2012. Platform Bedrijven Kantoren Metropoolregio Amsterdam

1

Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka Voortgangsrapportage 2011/2012

Platform Bedrijven Kantoren Metropoolregio Amsterdam

3

Inhoudsopgave



Voorwoord Arthur van Dijk



Samenvatting

1.

Inleiding

1.1 Context Plabeka 1.2 Leeswijzer

11

5.

Zeehaventerreinen

43

11 11

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Belangrijkste feiten op een rij Masterplan Noordzeekanaalgebied43 Uitgifte zeehaventerreinen Noordzeekanaalgebied 2011 (Plan)aanbod zeehaventerreinen & optimale benutting havengebied Relatie met Uitvoeringsstrategie

43 44 45 46

6.

Herstructurering

49

6.1 6.2 6.3 6.4

Belangrijkste feiten op een rij Herstructurering bedrijventerreinen en zeehaventerreinen Uitvoering herstructurering in MRA Relatie met Uitvoeringsstrategie

49 49 51 53



Bijlagen

60



Definitielijst Toelichting methodiek Formele IBIS kantoorlocaties naar deelregio en gemeente Bedrijventerreinen naar deelregio en gemeente (naar Monitor 2012) Ontwikkelingen kantorenmarkt naar gemeente Plancapaciteit kantoren naar deelregio en terrein (stand 1-1-2012) Plancapaciteit kantoren naar deelregio en terrein (stand 1-1-2012) Overzicht plancapaciteit bedrijventerreinen Transacties en aanbod bedrijfsruimten Herstructurering bedrijventerreinen: overzicht terreinen betrokkenheid PHB Bronvermelding en colofon

60 61 62 63 68 70 72 74 77 78 79

2.

Economie MRA 2011

13

2.1 2.2 2.3 2.4

Belangrijkste feiten op een rij Economische ontwikkeling MRA en Nederland Sectorale ontwikkeling in MRA 2010-2011 Werkgelegenheidsontwikkeling op werklocaties 2005-2011

13 14 15 16

3.

Kantorenmarkt

21

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Belangrijkste feiten op een rij Opname en uitbreidingsvraag 2011 Kantoorgebruik en leegstand Nieuwbouw en transformatie Relatie met Uitvoeringsstrategie

21 22 24 27 28

4.

Bedrijventerreinen

33

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Belangrijkste feiten op een rij Uitgifte bedrijventerreinen 2011 De markt voor bedrijfshuisvesting Situatie op gemengd – plus terreinen Relatie met Uitvoeringsstrategie

33 33 35 38 39

5

Voorwoord

Voor u ligt alweer de vijfde Plabeka monitor. In 2007 hebben wij als bestuurders van de Metropoolregio Amsterdam/Noordvleugel besloten om de afspraken die we in de Uitvoeringsstrategie met elkaar gemaakt hebben jaarlijks te monitoren. Met de monitor houden we een vinger aan de pols en kunnen we, indien nodig, de afspraken actualiseren. Op 23 juni 2011 hebben we een nieuwe Uitvoeringsstrategie vastgesteld, met de titel ‘Snoeien om te kunnen bloeien’. In deze monitor zijn we voor het eerst uitgegaan van de nieuwe behoefteraming die als basis heeft gediend voor de strategie. We kunnen met dit actueel, gedetailleerd en meerjarig inzicht zien hoe onze regio zich – vanuit het perspectief van vestigingslocaties - ruimtelijk-economisch ontwikkelt. Dit is essentieel voor een goed ruimtelijk en economisch beleid. Hetgeen nu ook zijn uitwerking krijgt op gemeentelijk niveau middels kantoren- en bedrijvenstrategieën per gemeente. De jaren 2009, 2010 en 2011 stonden nationaal en internationaal in het teken van de kredietcrisis en de Eurocrisis. Dit laat ook de Metropoolregio Amsterdam niet ongemoeid, al doen we het in vergelijking met andere regio’s nog relatief goed. De monitor laat zien dat we als regio nog steeds een ruime planvoorraad aan werklocaties hebben. De leegstand van kantoren is in 2011 licht gestegen en blijft daarmee zeer hoog. De kantorenvoorraad in de MRA groeit echter nauwelijks meer, doordat aanzienlijke hoeveelheden kantoren worden getransformeerd tot hotels of woningen. In de regio zijn hier mooie voorbeelden van. Op bedrijventerreinen was de uitgifte van nieuwe kavels in 2011 zeer laag, maar het transactievolume van betrokken bestaande bedrijfsruimten groeide wel. Dit duidt op een hogere dynamiek op bestaande dan op nieuwe terreinen en sluit aan bij de doelstelling van Plabeka om bestaande werklocaties beter te benutten.

We weten nog niet hoe de regionale economie zich de komende jaren gaat ontwikkelen. Wij doen er in ieder geval alles aan om onze (inter-)nationale concurrentiepositie als regio te versterken. Dit doen we samen met marktpartijen zoals ontwikkelaars, beleggers, makelaars en eindgebruikers. Alleen door samenwerking bereiken wij een gezamenlijk succes. De monitor 2012 is een belangrijk sturingsinstrument om ons daarbij te helpen.

Arthur van Dijk Voorzitter Platform Bedrijven en Kantoren Metropoolregio (Plabeka) Wethouder Economie, Schiphol en Cultuur, gemeente Haarlemmermeer

Juli 2012

6

S

Samenvatting

8

9

Samenvatting Voor u ligt de Plabeka monitor 2011/2012: de vijfde jaargang van de monitor en de eerste monitor op basis van de nieuwe Uitvoeringsstrategie 2010-2040. Deze publicatie bevat de meest recente cijfers over vraag en aanbod van kantoren, bedrijventerreinen en zeehaven­terreinen, en de algemene economische trends in de Metropoolregio Amsterdam. Deze editie heeft als peildatum 1-1-2012.

Economie • D  e jaren 2009-2011 zijn nationaal en internationaal gedomineerd door de krediet­ crisis en de Eurocrisis. Dit werkt in de MRA door in de vorm van lage groeicijfers of zelfs krimp (in 2009) voor wat betreft toegevoegde waarde en werkgelegenheid. In het afgelopen jaar bedroeg de economische groei 1,5% voor de MRA, een fractie hoger dan geheel Nederland (1,4%). • Er is een hoge mate van onzekerheid over hoe de regionale economie zich in deze aan­komende jaren zal gaan ontwikkelen. Voor de MRA wordt vooralsnog uitgegaan van een groei van het Bruto Regionaal Product (BRP) van 0,75% in 2012 en 1,0% in 2013. • In 2011 waren er ruim 1,25 mln. banen1) in de MRA, bijna 100.000 (8,5%) meer dan in 2005. • Tussen 2005 en 2011 heeft er in de MRA een snelle groei van de werkgelegenheid op informele locaties2) plaatsgevonden (+57.000 arbeidsplaatsen), op formele (IBIS) kantoorlocaties (+35.000) en een bescheiden groei op bedrijventerreinen (+ 7.100). • De groei van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen komt geheel op het conto van Almere en Lelystad. Kantoorlocaties in Amsterdam (+19.300), AmstellandMeerlanden (+7.700) en Almere/Lelystad (+4.900) wisten tussen 2005 en 2011 een aanzienlijke groei in het aantal arbeidsplaatsen te realiseren. Op informele locaties was de werkgelegenheidsgroei het grootst in Amsterdam (+42.000).

Kantorenmarkt • H  et aantal betrokken kantoormeters (de opname) ligt ruim lager dan 2010, terwijl het totale gebruik van kantoren in de MRA voor het 3e jaar op rij afneemt. Er is sinds 2009 dus sprake van een negatieve uitbreidingsvraag. • Het verschil tussen de gerealiseerde uitbreidingsvraag en het GG-scenario uit de vraagraming3) van de uitvoeringsstrategie groeit snel. Dit is ook het geval als we deze uitbreidingsvraag vergelijken met het laagste scenario (TM), waarin tevens een positieve uitbreidingsvraag tot 2020 is geraamd. • De kantorenleegstand bedraagt per 1-1-2012 bijna 2,6mln m2. Het percentage leegstaande kantoren in de totale voorraad bedraagt 18,7% voor de MRA, t.o.v. 17,8% per 1-1-2011. Deze blijft daarmee op een zeer hoog niveau vergeleken met andere Europese stedelijke regio’s. • De leegstandspercentages groeien in alle deelregio’s, maar minder snel dan in 2009 en 2010. • De kantorenvoorraad in de MRA groeit nauwelijks meer omdat de opgeleverde nieuw­bouw inmiddels bijna in balans is met het saldo van transformatie en sloop. De toegenomen leegstand in 2011 is daarmee groten­deels het gevolg van het verminderde kantoorgebruik. • De aanzienlijke transformatiehoeveelheden in 2010 (250.000m2) en 2011 (175.000m2) maken dat de MRA op dit moment voorloopt op de doelstelling uit de Uitvoeringsstrategie. • De Uitvoeringsstrategie-afspraken wat betreft reductie van de planvoorraad over het planaanbod kantoren worden nageleefd. In iedere deelregio bevind de planvoorraad anno 2012 zich onder de Uitvoerings­strategieniveaus.

“Leegstandspercentage kantoren blijft zeer hoog”

1) Totaal van grote en kleine banen volgens LISA-definitie (groot > 12 uur per week, klein < 12 uur per week) 2) Definities van begrippen zijn opgenomen in de bijlagen 3) Onder de afspraken van de uitvoeringsstrategie ligt een vraagraming voor werklocaties in de MRA, in 2010 door Buck Consul-tants opgesteld. Het GG-scenario sluit aan op de beleidsambitie van de Metropoolregio om tot de top-5 stedelijke regio’s van Europa te horen. In het GG scenario is tevens de schaalsprong Almere (+100.000 arbeidsplaatsen tot 2030) opgenomen.

Bedrijventerreinen • In 2011 waren de uitgiften bedrijventerreinen MRA-breed de laagste in 10 jaar (± 15 ha). • Het merendeel van de uitgiften vond plaats in Amsterdam en Almere – samen realiseerden deze deelregio’s tweederde van de totale MRA uitgifte in 2011. • De feitelijke uitgiften blijven de afgelopen 2 jaar achter bij het door de regio

10

gehanteerde GG scenario – ook het terughoudende (TM) scenario had hogere uitgiften voorzien voor 2010 en 2011. • Het transactievolume van betrokken bedrijfsruimten groeit echter – dit is een indicator voor de hogere ruimtelijk-economische dynamiek op bestaande terreinen (brownfields) dan op nieuwe terreinen (greenfields). • De uitgiften in de MRA op de gemengd-plus terreinen was in 2011 beperkt (2,42 ha in 2011). Alle uitgiften vonden plaats in Amsterdam en Almere. • De plancapaciteiten per 1-1-2012 zijn grotendeels conform de afspraken van de Uitvoeringsstrategie.

Zeehaventerreinen • D  e uitgiften van zeehaventerreinen in 2011 zijn historisch laag. • Zowel “kadegebonden” als “havengerelateerde” zeehaventerreinen blijven de afgelopen drie jaar achter bij de raming van Ecorys uit 2007, maar door eerdere uitgiftepieken zit de gemiddelde uitgifte nog wel in de buurt van het hoge scenario. • Een oorzaak van de historisch lage uitgifte wordt verondersteld in het gebrek aan milieuruimte op de terreinen. Feit is dat uit onderzoek blijkt dat niet alle uitgeefbare kavels in gebruik kunnen worden genomen doordat de milieuruimte of geluids­ contouren dit niet toelaten.

Herstructurering • S  inds 2009 zijn er 34 HIRB subsidies voor onderzoek, proces en/of uitvoering van herstructureringsprojecten verstrekt. • De totaaloppervlakte van de MRA terreinen waar herstructurering is opgepakt in 2009-2011 bedraagt 634 ha bruto. • Het PHB is inmiddels op 43 terreinen betrokken of betrokken geweest, het meren­ deel in Amstelland-Meerlanden en Amsterdam. • Het is op basis van de beschikbare gegevens moeilijk vast te stellen of we op schema liggen om de her­structurerings-afspraken uit de uitvoeringsstrategie (totaal 2.211 ha herstructureren voor 2020) te halen, o.a. omdat een subsidie/advies soms niet direct tot uitvoering leidt en het moeilijk vast te stellen is of een herstructurering op een terrein geheel is afgerond.

1 Inleiding

12

13

1

Inleiding

Voor u ligt de Plabeka monitor 2011/2012: de vijfde jaargang van de monitor en de eerste monitor op basis van de nieuwe Uitvoeringsstrategie 2010-2040. Deze publicatie bevat de meest recente cijfers over vraag en aanbod van kantoren, bedrijventerreinen en zeehaventerreinen en de algemene economische trends in de Metropoolregio Amsterdam, met als peildatum 1-1-2012. Het is dus een weergave van de ontwikkelingen tot en met het jaar 2011. Lelystad, dat sinds 2009 deel uitmaakt van Plabeka, is in deze editie volledig geïntegreerd in de cijfermatige analyse.

1.1 Context Plabeka De Plabeka monitor is een van de werklijnen van het Platform Bedrijventerreinen en Kantoren (Plabeka), een samenwerkingsverband van regio­nale en lokale overheden in de Metropoolregio Amsterdam. Plabeka is in 2005 opgericht, en maakt deel uit van het Platform Regionaal Economische Structuur (PRES). Binnen Plabeka vindt de regionale afstemming plaats over de kwantiteit en kwaliteit van werklocaties. Het regionale werklocatiebeleid is vastgelegd in de Uitvoeringstrategie Plabeka 2010-2040 ‘Snoeien om te kunnen bloeien’. Dit document is door de porte­feuille­houders EZ van de 36 MRA-gemeenten, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Stadsregio Amsterdam vastgesteld tijdens de 3e PRES-conferentie op 23 juni 2011. Er is toen tevens afgesproken om de gemaakte afspraken jaarlijks te monitoren. De afspraken zijn sindsdien bevestigd in besluiten van bestuurscolleges en gemeenteraden.

1.2 Leeswijzer Deze editie volgt grotendeels de structuur van de uitvoeringsstrategie en de eerdere edities van de monitor, al is er dit jaar ruimte gemaakt voor een uitgebreide terugblik op de ontwikkeling van de economische situatie in de MRA in hoofdstuk 2 en is er een apart hoofdstuk gewijd aan herstructurering (hoofdstuk 6). De hoofdstukindeling is daarom als volgt: • Eerst komen de ontwikkeling van de economie en werkgelegenheid in de MRA aan bod (hoofdstuk 2); • vervolgens wordt ingegaan op de kantorenmarkt (hoofdstuk 3); • vervolgens op de bedrijventerreinen (hoofdstuk 4); • daarna op de zeehaventerreinen (hoofdstuk 5); • en het laatste hoofdstuk behandelt de herstructurering op bedrijven- en zeehaventerreinen (hoofdstuk 6)

“Ontwikkelt de vraag naar werklocaties zich zoals wij verwachtten?”

De jaarlijks verschijnende Plabeka Monitor is hier een uitvloeisel van. Monitoring draait vooral om het volgen van marktontwikkelingen: ontwikkelt de economie en de vraag naar werklocaties zich zoals we bij het ondertekenen van de Uitvoeringsstrategie verwachtten? Hoe verhoudt de feitelijke, gerealiseerde vraag zich tot de (modelmatige) vraagprognoses die zijn opgesteld? Ook gaat het om het nagaan van procesafspraken: ”is aan de afspraken van de Uitvoeringsstrategie voldaan?” Er worden overigens géén beleidsmatige conclusies getrokken in de Plabeka Monitor.

Er is gekozen voor een opzet van de hoofdstukken waarin eerst de belangrijkste conclusies aan bod komen. Vervolgens komen de deelonderwerpen – zoals aanbod, vraag, en veroudering – aan bod. Als besluit wordt ingegaan op de relatie van de gepresenteerde cijfers met de afspraken van de Uitvoeringsstrategie 2010-2040. De bijlagen geven aanvullende achtergrondinformatie op terrein- en locatieniveau.

14

2 Economie MRA 2011

15

16

17

2

Economie MRA 2011

Uitvoeringsstrategie 2010-2040 over economische ambitie MRA ‘De Metropoolregio Amsterdam (MRA) heeft een krachtige en dynamische economie. Deze is gebaseerd op een brede en diverse structuur, een sterke internationale oriëntatie en een goede naam en faam. Het is de ambitie van het Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) om de Metropoolregio Amsterdam (MRA) structureel tot de top 5 van Europese Global Business Gateways te laten horen en aldus de economische motorfunctie voor Nederland te blijven vervullen. ‘ Het is een taak van de overheid om geschikte randvoorwaarden te creëren zodat de ruimtelijke dynamiek van bedrijven en instellingen (groei, krimp, verhuizing etc en dus economische ontwikkeling) gefaciliteerd wordt. Om te blijven behoren tot de top 5 van Europese Metropoolregio’s is het van belang om een gezond evenwicht te creëren tussen vraag en aanbod van werklocaties. Nieuw in deze editie van de Plabeka Monitor is de analyse van de economische ontwikkeling van de Metropoolregio in het afgelopen jaar. Daarnaast wordt inzicht geboden in de ontwikkeling van werkgelegenheid – op bedrijventerreinen, kantoorlocaties en overige locaties.

2.1 Belangrijkste feiten op een rij • D  e jaren 2009 – 2011 zijn nationaal en internationaal gedomineerd door de krediet­ crisis en de Eurocrisis. Dit werkt in de MRA door in de vorm van lage groeicijfers of zelfs krimp (in 2009) voor wat betreft toegevoegde waarde en werkgelegenheid. In het afgelopen jaar bedroeg de eco-nomische groei 1,5% voor de MRA, een fractie hoger dan geheel Nederland (1,4%). • Er is een hoge mate van onzekerheid over hoe de regionale economie zich in de aan­ komende jaren zal gaan ontwikkelen. Voor de MRA wordt vooralsnog uitgegaan van een groei van het Bruto Regionaal Product (BRP) van 0,75% in 2012 en 1,0% in 2013. • Per deelregio is het groeibeeld verschillend. • In 2011 waren er ruim 1,25 mln. banen4) in de MRA, bijna 100.000 (8,5%) meer dan in 2005. • Tussen 2005 en 2011 heeft er in de MRA een snelle groei van de werkgelegenheid op informele locaties5) plaats­ gevonden (+57.000 arbeidsplaatsen), op formele (IBIS) kantoorlocaties (+35.000) en een bescheiden groei op bedrijventerreinen (+ 7.100). • De groei van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen komt geheel op het conto van Almere en Lelystad. Kantoorlocaties in Amsterdam (+19.300), AmstellandMeerlanden (+7.700) en Almere/Lelystad (+4.900) wisten tussen 2005 en 2011 een aanzienlijke groei in het aantal arbeidsplaatsen te realiseren. Op informele locaties was de werkgelegenheidsgroei het grootst in Amsterdam (+42.000).

“Groei werkgelegenheid vooral op informele locaties”

Deze verdieping is om een aantal redenen gewenst. De Uit­voeringsstrategie 2010-2040 is gebaseerd op een uitgesproken economische ambitie (zie boven) en een daarbij passende raming van vraag naar werklocaties. De vraag naar werklocaties in de Metropoolregio is mede afhankelijk van ontwikkelingen in de regionale economie. Deze ontwikkelingen zijn sinds 2009 sterk beïnvloed door de kredietcrisis en de huidige stagnatie in de Eurozone. Voor de analyse van de economie wordt gebruik gemaakt van de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2012. Deze is dit jaar door TNO opgesteld, op basis van o.a. statistieken van het CBS en LISA. Daarnaast is voor de ontwikkeling van de werkgelegenheid specifieke LISA-data gebruikt voor de referentiejaren 2005-2011.

