11 augustus e jaargang no. 31

11 augustus 2006 - 57e jaargang no. 31

Tachtig fall competent – medewerkers van Suralco en 40 van BHP BMS volgen tot 23 augustus a.s. in Hotel Krasnapolsky een training voor re-qualification in het kader van Fall Protection. De trainers zijn Frank Johannes, Glenn Veldhuizen en Alfonds Semoedi (qualified persons van Suralco) en Alwin Plein en Robbert Naipal (van BHP BMS). Deze vijf qualified persons hebben in de laatste week van mei dit jaar een gespecialiseerde training gevolgd bij Ellis Fall Safety Solutions in de VSA. Het ging bij Alwin Plein om qualification en voor de anderen om re-qualification. Zij hebben in 2002, toen bij DSC, een opleiding gevolgd. Het is voorschrift zich om de drie jaar te laten ‘her-trainen’ in verband met veranderingen in regulations en standards in het Fall Protection systeem. Die ‘her-training’ geldt

niet alleen voor de qualified persons, maar ook voor de groep van competent persons. De laatstgenoemde groep startte op maandag 7 augustus j.l. met ‘her-training’. Fall Protection is één van de vier Critical Four Safety Standards van Alcoa. De meeste ongelukken, zo is in de dagelijkse praktijk in Alcoa-bedrijven gebleken, zijn toe te schrijven aan het niet naleven van de regels in de standaarden. Fall Protection heeft betrekking op werkomstandigheden bij een hoogteverschil van 6 voet (1.80 m) of meer, waarbij de werker is blootgesteld aan een fall hazard. Dit aspect van de Critical Four heeft ook standaarden voor loop- en werkoppervlakten, steigers, trappen en ladders.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○1 Bauxco Nieuws no. 31 - 11 augustus 2006

Wat houden de termen qualified persons en competent persons in? Alcoa heeft daar definities voor. A qualified person is a person with a recognized degree, certificate, professional standing, or extensive knowledge, training, and experience in the area of fall control, and who is capable of designing, analyzing, evaluating, and specifying fall prevention/fall protection systems. A competent person is one qualified to observe and stop work if necessary and/or to train in the following areas: • Nature of fall hazards in work areas;

Moekimin Amat

• •

• • •

Correct procedures for erecting, maintaining, disassembling, and inspecting the fall arrest systems to be used; Use and operation of guardrail systems, personal fall arrest systems, safety nets systems, warning linesystems, designated access zones, and other fall prevention techniques to be used; Role of employees in fall control techniques; Correct procedures for the handling and storage of equipment and materials and the erection of overhead protection; and Applicable Suralco Fall Prevention documents.

Ponimin Sokarijo

Dennis Karwofodi

Op 26 juli j.l. herdacht Moekimin Amat zijn 30jarig jubileum. Hij is Senior General Mechanic bij Civil Services. Ponimin Sokarijo was op 2 augustus j.l. 30 jaar in dienst. Hij is General Mechanic bij Digestion. Dennis Karwofodi was op dezelfde datum 30 jaar in dienst. Hij is Process Operator Refining in de afdeling Precipitation. 2

Wij feliciteren de jubilarissen van harte, met de beste wensen voor een prettige voortzetting van hun dienstbetrekking.

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Bauxco Nieuws no. 31 - 11 augustus 2006

Indre Ori

Frank Kroes

Mariska van den Berg

Indre Ori is per 1 juli bevorderd tot Technical Specialist. Hij was daarvoor Senior Staff Process Engineer. In zijn nieuwe functie is Indre als Technical resource verantwoordelijk voor major capital projects en long term technical issues. Hij leidt het Technical department en alle Process Engineers rapporteren aan hem. Indre zelf rapporteert aan Technical Manager Alvin Venetiaan.

Met ingang van dezelfde datum is Frank Kroes bevorderd tot Laboratory Specialist. Hij had daarvoor als job title Laboratory Superintendent. Frank blijft in charge voor het lab, maar zijn verantwoordelijkheden worden uitgebreid met zijn rol van Alcoa lab resource for the Atlantic Locations. Ook Frank rapporteert aan Technical Manager Alvin Venetiaan.

Mariska van den Berg is per 7 augustus j.l. benoemd tot Senior EHS Engineer. Ze is verantwoordelijk voor Industrial Hygiene en rapporteert aan EHS Manager Jan Vandenbergh. Mariska heeft een belangrijke rol gespeeld bij het herkrijgen van stabiliteit in het Precipitation department, waar ze Process Area Supervisor was. We wensen alle drie stafmedewerkers veel succes in hun nieuwe assignments.

