
Organised sports activities
Popular concerts/ (pop, rock, jazz)
50%
45%
Priority III: Monitor
Priority I: Improve
Religious services (e.g. churches, mosque)
40% 50%
55%
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
Importance %
De figuur laat zien dat de natuurlijke omgeving, bibliotheek, bioscoop, al dan niet georganiseerde sportmogelijkheden, festivals en evenementen als erg belangrijk worden beschouwd voor de aantrekkelijkheid van de regio voor expats. Musea, pretparken, speelvelden, winkelcentra en populaire concerten werden iets minder belangrijk gevonden. De figuur laat zien dat geen van de aspecten direct verbetering behoeft. Wel kan (nog) meer nadruk worden gelegd op de natuurlijke omgeving om de regio verder te promoten.
11 van 20
6
Het is belangrijk de winkelmogelijkheden op hetzelfde niveau te handhaven. Omdat de tevredenheid met de huidige voorzieningen groter is dan het toegekende belang, is uitbreiding niet nodig. Van de andere aspecten is het zaak in de gaten te houden of de tevredenheid niet zakt. Speciale aandacht is nodig voor religie, klassieke en populaire concerten, theater, musea, speelvelden, georganiseerde sport, festivals en evenementen en de bibliotheek, omdat er een gat van 5% tot 15% zit tussen de mate van tevredenheid en de mate van belang. De meest gebruikte bron om informatie te vinden over vrijetijdsbesteding is het internet (19%), op ruime afstand gevolgd door persoonlijke contacten (57%). Kranten, folders en e-mail/digitale nieuwsbrieven worden gebruikt door 20% tot 40% van de expats. Bijna een vijfde gebruikt internet op het werk en gebruikt lokale televisie. Sociale contacten in de Stadsregio Arnhem Nijmegen Expats beoordelen hun sociale contacten op het werk en met andere kenniswerkers overwegend (70%) als goed tot zeer goed. Tussen werknemers op universiteiten en in het bedrijfsleven zit geen verschil. Ongeveer de helft van de expats is tevens positief over hun sociale contacten binnen religieuze organisaties, clubs/verenigingen, buurt, met mensen uit de regio, en personen met wie alleen oppervlakkig contact bestaat (zoals winkeliers). Daar staat tegenover dat één op de vijf expats deze contacten juist als onvoldoende bestempeld. De meerderheid (60%) vindt de vriendelijkheid van de lokale bevolking goed tot zeer goed. Nog geen 10% vindt de mate van vriendelijkheid onder de maat. Een aantal expats heeft opmerkingen gemaakt over het gebrek aan openheid en acceptatie van vreemdelingen in de maatschappij. Andere studies laten zien dat expats goed zijn te spreken over de omgang met Nederlanders in de dagelijkse omgang. Zij ervaren echter wel problemen om meer dan oppervlakkig contact met ze te krijgen. Andere vormen van dienstverlening in de regio De meeste expats zijn tevreden met de verkeersinfrastructuur, het openbaar vervoer en de internationale verbindingsmogelijkheden in de regio. Ongeveer een vijfde van de respondenten is ontevreden over de aansluiting op internationaal vervoer, een tiende over de verkeersinfrastructuur en eveneens een tiende is niet tevreden met het openbaar vervoer. De meningen van expats over gezondheidszorg en medische verzekeringen lopen uiteen. Eén op de drie is tevreden en één op de vijf is ontevreden. Bijna 40% van de expats beoordeelt de kwaliteit van medische diensten goed tot zeer goed, terwijl een kwart ontevreden is. De meeste klachten houden verband met de lange wachtlijsten en de inflexibiliteit van verzekeringen/verzekeringsmaatschappijen. Expats zijn overwegend tevreden over de aanbieders van financiële diensten. De helft beoordeelt die diensten als goed tot zeer goed. Mening van werkgevers over het aantrekken en inbedden van expats Ongeveer 38% van de werkgevers heeft geen moeite met het aantrekken van expats tegenover 14% die het wel moeilijk vindt. De rest zit daar tussenin. Om expats aan te trekken gebruiken werkgevers zeer uiteenlopende instrumenten. Het meest populair zijn het eigen netwerk binnen de universitaire wereld of het bedrijfsleven (67%) en advertenties (62%), gevolgd door mobiliteit binnen het eigen bedrijf (43%). Ook zijn er bedrijven die premies uitloven voor het werven van nieuwe werknemers (38%). Het minst gebruikt zijn buitenlandse intermediairs (10%). Meer dan 80% van de werkgevers voelt zich verantwoordelijk voor het bieden van voldoende ondersteuning aan expats en investeert daar ook in.