4) Totaal van grote en kleine banen volgens LISA-definitie (groot > 12 uur per week, klein < 12 uur per week) 5) Definities van begrippen zijn opgenomen in de bijlagen

18

Tabel 2.1

Ontwikkeling toegevoegde waarde: NL, MRA en subregio’s6)

Figuur 2.1

Sectoraal aandeel in toegevoegde waarde MRA, 2011

Bron: Concept EVMRA 2012

Bron: Concept EVMRA 2012

6) Regio Haarlemmermeer bestaat uit gemeenten Haarlemmermeer, Aalsmeer en Uithoorn. Overig Amstel-Meerlanden is Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel

19

2.2 Economische ontwikkeling MRA en Nederland Sinds midden jaren ‘90 bevindt de MRA zich op een structureel hoger groeipad dan de Nederlandse economie als geheel, met crisisjaar 2009 als uitzondering: hier bedroeg de krimp in de metropoolregio -3,2% t.o.v. het voorgaande jaar. Met een economische groei van 2,8% in 2010 was het herstel in de Metropoolregio Amsterdam minder sterk dan de krimp van 2009. In het afgelopen jaar bedroeg de groei 1,5%, een fractie hoger dan het cijfer voor geheel Nederland. Voor 2012 en 2013 wordt in de EVMRA 2012 de ver­ wachting uitgesproken dat de economie van de MRA licht zal groeien, met respectievelijk 0,75% en 1%, zie ook tabel 2.1.

Divers beeld (sub)deelregio’s Uit tabel 2.1 blijkt tevens dat de prognoses voor de komende jaren voor de subregio’s behoorlijk uiteenlopen. Waar verwacht wordt dat Amsterdam, Almere/Lelystad, de regio Haarlemmermeer en Waterland structureel boven het Nederlands gemiddelde gaan presteren, lijkt dit voor de Zaanstreek, Gooi en Vechtstreek, Regio Haarlem en IJmond niet op te gaan. Hier liggen de perspectieven onder de nationale economie. De Regio Haarlemmermeer laat in 2009 een diep dal zien, maar scoort sinds 2010 boven­gemiddeld in de MRA. Dit heeft te maken met de afhankelijkheid van Schiphol en de internationale markten. Het stilvallen van de wereldeconomie in 2009 werd met name gevoeld in die regio’s waar de industrie, luchtvaart en groothandel gevestigd zijn.

2.3 Economisch belang sectoren in MRA In figuur 2.1 is zichtbaar hoe de aanwezigheid – uitgedrukt in aandeel in toegevoegde waarde (TW) – van de verschillende economische sectoren in de MRA zich verhoudt tot ‘overig Nederland’ en Nederland als totaal. De figuur bevestigt het beeld van de MRA als diensteneconomie, nog meer dan Nederland als geheel. Enkele sectoren – zakelijke diensten, financiële diensten, ICT en (exploitatie van) onroerend goed - zijn duidelijk oververtegenwoordigd in de regio. Deze sectoren zijn overwegend kantoorgebonden, en zijn naar alle waarschijnlijkheid ver­ antwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de werkgelegenheid op kantoorlocaties (zie ook paragraaf 2.4). Opvallend is wel de ondervertegenwoordiging van de sectoren overheid en onderwijs ten opzichte van het Nederlands gemiddelde.

Voor wat betreft ‘ bedrijventerreinsectoren’ is het beeld wisselend. Hoewel het aandeel van de toegevoegde waarde van de industrie in de MRA veel lager ligt dan in Nederland (6,5% om 12%), zijn de sectoren groothandel en vervoer en opslag wel sterker aanwezig. Dit onderschrijft de mainportfunctie van het gebied, met Schiphol en de Amsterdamse haven. Naast de industrie heeft ook de bouw in de MRA een kleiner aandeel in de totale toegevoegde waarde dan in de rest van Nederland.

2.4 Werkgelegenheidsontwikkeling op werklocaties 2005-2011 In deze editie van de Plabeka monitor wordt voor het eerst inzicht geboden in de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de MRA, en specifiek voor de werklocaties. Hierbij onderscheiden we bedrijventerreinen, formele (IBIS) kantoorlocaties en overige (informele) locaties. De cijfers voor deze analyse zijn afkomstig van LISA. LISA telt in 2011 ruim 1,25 mln. banen7) in de MRA, bij 100.000 (8,5%) meer dan in 2005. Deze banen zijn met name terecht gekomen op informele locaties en kantoorlocaties8). De hoeveelheid banen op en bedrijven- en zeehaventerreinen steeg ook, maar beduidend minder snel.

Stijging arbeidsplaatsen formele kantoorlocaties, ondanks recente daling kantoormeters in gebruik Op formele kantoorlocaties in de MRA9) heeft een opvallende stijging van de werk­ gelegenheid plaatsgevonden. Tussen 2005 en 2011 steeg het aantal arbeidsplaatsen met ruim 35.000 tot ruim 238.000 – een stijging van ruim 17%. In de laatste drie referentiejaren (2009-2011), waarin het totaal kantoormeters in gebruik in de MRA teruggelopen is (zie ook hoofdstuk 3), waren er toch alle jaren ruim meer arbeidsplaatsen op kantoorlocaties in het Noord-Hollandse deel van de MRA dan in 2008 (zie ook figuur 2.1). Een opvallend gegeven en wellicht een indicatie voor een intensiever gebruik van kantoorruimte. 7) Totaal van grote en kleine banen volgens LISA-definitie (groot > 12 uur per week, klein < 12 uur per week) 8) Voor een definitie van de verschillende soorten locaties zie de bijlage. Hier is tevens een lijst opgenomen met alle formele kantoorlocaties per gemeente. 9) Voor de deelregio Almere-Lelystad zijn er geen strak afgebakende kantoorlocaties. Daarom zijn – als benadering - de centrumgebieden van beide plaatsen als formele kantoorlocatie gerekend. Er is hierbij overigens geen sprake van dubbelingen met de niet-formele locaties.

20

Figuur 2.2

Figuur 2.3

Werkgelegenheidsontwikkeling op formele kantoorlocaties, 2005-2011

Bron: LISA, 2012

Bron: LISA, 2012

Figuur 2.4

Tabel 2.2

Werkgelegenheidsontwikkeling op bedrijventerreinen, 2005-2011

Economische prestatie havens NZKG in nationaal perspectief (2010) Werkzame personen in 2010

Aandeel wp

Toegevoegde waarde in 2010 (x€1 mrd)

Aandeel tw

Zeehaven Rotterdam

73.529

45%

10,3

47%

Noordzeekanaalgebied

32.823

21%

3,7

17%

Overige havens Rijn- en Maasmond

32.571

20%

3,6

17%

Overig NL

23.083

14%

4,2

19%

162.006

100%

21,8

100%

Totaal Nederlandse havens

Bron: Erasmus Universiteit Rotterdam (april 2012), De economische betekenis van Nederlandse zeehavens, bewerking Bureau BUITEN

Bron: LISA, 2012

Werkgelegenheidsontwikkeling op overige (informele) locaties, 2005-2011

21

De toename tussen 2005 en 2011 van de arbeidsplaatsen op formele kantoorlocaties geldt voor alle deelregio’s, maar met name Amsterdam (+19.400), Amstelland-Meerlanden (+7.700) en Almere/Lelystad (+4.900) wisten flinke aantallen arbeidsplaatsen te realiseren.

Werkgelegenheid bedrijven- en zeehaventerreinen en relatie met ruimtegebruik In de MRA zijn in 2011 ruim 278.000 arbeidsplaatsen op bedrijventerreinen en zeehaven­terreinen10). In 2005 waren dit er ruim 271.000, wat een een groei van 2,5% betekent. In de tussenliggende periode zijn er in de MRA ruim 244ha aan bedrijven­ terreinen en 237ha aan zeehaventerreinen uitgegeven (zie ook hoofdstuk 4 en 5). Op het eerste gezicht lijkt de werkgelegenheidsgroei in de periode 2005-2011 wellicht bescheiden ten opzichte van het uitgegeven areaal aan terreinen. Het betekent echter niet per definitie dat de terreinen nu minder intensief worden gebruikt dan voorheen.

“Bescheiden werkgelegenheidsgroei op bedrijventerreinen?” Door voortgaande optimalisering van productieprocessen neemt de noodzaak voor arbeid af, terwijl de productiviteit in termen van toegevoegde waarde wel kan toe­ nemen. De ruimteproductiviteit (toegevoegde waarde per ha) kan zo op peil blijven of zelfs stijgen. De ruimteproductiviteit is daarom ook een potentieel interessante indicator van economische activiteit op een terrein.

Werkgelegenheid en toegevoegde waarde havens Noordzeekanaalgebied Uit recent onderzoek van de Erasmus Universiteit (mei 2012) naar de economische betekenis van Nederlandse zeehavengebieden blijkt dat het Noordzeekanaalgebied haar belangrijke rol weet vast te houden (zie tabel 2.2). In het NZKG zijn ongeveer 33.000 personen werkzaam in activiteiten die direct aan de zeehavenfunctie kunnen worden gekoppeld. Dat is 21% van alle zeehaven­gerelateerde werkgelegenheid in Nederland. 10) Zie bijlage voor een overzicht van alle terreinen per gemeente

22

Daarnaast produceert het Noordzeekanaalgebied volgens dit onderzoek jaarlijks voor bijna € 3,7 miljard aan toegevoegde waarde. Dit is ongeveer 1/6e deel van alle waarde die wordt toegevoegd in de Nederlandse havens. Vergeleken met 2009 is het aantal werkzame personen in de havens van het Noordzeekanaalgebied afgenomen met ± 1.000, maar nam de toegevoegde waarde nam met € 0,2 mln toe.

Informele locaties: groei met name in Amsterdam Veruit de meeste arbeidsplaatsen in het Noord-Hollandse deel van de MRA – ruim 747.000 in 2011, oftewel bijna 60% van het totaal – bevinden zich buiten de formele werklocaties. Sinds 2005 heeft ook de werkgelegenheid op informele locaties een groei doorgemaakt. Het totaal aantal arbeidsplaatsen op informele locatie bedroeg in 2005 nog 690.000, wat een tussentijdse groei van bijna 57.000 arbeidsplaatsen betekent. Opvallend is dat deze groei zich vooral heeft voorgedaan in Amsterdam. Hier steeg de werkgelegenheid op informele locaties met ruim 42.000 arbeidsplaatsen in de periode 2005-2011. In Zaanstreek-Waterland was ook sprake van een groei op informele locaties (+ 8.400 ten opzichte van 2005).

3 Kantorenmarkt

23

24

25

3

Kantorenmarkt

In dit hoofdstuk staat de ontwikkeling van de kantorenmarkt in de MRA in 2011 centraal. Paragraaf 3.1 vat de belangrijkste bevindingen samen. De onderdelen opname/uit­ breidingsvraag, kantoorgebruik/leegstand, nieuwbouw/transformatie en resterende plancapaciteit komen daarna aan bod. In de laatste paragraaf (3.6) worden de ontwikkelingen op de kantorenmarkt 2011 afgezet tegen de vraagraming van de Uitvoeringsstrategie. Daarnaast wordt inzicht geboden in de afspraken die in de Uitvoeringsstrategie op het gebied van kantoren zijn gemaakt.

3.1 Belangrijkste feiten op een rij • H  et aantal betrokken kantoormeters (de opname) ligt ruim lager dan 2010, terwijl het totale gebruik van kantoren in de MRA voor het 3e jaar op rij afneemt. Er is sinds 2009 dus sprake van een negatieve uitbreidingsvraag. • In deze daling van het netto kantoorgebruik zit waar­schijnlijk een conjuncturele component (de economische crisis) en een structurele component (o.a. het nieuwe werken). Op basis van de beschikbare gegevens is de verhouding tussen de twee niet vast te stellen. • Het verschil tussen feitelijk gerealiseerde uitbreidings­ vraag en het GG-scenario uit de vraagraming11) van de uitvoeringsstrategie groeit snel. Dit is ook het geval als we het vergelijken met het laagste scenario (TM), waarin tevens een positieve uitbreidingsvraag tot 2020 is geraamd. • De kantorenleegstand bedraagt per 1-1-2012 bijna 2,6mln m2. Het percentage leegstaande kantoren in de totale voorraad bedraagt 18,7% voor de MRA, t.o.v. 17,8% per 1-1-2011. Deze blijft daarmee op een zeer hoog niveau vergeleken met andere Europese stedelijke regio’s. • De leegstandspercentages groeien in alle deelregio’s, maar minder snel dan in 2009 en 2010.

• D  e kantorenvoorraad in de MRA groeit nauwelijks meer omdat de opgeleverde nieuwbouw inmiddels bijna in balans is met het saldo van transformatie en sloop. De toegenomen leegstand in 2011 is daarmee grotendeels het gevolg van het verminderde kantoorgebruik. • De aanzienlijke transformatiehoeveelheden in 2010 (250.000m2) en 2011 (175.000 m2) maken dat de MRA op dit moment voorloopt op de doelstelling uit de Uitvoeringsstrategie. • De Uitvoeringsstrategie-afspraken wat betreft reductie van de planvoorraad over het planaanbod kantoren worden nageleefd. In iedere deelregio bevind de planvoorraad anno 2012 zich onder de Uitvoeringsstrategieniveaus.

3.2 Opname en uitbreidingsvraag 2011 Opname en uitbreidingsvraag in de MRA In figuur 3.1 is zichtbaar dat de bruto opname van kantoormeters in 2011 vrij sterk is gedaald ten opzichte van 2010. In 2011 bedroeg de totale opname in de MRA 738.000 m2 BVO, tegen 919.000 m2 BVO in 2010. Sinds 2007, toen de opname in de MRA ruim 1 mln m2 bedroeg, vertonen de kantooropnames een dalende trend (behoudens 2010). In de bijlage is een definitielijst opgenomen, waar begrippen als opname en uitbreidings­vraag worden toegelicht.

“Afspraken planreductie worden nageleefd”

11) Onder de afspraken van de uitvoeringsstrategie ligt een vraagraming voor werklocaties in de MRA, in 2010 door Buck Consultants opgesteld. Het GG-scenario sluit aan op de beleidsambitie van de Metropoolregio om tot de top-5 stedelijke regio’s van Europa te horen. In het GG scenario is tevens de schaalsprong Almere opgenomen.

26

Figuur 3.1 Ontwikkeling opname en uitbreidingsvraag kantoren MRA

Figuur 3.3 Ontwikkeling uitbreidingsvraag kantoren per deelregio

Figuur 3.2 Ontwikkeling opname kantoren per deelregio

Figuur 3.4

Voorraad kantoren, verdeling naar subdeelregio

27

De uitbreidingsvraag (verandering in kantoorgebruik) is in 2011 voor het derde jaar op rij negatief, en komt uit op -117.000 m2. In 2009 en 2010 bedroeg de netto daling van het kantoorgebruik respectievelijk -42.000 m2 en -100.000 m2. De achtergronden van de daling van het netto kantoorgebruik zijn op basis van de beschikbare cijfers niet exact vast te stellen. Uiteraard kan verondersteld worden dat deze verbonden zijn aan de krediet-crisis en de eurocrisis, waardoor vele kantoor­ houdende bedrijven hebben moeten reorganiseren. Daarnaast spelen echter structurele ontwikkelingen: “het nieuwe werken” en de (veronderstelde) intensivering van het gebruik van kantoorruimte, wat een daling van het aantal m2’s per arbeidsplaats tot gevolg heeft.

Opname en uitbreidingsvraag per deelregio Als het totaalopname (bruto) van kantoormeters in 2011 wordt onderverdeeld naar MRA-deelregio, dan blijkt dat de absolute daling in opnames vooral in Amsterdam (-175.000 m²) en Amstelland-Meerlanden (-87.000 m2) plaats heeft gevonden. In Amsterdam was de opname in 2011 353.000 m2, wat bijna een halvering betekent ten opzichte van het opnameniveau van 2007 (662.000 m2). Opvallend genoeg is in de andere deelregio’s in 2011 sprake geweest van stabilisatie of zelfs groei van de opname aan kantoormeters. Met name Gooi en Vechtstreek en Zaanstreek-Waterland hebben goede opnameniveaus gerealiseerd in 2011.

3.3 Kantoorgebruik en leegstand Omvang en spreiding voorraad De totale voorraad aan kantoren (de bestaande bouw) in de MRA was op 1-1-2012 ongeveer 13,8 miljoen m² bvo, zie figuur 3.4. Dit is vrijwel gelijk aan 2011. Ruim de helft van het totaal aan kantoormeters (54%) is geconcentreerd in en rond Amsterdam, daarna volgt Amstelland-Meerlanden met 20%.

Gestaag groeiende leegstand De leegstand in de MRA – zichtbaar in figuur 3.5 – nam echter in 2011 voor het derde jaar op rij toe: op peildatum 1-1-2012 bedroeg de totale leegstand in de MRA 2.592.000 m² BVO, een stijging van 132.000 m² ten opzichte van begin 2011. Het leegstands­ percentage voor de gehele MRA bedraagt daarmee 18,7%, en staat daarmee zowel absoluut als relatief op recordhoogte. De snelheid van de stijging neemt echter af: tussen begin 2009 en begin 2011 steeg de leegstand met ruim 200.000 m² per jaar. De meeste leegstaande kantoormeters –49% van de gehele MRA - zijn te vinden in en rond Amsterdam. De absolute leegstand is hier het afgelopen jaar licht toegenomen ten opzichte van begin 2011, maar blijft ten opzichte van de voorgaande jaren vrij constant op een niveau van ruim 1.2 mln m²– zie figuur 3.6. Dit is mede het gevolg van de groei van het aantal initiatieven tot (voorgenomen) transformatie en een teruglopende oplevering van nieuwbouw in deze gemeente. In de andere deelregio’s is er wederom sprake van een lichte stijging van de absolute leegstand – een trend die zich in 2009 heeft ingezet. In Amstelland-Meerlanden is de stijging sterker: hier bedraagt de leegstand per 1-1-2012 642.000 m², een stijging van 72.000 m² ten opzichte van vorig jaar en 250.000 m² meer dan begin 2009.

“Leegstand neemt voor derde jaar op rij toe”

Ook de uitbreidingsvraag per deelregio laat een divers beeld zien, zie figuur 3.3. In Almere/Lelystad is er – ondanks de sterk negatieve uitbreidingsvraag op MRA-niveau – sprake van een kleine plus, en in Het Gooi en Vechtstreek, Zaanstreek-Waterland en Ijmond-Haarlem is de daling in het netto kantoorgebruik in 2011 minimaal. Dien­ tengevolge slaat het leeuwendeel van de daling in gebruik van kantoormeters in Amsterdam en Amstelland-Meerlanden neer.

Dalend kantoorgebruik en groei leegstandspercentages In een niet-groeiende markt van kantoorgebruik(ers) zorgt een uitbreiding van de kantorenvoorraad (door nieuwbouw) per saldo voor meer leegstand. In figuur 3.7 is zichtbaar dat de oorzaak van de groeiende leegstand in de MRA in 2011 echter vooral ligt in het sinds 2008 dalende netto gebruik van kantoormeters. Tussen 2010 en 2011 is de totale kantorenvoorraad in de MRA nauwelijks gestegen, maar is het totaal aan

28

Figuur 3.5 Ontwikkeling absolute leegstand kantoren MRA

Figuur 3.7

Figuur 3.6 Ontwikkeling absolute leegstand kantoren per deelregio

Figuur 3.8

Ontwikkeling kantoorgebruik en leegstand MRA

Leegstandspecentages kantoorruimte (inclusief voorverhuur) per deelregio

29

kantoormeters in gebruik met ruim 100.000 m² afgenomen, wat overeenkomt met de geconstateerde negatieve uitbreidingsvraag in paragraaf 3.2. Dientengevolge stijgen de leegstandspercentages in de bestaande voorraad (inclusief voorverhuur) zowel MRA-breed als per deelregio – zie figuur 3.8. Regiobreed is er een duidelijke trendbreuk waarneembaar sinds begin 2009, toen het leegstandspercentage MRA-breed op ± 15% uitkwam. Sindsdien is het percentage onafgebroken gestegen tot 18,7% bij de laatste registratie op 1-1-2012. Dit leegstandspercentage is voor het eerst duidelijk hoger dan de eveneens hoge niveaus van 2005 en 2006. Vrijwel iedere deelregio kampt nog steeds met een hoge en stijgende leegstand van kantoren. Almere-Lelystad en Amstelland-Meerlanden hebben van de deelregio’s de hoogste leegstandspercentages, respectievelijk 23,8% en 23,7%. Zaanstreek-Waterland kent met 15,8% het minst hoge percentage, maar heeft van alle deelregio’s wel de snelste (relatieve) groei van de leegstand. De Amsterdamse leegstand is relatief constant (17% op 1-1-2012).

3.4 Nieuwbouw en transformatie

Saldo nieuwbouw en onttrekking Figuur 3.9 geeft daarnaast inzicht in de verhouding tussen de opgeleverde nieuwbouw en het saldo onttrekkingen: de netto ontwikkeling van de voorraad. In 2011 is de kantorenvoorraad in de MRA nauwelijks gegroeid, met name omdat de hoeveelheid opgeleverde kantoormeters sterk gedaald is ten opzichte van 2010. De hoeveelheid onttrokken kantoormeters daalde ook, maar minder hard.

Daling nieuwbouw De daling in de opgeleverde kantoren in de MRA (rechts in figuur 3.10) hangt samen met een al eerder ingezette daling van het aantal kantoormeters dat in aanbouw wordt genomen. Hier is sinds januari 2009 – samenhangend met de kredietcrisis – een sterke daling ingezet. Waar op 1-1-2009 nog ruim 600.000 m² kantoren in aanbouw waren, was dit op 1-1-2012 nog slechts 179.000 m².

“Minder nieuwbouw en meer initiatieven tot transformatie”

Overigens kan het beeld uit figuur 3.10 vragen oproepen, omdat er voor de meeste jaren meer kantoren in aanbouw lijken te zijn dan het volgende jaar opgeleverd. Dit komt omdat de aanbouwtijd vaak meer dan 1 jaar bedraagt en dezelfde kantoormeters in aanbouw dus enkele jaren in de registraties terug kunnen komen, maar slechts 1x opgeleverd worden.

Transformatie en onttrekking In de periode 2005 t/m 2009 werd er per saldo in de MRA jaarlijks gemiddeld ongeveer ± 100.000 m2 bvo kantoren aan de markt onttrokken door transformatie. In 2010 en 2011 heeft er een opleving van transformaties plaats­ gevonden: respectievelijk 250.000m2 (2010) en 175.000 m2 (2011) worden ‘(in potentie12)) aan de markt onttrokken’ door transformatie naar een andere bestemming – zie ook figuur 3.9. Een voorbeeld van een grootschalige transformatie het Rembrandtparkgebouw in Amsterdam West, dit gebouw is omgezet naar hotel, studentenhuisvesting en onderwijs (Hogere Hotelschool). De transformatiehoeveelheden in 2010 en 2011 maken dat de MRA voor op schema ligt voor wat betreft de grotere transformatieambitie in de Uitvoeringsstrategie 2010-2040 1,5 mln m2 kantoormeters transformeren tot 2020. 12) Het betreft gerealiseerde transformaties en voornemens daartoe. Zie voor een uitgebreide toelichting de bijlage

3.5 Relatie met Uitvoeringsstrategie In deze paragraaf wordt stilgestaan bij de relatie tussen de ontwikkelingen op de kantorenmarkt van 2011 en de afspraken die in de Uitvoeringsstrategie 2010-2040 zijn vastgelegd. Er wordt stilgestaan bij de kwantitatieve afspraken die in de Uitvoerings­ strategie zijn vastgelegd (zie kader), de ontwikkeling van de feitelijke uitbreidingsvraag ten opzichte van de vraagraming die aan de basis ligt van de Uitvoeringsstrategieafspraken en daarnaast wordt geanalyseerd of de planvoorraden voor de deelregio’s in overeenstemming zijn met deze eerder gemaakte afspraken.

30

Figuur 3.9

Opgeleverde nieuwbouw en (voornemen tot) transformatie, MRA

Figuur 3.10 Oplevering nieuwbouw kantoren en in aanbouw zijnde kantoren.

Figuur 3.11 Ontwikkeling gerealiseerde uitbreidingsvraag kantoren t.o.v. vraagraming 2010-2040

31

Afspraken uitvoeringsstrategie kantoren 2010-2040: Reductie planaanbod met 1,8 mln m² bvo Om het evenwicht tussen vraag en aanbod te herstellen dienen er minder plannen tot ontwikkeling gebracht te worden. Deze opgave hebben de deelregio’s in de actualisering van de Uitvoeringsstrategie ter hand genomen. Stimuleren van transformatie van 1,1 mln m² bvo voor 2020 De opgave ligt in het terugbrengen van de leegstand door het uit de markt nemen/transformeren van de 1,1 mln m² aan incourante kantoorpanden die de MRA momenteel telt. De kantorenmeters worden onttrokken door een functie­wijziging naar bijvoorbeeld hotel, (studenten) woningen, etc. Bevorderen herontwikkeling van 1,5 mln m² bvo (sloop-nieuwbouw op zelfde locatie) tot 2020 Voor de noodzakelijke verversing van de voorraad is het essentieel dat er voldoende herontwikkelingsinitiatieven worden genomen door eigenaars van bestaand vastgoed. Tot 2020 gaat het om 1,5 mln m² bvo. Aanvullende sloop-/transformatieopgave van 0,4 mln m² bvo tot 2020 De aanvullende transformatieopgave (door het achterlaten van verouderde panden en nieuwbouw van die bedrijven op uitbreidingslocaties) bedraagt circa 400.000 m² bvo voor het tijdvak 2010-2020. Dit komt bovenop de transformatie­opgave die er nu al ligt voor de reeds aanwezige structurele leegstand.

Snel groeiende discrepantie met vraagraming 2010-2040 De uitbreidingsvraag voor kantoren is voor het derde jaar op rij negatief geweest voor de MRA. Dit is opvallend, aangezien de vraagraming (die aan de basis ligt van de Uitvoerings­ strategie 2010-2040 ligt) in twee scenario’s een jaarlijkse uitbreiding van de kantoor­ meters in gebruik heeft geprognosticeerd. Zoals in figuur 3.11 te zien is, loopt de feitelijke uitbreidingsvraag na 2 jaar al fors uit de pas met de langetermijn vraagraming13). Wel is zichtbaar dat in de jaren voor 2010 de feitelijke uitbreidingsvraag vaak nabij of zelfs boven de prognose voor de uitbreidingsvraag na 2010 is uitgekomen. Het cumulatieve verschil tussen het GG-scenario14) en de feitelijk gerealiseerde uitbreidings­­­ vraag vanaf (en inclusief) 2010 bedraagt op 1-1-2012 493.000m². Het is aannemelijk dat de huidige crisis waarin we ons bevinden een aanzienlijke weer­ slag heeft op het gebruik van kantoren – grote bedrijven en instanties in de MRA reorganiseren en bezuinigen op huisvesting. De conjunc­ turele component mag daarom zeker aanwezig veronder­ steld worden. Daarnaast zijn er echter ook mogelijke structurele componenten aan te wijzen: trends als het nieuwe werken zijn inmiddels gemeengoed onder kantoorgebruikers en hebben zich al vertaald in een structurele daling van het aantal kantoormeters per arbeidsplaats en het kantoorgebruik als geheel. Hoe de verschillende factoren zich tot elkaar verhouden is op basis van de beschikbare gegevens moeilijk vast te stellen. Hier ligt een aanknopingspunt tot verdieping voor volgende Monitoredities.

“Structurele daling van kantoormeters per arbeidsplaats?”

Transformatieopgave Uitvoeringsstrategie en realisatie In de uitvoeringsstrategie is tot 2020 transformatie danwel sloop voorzien van 1,5 mln m2 kantoren. Zoals uit figuur 3.9 bleek, bedraagt het saldo van transformatie en sloop van kantoormeters in 2011 175.000 m2 bovenop de 250.000 m2 die in 2010 was gerealiseerd. Qua transformatie van kantoren loopt de MRA dus voor op schema.

13) De vraag die volgt uit vervanging van kantoren is niet meegenomen in de vraagraming in de figuur. 14) In de bijlage wordt de vraagraming inclusief beide scenario’s (GG en TM) toegelicht

32

Tabel 3.1

Vastgestelde planvoorraad kantoren Uitvoeringsstrategie per 1-1-2010

Het Gooi en Vechtstreek Haarlem-IJmond

In aanbouw 1-1-2010

Planvoor-raad 2010-2020

Planvoorraad 2020 + in aanbouw 1-12010

Planvoor-raad 2020-2030

Planvoor-raad 2030-2040

Totaal Planvoorraad + in aanbouw

7.000

125.000

132.000

0

0

132.000

36.000

38.000

74.000

35.000

0

109.000

Amstelland-Meerlanden

152.000

340.400*

492.400

60.000

30.000

582.400*

Amsterdam

1.102.600

122.000

569.900

691.900

410.700

0

Zaanstad-Waterland

35.000

64.000

99.000

0

0

99.000

Almere-Lelystad

83.000

576.820

659.820

508.480

0

1.168.300

435.000

1.714.120

2.149.120

1.014.180

30.000

3.193.300

Plan-voorraad 2020-2030

Plan-voorraad 2030-2040

Totaal

* inclusief 40.000 nog te schrappen kantoormeters in planvoorraad Amstelland

Tabel 3.2

Planvoorraad kantoren Monitor stand 1-1-2012 Opgeleverd / ontrokken 2010 + 2011

In aanbouw 1-1-2012

Planvoor-raad tot 2020

Planvoorraad tot 2020 + opgeleverd / onttrokken ‘ 10 + ‘11+ in aanbouw 1-12012

Het Gooi en Vecht-streek

-11.700

11.500

125.000

124.800

0

0

124.800

Haarlem-IJmond

11.200

10.900

47.000

69.100

35.000

0

104.100

Amstelland-Meerlanden

138.200

29.700

314.200

482.100

60.000

30.000

572.100

Amsterdam

-131.400

121.200

403.420

393.220

301.500

0

694.720

Zaanstad-Waterland

22.300

4.900

53.000

80.200

0

0

80.200

Almere-Lelystad

72.000

800

488.900

561.700

548.700

0

1.110.400

100.600

179.000

1.431.520

1.711.120

945.200

30.000

2.686.320

33

Reductie planvoorraad kantoren per deelregio De reductie van de planvoorraad kantoren met 1,8mln m2 BVO, zoals vastgelegd in de Uitvoeringsstrategie, leidt tot een planvoorraad van 2.75 mln m2 van 2010 tot 2040. Op het peilmoment van de Uitvoeringsstrategie was er tevens 435.000 m2 in aanbouw, die ook meegenomen is in de totaalberekening. Zie ook tabel 3.1. De deelnemende gemeenten hebben zich gecommitteerd om deze planvoorraden als bovengrens te respecteren bij hun planvorming. In tabel 3.2 is zichtbaar hoe de stand van de planvoorraad per 1-1-2012 zich verhoudt tot de Uitvoeringsstrategie. Om een zinnig vergelijk tussen de vastgelegde planvoorraad in de Uitvoeringsstrategie (ingangsdatum 1-1-2010) en de huidige planvoorraad opgegeven door de MRA-gemeenten (monitor, peildatum 1-1-2012) te kunnen maken, zijn de kantoren die op 1-1-2010 in aanbouw waren en na in de tussentijd tijd gerealiseerd zijn meegenomen in de vergelijking tussen beide meetmomenten. Op 1-1-2012 zijn er nog 179.000m² kantoren in aanbouw, en in de jaren 2010 en 2011 is het totaalsaldo van opleveringen en onttrekkingen van kantoren 100.600 m² geweest. Hoewel er verschillende nuanceringen bij de tabellen gemaakt kunnen worden15), wordt duidelijk dat het totaal van planvoorraad en gerealiseerde / in aanbouw zijnde kantoren in de monitor 2012 onder de totale planvoorraad van de Uitvoeringsstrategie blijft. De afname van realisaties en planvoorraad geldt vooral voor de periode tot 2020. In de periode tot 2020 en 2030 is er een daling opgetreden in het aantal te ontwikkelen kantoormeters. Er kan dus met enige reserve gesteld worden dat de deelnemende gemeenten uitvoering geven aan de afspraken die in de Uitvoeringsstrategie zijn vastgelegd. De afname aan bouwplannen lijkt overigens niet onlogisch gezien de sterk verslechterde marktomstandigheden en het bekoelde enthousiasme van financiers. In alle andere deelregio’s is sprake van een daling van de planvoorraad ten opzichte van de uitvoerings-strategie. Met name in Amsterdam zijn er veel minder plannen dan in de Uitvoeringsstrategie was voorzien, en komen ook de transformatie-inspanningen zichtbaar in de cijfers terug. 15) O.a. de opgegeven transformaties en onttrekkingen zijn voornemens en nog niet (altijd) gerealiseerd, en kunnen dus het beeld ietwat vertekenen.

34

4 Bedrijventerreinen

35

36

Figuur 4.1 Ontwikkeling uitgifte bedrijventerreinen MRA

Figuur 4.2 Ontwikkeling uitgifte bedrijventerreinen MRA, naar deelregio

Figuur 4.3 Cumulatieve uitgifte bedrijventerreinen deelregio’s

4

37

Bedrijventerreinen

In dit hoofdstuk staan de bedrijventerreinen in de MRA centraal. De onderdelen uitgifte bedrijventerreinen in 2011, bedrijfsruimtenmarkt, herstructurering en resterende plancapaciteit komen aan bod. Daarnaast wordt in paragraaf 4.5 aanvullend inzicht geboden in de uitgiften op gemengd-plus terreinen. In paragraaf 4.6 worden de kwantitatieve afspraken uit de Uitvoeringsstrategie weergegeven en worden de gerealiseerde uitgiften afgezet tegen de vraagprognose uit de Uitvoeringsstrategie.

4.1 Belangrijkste feiten op een rij

4.2 Uitgifte bedrijventerreinen 2011 In figuur 4.1 is een lange tijdreeks zichtbaar van de uitgiften van nieuwe bedrijven­ terreinen in de MRA – waarbij Lelystad (sinds 2009 lid van Plabeka) overigens voor alle jaren meegenomen is16). De totale uitgifte van deze bedrijventerreinen is in 2011 14,9 ha geweest, wat vergeleken met de voorgaande jaargangen zeer laag is. De gemiddelde uitgifte per jaar tussen 2000 en 2011 bedraagt namelijk 47 ha. Daarbij moet aan­ getekend worden dat met name 2000 en 2001 hoge uitschieters naar boven waren en dergelijke niveaus in de MRA daarna nooit meer gehaald zijn. De daling in geregistreerde uitgiften ten opzichte van 2010 – toen 40 ha werd uitgegeven – bedraagt ruim 64%.

Tweederde uitgiften 2011 in Amsterdam en Almere / Lelystad • D  e uitgiften bedrijventerreinenlagen in 2011 MRA-breed historisch laag (15 ha). • Het merendeel van de uitgiften vond plaats in Amsterdam en Almere - samen realiseerden deze deelregio’s tweederde van de totale MRA uitgifte in 2011. • De feitelijke uitgiften blijven de afgelopen 2 jaar achter bij het door de regio omarmde GG scenario – ook het terughoudende (TM) scenario had hogere uitgiften voorzien voor 2010 en 2011. • Het transactievolume van betrokken bedrijfsruimten groeit echter – dit is een indicator voor de hogere ruimtelijk-economische dynamiek op bestaande terreinen (brownfields) dan op nieuwe terreinen (greenfields). • Tegelijkertijd is het aanbod aan bedrijfsruimten op bestaande terreinen echter sterk gegroeid. • In 2011 was de groei van aangeboden bedrijfsruimten het sterkst in Amsterdam en Amstelland-Meerlanden. De transactievolumes van betrokken bedrijfsruimten zijn hier ook gestegen in het afgelopen jaar. • D e uitgiften in de MRA waren op de gemengd-plus terreinen beperkt (2,42 ha in 2011). Alle uitgiften vonden plaats in Amsterdam en Almere. In Almere en Amsterdam zijn de uitgiften gedaan aan bedrijven met hooguit milieu­c ategorie 3. • Er zijn kleine discrepanties tussen de plancapaciteiten 1-1-2012 en de vastgelegde plancapaciteiten Uitvoeringsstrategie.

De grootste uitgiften die in 2011 hebben plaatsgevonden vonden in de deelregio’s Amsterdam (5,1 ha netto) en Almere / Lelystad (4,8 ha netto) plaats, zie ook figuur 4.2. Op het Mediapark in Hilversum heeft daarnaast een uitgifte van 2 ha plaatsgevonden. De overige uitgiften zijn allen van relatief kleinschalige aard.

“Uitgiften vergeleken met voorgaande jaren zeer laag”

Figuur 4.3 laat zien dat de uitgifte van 2000-2011 (bijna 600 ha in totaal) met name heeft plaatsgevonden in Almere/Lelystad (37% van het totaal) en Amsterdam (24%). Deze twee regio’s worden gevolgd door ZaanstreekWaterland (15%) en Amstelland-Meerlanden (12%). IJmondHaarlem nam 10% voor zijn rekening. Het aandeel van Gooi en Vechtstreek was circa 1%.

4.3 De markt voor bedrijfshuisvesting Monitoring bedrijfshuisvestingsmarkt In deze paragraaf staat niet de uitgifte van bedrijfskavels voor nieuwbouw centraal, maar juist het aanbod en bruto in gebruikname (transacties) van bedrijfspanden, vooral op reeds bestaande bedrijventerreinen. De Plabeka-partners hebben op dit onderdeel geen concrete afspraken gemaakt, aangezien de overheid geen directe invloed heeft op 16) Figuur 4.1 laat ten opzichte van de vorige publicaties lagere uitgiften in de MRA zien voor de jaren 2005, 2006 en 2007. Dit is het gevolg van voortschrijdend inzicht over enkele gerapporteerde uitgiftes, die bij nadere bestudering te hoog bleken te zijn. De gegevens zijn daarom met terugwerkende kracht bijgesteld.