12 van 20
7
De meeste werkgevers bieden ondersteuning bij een verhuizing naar de Stadsregio. Zo ondersteunen zij de werknemer bij vergunningen op het gebied van wonen en werken en andere administratieve zaken die met de lokale autoriteiten geregeld moeten worden. Afgezien van het vinden van een huis en kinderopvang, biedt tweederde van de bedrijven zelf de ondersteuning. Het inhuren van externe partijen (zoals een verhuisbedrijf, makelaar, notaris) gebeurt vooral bij de verhuizing zelf, het vinden van woonruimte en het afwikkelen van financiële zaken. Het meest tevreden zijn werkgevers over het wetenschappelijk klimaat in de Stadsregio, gevolgd door het aanbod van (primair en secundair) onderwijs en daarnaast culturele activiteiten. Minder tevreden zijn ze met het woningaanbod, publieke dienstverlening en het internationale investeringsklimaat. De kwaliteit van de woonomgeving scoort het laagst; een derde noemt het (zeer) onvoldoende, 57% gemiddeld, 10% goed. De publieke dienstverlening scoort 19% onvoldoende, 43% gemiddeld en 29% goed. Discussie Een interessante vraag voor beleidsmakers is hoe de uitkomsten van dit onderzoek zijn te interpreteren. Doet de Stadsregio het goed of zijn de uitkomsten teleurstellend? Op welke terreinen moet de regio progressie boeken om aantrekkelijk te blijven voor expats? Idealiter zouden deze uitkomsten in een benchmark moeten worden vergeleken met onderzoeken in andere, concurrerende regio’s binnen en buiten Nederland. Deze studie noemt een aantal faciliteiten, activiteiten en vormen van dienstverlening gericht op de vestiging, het werk en leven van expats in de Stadsregio die kunnen worden verbeterd. Sommige knelpunten zijn alleen op de lange termijn oplosbaar, omdat hiervoor concrete aanpassingen van beleid of duurzame investeringen nodig zijn (bijvoorbeeld huizenaanbod). Voor lange termijn verbeteringen is het nodig dat de lokale overheden eerst hun prioriteiten bepalen. Uit het internetonderzoek en de suggesties voor verbeteringen van expats en hun werkgevers, komen wel een aantal korte termijn oplossingen naar voren, die tegen relatief lage kosten kunnen worden gerealiseerd. Het gaat met name om verbeteringen in communicatie en informatievoorziening richting expats. De verantwoordelijkheid voor deze verbeteringen ligt bij verschillende actoren (lokale overheden, werkgevers, AIS, makelaars en woningbouwverenigingen, head hunters en uitzendbureaus). Bij het formuleren van gericht beleid is het onderscheid van belang tussen expats die werken in het bedrijfsleven en voor de universiteit. Deze groepen verschillen van elkaar zowel in samenstelling als percepties en verwachtingen. Voor het maken van effectief beleid is het raadzaam om doelen te stellen en deze te monitoren. Monitoring van de groep expats in de Stadsregio maakt het mogelijk om beleidsmaatregelen te evalueren. Deze studie naar de behoeften en wensen van expats is een eerste stap. Het herhalen van dergelijke metingen in de toekomst verschaft beleidsmakers meer gedetailleerde informatie over de effectiviteit en efficiëntie van het beleid.