38

Figuur 4.4 Transacties en aanbod bedrijfsruimten, MRA

Figuur 4.5

Transacties bedrijfsruimte per deelregio (bruto)

Figuur 4.6 Aanbod bedrijfsruimte per deelregio

39

markttransacties van bedrijfsmatig vastgoed. De cijfers in deze paragraaf geven Plabeka echter wél aanvullend inzicht in de ontwikkelingen op bestaande terreinen, onder andere op het gebied van ruimtelijk economische dynamiek en het aanbod van bedrijfspanden. Dit laatste is van invloed op de omvang van de planvoorraad. De bedrijventerreinenmarkt is minder inzichtelijk dan de kantorenmarkt. De landelijke vakbladen PropertyNL en Vastgoedmarkt worden alom als betrouwbare bronnen gezien. Net als in de vorige monitor-rapportages is op basis van een inventarisatie van gegevens uit de vakbladen PropertyNL en Vastgoed-markt een overzicht samengesteld waardoor indicatief inzicht wordt verkregen in de omvang en ontwikkeling in de bedrijfsruimten­ markt in de Metropoolregio (zie figuur 4.4). Deze cijfers betreffen de geregistreerde transacties van panden op zowel bedrijventerreinen, zeehaventerreinen als ook solitair en/of in woonwijken gelegen.

Ontwikkeling transacties en aanbod in de MRA Na een relatief laag niveau van transacties in 2010 heeft de bedrijfsruimtenmarkt in 2011 een actiever jaar gekend: er werd ruim 400.000 m2 bedrijfsruimte verhuurd of verkocht aan een nieuwe eindgebruiker (figuur 4.4). Tussen 2005 en 2009 zijn er jaarlijks tussen de 300.000 en 600.000 m2 aan transacties voor bedrijfsruimten geregistreerd door Vastgoedmarkt en PropertyNL. Het transactieniveau 2011 is iets hoger dan het gemiddelde van de uitgifte tussen 2005-2010 (385.000 m2).

Transacties en aanbod per deelregio De stijging van het volume aan (bruto) transacties ten opzichte van 2010 heeft volgens figuur 4.5 vooral plaatsgevonden in de deelregio’s Amstelland-Meerlanden, Amsterdam en Gooi en Vechtstreek. In Zaanstreek-Waterland en IJmondHaarlem was er een lichte daling t.o.v. 2010. In Almere/ Lelystad is het volume aan transacties nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. Opvallend is de piek aan transacties in Amstelland-Meerlanden in 2005, 2006 en 2007, terwijl juist in 2008 in de MRA een record­volume aan transacties werd omgezet (met name in Amsterdam).

“Transactievolume bedrijfsruimte op bestaande terreinen groeit”

Indicatief betekent een transactievolume van 400.000 m² , (omgerekend naar ha bij een FSI17) van 0,7) ongeveer 55-60 ha aan transacties op bestaande bedrijventerreinen. In verband met de beperkte uitgifte van nieuwbouwkavels in 2011 kan geconcludeerd worden dat een groter deel van de ruimtelijk economische dynamiek in de regio plaats in 2011 plaats heeft gevonden op bestaande bedrijventerreinen. Een opvallende ontwikkeling is te zien in het aanbod van bedrijfsruimten: deze is in de periode 2009 - 2011 gestegen met bijna 45% naar ruim 1,8 mln m2 aangeboden bedrijfs­ ruimte per ultimo 2001. Deze cijfers geven een indicatie van de ontwikkeling van gebruik 17) Floor space index: indicator voor de dichtheid van bebouwing van een terrein

van bedrijfspanden op bestaande terreinen. De toename van het aanbod is echter om verschillende redenen niet direct te koppelen aan een toename van de leegstand op bedrijfspanden: de panden kunnen nog steeds in gebruik zijn en bovendien biedt de meetmethode via Vastgoedmarkt/PropertyNL geen 100% dekking van alle aangeboden panden. Ook hier wordt de toename waarschijnlijk grotendeels verklaard door een conjuncturele component. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat er ook in de bedrijfsruimtemarkt zuiniger met ruimte wordt omgegaan, hetgeen zich kan manifesteren in een toe­ nemende aanbod van panden en/of lagere uitgifte van kavels.

Het op MRA-niveau sterk gestegen aanbod van bedrijfs­ ruimten manifesteert zich op deelregioniveau vooral in Amsterdam (+ 145.000 m² t.o.v. 1-1-2011), in Almere/Lelystad (+64.000 m²) en Amstelland-Meerlanden (+58.000 m²). Zaanstreek-Waterland noteert ten opzichte van twee jaar voor de laatste pijldatum zelfs een verdubbeling in het bedrijfsruimtenaanbod. In Gooi en Vechtstreek en IJmond-Haarlem daalde het aanbod in 2011.

4.4 Situatie op gemengd – plus terreinen Milieuruimte en vestigingsruimte voor de zware industrie zijn een schaars goed in de MRA. In de Uitvoeringsstrategie is vastgesteld dat het tekort aan gemengd plus terreinen in 2040 is teruggebracht van 240 ha tot 135 ha aan fysieke ruimte in 2040. Er ontstaan echter toch voor 2020 tekorten in drie deelregio’s: Zaanstreek-Waterland (-11 ha), Amsterdam (-10 ha) en Gooi en Vechtstreek (-24 ha). Daarnaast blijkt uit een recent

40

Tabel 4.1

Uitgiften op Gemengd-plus terreinen, 2011

Gemeente

Terrein

Amsterdam

Mercuriushaven (gemengd)

1,40

Almere

De Vaart 1&2&3

1,00

Amsterdam

Petroleumhaven (gemengd)

Totaal MRA

Netto ha.

0,02 2,42

41

onderzoek uitgevoerd door de provincie Noord-Holland dat de beperkte milieuruimte een belemmerende rol kan spelen bij de uitgifte van een aantal terreinen in het Noordzeekanaalgebied. In hoeverre dit ook voor gemengd-plus terreinen geldt die niet tot de haven behoren, is onduidelijk. Gezien de voorziene tekorten is besloten de situatie op gemengd-plus terreinen nauw­ lettend te monitoren – met name wat betreft de uitgiften en in hoeverre deze daad­werkelijk aan bedrijven uit hogere hindercategorieën gedaan zijn. In 2011 hebben de volgende uitgiften in de MRA plaatsgevonden op Gemengd-plus terreinen. Uit navraag blijkt dat zowel de uitgiften in Almere en Amsterdam gedaan zijn aan bedrijven van (hooguit) milieucategorie 3, en daarmee niet aan de categorie bedrijven die deze terreinen vanwege hun activiteiten specifiek nodig hebben.

“Milieuruimte speelt mogelijk belemmerende rol in Noordzeekanaalgebied”

4.5 Relatie met Uitvoeringsstrategie In deze paragraaf blikken we terug op de afspraken die in de Uitvoeringsstrategie 20102040 zijn vastgelegd en hoe dit zich verhoudt tot de (markt)ontwikkeling rondom droge bedrijventerreinen. Er wordt stilgestaan bij de kwantitatieve afspraken die in de Uitvoeringsstrategie zijn vastgelegd (zie kader), de ontwikkeling van de feitelijke uitbreidingsvraag ten opzichte van de vraagraming die aan de basis ligt van de Uitvoeringsstrategieafspraken en daarnaast wordt geanalyseerd of de planvoorraden voor de deelregio’s in overeenstemming zijn met deze eerder gemaakte afspraken.

Groeiende achterstand feitelijke uitgiften met vraagraming 2010-2040 De totale uitgifte van droge bedrijventerreinen is in 2011 sterk achtergebleven bij het langjarige gemiddelde en de prognose van de vraag, zie ook figuur 4.7. Het in de Uitvoeringsstrategie vastgestelde Global Gateway scenario18) gaat voor de periode 20102020 uit van een jaarlijkse uitgifte van 64 ha netto per jaar, 39 ha voor de periode 2020- 18) Zie bijlage voor beschrijving van de scenario’s uit de vraagraming

Belangrijkste afspraken Uitvoeringsstrategie 2010 - 2040 Reductie planaanbod bedrijventerreinen met 514 ha Het resultaat van deze Uitvoeringsstrategie is dat er in de MRA in totaal voor 514 ha planaanbod bedrijventerreinen wordt geschrapt of uitgefaseerd tot na 2040. De deelregio’s met de grootste overschotten hebben hun planvoorraad aan bedrijventerreinen teruggebracht: • Amstelland-Meerlanden met 330 ha; • Almere-Lelystad met 149 ha; • Zaanstreek-Waterland met 36 ha. Er zijn voornamelijk zachte plannen geschrapt of gefaseerd tot na 2040. In vrijwel alle deelregio’s zijn vraag en aanbod tot 2040 door de reductie meer in evenwicht gekomen. Tekort gemengd plus in 2040 teruggebracht met 110 ha Milieuruimte en vestigingsruimte voor de zware industrie zijn een schaars goed in de MRA. Voorafgaand aan deze Plabeka-exercitie was in de uitgangssituatie sprake van een tekort van 240 ha gemengd plus terrein tot 2040 (niveau planaanbod uitgangssituatie: 140 ha). Als onderd­ eel van deze nieuwe Uitvoeringsstrategie is – met name in Flevoland – 110 ha extra ruimte gereserveerd voor dit type terrein. In totaal is het aanbod gemengd plus tot 2040 nu 250 ha, waardoor het voorziene tekort is teruggelopen van 240 ha tot 135 ha fysieke ruimte in 2040.

42

Figuur 4.7 Feitelijke uitgifte in perspectief van behoefteraming 2010-2040

Tabel 4.2

Planaanbod bedrijventerreinen ( terstond+ niet terstond) tot 2040 naar deelregio,

uitvoeringsstrategie 2010 (US) en monitor 2012.

Almere-Lelystad Amstelland-Meerlanden Amsterdam

Planaanbod na reductie (US, 1-1-2010) (ha)

Planaanbod monitor (1-1-2012) (ha)

977

930

358*

370

206

185

Gooi en Vechtstreek

34

34

Haarlem-IJmond

78

74

Zaanstreek Waterland

158

152

Metropoolregio totaal

1.811

1.744

* van 80 ha planaanbod dient deelregio Amstelland-Meerlanden nog te bepalen op welke (Greenport) locaties de reductie zal plaatsvinden. De reductie is in deze tabel reeds doorgerekend (aanname: reductie in tijdvak 2010-2020).

43

2030 en 29 ha voor de periode 2030-2040. Geconcludeerd moet worden dat de uitgiften in 2010 en met name 2011 achterblijven op de vraagraming. Dit betekent dat -omdat de jaarlijkse uitgiften in 2010 en 2011 onder het geprognosticeerde vraagniveau uitkwamen, in de resterende periode tot 2020 een inhaalslag moet plaats vinden.

Alleen Amstelland-Meerlanden kent een kleine groei in het planaanbod. Dit verschil kan echter volledig worden verklaard doordat een locatie (Schiphol logistics Park) niet in zijn geheel meegenomen blijkt te zijn in de in 2010 uitgevoerde inventarisatie van de Uitvoeringsstrategie.

De geconstateerde discrepantie met de vraagraming volgens het GG-scenario geldt vooral voor Flevoland. Opgemerkt moet worden dat het GG-scenario om twee redenen vooral in Flevoland leidt tot een vraag naar bedrijventerreinen: 1. Er is uitgegaan van de “Schaalsprong Almere”, die neerkomt op 100.000 extra arbeidsplaatsen in Flevoland in de periode 2010-2030. 2. Er is in Flevoland gerekend met een meer ruimte-extensieve invulling van de bedrijventerreinen. In de praktijk betekent dit een doortrekking van de huidige verschillen in ruimtegebruik tussen Flevoland en de rest van de MRA.

Monitoring planaanbod totaal De Uitvoeringsstrategieafspraken over reductie van het planaanbod hebben geleid tot een totaal resterend planaanbod van 1.811 ha bedrijventerreinen tot 2040, zie tabel 4.1. Het merendeel van dit plan-aanbod is in de Provincie Flevoland gelegen. Daarnaast is er een aanzienlijke planvoorraad in Amstelland-Meerlanden (358 ha19)), Amsterdam (206ha) en Zaanstreek-Waterland (158ha). Uit de invoer van de gemeenten voor de monitor 2012 blijkt dat het totaal aan plannen zich na 1½ jaar nog steeds goed verhoudt met het gereduceerde planaanbod in de uitvoeringsstrategie, waarbij het MRA-totaal op 1.744 ha uitkomt. Per deelregio zijn er kleine verschillen, die in de meeste gevallen verband houden met in de tussentijd gedane uitgiftes en/of aanvullende geschrapte planvoorraad. Uitgaande van de (beperkte) in 2011 gerealiseerde uitgiften van 15ha, mag uit tabel 4.2 worden geconcludeerd dat de Uitvoeringsstrategie-afspraken qua planaanbod bedrijventerreinen worden gerespecteerd.

19) In de US staat 438ha, en een aanvullende schrapactie van 80ha. Deze reductie van 80ha voor de Greenport-locaties is wel benoemd maar nog niet definitief vastgelegd in de Uitvoeringsstrategie. Deze 80ha leidt tot 358 ha resterend planaanbod, en is als zodanig doorgevoerd in de planvoorraad voor de Monitor 2012.

“De uitgiften in 2010 en 2011 blijven achter bij de vraagraming”

44

5 Zeehaventerreinen

45

46

Figuur 5.1 Overzichtskaart bedrijventerreinen in het Noordzeekanaalgebied

Tabel 5.1 Uitgeefbare voorraad zeehaventerreinen Noordzeekanaalgebied op 1 januari 2012 Terreintype

Kadegebonden

uitgeefbare voorraad

in optie

vrij

% voorraad

205,2

23,9

181,3

88,4%

Zeehaventerrein

116,2

5,1

111,1

95,6%

Totaal uitgeefbare voorraad

321,4

29,0

292,4

90,9%

Bron: Concept monitor bedrijventerreinen 2011, Masterplan NZKG

Bron: Masterplan Noordzeekanaalgebied

Figuur 5.2

Uitgiften zeehaventerreinen.

Tabel 5.2

Grootte beschikbare kavels

Kavelgrootte

Aantal kavels

Locatie(s)

> 20 ha

1

Afrikahaven

10 – 20 ha

5

Amerikahaven, Grote Hout, Hoogtij, IJmondhaven

5 - 10 ha

3

Afrikahaven, Amerikahaven

1 - 5 ha

17

Afrikahaven, Amerikahaven, Hemhavens, Hoogtij, Havens IJmuiden, Westhaven

Bron: Concept monitor bedrijventerreinen 2011, Masterplan NZKG

5

47

Zeehaventerreinen

5.1 Belangrijkste feiten op een rij • De uitgiften van zeehaventerreinen in 2011 zijn historisch laag. • Er was vooral sprake van een sterke terugloop van de uitgiften van haven­ gerelateerde terreinen. • Zowel “kadegebonden” als “havengerelateerde” zeehaventerreinen blijven de afgelopen drie jaar achter bij raming Ecorys 2007, maar door eerdere uitgiftepieken is de gemiddelde uitgifte nog wel in de buurt van het hoge scenario. • Ondanks de lage uitgifte was de totale overslag in Zeehavens Amsterdam 93 miljoen ton in 2011, dat is een stijging van 2,3% ten opzichte van 2010. Dit is een indicatie van de intensivering van het gebruik van de zeehaventerreinen. • Een oorzaak van de historisch lage uitgifte wordt verondersteld in het gebrek aan milieuruimte op de terreinen. In hoeverre dit daadwerkelijk een blokkade vormt, dient nader te worden onderzocht. Feit is wel, dat uit onderzoek blijkt dat niet alle uitgeefbare kavels in gebruik kunnen worden genomen.

5.2 Masterplan Noordzeekanaalgebied In figuur 5.1 zijn alle bedrijventerreinen die een relatie met de haven hebben opgenomen. Niet al deze terreinen zijn zeehaventerreinen. Het is het gebied dat direct grenst aan het Noordzeekanaal en de terreinen langs de Zaan, en omvat terreinen op het grond­gebied van de gemeenten Amsterdam, Zaanstad, Beverwijk en Velsen.

Van de bescheiden 2,9 ha uitgifte in 2011 valt 2,5 ha in de kadegebonden categorie, 0,4 ha is havengerelateerd terrein. Voor beide segmenten geldt dat dit ruim onder de jaarlijkse gemiddelden ligt. De haventerreinen in IJmond deden het met een uitgifte van 1,7 ha relatief gezien niet slecht, de overige 1,2 ha werden in de Haven Amsterdam gerealiseerd. Daarnaast worden de terreinen intensiever gebruikt, aangezien de overslag ten opzichte van 2010 met 2,3% is gestegen.

5.4 (Plan)aanbod zeehaventerreinen & optimale benutting havengebied In tabel 5.1 is zichtbaar dat er in het Noordzeekanaalgebied nog 205,2 ha kadegebonden terrein uit-geefbaar is per 1-1-2012. Voor de zeehaventerreinen bedraagt dit 116,2 ha. Wel is het zo dat er 29 ha, ruim 9% van het totaal uitgeefbare aanbod in optie is uit­gegeven. Zodra de economie aantrekt bestaat de mogelijk­heid dat ondernemingen weer gaan investeren en hun opties omzetten naar transacties (en dus uitgifte) van kavels. In hoeverre deze verwachtingen uitkomen is echter onzeker.

“Indicatie van intensivering ruimtegebruik zeehaventerreinen”

5.3 Uitgifte zeehaventerreinen Noordzeekanaalgebied 2011 In 2011 is er sprake geweest van een minimale uitgifte van zeehaventerreinen: een niveau dat op 1/10 ligt van de gemiddelde jaarlijkse uitgifte in de periode 2000-2011. Deze tijdreeks wordt overigens gedomineerd door de enorm grote uitgiften aan kade­ gebonden terreinen in de jaren 2006 en 2007. Dit betrof nieuwe terminals voor kolen en olieproducten in de Afrikahaven.

Omdat de gemiddelde uitgifte van kadegebonden terreinen de laatste 10 jaar 26,5 ha betreft, is het aannemelijk dat bij een aantrekkende economie de totale kadegebonden voorraad (205 ha) rond 2020 volledig uitgegeven zal zijn.

Grootte van kavels in aanbod De hectares die momenteel nog vrij beschikbaar zijn in het Noordzeekanaalgebied bestaan vooral uit kleinere kavels (zie tabel 5.2). Er is slechts één kavel van meer dan 20 ha beschikbaar (in de Afrikahaven Amsterdam).

Optimale benutting Daarnaast blijkt uit het onderzoek ‘optimale benutting bestaand havengebied’, dat uitgevoerd is door de Provincie Noord-Holland, dat de beperkte milieuruimte een belemmerende rol speelt bij de uitgifte van terreinen. De fysieke ruimte is er op de korte

48

Figuur 5.3 Feitelijke uitgifte kadegebonden terreinen t.o.v. vraagraming 2007

Figuur 5.4 Feitelijke uitgifte havengerelateerde terreinen t.o.v. vraagraming 2007

Bron: Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka 2010-2011 en Monitoring Bedrijventerreinen Masterplan Noordzeekanaalgebied 2011

Bron: Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka 2010-2011 en Monitoring Bedrijventerreinen Masterplan Noordzeekanaalgebied 2011

49

termijn nog om in de ruimtebehoefte te voorzien, maar de milieuruimte vormt een belemmerende factor voor de bruikbaarheid op dit moment. De grootte van het (plan) aanbod aan zeehaventerreinen kan daarom vertekend zijn.

5.5 Relatie met Uitvoeringsstrategie In deze paragraaf worden de (markt)ontwikkeling rondom zeehaventerreinen afgezet tegen de afspraken uit de Uitvoeringsstrategie 2010-2040. In onderstaand kader staan de afspraken die binnen de Uitvoeringsstrategie zijn vastgelegd voor de zeehaven­ terreinen, daarnaast de ontwikkeling van de feitelijke uitbreidingsvraag ten opzichte van de vraagraming die aan de basis ligt van de Uitvoeringsstrategie-afspraken en daarnaast wordt geanalyseerd of de planvoorraden voor de deelregio’s in overeenstemming zijn met deze eerder gemaakte afspraken.