13 van 20
8
Research voor Beleid Bredewater 26 Postbus 602 2700 MG Zoetermeer tel: 079 32 22 222 fax: 079 32 22 212 e-mail:
[email protected] www.research.nl
14 van 20
9
De voorzitter van de gemeenteraad t.b.v. behandeling in de raadscommissie CEESS
Datum
: 28 oktober 2008
Uw kenmerk
: REW/EZ
Ons kenmerk
: 2008.
Zaaknummer
: 2008-10-
Contactpersoon : Esther Ruiten Doorkiesnr.
Onderwerp:
: 026 377 45 75
Regionaal behoeftenonderzoek expats “Feeling at Home”
Geachte voorzitter, Wij stellen u voor kennis te nemen van ons besluit van 28 oktober 2008 ten aanzien van de resultaten en bevindingen van het regionaal behoeftenonderzoek onder expats zoals neergelegd in het rapport “Feeling at Home” en de vervolgstappen die naar aanleiding hiervan door de gemeente Arnhem zelf én gezamenlijk met de gemeente Nijmegen en de Stadsregio Arnhem Nijmegen worden gezet. Aanleiding / Probleemstelling De gemeenten Arnhem en Nijmegen en de stadsregio Arnhem Nijmegen zijn partner van het B4YOUregioarrangement. In B4YOU hebben 21 partners uit het bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en de overheid de krachten gebundeld en gericht op de bevordering van de inen uitstroom van studenten in bètatechnische opleidingen in de regio en het geven van een impuls aan de regionale kenniseconomie. In mei 2008 is dit regioarrangement - middels de ondertekening van een convenant tussen alle partners - van start gegaan. U bent hierover destijds geïnformeerd. De gezamenlijke overheden werken aan één van de 5 sporen van B4You, namelijk het realiseren van een aantrekkelijk (internationaal) vestigingsklimaat voor (bètatechnische) bedrijven, instellingen en hun medewerkers. Doel Daar het voor veel bedrijven steeds belangrijker wordt om expats (internationale kenniswerkers met hoger of wetenschappelijk diploma) aan te trekken, is gezamenlijk met Nijmegen en de stadsregio besloten een groot regionaal behoefteonderzoek onder expats te houden. Doel hiervan is inzicht te verkrijgen in de behoeften van expats én hun werkgevers vóór en tijdens hun komst naar onze regio. Het onderzoek is niet alleen op de bètatechnische bedrijven gericht, maar op alle bedrijven en (kennis)instellingen in de regio met expats in dienst. Het onderzoek is uitgevoerd door het bureau Research voor Beleid.
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected] M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
15 van 20
DIENST STADSONTWIKKELING
Ons kenmerk: 2008.0.0 Pagina: 2
Argumenten Hier wordt kort ingegaan op de meest opvallende onderzoeksresultaten. De samenvatting van het rapport is voor u ter inzage gelegd, evenals het totale rapport. Hieronder worden die punten uit het rapport beschreven, die om actie van de lokale en regionale overheden vragen1. Aantal expats en hun kenmerken • Van de 58 benaderde bedrijven hebben er 44 informatie verstrekt over het aantal expats in dienst (respons 76%). Op basis hiervan is een ruwe schatting gemaakt van het aantal expats dat in de ruime stadsregio werkt in 2008:
Geschat aantal werkzame expats •
•
• •
•
Arnhem 150
Nijmegen 850
Rest regio2 600
totaal 16503
Het aantal expats in de regio zal groeien van 1650 (2008) naar 2200 (2013). Dit is een groei van 33% in vijf jaar. Ook de afgelopen vijf jaar is het aantal met 33% gegroeid (2003 – 2008). Gezien de te verwachten tekorten aan Nederlandse kenniswerkers, is zelfs te verwachten dat het aantal in 2013 nog groter zal zijn. Er zijn twee groepen expats te onderscheiden die in grote mate verschillen qua samenstelling, verwachtingen en behoeften: de expats werkzaam voor de Radboud Universiteit Nijmegen (50% man en 50% vrouw) en de expats werkzaam voor bedrijven (70% man en 30% vrouw). Meer dan de helft is jonger dan 40 jaar, een kwart is tussen de 40 en 50.