Feitelijke uitgiften komen in balans met vraagraming 2007-2040 In 2007 is in opdracht van het Bestuursplatform Noordzee­ kanaalgebied een nieuwe vraagprognose opgesteld door Ecorys, die ook aan de basis ligt voor de nieuwe Uitvoerings­­strategie 2010-2040. In figuur 5.3 en 5.4 is deze behoefteraming afgezet tegen de feitelijke uitgifte van natte en droge zeehaventerreinen 2000 t/m 2011.

“Door piek in 2007 voorsprong op de vraagraming”

Voor zowel de kadegebonden terreinen (figuur 5.3) als de haven­gerelateerde terreinen (figuur 5.4) geldt dat de uitgiften door uitgiftepieken in 2007 er een voorsprong was op de vraagraming . De uitgifte van kadegebonden terreinen is sinds 2007 echter teruggevallen naar niveaus ver onder de jaarlijkse ‘ optimistische’ prognose van 20 ha per jaar. Voor de zeehaventerreinen waren de uitgiften tot 2010 boven of in lijn met de ‘optimistische’ vraag-raming van 6 ha per jaar. De uitgifte in 2011 breekt met deze trend.

Afspraken Uitvoeringsstrategie Zeehaventerreinen: • O  nderzoek doen naar de mogelijkheden voor ver­ dichting, innovatie en herstructurering. binnen het bestaand havengebied (in het gehele Noordzee­ kanaalgebied). Hierbij vooraal aandacht besteden aan de beperkingen / mogelijkheden in de milieuruimte. • Daarna drie mogelijke opties onderzoeken voor eventuele uitbreiding van de havens in de periode na 2020: Wijkermeerpolder, Houtrakpolder en buitengaatse uitbreiding. Dit zal gebeuren in de Visie Noordzeekanaalgebied 2040. • Aan de hand van monitoring van feitelijke ontwikkelingen en de bovengenoemde onderzoeken – voor 2015 – een besluit nemen over eventuele noodzaak van uitbreidingsruimte voor de haven. • In de tussentijd mogen geen onomkeerbare ontwikkelingen plaatsvinden die een eventuele uitbreiding van de haven onmogelijk maken. • De vestigingsruimte voor noodzakelijke milieu­ hinderlijke bedrijven in de droge gedeelten van het havengebied zoveel mogelijk reserveren voor milieu­ hinderlijke functies en niet benutten voor andere functies. • Opvang van logistieke functies, die niet alleen aan de haven gekoppeld zijn zo mogelijk ook op terreinen buiten het eigenlijke havengebied. • Nagaan welke instrumenten – naast planologische reservering – kunnen worden ingezet om actief bedrijven op de juiste plaats te vestigen (bijvoorbeeld een bedrijvenmakelaar).

50

6 Herstructurering

51

52

Tabel 6.1

Voortgang herstructurering in de MRA in hectares (stand 1-1-2011)

Plabeka deelregio

Totale opgave Stand Stand (revit./herprof.) 1-1-2010: 1-1-2011: 2010-2020 ‘lopend’ of ‘start uitgevoerd of in 2010-2013’ uitvoering

Bron gegevens:

Bureau BUITEN (april 2010)

Bureau BUITEN (april 2010)

Monitor Bedrijven terreinen NoordHolland (aug 2011)

Almere-Lelystad

195

96

0

Amstelland-Meerlanden

435

408

265

Amsterdam

603

418

230

Gooi en Vechtstreek

230

213

104

IJmond-Haarlem

286

281

290

Zaanstreek-Waterland Totaal Metropoolregio

463

333

174

2.211

1.749

1.062

Bron: Provincie Noord-Holland (2011) en Bureau BUITEN (2010), onderzoek Aanscherping Herstructureringsopgave bedrijventerreinen Metropoolregio Amsterdam, opgave gemeenten

Figuur 6.1 Prioriteringssystematiek van herstructureringsprojecten in het PHP Noord-Holland*

*Alleen de bedrijventerreinen in de categorieën At/m C komen in aanmerking voor een HIRB subsidie. De terrei-nen in de categorie D niet. Bron: Provincie Noord-Holland (2010)

6

53

Herstructurering

In deze editie van de monitor 2012 wordt in een afzonderlijk hoofdstuk stilgestaan bij de afspraken en de voortgang van de herstructurering van bedrijventerreinen. De her­struc­ tureringsopgave is namelijk van toepassing op zowel bedrijventerreinen als zeehaven­ terreinen. Dit geldt overigens ook voor de HIRB-middelen van de provincie en de betrokkenheid van het Projectbureau Herstructurering Bedrijventerreinen (PHB).

6.1 Belangrijkste feiten op een rij • D  e totale herstructureringsopgave in de MRA bedraagt tot 2020 2.211 ha. • Sinds 2009 zijn er 34 HIRB subsidies voor onderzoek, proces en/of uitvoering van herstructureringsprojecten verstrekt. • Het PHB is sinds haar oprichting op 43 terreinen in de MRA actief betrokken (geweest). • De totaaloppervlakte van de MRA terreinen waar herstructurering is opgepakt in 2009-2011 bedraagt 634 ha bruto. • Het PHB is inmiddels op 43 terreinen betrokken of betrokken geweest, het merendeel in AmstellandMeerlanden en Amsterdam. • Het is op basis van de beschikbare gegevens moeilijk vast te stellen of we op schema liggen om de her­ structurerings-afspraken uit de uitvoeringsstrategie (totaal 2.211 ha herstructureren voor 2020) te halen, o.a. omdat een subsidie / advies soms niet direct tot uitvoering leidt en het moeilijk vast te stellen is of een her­ structurering op een terrein geheel is afgerond .

Uit de inventarisatie blijkt o.a. het volgende: • Alle deelregio’s kennen een forse herstructureringsopgave, zowel in aantallen projecten als qua hectares. De herstructureringsopgave voor te revitaliseren / herprofileren terreinen bedraagt 2.211 ha tot 2020. • Op 1-1-2010 was op 1.749 herstructurering aan de orde, of was de verwachting dat binnen 3 jaar herstructurering aan de orde zou zijn. • In totaal blijkt 26% van de totale herstructureringsopgave in Noord-Holland op de haventerreinen gelegen te zijn. Er ligt een opgave van meer dan 700 ha. Het betreft 14 van de 127 terreinen/projecten. Overigens heeft de herstructureringsopgave door de Provincie Noord-Holland en de Provincie Flevoland – door middel van jaarlijkse updates van provinciale her­ structureringsprogramma’s – al enkele malen een vernieuwingsslag gehad. Vanwege de consistentie met de andere hoofdstukken wordt echter ook hier de Uitvoeringsstrategie opgave (2.211 her­structureren tot 2020) als uitgangspunt genomen.

“Alle deelregios’s kennen een forse herstructureringsopgave”

6.2 Herstructurering bedrijventerreinen en zeehaventerreinen Herstructureringsopgave Uitvoeringsstrategie 2010 Begin 2010 hebben de provincie Noord-Holland en Plabeka samen met het PHB (Pilot­ bureau Herstructurering Bedrijventerreinen) een onderzoek laten uitvoeren naar de herstructureringsopgave voor bedrijventerreinen in de Metropoolregio. Dit onder­zoek ligt aan de basis van de voortgangsafspraken die over herstructurering gemaakt zijn in de Uitvoeringsstrategie. Zie ook tabel 6.1.

Provinciale herstructureringsprogramma’s

De bedrijventerreinen die in de periode 2010-2013 in aanmerking komen voor HIRB subsidies staan opgenomen in tabellen in het Provinciaal Herstructurerings Programma Noord-Holland. De provincie Noord-Holland heeft een rol bij het stimuleren van revitaliseren, herprofileren en ook bij het uitvoeren facelift- en/of transformatieoperaties op terreinen. Bij de uitvoering hebben de gemeenten de belangrijkste rol. De terreinen in het PHP zijn ingedeeld in de categorieën zoals omschreven in figuur 6.1. Het PHP is een uitvloeisel van het Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020 dat IPO en VNG in 2009 met het rijk hebben gesloten. Als onderdeel van dat convenant stelde het rijk €400 mln ter beschikking aan de 12 provincies als zij meer de regie zouden nemen bij de bedrijventerreinplanning en actie zouden ondernemen in het versneld wegwerken van de (landelijk aanwezige) herstructureringsopgave. Alle provincies hebben daarom een PHP opgesteld waarin duidelijke prioriteiten worden gegeven en kaders worden geschetst hoe de provincies daar invulling aan willen geven. Noord-Holland heeft ervoor gekozen om de rijksgelden te koppelen aan het HIRB-subsidieprogramma om zo efficiënt en gericht mogelijk te kunnen investeren.

54

Figuur 6.2 De aan MRA-gemeenten verleende HIRB subsidies vanaf 2004

Tabel 6.2

Voortgang herstructurering in de MRA en betrokkenheid PHB

Plabeka deelregio

Almere-Lelystad

Totale opgave (revit./herprof.) 2010-2020

Stand 1-12010: ‘lopend’ of ‘start 20102013’

Aantal toegekende HIRB-subsidies sinds 2009

Aantal terreinen met PHBbetrokkenheid

8

3

Nvt

1

Amstelland-Meerlanden

20

17

9

17

Amsterdam

17

15

16

12

Gooi en Vechtstreek

15

12

2

3

9

9

3

3

Zaanstreek-Waterland

17

6

4

7

Totaal Metropoolregio

86

62

34

43

IJmond-Haarlem

Bron: Monitor NH 2012, Gegevens PHB (2012). Bureau BUITEN (2010), onderzoek Aanscherping Herstructurerings-opgave bedrijventerreinen Metropoolregio Amsterdam, opgave gemeenten

Figuur 6.3

De aan MRA-gemeenten verleende HIRB subsidies vanaf 2004

Tabel 6.3

Voortgang herstructurering MRA: aantal Aantal terreinen in MRA

Omvang in ha

16

386

2010

7

121

2011

6

127

Totaal

29

634

2009 (2 HIRB tenders)

Bron: PHP update 2012

55

6.3 Uitvoering herstructurering in MRA

Er is in deze regio een herstructureringsopgave, maar er is nauwelijks sprake van de aanleg van nieuwe terreinen. Wel worden er bedrijventerreinen getransformeerd naar woon­locaties. De gemeenten in de regio hebben gezamenlijk afgesproken dat er bij toe­ komstige transformaties een afdracht zal plaatsvinden aan een regionaal fonds van waaruit wordt bijgedragen aan herstructureringsprojecten. Het is een bijzondere afspraak omdat er sprake is van bovengemeentelijke verevening en omdat middelen op voorhand voor herstructurering worden gelabeld. Ontwikkelingsmaatschappij iLocator voert de herstructurering en intensivering van werklocaties uit.

HIRB subsidies

Projectbureau Herstructurering Bedrijventerreinen

De provincie Noord-Holland stimuleert sinds 2004 de herstructurering van bedrijventerreinen middels het HIRB-subsidieprogramma. Gemeenten kunnen een aanvraag indienen voor een financiele bijdrage van de provincie om een deel van de kosten die in het herstructureringsproces gemaakt worden vergoed te krijgen. De huidige HIRB regeling loopt nog door tot 2013. In totaal is er sinds 2004 (tot en met de laatste tender van 2011) bijna €37 miljoen van de provincie naar 62 bedrijventerrein-projecten in de MRA geinvesteerd. Hierbij zijn ook de subsidies meegenomen die zijn verstrekt voor hertsructurering van zeehaven terreinen.

Op initiatief van Plabeka staan sinds 1 oktober 2009 zes regionale accountmanagers van het PHB ter beschikking aan alle MRA-gemeenten om herstructureringsprocessen te ondersteunen. Dat kan zijn in de vorm van een vrijblijvend en/of oriënterend advies, procesmanagement of advisering omtrent subsidies. Sinds 2009 is het PHB betrokken geweest bij herstructurerings­ processen op 43 bedrijventerreinen20), met name in de regio Amstelland-Meerlanden (zie tabel 6.2).

In Flevoland is de noodzaak tot herstructurering momenteel nog niet zo groot als op het oude land. De provincie Flevoland heeft dan ook geen cofinanciering beschikbaar voor het herstructureren van de terreinen die Almere en Lelystad ten tijde van de inventari­ satie hebben opgegeven. De terreinen de Vaart en de Steiger (Almere) zullen de eerste terreinen zijn die de komende jaren voor herstructurering in aanmerking zullen komen.

“Uitvoering herstructurering sinds 2009 634 ha”

In figuren 6.2 en 6.3 is weergegeven waar de HIRB subsidies de laatste jaren in de MRA terecht zijn gekomen. Voor iedere deelregio is het totaalbedrag aan ontvangen HIRB-subsidies af te lezen (zoals bijna €12 miljoen voor IJmond-Haarlem in figuur 6.2) en ook het aantal projecten dat door de provincie financieel is ondersteund (bijvoorbeeld 15 projecten in Amstelland-Meerlanden in figuur 6.3). De subsidies voor onderzoek en procesmanagement zijn hierbij niet meegenomen. In de figuren zijn alleen de subsidies meegenomen waardoor er écht een schop de grond is gegaan voor fysieke verbetering van het terrein. De (kleinere) subsidie stromen voor onderzoek en procesmanagement zijn hierin niet meegenomen.

Voortgang uitvoering op terreinen: gestarte projecten 2009-2011 in MRA

Uit de update van het PHP 2012 blijkt dat er in de MRA sinds 2009 herstructureringsprojecten op 29 terreinen gestart zijn met publieke middelen. De totaalomvang van deze projecten bedraagt 634 ha. Het merendeel van deze terreinen ligt wederom in Amsterdam en Amstelland-Meerlanden. Het meest omvangrijke herstructureringsproject in termen van kosten is de trans­ formatie/herprofilering van de Noordelijke IJoevers. Andere omvangrijke projecten zijn de herstructurering van het Middenhavengebied IJmuiden, de revitalisatie van het bedrijvengebied Uithoorn en de duurzame revitalisering van het ADM-terrein in de haven van Amsterdam.

Transformatiefonds Gooi en Vechtstreek en iLocator Eén van de denklijnen binnen het Noordanus-advies is het voor de duur van de inhaalslag (bij Noordanus tot 2020) meefinancieren van de kosten van herstructurering uit ver­ evening tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ terreinen. Een project dat is gefinancierd in het kader van Mooi Nederland is het transformatiefonds / iLocator in de Gooi en Vechtstreek.

20) Zie bijlage voor een lijst met terreinen waarop het PHB betrokken is (geweest).

56

57

6.4 Relatie met Uitvoeringsstrategie Afspraken Uitvoeringsstrategie m.b.t. herstructurering De grote herstructureringsopgave van 2.200 hectare maakt een nieuwe aanpak noodzakelijk. Het is van belang dat marktpartijen en ondernemers een grotere rol krijgen in herstructureringsprocessen. Zij zijn de primaire gebruikers van deze werkgebieden en het zou goed zijn als zij zich meer verbonden voelen met hun directe omgeving. De opgave per deelregio is als volgt: Herstructureringsopgave 2010-2020 (in bruto ha) Almere-Lelystad

195

Amstelland-Meerlanden

435

Amsterdam

603

Gooi en Vechtstreek

230

Haarlem-IJmond

509

Zaanstreek Waterland Totaal MRA

240 2.211

De herstructureringsopgave van 2.200 ha in de MRA tot 2020 is dusdanig omvangrijk, dat het geen taak van gemeenten alleen kan zijn. Daarom zet Plabeka in op verzakelijking van de bedrijventerreinmarkt. Inzet op verzakelijking van bedrijventerreinmarkt via: • Meer focus in de ontwikkeling van projecten die voorgedragen worden voor financiering uit Provinciaal Herstructurerings Programma. • De bundeling van kennis&kunde m.b.t. herstructurering wordt gecontinueerd door het Pilot-bureau Herstructurering Bedrijventerreinen vanaf 2012 om te vormen tot het Project Bureau Herstructurering (PHB). Dit PHB krijgt de opdracht om te komen tot een verdere professionalisering van de herstructurering. Onder­zocht zal worden of doorontwikkeling naar een regionaal ontwikkelingsbedrijf een goede optie is, of dat andere oplossingen hiervoor meer geschikt zijn.

• B  edrijventerreinen daar waar mogelijk de mogelijkheden te bieden om uit te groeien naar aantrekkelijker gebieden met meerdere functies • Onderzoek naar het optimalisering van de uitgifte prijs op basis van residuele waardebepaling. Inzet en ontwikkeling van de volgende instrumenten vanuit de overheid: • Systematische hantering van de SER ladder • Borging van de kwaliteitsverbetering door verplichte introductie van parkmanagement • Onderzoek naar de mogelijkheden van een aantal instrumenten: - Verevening oud en nieuw (subregionale arrangementen zoals Transformatie­ fonds Gooi en Vechtstreek) - Opslag op de bestaande grondprijs ten behoeve van een herstructureringsfonds - Ontwikkelbedrijf in de Metropoolregio - Bredere inzet ontwikkelbedrijven.

58

In de Uitvoeringsstrategie is benoemd dat er tot 2020 2.211 ha bruto aan bedrijven- en zeehaventerreinen in de MRA moet zijn geherstructureerd, maar wordt tegelijkertijd aangegeven dat dit een zeer omvangrijke en ambitieuze doelstelling betreft. Duidelijk is geworden dat er in de periode 2009-2011 voor 634ha aan projecten in voor­ bereiding en/of in uitvoering is genomen in de MRA, en dat het PHB sinds haar oprichting op 43 terreinen betrokken is geweest bij de opstart van een herstructurerings­ project. Dit is een indicatie dat de beschikbare publieke middelen en expertise gevonden worden en dat herstructurering een impuls gaat geven aan een aanzienlijk areaal terreinen in de Metropoolregio. Het is om verschillende redenen echter lastig aan te geven in hoeverre de MRA daarmee op schema ligt met de aanpak van de opgave: • H  et is niet geheel duidelijk hoe de 634ha zich verhoudt tot de 2.211ha uit de Uitvoeringsstrategie - bijvoorbeeld of hier sprake is van consistentie of niet. Net als de plannen voor nieuwe kantoren of bedrijventerreinen blijkt ook de planvorming van herstructureringsprojecten aan verandering onderhevig; zo zijn er in de periode 2009-2011 enkele projecten toegevoegd aan de PHP agenda. • Een herstructurering is vaak niet ‘af’ na een enkele ingreep. Het monitoren van voortgang aan de hand van geherstructureerde of betrokken hectares kan daarom een vertekend beeld opleveren. • Een herstructureringsproject heeft vaak een lange looptijd, en het is lastig om aan te geven in hoeverre lopende projecten binnen de termijn zullen worden afgerond. • Het is niet duidelijk of de betrokkenheid van het PHB ook in alle gevallen zal resulteren in een volledige uitvoering. • De belangrijkste doelen die in de Uitvoeringsstrategie zijn geformuleerd zijn kwalitatief en procesmatig, wat monitoring van de voortgang niet eenvoudig maakt.