Twee derde van de expats heeft een Europese nationaliteit (25% België, Duitsland en Engeland, rest van Europa 42%) en een vijfde komt uit Azië en Oceanië. Een derde van de expats had geen partner of kinderen bij aankomst in Nederland (grootste deel werkzaam bij universiteit), een vijfde bracht partner en kinderen niet mee. Een kwart bracht partner en kinderen mee en 16% bracht alleen een partner mee. Voor wat betreft het aantal kinderen per expat bestaan er grote verschillen tussen de expats werkzaam in het bedrijfsleven en expats werkzaam aan de universiteit. Twee derde van de expats uit het bedrijfsleven heeft kinderen, terwijl van de expats die bij de universiteit werken slechts een vijfde kinderen heeft. Ook hebben expats uit het bedrijfsleven gemiddeld meer kinderen dan expats van de universiteit.
1
Er wordt niet nader ingegaan op de bevindingen die vragen om nationaal beleid of actie vanuit het bedrijfsleven. Deze worden zo nodig separaat opgepakt na bespreking in de B4You Board. 2 Ook de gemeenten Oss, Boxmeer en Wageningen behoren tot de regio. De meeste expats uit de groep ‘rest regio’ werken in Wageningen. 3 De cijfers zijn afgerond op 50-tallen. Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM16 van 20 Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected] M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
DIENST STADSONTWIKKELING
Ons kenmerk: 2008.0.0 Pagina: 3
•
• •
•
Motivatie voor twee derde van de expats om in de stadsregio te werken zijn de carrièrekansen, voor een derde: het aantrekkelijke wetenschappelijk klimaat, voor een vijfde studie. Andere redenen: sociale, economische, politieke en culturele klimaat in NL, opdoen internationale ervaring, gedwongen verhuizing door werkgever, regio als woonplaats, familie of vrienden in de regio. Voor een kwart van de expats speelde de woon- en leefkwaliteit van de stadsregio mee in de beslissing om hierheen te komen. Voor een derde speelde dit geen rol. De groep expats ‘vernieuwt’ continu: de helft van hen is hier de laatste drie jaar komen werken. 84% tussen 2000 en nu. Een vijfde van de expats denkt minder dan twee jaar in Nederland te werken, een derde tussen twee en vijf jaar, 13 procent tussen vijf en tien jaar, 16 procent langer dan 10 jaar. De helft van de expats heeft een tijdelijk contract, vooral de expats werkzaam bij de universiteit (65%). In de private sector overheerst een vast dienstverband.