B Bijlagen

59

60

Bijlagen Definitielijst Bedrijventerrein Een terrein dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, commerciële en niet-commerciële dienstverlening en industrie. Onder de omschrijving vallen daarmee tevens (delen van) werklocaties die gedeeltelijk bestemd zijn en geschikt zijn voor kantoren. Aanvullend hanteert IBIS de volgende definitie: • Het terrein heeft een bruto oppervlakte van tenminste 1 hectare; • De locatie wordt gebruikt door, of kan worden uitgegeven, aan meer dan één bedrijf (dus geen solitaire bedrijfslocaties); • Het terrein is juridisch vastgelegd in een vigerend bestemmingsplan. Een bedrijven­ terrein is dus een “in een gemeentelijk ruimtelijk plan juridisch begrensde ruimte, waarbinnen de vestiging van bedrijven mogelijk is”.

liggende kantoorpercelen in een buurt gelden bijvoorbeeld als verschillende locaties. Kantoorruimte wordt gemeten in m2 bruto vloeroppervlakte (bvo). De bestaande plus de te realiseren kantoorvloeroppervlakte op de aldus afgebakende locatie moet ten­minste 2.000 m2 bvo zijn om als formele locatie in de monitor te worden opgenomen. Niet tot kantoren worden gerekend publieke en semi-publieke instellingen als zieken­huizen en onderwijs­ instellingen. Kantoorruimte die deel uitmaakt van fabrieks- of bedrijfsgebouwen wordt toegerekend aan de hoofdfunctie bedrijfsgebouw.

Opname (kantoren) Onder opname wordt verstaan het totaal aantal vierkante meters kantoorruimte dat in gebruik wordt genomen voor kantoordoeleinden.

Transactievolume

Bruto vloeroppervlakte (bvo)

Het totaal aan bruto vierkante meters bedrijfsruimte dat wordt in een transactie wordt verhandeld (huur of koop). Betreft alleen transacties van eerder betrokken bedrijfs­ruimte (bestaande bouw).

Oppervlak gemeten op vloerniveau langs de buitenomtrek van de opgaande scheidingsconstructies die de desbetreffende ruimte of groep van ruimten omhullen.

Uitgifte (bedrijventerreinen)

Floor space index Is de maat die het totale aantal vierkante meters bebouwing, inclusief de verdiepingen, binnen een plangebied vergelijkt met het totale, zowel bebouwde als onbebouwde, oppervlak van datzelfde plangebied.

Formele kantoorlocatie

De hoeveelheid hectare bedrijventerrein dat is verkocht of in erfpacht is uitgegeven. De kavel wordt als verkocht beschouwd als een koopovereenkomst / erfpacht­ overeenkomst bij de notaris is gepasseerd. Dit jaar mag in de toekomst liggen.

Uitbreidingsvraag De toekomstige ruimtevraag bovenop de bestaande voorraad (totaal aanwezig oppervlakte) naar kantoorlocaties, bedrijventerreinen en haventerrein.

Een kantorenlocatie conform de definitie van IBIS.

Zeehaventerreinen Havengerelateerd Informele werklocatie Een locatie waar arbeid verricht wordt die niet onder de definitie van bedrijventerrein, zeehaventerrein of kantoorlocatie valt.

Het betreft hier terreinen, bestemd voor activiteiten die indirect gebruik maken van de haven voor de aan- en/of afvoer van goederen. Ze liggen op maximaal 2,5 kilometer van een haven­ bekken, zijn aangesloten op het Rijkswegennet zonder dat het transport daarbij door woon­ wijken moet en hebben een mogelijkheid voor een aansluiting op het goederenspoornet.

Kantorenlocatie (definitie Provincie Noord-Holland) Een perceel of een groepering van aaneengesloten percelen, waarop gebouwen gerealiseerd dan wel te realiseren zijn, die uitsluitend of hoofdzakelijk een kantoor­ functie hebben. Voor kantoren bestemde percelen, waarop nog niet gebouwd is, tellen ook mee. De aaneengeslotenheid van percelen is van wezenlijk belang. Verspreid

Zeehaventerreinen Kadegebonden Het betreft hier terreinen die direct, zonder fysieke barrières, zijn gelegen aan een haven­ bekken of diep vaarwater en een kade of steiger hebben voor het laden en lossen van zeeschepen.

61

Toelichting methodiek

transformatie niet door blijken te gaan dan wordt de leegstand (met terugwerkende kracht) aangepast.

Behoefteraming Uitvoeringsstrategie Plabeka (Buck, 2010) De vraagraming of behoefteraming betreft de verwachte vraag naar kantoorlocaties, bedrijventerreinen en haventerreinen. Voor kantoren en bedrijventerreinen is er in 2010 een behoefteraming uitgevoerd door Buck consultants international, die als uitgangs­ punt is gebruikt voor de kwantitatieve afspraken in de Uitvoeringsstrategie. Deze vraagraming gaat uit van de 4 langetermijnscenario’s van het CPB, en is uitgewerkt in vier scenario’s, waaronder: • In het door de regio gehanteerde Global Gateway (GG) scenario wordt de internationale kracht van de Metropoolregio Amsterdam behouden en waar mogelijk versterkt. Dit is conform de REVS 2009-2030 en de MRA-conferentie 2009 waarin de regio internationaal wordt neergezet als ‘Global Business Gateway en waar de Schaalsprong Almere in wordt meegenomen. De ruimtevraag wordt in dit scenario dus bepaald door de groeiverwachting van lange-termijnscenario’s en een aanvullende beleidsambitie. • Het TM-scenario is een beleidsarm scenario, gebaseerd op het lange termijnscenario transatlantic market van het CPB. Het is goed om bij dit scenario te beseffen dat alleen de groeicijfers van het CPB zijn gehanteerd bij het bepalen van de ruimte­vraag. De overige parameters als terrein- en kantoorquotiënten en locatievoorkeur zijn op basis van een analyse van regionale ontwikkelingen geschat.

Transformatie kantoren Van de in de hoofdtekst genoemde onttrokken kantoorruimte is een deel daadwerkelijk in 2011 getransformeerd (dus fysiek omgezet en opgeleverd) naar een andere functie dan kantoor. Een ander deel bestaat echter uit ‘zachte’ initiatieven en harde(re) voornemens die zijn uitgesproken door de eigenaars van de panden over toekomstige bestemming ervan (die anders is dan een kantoorbestemming). De betreffende panden worden niet meer actief aangeboden als kantoor, maar feitelijk moet de transformatie deels dus nog wel waargemaakt worden. Er is overigens in de monitoringssystematiek geen dubbeling van cijfers: voorgenomen transformaties worden niet meegeteld in de hoogte van de huidige leegstand. Ze worden òf als leegstand òf als (initiatief tot) transformatie geregistreerd en bieden dus een vrij zuiver beeld van de stand van zaken. Daarnaast geldt bovendien: mocht de

Toelichting cijfers bedrijfsruimten Bij de cijfers over transacties en aanbod bedrijfsruimte moeten een aantal belangrijke kanttekeningen geplaatst worden: • Waar de kantorenmarkt vooral een huurmarkt is, wordt op de bedrijvenmarkt veel meer voor eigen gebruik gebouwd. In het totaal aan geregistreerde markttransacties ontbreekt naar verwachting dan ook een flink gedeelte van de bouw voor eigen gebruik zonder dat verhuur of verkoop via makelaars heeft plaatsgevonden. • In de inventarisatie zijn alleen de officieel doorgegeven en geregistreerde transacties van onroerend goedmakelaars opgenomen. Het is een bekend gegeven dat niet alle transacties worden gemeld bij Vastgoedmarkt of PropertyNL. Waarschijnlijk ont­ breekt ook een substantieel deel van de transacties die wél via een makelaar hebben plaatsgevonden maar desondanks niet als transactie zijn aangemeld. • De ondergrens van geregistreerde transacties is 750m2. Transacties van kleinere bedrijfspanden, en de aanname is dat het om relatief veel panden gaat, zijn niet meegenomen in de inventarisatie. • Er is geen inzicht in de omvang van het netto gebruik van bedrijfspanden, dan wel de ontwikkeling daarvan door de jaren heen.

62

Formele IBIS kantoorlocaties naar deelregio en gemeente deelregio

gemeente

ibislocatie

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

de hoek west

Almere-Lelystad

almere

ambachtsmark

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

hoofddorp centrum

Almere-Lelystad

almere

buiten centrum

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

schiphol oost

Almere-Lelystad

almere

gooise poort

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

schiphol-centrum

Almere-Lelystad

almere

gooisekant

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

schiphol-rijk (ex oude meer)

Almere-Lelystad

almere

haven-centrum

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

schuilhoeve

Almere-Lelystad

almere

almere poort

Almere-Lelystad

almere

muziekwijk

deelregio

gemeente

ibislocatie

Almere-Lelystad

almere

station parkwijk

amsterdam

amsterdam

czaar peterbuurt

Almere-Lelystad

almere

randstad

amsterdam

amsterdam

oostenburgereiland

Almere-Lelystad

almere

stad-centrum

amsterdam

amsterdam

oosterdokseiland

Almere-Lelystad

almere

zakencentrum

amsterdam

amsterdam

westerdokseiland

amsterdam

amsterdam

alfa-driehoek

deelregio

gemeente

ibislocatie

amsterdam

amsterdam

teleport (incl basisweg 10)

Amstelland-Meerlanden

diemen

bergwijkpark-noord

amsterdam

amsterdam

spaarndammerhout

Amstelland-Meerlanden

diemen

bergwijkpark-zuid

amsterdam

amsterdam

westergasfabriek

Amstelland-Meerlanden

ouder-amstel

entrada

amsterdam

amsterdam

bilderdijkkade

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

bankrashof

amsterdam

amsterdam

ijburg

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

biesbosch

amsterdam

amsterdam

oostelijke handelskade

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

commerce park

amsterdam

amsterdam

buiksloterham

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

gondel

amsterdam

amsterdam

centrum amsterdam noord

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

heempark

amsterdam

amsterdam

ndsm-werf

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

klm

amsterdam

amsterdam

overhoeks

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

kostverlorenhof

amsterdam

amsterdam

buurt negen

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

kronenburg

amsterdam

amsterdam

buurt vijf

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

nieuwer amstel

amsterdam

amsterdam

geuzenveld-zuid

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

oranjebaan

amsterdam

amsterdam

noordoever

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

rekencentrum abn amro

amsterdam

amsterdam

centrum amsterdam nieuw west

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

sportlaan

amsterdam

amsterdam

osdorp midden noord

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

stadshart

amsterdam

amsterdam

cornelis lelylaan

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

startbaan

amsterdam

amsterdam

koningin wilhelminaplein

Amstelland-Meerlanden

amstelveen

zonnestein

amsterdam

amsterdam

nieuw-sloten

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

anthony fokker bp

amsterdam

amsterdam

rid-gebied

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

badhoevedorp zuid

amsterdam

amsterdam

riekerpolder

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

beukenhorst noord

amsterdam

amsterdam

staalmanplein/delflandplein

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

beukenhorst oost

amsterdam

amsterdam

amc

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

beukenhorst west ex pharos

amsterdam

amsterdam

amstel III

Amstelland-Meerlanden

haarlemmermeer

beukenhorst zuid incl pharos

amsterdam

amsterdam

centrumgebied zuidoost

63

Bedrijventerreinen naar deelregio en gemeente (naar Monitor 2012) amsterdam

amsterdam

hoofdcentrum zuidoost

deelregio

gemeente

locatie

amsterdam

amsterdam

karspeldreef

Almere-Lelystad

Almere

Draaiersplaats

amsterdam

amsterdam

amstelstation

Almere-Lelystad

Almere

De Steiger

amsterdam

amsterdam

eenhoorn

Almere-Lelystad

Almere

Gooisekant

amsterdam

amsterdam

overamstel

Almere-Lelystad

Almere

Hollandse Kant

amsterdam

amsterdam

science park

Almere-Lelystad

Almere

Markerkant

amsterdam

amsterdam

weespertrekvaart

Almere-Lelystad

Almere

Poldervlak

amsterdam

amsterdam

wibautstraat

Almere-Lelystad

Almere

Randstad

amsterdam

amsterdam

buitenveldert zuidwest

Almere-Lelystad

Almere

De Paal

amsterdam

amsterdam

de klencke

Almere-Lelystad

Almere

Ambachtsmark

amsterdam

amsterdam

zuidas

Almere-Lelystad

Almere

Vogelweg

Almere-Lelystad

Almere

Gietersplaats

deelregio

gemeente

ibislocatie

Almere-Lelystad

Almere

De Vaart I,Ii & Iii

Zaanstreek-Waterland

zaanstad

inverdan

Almere-Lelystad

Almere

Gooisepoort 1E&2E Fase

Almere-Lelystad

Almere

Veluwse Kant (O+W)

deelregio

gemeente

ibislocatie

Almere-Lelystad

Almere

Sallandsekant

Haarlem-IJmond

haarlem

houtplein

Almere-Lelystad

Almere

Frezersplaats

Haarlem-IJmond

haarlem

kennemerplein

Almere-Lelystad

Almere

Felsersplaats

Haarlem-IJmond

haarlem

mr lottelaan

Almere-Lelystad

Almere

De Binderij

Haarlem-IJmond

haarlem

richard holkade

Almere-Lelystad

Almere

Faunabuurt

Haarlem-IJmond

haarlem

schalkwijk

Almere-Lelystad

Almere

De Vaart Iv

Haarlem-IJmond

haarlem

schipholpoort

Almere-Lelystad

Almere

Middenkant

Haarlem-IJmond

haarlem

simon de vrieshof

Almere-Lelystad

Almere

De Rederij

Haarlem-IJmond

haarlem

stationsplein

Almere-Lelystad

Almere

A27/Vogelweg

Haarlem-IJmond

haarlem

zuiderpolder

Almere-Lelystad

Almere

A6/A27 A6 Park

Haarlem-IJmond

beverwijk

stationsgebied

Almere-Lelystad

Almere

Bouwmeesterbuurt

Almere-Lelystad

Almere

De Uitgeverij

deelregio

gemeente

ibislocatie

Almere-Lelystad

Almere

Stichtse Kant

gooi en vechtstreek

hilversum

sportpark

Almere-Lelystad

Almere

Hoge Kant

gooi en vechtstreek

hilversum

stationsplein

Almere-Lelystad

Almere

De Striptekenaar

gooi en vechtstreek

hilversum

laapersveld

Almere-Lelystad

Almere

Het Atelier

gooi en vechtstreek

bussum

de watertoren

Almere-Lelystad

Almere

Lage Kant

gooi en vechtstreek

huizen

centrale zone

Almere-Lelystad

Almere

Columbus-Kwartier

Almere-Lelystad

Almere

Buitenhout

Almere-Lelystad

Almere

De Stripmaker

Almere-Lelystad

Almere

A6/A27 Overig (Deel Zeewolde)

Almere-Lelystad

Almere

Reinwaterbuurt/A6

Almere-Lelystad

Almere

Beverbuurt/Tussenring

64

Almere-Lelystad

Almere

Tussenring/A6-Park

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De President

Almere-Lelystad

Lelystad

Gildenhof

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol Logistics Park

Almere-Lelystad

Lelystad

Larserpoort 123

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Groene Hoek

Almere-Lelystad

Lelystad

Luchthaven

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Liede (nieuw)

Almere-Lelystad

Lelystad

Oostervaart

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Oude Meer

Almere-Lelystad

Lelystad

Ketelmeerstraat (Vh Larserdreef)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Fokker Business Park

Almere-Lelystad

Lelystad

Noordersluis (V/H +Noordersluis Zo + Westerdreef)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Liede (Bestaand)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Nieuw-Vennep Zuid

Almere-Lelystad

Lelystad

Flevokust

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol-Zuid

Almere-Lelystad

Lelystad

Middendreef

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Hoofddorp-Noord

Almere-Lelystad

Lelystad

Merwede(V/H Rivierenbrt Zo Excl. Larserboog)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Spoorzicht

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Weeren

Almere-Lelystad

Lelystad

Larserknoop/Omala (V/H Uitbreiding Larserpoort)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Hoek

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Cruquius-Zuid

Almere-Lelystad

Lelystad

Flevopoort

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Graan Voor Visch-Zuid

Almere-Lelystad

Lelystad

Oostervaart Oost

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Project Grondgeluid

Almere-Lelystad

Lelystad

Bio Science Park Noord

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

ABP Lijnden

Almere-Lelystad

Lelystad

Bio Science Park Zuid

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol Rijk Fase II

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Vicon

deelregio

gemeente

locatie

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol-Noord

Amstelland-Meerlanden

Aalsmeer

Greenpark Aalsmeer

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Pionier / Bolsterrein

Amstelland-Meerlanden

Aalsmeer

FloraHolland Aalsmeer

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

De Hoek Noord

Amstelland-Meerlanden

Aalsmeer

Hornmeer

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Groenenbergterrein

Amstelland-Meerlanden

Amstelveen

Amstelveen Zuid (N201)

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Rozenburg

Amstelland-Meerlanden

Amstelveen

De Loeten

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Lijndenhof

Amstelland-Meerlanden

Amstelveen

Bedrijventerrein Legmeer

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Boesingheliede

Amstelland-Meerlanden

Amstelveen

Westwijk

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Wilhelminahoeve

Amstelland-Meerlanden

Diemen

Verrijn Stuart

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Rijsenhout Konnet Centrum an A4

Amstelland-Meerlanden

Diemen

Stammerdijk

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Sky Park

Amstelland-Meerlanden

Diemen

De Sniep

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schuilhoeve

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Zwanenburg Zuid

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Lisserbroek/ Kruisbaak

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

A4 Zone West

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Lijnden Q4

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Nieuw-Vennep A4 Zone Strategische reserve

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Kalorama

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Antoniushoeve

Strategische Reserve Schipholdriehoek

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

‘t Kabel

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Hanepoel

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol-Zuidoost

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Zwanenburg-Oost

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol-Oost

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Wildehorst

65

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Vijfhuizen

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijventerrein Cruquius

Amstelland-Meerlanden

Haarlemmermeer

Nijverheidsstraat

Amsterdam

Amsterdam

Amstelland-Meerlanden

Ouder-Amstel

Amstel Business Park

Westhaven Oost (havengerelateerd)

Amstelland-Meerlanden

Ouder-Amstel

Molenkade-Industrieweg

Amsterdam

Amsterdam

Alfadriehoek (gemengd)

Amstelland-Meerlanden

Ouder-Amstel

Ambachtenstraat

Amsterdam

Amsterdam

Afrikahaven (gemengd)

Amstelland-Meerlanden

Uithoorn

Industrieterrein Uithoorn

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark Oost (havengerelateerd)

Amstelland-Meerlanden

Uithoorn

FloraHolland-Zuid

Amsterdam

Amsterdam

Metaalbewerkerweg

Amstelland-Meerlanden

Uithoorn

De Kwakel

Amsterdam

Amsterdam

De Heining

Amsterdam

Amsterdam

Amerikahaven Zuidoost (gemengd)

deelregio

gemeente

locatie

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Amerikahaven Noordwest (kadegebonden)

Amerikahaven Noordoost (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Havenstraat

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijvengebied Zuidoost

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijvencentrum Osdorp

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk III-Noord

Amsterdam

Amsterdam

Landlust

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk III-Zuid

Amsterdam

Amsterdam

Petroleumhaven (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Buiksloterham/Papaverweg

Amsterdam

Amsterdam

Westhaven West (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Amstel II

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Airport Business Park Amsterdam Osdorp

Pereboomsloot/Zijkanaal Naar Nieuwendam

Amsterdam

Amsterdam

Sloten-Slimmeweg

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark Oost (grootschalig)

Amsterdam

Amsterdam

Houthavens Oost

Amsterdam

Amsterdam

Overamstel

Amsterdam

Amsterdam

Gembo-Terrein

Amsterdam

Amsterdam

Vervoerscentrum (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Steigereiland

Amsterdam

Amsterdam

Mercuriushaven (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Cornelis Douwesterrein

deelregio

gemeente

locatie

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark West (gemengd)