Informatievoorziening • Veel expats vragen om meer informatie in het Engels rondom het vestigingsproces in Nederland (bijvoorbeeld een welkomstpakket) en willen ook graag dat websites, formulieren en brochures van de overheid in het engels beschikbaar zijn. • Ook de werkgevers geven aan dat ze graag een apart loket zouden zien waar expats informatie en hulp op allerlei gebieden kunnen vinden. Huisvesting • 60% van de expats vindt binnen zes maanden een geschikte woning, 30 procent na zes maanden. Een tiende heeft nog geen passende accommodatie gevonden op het moment van het onderzoek. Expats van de universiteit doen er gemiddeld langer over om een geschikte woning te vinden. De expats die in Arnhem wonen doen er minder lang over dan de expats die in Nijmegen en de stadsregio wonen. • 63% van de expats woont in Nijmegen, 17% in Arnhem4, 15% in de regio en 5% daarbuiten. Als alleen naar de private sector wordt gekeken is de verdeling: 34% Arnhem, 38% Nijmegen en 24% overig regio. • Meer dan de helft van de expats is ontevreden over de woningprijzen in de stadsregio (zelfs 70% van de expats van de universiteit). Een deel van de expats is ontevreden over het aantal woningen en de diversiteit daarvan (37%), de informatie in het engels over de woningvoorraad (34%) en de kwaliteit van makelaars (31%) en aangeboden woningen (23%). Over de kwaliteit van de huidige woning is 60% tevreden. Onderwijs (AIS) • Figuur 4.14 laat zien dat bijna de helft van de expats die kinderen naar school stuurt, de kinderen naar een Nederlandse basisschool stuurt, terwijl een derde ze naar het basisonderwijs van de 4
Het aantal expats dat in Arnhem woont kan echter hoger worden geschat, omdat het aantal Arnhemse bedrijven dat heft meegewerkt enigszins ondervertegenwoordigd was. Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM17 van 20 Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected]
M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
DIENST STADSONTWIKKELING
Ons kenmerk: 2008.0.0 Pagina: 4
Arnhem International School (AIS) stuurt. 10% van deze groep expats stuurt de kinderen naar een Nederlandse middelbare school, 40% stuurt de kinderen naar de AIS middelbare school. Nagenoeg geen expats die aan de universiteit werken stuurt kinderen naar de AIS. Echter de expats die werken aan de Universiteit zijn veelal jonger dan 30 jaar en hebben (nog) geen kinderen.
•
Onderstaande tabel is gebaseerd op de woonplaats van de expats. Opvallend is dat er vanuit Nijmegen geen kinderen naar de AIS basisschool worden gestuurd. Wel stuurt 12% ze naar de AIS middelbare school. Een groot percentage expats dat in Arnhem woont stuurt de kinderen naar de AIS basisschool en middelbare school. Dit percentage kan echter lager zijn in de werkelijkheid, omdat de groep expats die kinderen naar de AIS stuurt sterker gerepresenteerd was in het onderzoek. Expats uit de rest van de regio sturen kinderen naar zowel Nederlandse scholen als de AIS.
•
Redenen om kinderen niet naar AIS te sturen zijn afstand (57%), Nederlands leren (44%), lesgeld (26%). Redenen om wel naar de AIS te sturen: methode en curriculum programma (51%), internationale omgeving (78%) en geografische nabijheid (24%). De expats met kinderen op de AIS basisschool zijn minder tevreden over de kwaliteit van het gebouw, hygiëne en studiekosten dan expats met kinderen op een Nederlandse basisschool. Ook de expats met kinderen op de AIS middelbare school zijn minder tevreden over de kwaliteit van het gebouw, de lerarenstaf, naschoolse opvang, communicatie en studiekosten dan expats met kinderen op een Nederlandse middelbare school.
•
Financiën Voor het behoeftenonderzoek én vervolgacties is € 100.000,-- beschikbaar vanuit provinciale middelen. Daarnaast worden door de gezamenlijke overheden eigen middelen (beperkt) en uren ingezet. Acties voor de gemeente Arnhem liggen m.n. in het verschiet op het terrein van expatbeleid, verbetering van de gemeentelijke dienstverlening en versterking c.q. verbetering van de Arnhem International School (AIS). Opgave daarbij is om – naast activiteiten die passen binnen reguliere financiering – actief samen met partners te zoeken naar mogelijkheden voor andere financiering (provincie, rijk, EU, bedrijfsleven, kennisinstellingen).
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM18 van 20 Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected] M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
DIENST STADSONTWIKKELING
Ons kenmerk: 2008.0.0 Pagina: 5
Risico’s Aanvullende financiering is nodig voor de uitvoering van activiteiten, m.n. waar het gaat om verbetering van de AIS. Daarbij zal nadrukkelijk moeten worden gekeken naar onze partners (provincie, rijk, EU, bedrijfsleven, kennisinstellingen).