Het Gooi en Vechtstreek

Blaricum

Blaricummermeent

Amsterdam

Amsterdam

IBM/AEG

Het Gooi en Vechtstreek

Bussum

Franse Kampweg

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk I

Het Gooi en Vechtstreek

Bussum

Nieuwe Vaart

Amsterdam

Amsterdam

Overschiestraat II

Het Gooi en Vechtstreek

Bussum

Nijverheidswerf

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark West (grootschalig)

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Mediapark

Amsterdam

Amsterdam

Hamerstraat

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Havenkwartier

Amsterdam

Amsterdam

Zamenhofstraat

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Kerkelanden

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijventerrein Schinkel

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Crailo/A1

Amsterdam

Amsterdam

Centrale Markthallen / FCA

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Oude Amersfoortseweg

Amsterdam

Amsterdam

Westhaven Oost (gemengd)

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Liebergerweg

Amsterdam

Amsterdam

Amstel Business Park Oost

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Mussenstraat

Amsterdam

Amsterdam

Amerikahaven Noordwest (havengerelateerd)

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Zeverijnstraat

Het Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Korte Noorderweg

Sloterdijk II

Het Gooi en Vechtstreek

Huizen

Industriewijk

Amsterdam

Amsterdam

66

Het Gooi en Vechtstreek

Naarden

Gooimeer Zuid

Zaanstreek-Waterland

Beemster

Insulindeweg

Het Gooi en Vechtstreek

Naarden

Quest-Terrein

Zaanstreek-Waterland

Beemster

Bamestraweg

Het Gooi en Vechtstreek

Naarden

Gooimeer Noord

Zaanstreek-Waterland

Landsmeer

Scheepsbouwerweg

Het Gooi en Vechtstreek

Weesp

Noord

Zaanstreek-Waterland

Oostzaan

Het Gooi en Vechtstreek

Weesp

Van Houten Industriepark/Solvay

Coentunnelweg-West/KolkwegNoord

Het Gooi en Vechtstreek

Weesp

Nijverheidslaan

Zaanstreek-Waterland

Oostzaan

Bombraak

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

De Slenk

Zaanstreek-Waterland

Oostzaan

Skoon

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

Loodijk

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

De Baanstee Noord

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

Nieuw Walden/ Machineweg

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

De Baanstee Oost

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

Rading

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

De Baanstee West

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

Reeweg

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

De Koog

Het Gooi en Vechtstreek

Wijdemeren

De Zodde

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

Wagenweg ‘75

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

De Where

deelregio

gemeente

locatie

Zaanstreek-Waterland

Waterland

De Dollard/Het Schouw

Haarlem-IJmond

Beverwijk

De Pijp

Zaanstreek-Waterland

Waterland

Galgeriet

Haarlem-IJmond

Beverwijk

Kagerweg

Zaanstreek-Waterland

Waterland

Hellingweg

Haarlem-IJmond

Heemskerk

De Houtwegen

Zaanstreek-Waterland

Waterland

Ilpendam-Zuid

Haarlem-IJmond

Heemskerk

De Trompet

Zaanstreek-Waterland

Waterland

Katwoude

Haarlem-IJmond

Heemskerk

De Waterwegen

Zaanstreek-Waterland

Wormerland

Westerveer

Haarlem-IJmond

Uitgeest

Bedrijfsterrein Noord

Zaanstreek-Waterland

Wormerland

Eenhoorn

Haarlem-IJmond

Velsen

Businesspark Ymond

Zaanstreek-Waterland

Wormerland

Nieuweweg

Haarlem-IJmond

Velsen

Noordwijkermeer

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Hoogtij

Haarlem-IJmond

Velsen

Grote Hout, NAM

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Westerspoor-Zuid

Haarlem-IJmond

Velsen

NUON Electriciteitscentrale

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Achtersluispolder

Haarlem-IJmond

Velsen

Broekerwerf

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zuiderhout

Haarlem-IJmond

Haarlem

Waarderpolder

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Hembrug

Haarlem-IJmond

Haarlem

Stephensonstraat

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Noorderveld

Haarlem-IJmond

Haarlem

Delftstraat

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Molletjesveer

Haarlem-IJmond

Haarlemmerliede C.A

Polanenpark

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Assendelft Noord

Haarlem-IJmond

Haarlemmerliede C.A

Halfweg Ringvaart

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Kogerveld Zuid

Haarlem-IJmond

Heemstede

Haven e.o.

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Diederik Sonoyweg

Haarlem-IJmond

Zandvoort

Bedrijventerrein N.Noord

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Kogerveld Midden

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Tate & Lyle

deelregio

gemeente

locatie

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Verkade

Zaanstreek-Waterland

Edam-Volendam

Julianaweg

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zaanstreek-Waterland

Edam-Volendam

Oosthuizerweg

Krommenie Oost incl. Noordervaartdijk

Zaanstreek-Waterland

Edam-Volendam

Oosthuizerweg Uitbreiding

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Noorddijk

Zaanstreek-Waterland

Edam-Volendam

Slobbeland

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Overtuinen

67

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zaandammerweg

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Loders Croklaan

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Bonar Floors

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

De Hemmes

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Multifunctiestrook Saendelft

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Kogerveld Noord

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Stationsstraat Koog

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zuideinde Westzaan

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zuideinde/Plein 13/Dubbele Buurt

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

PWN

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Houthavenkade

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Oud Zaandijk

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Aris Van Broekweg

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Noordeinde

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Breedweer

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Touwslagerstraat/Zuiddijk

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Blooksven/Smitsven

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Krommenierpad

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Honig

68

Ontwikkelingen kantorenmarkt naar gemeente

Amsterdam Diemen Ouder-Amstel Amstelveen Haarlemmermeer

wijziging voorraad kantoren in 2011

dyna­miek

wijziging kantoorgebruik

nieuwsaldo groei bouw functie- voorraad (opgele- wijziging verd) /sloop

betrokken (in gebruik genomen)

groei gebruik

situatie januari 2012

groei leegstand

leegstand inclusief voorverhuur

situatie januari 2011

% leegleeg% leeg- voorraad aandeel stand stand stand in de inclusief exclusief exclusief regio­ voorver- voorver- voorvernale huur % huur huur % voorraad in % G H H I

aanbouw

aanbouw ten opzichte vd voorraad %

leegstand inclusief voorverhuur

situatie januari 2012 t.o.v. inwoners

% leegstand inclusief voorverhuur

inwoners 40878 bron: CBS

m² kantoor per inwoner 2012

m² gebruik per inwoner 2012

m² leeg per inwoner 2012

A

B

C=A+B

D

E

F=C-E

G

57600

-116000

-58400

352500

-79700

21300

1266300

0.17

1149100

0.154

7442700

0.537

121200

0.016

1245000

0.166

789427

9.4

7.8

1.6

0

100

100

5900

-7600

7700

100700

0.306

97500

0.297

328600

0.024

0

0

93000

0.283

24960

13.2

9.1

4

0

0

0

12100

6800

-6800

38900

0.228

33100

0.194

170700

0.012

0

0

45700

0.268

13197

12.9

10

2.9

2600

-1100

1500

12900

-26600

28100

148500

0.215

144900

0.21

690600

0.05

1700

0.002

120400

0.175

83529

8.3

6.5

1.8

36500

-6400

30100

87700

-6300

36400

337000

0.235

323600

0.226

1433500

0.104

28000

0.02

300600

0.214

143875

10

7.6

2.3

Aalsmeer

0

0

0

1300

-1700

1700

4800

0.132

4800

0.132

36500

0.003

0

0

3100

0.085

30345

1.2

1

0.2

Uithoorn

600

-100

500

1900

-100

600

12300

0.227

12300

0.227

54300

0.004

0

0

11700

0.217

28283

1.9

1.5

0.4

Zaanstad

26300

-11300

15000

39400

2400

12600

57300

0.162

56100

0.159

352800

0.025

0

0

44700

0.132

148093

2.4

2

0.4

Wormerland

0

-3100

-3100

1400

-400

-2700

3200

0.127

2300

0.091

25200

0.002

0

0

5900

0.208

15788

1.6

1.4

0.2

Beemster

0

0

0

0

0

0

800

0.154

800

0.154

5200

0

0

0

800

0.154

8709

0.6

0.5

0.1

Zeevang

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

2400

0

0

0

0

0

6369

0.4

0.4

0

Graft-de Rijp

0

0

0

200

100

-100

0

0

0

0

3100

0

0

0

100

0.032

6441

0.5

0.5

0

6100

-100

6000

5800

-3800

9800

17500

0.154

17500

0.154

113500

0.008

400

0.004

7700

0.072

79176

1.4

1.2

0.2

Edam-Volendam

0

-100

-100

700

-3900

3800

5100

0.173

4800

0.163

29500

0.002

0

0

1300

0.044

28659

1

0.9

0.2

Waterland

0

0

0

0

-400

400

400

0.089

400

0.089

4500

0

0

0

0

0

17035

0.3

0.2

0

Landsmeer

0

-500

-500

1400

400

-900

2000

0.136

2000

0.136

14700

0.001

0

0

2900

0.191

10309

1.4

1.2

0.2

Purmerend

0

0

0

4700

4800

-4800

2600

0.222

2600

0.222

11700

0.001

4500

0.385

7400

0.632

9108

1.3

1

0.3

Almere

Oostzaan

22400

-5500

16900

38100

-1800

18700

177900

0.264

171800

0.255

673100

0.049

800

0.001

159200

0.243

192905

3.5

2.6

0.9

Haarlem

18200

-7600

10600

45300

-4500

15100

128200

0.201

95600

0.15

638000

0.046

1600

0.003

113100

0.18

151831

4.2

3.4

0.8

Heemstede

0

-800

-800

800

-1200

400

3200

0.076

3200

0.076

41900

0.003

1300

0.031

2800

0.066

26202

1.6

1.5

0.1

Bloemendaal

0

-1400

-1400

1200

-200

-1200

1700

0.108

900

0.057

15700

0.001

0

0

2900

0.17

22054

0.7

0.6

0.1

Zandvoort

0

-600

-600

600

700

-1300

100

0.01

100

0.01

10500

0.001

0

0

1400

0.126

16672

0.6

0.6

0

Haarlemmerliede c.a.

0

0

0

1200

0

0

14800

0.493

14800

0.493

30000

0.002

0

0

14800

0.493

5455

5.5

2.8

2.7

600

-1000

-400

5400

1400

-1800

11400

0.074

11200

0.073

154000

0.011

0

0

13200

0.085

67276

2.3

2.1

0.2

0

-200

-200

1200

-1500

1300

10900

0.151

10900

0.151

72000

0.005

8000

0.111

9600

0.133

39759

1.8

1.5

0.3

6000

-700

5300

7800

1200

4100

7800

0.209

7800

0.209

37400

0.003

0

0

3700

0.115

39265

1

0.8

0.2

Velsen Beverwijk Heemskerk Uitgeest Castricum Wijdemeren Weesp Muiden

0

0

0

100

100

-100

1200

0.098

1200

0.098

12200

0.001

0

0

1300

0.107

12906

0.9

0.9

0.1

1700

-1000

700

5700

2300

-1600

4500

0.173

4500

0.173

26000

0.002

0

0

6100

0.241

34491

0.8

0.6

0.1

0

-800

-800

600

200

-1000

800

0.035

800

0.035

22900

0.002

0

0

1800

0.076

23290

1

0.9

0

300

-600

-300

3000

-2100

1800

16600

0.192

16100

0.186

86400

0.006

0

0

14800

0.171

18019

4.8

3.9

0.9

0

100

100

100

-200

300

800

0.148

800

0.148

5400

0.000

0

0

500

0.094

6486

0.8

0.7

0.1

69

wijziging voorraad kantoren in 2011

dyna­miek

wijziging kantoorgebruik

nieuwsaldo groei bouw functie- voorraad (opgele- wijziging verd) /sloop

betrokken (in gebruik genomen)

situatie januari 2012

groei gebruik

groei leegstand

leegstand inclusief voorverhuur

situatie januari 2011

% leegleeg% leeg- voorraad aandeel stand stand stand in de inclusief exclusief exclusief regio­ voorver- voorver- voorvernale huur % huur huur % voorraad in % G H H I

aanbouw

aanbouw ten opzichte vd voorraad %

leegstand inclusief voorverhuur

situatie januari 2012 t.o.v. inwoners

% leegstand inclusief voorverhuur

inwoners 40878 bron: CBS

m² kantoor per inwoner 2012

m² gebruik per inwoner 2012

m² leeg per inwoner 2012

A

B

C=A+B

D

E

F=C-E

G

Naarden

3700

300

4000

8000

700

3300

15900

0.172

15900

0.172

92600

0.007

0

0

12600

0.142

17156

5.4

4.5

0.9

Bussum

5000

-1900

3100

9700

4900

-1800

4200

0.063

4000

0.06

66500

0.005

0

0

6000

0.095

32554

2

1.9

0.1

Huizen

0

0

0

4500

-600

600

8100

0.102

7200

0.09

79700

0.006

9300

0.117

7500

0.094

41581

1.9

1.7

0.2

Blaricum

0

0

0

200

0

0

200

0.039

200

0.039

5100

0

0

0

200

0.039

9028

0.6

0.5

0

200

0

200

2200

1900

-1700

3400

0.136

3400

0.136

25000

0.002

0

0

5100

0.206

11380

2.2

1.9

0.3

Laren Hilversum Lelystad metropoolregio

3000

-5000

-2000

51800

-6500

4500

141700

0.18

137900

0.175

786600

0.057

2200

0.003

137200

0.174

85374

9.2

7.6

1.7

0

-11900

-11900

22800

4500

-16400

41100

0.167

41100

0.167

246600

0.018

0

0

57500

0.222

75375

3.3

2.7

0.5

190800

-177200

13600

738200

-116700

130300

2591900

0.187

2401200

0.173 13847100

1

179000

0.013

2461600

0.178

2372362

5.8

4.7

1.1

70

51.900

Almere

Almere Buiten Centrum

Alfa Driehoek

-4.800

-4.800

Almere

Amstel III

24.000

24.000

Bouwmeesterbuurt & Almere Buiten

8.420

Almere

Cascadepark Oost

13.680

Academisch Medisch Centrum AMC

1.900

Amstelstation

-400

Amsterdam Teleport Stationsgebied

Buiksloterham Buurt negen

Cornelis Lelylaan e.o. Eenhoorn

-100

Geuzenveld Zuid

-400

Hamerstraat IJburg

400

Minervahaven NDSM Werf

Oosterdokseiland

4.800

7.000

12.500

29.700

1.500

1.500

Almere

Kantorenvilla’s

50.000

50.000

500

Almere

Kustzone

76.800

51.200

128.000

-100

Almere

Lage Kant

12.000

8.000

20.000

10.000

Almere

Middenkant

5.900

14.400

Almere

Oksel A6/A27

5.000

5.000

Almere

Olympia Office Park

-100

Almere

Olympiakwartier Oost

3.100

Almere

Weerwaterzone

16.000

Almere

Zakencentrum

3.000

3.500 8.000

8.000

11.700

20.000

NIET IBIS LOCATIES Totaal

100.000

43.100

43.000

13900

20.000

33.900

24.100

Almere

Muziekwijk

200

200

26.800

Almere

Ambachtsmark

-2200

-2.200

45.500

-100

8.000

18.000

Almere

Haven-Centrum

800

Lelystad

Kantorenzone Larserpoort

Lelystad

Stadscentrum

73.500

52.500

43.700 345.000

200.000

600

600

-400

-400

-13.000

-13.000

-100

-100

100

100

-58.400

100.000 -100

19.300

145.000

121.200

108.400

900

500

-74.700

232.800

43.360

Zuidelijk Stadscentrum

15.000

29.700

93.120

65.040

Almere Poort

0

Koningin Wilhelminaplein

139.680

Almere

Staalmanplein/Delflandplein

Karspeldreef

150.000

Almere

16.800

Hoofdcentrum Zuid

10.000

150.000

32.100

16.800

Buurt 5

4.000

0

83.000

Riekerpolder

Bilderdijkkade

6.000

83.000

3.000

43.200

Totaal

9.900

10.000

Westerdokseiland

Planvoorraad 2030- 2040

0

19.800

3.000

Zuidas

10.000

10.000

Evenaar/3KNS

10.000

6.000

22.800

Europakwartier

Overhoeks

Science Park Amsterdam

9.120

Almere

800

Osdorp Midden Noord

4.100

Almere

26.800

Osdorp de Punt

23.600

4.100

600

7.000 8.500

23.700

-9.200

-100

Centrum Amsterdam Noord

-100

600

500

Centrum Amsterdam Nieuw West

Oostelijke handelskade

8.820

-9.200

Anton De Komplein

Centrumgebied Amsterdam Zuidoost

50.000

Planvoorraad 2020- 2030

Planvoorraad tot 2020

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

In aanbouw

Gemeente

Naam Locatie

Almere-Lelystad

Totaal

Planvoorraad 20302040

Planvoorraad 20202030

Planvoorraad tot 2020

in aanbouw

Naam Locatie

Amsterdam

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

Plancapaciteit kantoren naar deelregio en terrein (stand 1-1-2012)

403.420

301.500

0

767.720

NIET IBIS LOCATIES Totaal

800

-7500

800

5.000

900

-100 40.000

20.000

60.000

15.000

10.000

25.000

488.900

548.700

0 1.043.400

-6.700

Amstelveen

Kronenburg

Haarlemmermeer

Beukenhorst Zuid

Haarlemmermeer

Business Garden

Haarlemmermeer

de Hoek Noord

Haarlemmermeer

Hoofddorp-Centrum

Haarlemmermeer

Schiphol Centrum

Haarlemmermeer

Schiphol Elzenhof

Haarlemmermeer

Schiphol-Oost

30.000

1.700 14.200

31.200

113.000

Schipholpoort Romolenpolder

50.000

29.700

32.200

314.200

60.000

30.000

Haarlem

Waarderpolder Zuid

30.000

30.000

Haarlem

Westelijke Randweg

5.000

5.000

Beverwijk

Stationsgebied

8.000

NIET IBIS LOCATIES

1.600

14.000

10.900

13.200

Zaanstreek-Waterland

Purmerend

Kop van West

Zaanstad

Inverdan

Zaanstad

Poort Clam Dijcke

Zaanstad

VVZ-terrein NIET IBIS LOCATIES

Totaal

Planvoorraad 2030- 2040

Planvoorraad 2020- 2030

Planvoorraad tot 2020

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

In aanbouw

Naam Locatie

Gemeente

30.000 95.000 15.800

125.000

140.800

17.000

17.000

5.000

5.000 -300

-300

Totaal

466.100

95.000

4.300

Totaal

158.400

30.000

11.500

Planvoorraad 2030- 2040

Spoorzone station

Arenapark

Totaal

Planvoorraad 2020- 2030

Haarlem

Crailo

4.300

Planvoorraad tot 2020

1.700

Hilversum

11.500

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

Schipholweg/Pr.Bernardlaan

Blaricum

NIET IBIS LOCATIES

In aanbouw

Schipholweg (023)

Totaal

Gooi en Vechtstreek

-500

-500

Haarlem

0

NIET IBIS LOCATIES Totaal

17.000

Haarlem

38.700

39.000

8.000

17.000

100

100.000

50.000

8.000

40.000

64.300

50.500

Naam Locatie

Haarlem

1.700

1.700

Gemeente

-100

35.000

35.000

-300

Schalkwijk

20.700

20.700

13.800

Totaal

Planvoorraad 2030- 2040

Planvoorraad 2020- 2030

Planvoorraad tot 2020

10.000

Haarlem

1.300

1.300

8.000

24.500

4.900

-7.200

4.900

17.300

15.600 47.000

35.000

0

106.100

Totaal

Stadshart Zone A9

Kamperlaan (Mariastichting)