Uitvoering en evaluatie Uit het onderzoek is gebleken dat de groep expats in de stadsregio naar de verwachting van de bedrijven steeds verder zal groeien. Door de verdergaande internationalisering en het mobieler worden van de hoogopgeleide kenniswerkers, is het zaak om de expats optimaal te faciliteren. Des te meer omdat bedrijven tegenwoordig die regio’s opzoeken waar geschikte arbeidsmarkten zijn (en niet meer andersom) en ook omdat de groep expats zich steeds ‘vernieuwt’. Vanuit deze gedachte willen de gemeenten Arnhem en Nijmegen en de Stadsregio met een groep experts (overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen) brainstormen over de vraag wat de ingrediënten zijn voor een aantrekkelijk internationaal vestigingsklimaat. De overheden zullen het flankerend beleid/acties op de volgende thema’s in ieder geval intensiveren na aanleiding van de resultaten van het expat-onderzoek. De Engelstalige informatievoorziening is en wordt door de gemeente Arnhem, gemeente Nijmegen en de stadsregio waar mogelijk verbeterd. De gemeente Nijmegen heeft onlangs al een speciale website voor expats in het leven geroepen. De gemeente Arnhem heeft een uitgebreid Engels- en Duitstalig onderdeel aan de gemeentelijke website toegevoegd (www.arnhem.nl/english en www.arnhem.nl/deutsch: hierop is informatie te vinden voor buitenlandse toeristen, internationale kenniswerkers en het internationale bedrijfsleven). Er is dus al veel verbeterd, maar dit moet ook aan de expats gecommuniceerd worden (vindbaarheid beschikbare Engelstalige informatie vraagt om aandacht). Ook zal de worden bekeken of er specifieke informatie voor expats aan de regionale Cool Region website kan worden toegevoegd (over evenementen bijvoorbeeld). Met het Klant Contact Centrum wordt bekeken hoe de gemeentelijke dienstverlening aan expats kan worden verbeterd. Een aantal acties wordt reeds in gang gezet, zoals: één contactpersoon voor expats, het actief contact leggen met een aantal bedrijven met veel expats in dienst (zonder dat er per se op dat moment een vraag is), Engelstalige welkomsbrief (en voor zover mogelijk welkomspakket) bij inschrijving. De huisvesting voor expats is een vraagstuk voor de lokale overheden. Overigens is dit punt vooral relevant voor de groep expats die is gelieerd aan de universiteit. De gemeente Nijmegen is reeds in gesprek met woningcorporaties over dit onderwerp. De gemeenten Arnhem en Nijmegen zullen dit vraagstuk verder oppakken in samenwerking met de daarvoor benodigde partners.
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM19 van 20 Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected] M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
DIENST STADSONTWIKKELING
Ons kenmerk: 2008.0.0 Pagina: 6
De gemeenten Arnhem en Nijmegen en de stadsregio zijn reeds in overleg getreden met de Arnhem International School (AIS) over de resultaten van het onderzoek. De AIS heeft aan het onderzoek meegewerkt en al aangegeven dat ze haar sociale activiteiten wenst uit te breiden en ook de huisvesting wil verbeteren. De overheden denken samen met de AIS na over mogelijke vervolgstappen naar aanleiding van het onderzoek. Hierbij wordt ook het bedrijfsleven en de kennisinstellingen betrokken.
Hoogachtend het college van burgemeester en wethouders van Arnhem, de secretaris,
de burgemeester,
Voor u ter inzage ligt het rapport “Feeling at Home” evenals de Nederlandse samenvatting hiervan.
Eusebiusbuitensingel 53 • Postbus 99 • 6800 AB ARNHEM20 van 20 Telefoon 026 - 3773333 • Fax 026 - 3773450 • E-mail:
[email protected] M.I.V. 26 MEI 2008 IS HET BEZOEKADRES GEWIJZIGD
DIENST STADSONTWIKKELING