Planvoorraad 2030- 2040

100

Amstelveen Amstelveen

Houtplein

Haarlem

Planvoorraad 2020- 2030

-100

Haarlem

-400

Planvoorraad tot 2020

Nieuwer-Amstel/ Oude Dorp

6.000

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

Amstelveen

6.000 -400

In aanbouw

Kostverlorenhof

Naam Locatie

Bovenkerk

Amstelveen

Haarlem-IJmond

Gemeente

Amstelveen

In aanbouw

Gemeente

Naam Locatie

Amstelland-Meerlanden

Opgeleverd/ onttrokken in 2011

71

5.000

5.000

35.000

59.500

3.000

3.000

10.000

10.000 -2.300

53.000

0

0

75.200

72

Overzicht uitgifte per bedrijventerrein Deelregio

Naam bedrijventerrein

Almere-Lelystad Almere

Almere Stad Sallandsekant

Uitgifte 2005

2006

2007

2008

2009

0,7

1,2

5,2

3

1,4

11,5

2,6

11,5

Almere

Almere Hout Stichtse Kant

0,8

4,3

3,8

Almere

Almere Stad Veluwsekant O+W

2,1

0,9

0,5

3,5

Almere

Almere Poort Hoge Kant

2

0,6

0,6

1,6

Almere

Almere Buiten De Vaart I,II en III

1,3

0,5

Almere

Almere Stad De Uitgeverij

0,4

1,2

Almere

Almere Stad Het Atelier

0,2

0,6

0,3

Almere

Almere Buiten Poldervlak

0,6

Almere

Almere Buiten De Rederij

0,1

0,2

Almere

Almere Buiten Bouwmeesterbuurt

0,1

2010

2011

7,0 0,1

5,1

0,2 1,0

0,2

0,3

Totaal

0,3

2,8 2,1

0,2

1,3

0,4

1,0 0,7

0,1

0,6

0,5

Almere

Volgelweg

0,5

0,5

1,0

Almere

Lage kant

0,3

1,7

2,0

Almere

Almere Buiten 3T (striptekenaar, stripmaker)

Almere

Almere Stad Felserplaats

0,2

Almere

Columbus kwartier

Almere

Almere Buiten Faunabuurt

Almere

Almere Haven De Steiger

Almere

Almere Stad De Binderij

0,1

Almere

Almere Stad Frezersplaats

0,1

Almere

Buitenhout

Lelystad

FLEVOPOORT

0,3

0,3 0,2

0,2

0,2

0,1

0,1

0,1

0,1

1,4

Lelystad

LARSERPOORT 123

0,7

Lelystad

NOORDERSLUIS (v/h +Noordersluis ZO + Westerdreef)

1,6

Lelystad

LUCHTHAVEN

1

0,9

1,5

0,1 0,1

0,7

1,6

2,3

1,8

2,1

0,3

2,2

1,1

0,2

10,0

0,3

0,4

6,9 7,4

0,6

1,6

0,5

1,4

OOSTERVAART

Lelystad

MERWEDE (v/h Rivierenbrt ZO excl. Larserboog)

0,4

0,2

Totaal Almere-Lelystad

14,3

8,7

17,8

20,2

9,4

6,9

4,7

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Totaal

2,0

2,0

2,0

2,8

Hilversum

0,9

0,3

Naam bedrijventerrein

Gooi en Vechtstreek Naarden

0,4

0,6

4

Lelystad

Deelregio

0,5

1,2

0,6

Uitgifte

Gooimeer Zuid

0,8

0,8

Mediapark Totaal Gooi en Vechtstreek

76,5

0

0

0

0

0,8

0

73

Deelregio

Naam bedrijventerrein

Amstelland - Meerlanden

Uitgifte 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Totaal

2,5

1,7

0,2

10,6

Haarlemmermeer

De President

0,4

1

1,4

3,4

Haarlemmermeer

Nieuw-Vennep Zuid

4,1

1,2

1,6

1,4

Haarlemmermeer

Cruquius

Haarlemmermeer

Cruquius opvanggebied

Haarlemmermeer

Lijnden Oost Q4

Haarlemmermeer

Schiphol Noord

Haarlemmermeer

Cruquius Zuid

Haarlemmermeer

De Liede

Haarlemmermeer

Spoorzicht Noord

Amstelveen Haarlemmermeer Amstelveen

9,3

1

0,0 0,0 0,3

2,7

3,7

0,7

0,0 0,4

0,5

0,2

0,1

0,0 0,4

1,1

0,7

Meerlandenweg

0,5

0,5

0,0

Spoorzicht Noord De Loeten Totaal Amstelland - Meerlanden

1,2

1,3

1,3 27,7

4,5

2,2

3,4

6,2

6,3

3,6

1,6

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

4,9

1,4

2,3

Nb. Voor de jaren 2005 t/m 2008 heeft een correctie van de uitgiften plaatsgevonden.

Deelregio

Naam bedrijventerrein

Amsterdam Amsterdam

Sloterdijk III Noord

Amsterdam

Atlaspark Oost (grootschalig)

Amsterdam

Cornelis Douwesterrein 0

Uitgifte

0,8

7

Amsterdam

Atlaspark West (grootschalig)

Amsterdam

Airport Business Park Amsterdam Osdorp

Amsterdam

Sloterdijk III Zuid

Amsterdam

Cornelis Douwesterrein 1 & 2

Amsterdam

Bedrijventerrein Cruquius

Amsterdam

Mercuriushaven e.o.

2,4

Amsterdam

Westhaven Oost

0,5

Amsterdam

Amerikahaven Zuidoost (gemengd)

Amsterdam

Bedrijventerrein Steigereiland

7 1,6

0

0,6

1,3

0,5

2,9

3

0,4

Sloterdijk I Bedrijvengebied Zuidoost

0,1

Amsterdam

Vervoerscentrum

0,1

Afrikahaven Zeeburgerpad Totaal Amsterdam

7,2

7,2

1,6

7,9 2,0

3,4 0,8

1,4

4,6

0,9

0,2

1,1

1,7

1,2

0,9 0,4

0,4 0,1

1,5

1,7 0,2

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1 2,1

8,4 3,4

0,5

Amsterdam

Amsterdam

7,8 8,1

0,4

Amsterdam

Amsterdam

7,8 0,3

0,9

1,3

Totaal 12,1

3,5

8,5

4,3

12,8

13,3

23

5,1

69,1

74

Overzicht plancapaciteit bedrijventerreinen Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Almere

Almere

A6/A27 OVERIG (DEEL ZEEWOLDE)

Almere

Almere

STICHTSE KANT

Totaal plan-capaciteit

waarvan terstond

135,0 89,5

waarvan niet terstond 135,0

27,3

62,2

Almere

Almere

DE VAART IV

60,2

60,2

Almere

Almere

A6/A27 A6 PARK

48,3

48,3

Almere

Almere

A27/VOGELWEG

40,0

Almere

Almere

HOGE KANT

10,5

Almere

Almere

MIDDENKANT

9,5

Almere

Almere

LAGE KANT

7,4

Almere

Almere

DE STRIPTEKENAAR

6,7

6,7

Almere

Almere

SALLANDSEKANT

6,3

6,3

Almere

Almere

TUSSENRING/A6-PARK

5,0

5,0

Almere

Almere

REINWATERBUURT/A6

3,0

3,0

Almere

Almere

DE STRIPMAKER

2,4

40,0 10,5 9,5 7,4

2,4

Almere

Almere

BEVERBUURT/TUSSENRING

2,0

Almere

Almere

VELUWSE KANT (O+W)

1,4

1,4

Almere

Almere

HET ATELIER

1,4

1,4

Almere

Almere

COLUMBUS-KWARTIER

1,4

1,4

Almere

Almere

POLDERVLAK

1,2

1,2

Almere

Almere

DE VAART I,II & III

0,8

0,8

Almere

Almere

DE REDERIJ

0,7

0,7

Almere

Almere

BUITENHOUT

0,6

0,6

Almere

Almere

BOUWMEESTERBUURT

0,3

0,3

Almere

Almere

FAUNABUURT

0,1

0,1

2,0

Lelystad

Lelystad

LARSERKNOOP/OMALA (V/H UITBREIDING LARSER-POORT)

205,0

Lelystad

Lelystad

FLEVOKUST

150,0

0,0

Lelystad

Lelystad

FLEVOPOORT

57,8

38,8

Lelystad

Lelystad

BIO SCIENCE PARK ZUID

20,0

205,0

19,0 20,0

Lelystad

Lelystad

LUCHTHAVEN

17,8

Lelystad

Lelystad

BIO SCIENCE PARK NOORD

12,0

Lelystad

Lelystad

NOORDERSLUIS (V/H +NOORDERSLUIS ZO + WESTER-DREEF)

11,5

10,3

Lelystad

Lelystad

OOSTERVAART OOST

10,4

10,4

Lelystad

Lelystad

LARSERPOORT 123

10,1

10,1

Lelystad

Lelystad

MERWEDE(V/H RIVIERENBRT ZO EXCL. LARSERBOOG)

1,4

1,4

Lelystad

Lelystad

MIDDENDREEF

0,4

0,4

930,0

145,7

TOTAAL

150,0

5,9

11,9 12,0 1,2

784,3

75

Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Amstelland

Amstelveen

Amstelveen Zuid (N201)

Totaal plan-capaciteit 45,0

waarvan terstond

45,0

Amstelland

Aalsmeer

Greenpark Aalsmeer

42,0

42,0

Amstelland

Amstelveen

De Loeten

31,8

31,8

Meerlanden

Haarlemmermeer

A4 Zone West

100,0

100,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol Logistics Park

44,1

31,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

De Liede (nieuw)

37,6

37,6

Meerlanden

Haarlemmermeer

De President

25,8

25,8

Meerlanden

Haarlemmermeer

De Hoek Noord

11,0

11,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Groenenbergterrein

9,0

9,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Lijndenhof

8,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Wilhelminahoeve

7,0

7,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Schiphol-Zuidoost

6,0

6,0

Meerlanden

Haarlemmermeer

Nieuw-Vennep Zuid TOTAAL

13,1

8,0

2,3

2,3

369,6

261,5

108,1

waarvan niet terstond

Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Totaal plan-capaciteit

waarvan terstond

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijvengebied Zuidoost

0,3

0,3

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk III-Noord

26

6,9

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk III-Zuid

Amsterdam

Amsterdam

Airport Business Park Amsterdam Osdorp

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark Oost (grootschalig)

Amsterdam

Amsterdam

Mercuriushaven (gemengd)

5,3

5,3

Amsterdam

Amsterdam

Cornelis Douwesterrein

5,8

3,8

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark West (gemengd)

30

30

Amsterdam

Amsterdam

Sloterdijk I

Amsterdam

Amsterdam

Atlaspark West (grootschalig)

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijventerrein Schinkel

0,4

Amsterdam

Amsterdam

Westhaven Oost (gemengd)

0,1

0,1

Amsterdam

Amsterdam

Amerikahaven Noordwest (havengerelateerd)

3,4

3,4

19,1

20

20

36,8

11,8

25

21

2,6

18,4

0,5

0,5

20,7

20,7

2

0,4

Amsterdam

Amsterdam

Bedrijventerrein Cruquius

0,8

0,3

Amsterdam

Amsterdam

Westhaven Oost (havengerelateerd)

0,7

0,7

Amsterdam

Amsterdam

Alfadriehoek (gemengd)

1,5

1,5

Amsterdam

Amsterdam

Afrikahaven (gemengd)

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

5

5

Atlaspark Oost (havengerelateerd)

5,5

5,5

Petroleumhaven (gemengd)

1,5

1,5

185,3

119,9

TOTAAL

waarvan niet terstond

0,5

onbekend

65,4

76

Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Gooi en Vechtstreek

Blaricum

Blaricummermeent

Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Crailo/A1

Totaal plan-capaciteit

waarvan terstond

18,5

18,5

9

9

waarvan niet terstond

Gooi en Vechtstreek

Huizen

Industriewijk

4

4

Gooi en Vechtstreek

Hilversum

Mediapark

2

2

33,5

33,5

0,0

Totaal plan-capaciteit

waarvan terstond

waarvan niet terstond

32,7

32,7

TOTAAL

Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Ijmond

Velsen

Grote Hout, NAM

Ijmond

Beverwijk

Kagerweg

1,4

1,4

Ijmond

Velsen

Noordwijkermeer

1,4

1,4

Zuid-Kennemerland

Haarlem

Waarderpolder

20

4

Zuid-Kennemerland

Haarlemmerliede C.A

Polanenpark

18

9

9

73,5

48,5

25,0

Totaal plan-capaciteit

waarvan terstond

waarvan niet terstond

81

47

34

59,9

21,3

38,6

TOTAAL

Subregio

Gemeente

Terreinnaam

Waterland

Purmerend

De Baanstee Noord

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Hoogtij

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Zuiderhout

8

8

Zaanstreek-Waterland

Zaanstad

Multifunctiestrook Saendelft

2

2

Zaanstreek-Waterland

Oostzaan

Skoon TOTAAL

1

1

151,9

79,3

16

72,6

77

Transacties en aanbod bedrijfsruimten Transacties bedrijfsruimten: 2005 Almere

2006

2007

2008

2009

2010

2011

28.129

56.817

59.370

96.528

73.458

33.185

28.155

175.411

222.350

191.017

161.219

101.925

75.665

148.674

34.079

121.805

113.943

209.562

99.945

72.002

159.952

4.446

22.483

18.668

16.923

6.633

6.705

24.746

IJmond-Haarlem

29.588

10.433

29.869

21.574

14.172

13.541

12.955

Zaanstreek-Waterland

28.782

17.080

13.598

41.266

11.415

27.550

24.001

Amstelland-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek

Lelystad

3.915

2.735

9.560

19.582

3.510

4.788

10.494

304.350

453.703

436.025

566.654

311.058

233.436

408.977

Jan. 2005

Jan. 2006

Jan. 2007

Jan. 2008

Jan. 2009

Jan. 2010

Jan. 2011

90.411

144.063

175.688

154.601

129.388

183.456

234.068

240.032

Amstelland-Meerlanden

272.451

347.390

336.277

276.397

271.694

278.873

303.856

362.304

Amsterdam

424.105

339.877

399.880

348.505

496.278

478.946

509.153

654.600

43.051

99.958

93.156

70.888

64.061

61.160

166.883

105.138

IJmond-Haarlem

107.412

147.833

121.018

100.245

104.587

100.254

138.408

137.611

Zaanstreek-Waterland

100.693

97.704

94.219

142.176

131.664

97.395

182.320

200.182

44.417

75.349

52.156

75.914

46.820

50.834

52.526

110.866

1.082.540

1.252.174

1.272.394

1.168.726

1.244.492

1.250.918

1.587.214

1.810.733

Metropoolregio

Aanbod bedrijfsruimten:

Almere

Gooi en Vechtstreek

Lelystad Metropoolregio

Jan. 2012

78

Herstructurering bedrijventerreinen: overzicht terreinen betrokkenheid PHB Amstelland-Meerlanden

IJmond-Haarlem

1.

De Weeren

1.

De Houtwegen

2.

Spoorzicht

2.

De Pijp

3.

Bedrijventerrein Uithoorn

3.

Grote Hout / NAM

4.

Hornmeer

Zaanstreek-Waterland

5.

Legmeer

1.

Zuiderhout

6.

Verrijn Stuart (huidig project)

2.

Krommenie-Oost

7.

De Hoek

3.

Hembrugterrein

8.

De Liede

4.

Insulindeweg

9.

Graan voor Visch Zuid

5.

De Dollard (Waterland, staat niet in PHP)

10.

Boesingheliede

6.

Julianaweg/Slobbeland (in Volendam/Edam, staat per 2012 in PHP)

11.

Rijsenhout

7.

Oosthuizerweg (in Volendam/Edam, staat per 2012 in PHP).

12.

Molenkade-Idnustireweg

13.

Stammerdijk

14.

Verrijn Stuart (vervolgproject)

15.

Fokkerterrein

16.

De Pionier

17.

De Sniep

Almere-Lelystad 1.

De Steiger

Amsterdam 1.

Amstel Business Park

2.

Cruquiuswerkgebied (staat pas per 2012 in PHP)

3.

Gembo-terrein

4.

Food Center Amsterdam

5.

Zeeburgereiland

6.

Amstel III (gebied 1)

7.

Landlust

8.

Bedrijvencentrum Osdorp (staat per 2012 in PHP)

9.

NDSM-terrein

10.

Buiksloterham

11.

Hamerstraatgebied

12.

Stadhaven Minerva

Gooi en Vechtstreek (PHB bijdrage is relatief beperkt) 1.

Havenkwartier

2.

Kerkelanden

3.

Weesp-Noord

79

Bronvermelding

Colofon

De drie belangrijkste bronnen voor de kwantitatieve data waarop deze voortgangsrapportage is gebaseerd zijn:

Deze vijfde voortgangsrapportage is een product van de werkgroep Plabeka Monitor. Leden van de werkgroep zijn: • Tom Lips (Provincie Noord-Holland); ambtelijk trekker • Paul Smeenk (Provincie Flevoland) • CJ Dippel (EZ Amsterdam) • Marlies Swart (Masterplan Noordzeekanaalgebied) • Laura van Dijk (DRO Amsterdam) • Frank van de Lustgraaf (Bureau BUITEN); proces, inhoud en redactie • Ad Reijneveld (Gemeente Haarlemmermeer)

1. K  antorenmonitor B.V., met name voor gegevens over de bestaande voorraad kantoren. De gegevens uit deze database zijn via veldwerk (eigen waarneming) verkregen, en nauwkeurig tot op adres-/pandniveau (zonder ondergrens aan grootte van transactie of mutatie) opgebouwd. Deze bron is de belangrijkste onderlegger voor hoofdstuk 2. 2. De Monitors Bedrijventerreinen 2012 van de Provincie Noord-Holland en Flevoland, zowel voor cijfers op het vlak van uitgifte en planaanbod van bedrijventerreinen als ook de plancapaciteit van kantoren. 3. De ‘Monitoring Bedrijventerreinen 2011’ van het projectbureau Masterplan Noordzeekanaalgebied is gebruikt voor hoofdstuk 5.

Productie, vormgeving en druk namens Plabeka: Provincie Noord-Holland, MediaProductie Eindredactie:

Voor de inventarisatie van aanbod en transacties van bestaande bedrijfsruimte (zie hoofdstuk 4) is gebruik ge-maakt van de bronnen Vastgoedmarkt en PropertyNL (bewerking door Kantorenmonitor B.V.). Uiteraard is de monitor afgestemd op en met de Monitor Bedrijventerreinen van de provincie Noord-Holland, de Monitor Bedrijventerreinen van de provincie Flevoland, de Monitor Bedrijventerreinen in het Noordzeekanaalge-bied van het projectbureau Masterplan NZKG en de Monitor Ontwikkelingsstrategie REVS (Schiphol).

Oplage: 150 exemplaren Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met: • Ambtelijk voorzitter Plabeka: Bert Uitterhoeve, Gemeente Haarlemmermeer (0235673583, [email protected]) • Ambtelijk trekker Werkgroep Plabeka Monitor: Tom Lips, Provincie Noord-Holland (023-5144627, [email protected]) Downloaden Deze publicatie staat in digitaal formaat op www.metropoolregioamsterdam.nl/economie.