Standaarden naleven en verbeteren kan alleen maar als we doen wat we zeggen en hebben afgesproken: “We should walk the talk!” De laatste tijd wordt er veel gesproken over het ‘locken’ van standaarden en vervolgens het werken conform deze standaarden. Regelmatig zien wij echter gebeuren dat wij terugglijden, doordat standaarden na verloop van tijd niet meer zo nauw worden gevolgd; er worden ‘short cuts’ genomen. De ‘short cut’ wordt onze nieuwe standaard, waarna (dit is

slechts een kwestie van tijd) het vervolgens toch weer mis gaat en wij middels ‘fire fighting’ (brandjes blussen) moeten corrigeren. Fire fighting kost energie en onderbreekt het dagelijkse proces. Je kunt je het als organisatie niet veroorloven om continu in een ‘fire fighting’ mode te moeten opereren. De cyclus die binnen onze organisatie en bij onze medewerkers van toepassing moet zijn en die moet bijdragen aan sustaining and continuous improvement is:

Plan, Do, Check, Act Æ Act, Standardize, Do, Check.


Sustaining and Continuous Improvement

Waardoor wordt het sustainen en improven van standaarden zo bemoeilijkt? Is het een kwestie van zelfvoldaanheid/zelfgenoegzaamheid…is het een gewoonte om in een ‘fire fighting’ mode te opereren of is het nemen van ‘short cuts’ een gewoonte? Als wij het antwoord wisten, zou een specifieke oplossing wat meer voor de hand liggen. We moeten beginnen om ons bewust te zijn van de ‘schade’ die wordt veroorzaakt wanneer er wordt besloten om ten aanzien van standaarden een ‘short cut’ te nemen. Binnen onze organisatie zal het impact hebben op EHS, People, Quality, Cost, Production. Zeker als het kritische processen betreft, is het van cruciaal belang om geen ‘short cuts’ te nemen. De importantie van het volgen van standaarden komt tot uiting in de voorspelbaarheid en het verbeteren van output in de breedste zin van het woord (lees tevens zo efficiënt en effectief mogelijk). Ter illustratie een korte beschrijving van een waar gebeurd verhaal van enkele maanden geleden….het gaat om een heel bekende en ervaren zeiler die tijdens een prestigieuze zeilrace had verzuimd standaarden te volgen die vereist zijn in de zeilsport. Bij een activiteit waarmee hij op het dek bezig was, had hij geen reddingsvest en geen lifeline. Er waren wellicht een heleboel redenen waarom hij deze niet

aan had en misschien was het ook wel anders afgelopen als hij niet plotseling met een zware golf werd geconfronteerd. Maar bottom line is dat hij was afgeweken van standaard, wat hij helaas met zijn leven heeft moeten bekopen. En dit was iemand die continu aan zijn pupillen voorhield….doe wat je moet doen..... Essentieel in dit trieste verhaal is - zeker als wij een vergelijking maken met onze organisatie - dat wij moeten beseffen wat de consequenties kunnen zijn als standaarden niet worden gevolgd en gecheckt! Het zal gelukkig niet altijd zo desastreus aflopen, maar ...wees ervan bewust dat je bij afwijkingen van standaard, niet meer ‘in control’ bent. Beter gezegd: je dènkt dat je nog ‘in control’ bent, maar dit is enkel een vals gevoel van ‘in control’ zijn, waarbij de kans heel groot is dat je zeker niet in staat zal zijn om te reageren op onverwachte gebeurtenissen en waarbij het een feit is dat de output niet meer voorspelbaar en al helemaal niet te improven is. “Our challenge is to lock present performance and further standardize our control to reduce variability and run the plant closer to its limit”, aldus Refinery Manager Peter de Wit die de essentie van het bovenstaand artikel min of meer in die ene zin samenvatte.

Considering the progress of the last couple of months and the identified opportunities, it is a realistic number. Let’s make a new record again …

4


ISO CERTIFICAAT

Ons bedrijf was in 1996 het eerste in Suriname dat een ISO certificering kreeg en sindsdien vormen de inspanningen om de certificeringen te prolongeren, een vast patroon bij onze medewerkers. Uit de praktijk blijkt dat ISO nu ook aanslaat bij contractorbedrijven die ons diensten verlenen. Het is recentelijk één van hen gelukt om na twee jaar van voorbereidingen de toets van ISO 9001 te doorstaan. Het busbedrijf S. Badjalala werd op 26 juli j.l. door hetzelfde bedrijf dat bij Suralco de naleving van standaarden nagaat, DNV, ge-audit. Trots vertelt de manager, Sarwan Badjalala, dat zijn bedrijf niet alleen in Suriname het eerste particuliere bustransportbedrijf wordt met een ISO 9001 certificaat, maar ook de primeur krijgt in het Caribisch gebied. Het certificaat wordt eind deze maand door DNV verstrekt. ISO 9001 is een managementsysteem om kwaliteit te meten en bij klanten de tevredenheid over geleverde diensten te verhogen. Het busbedrijf zal de kwaliteit blijven verbeteren, zegt manager Badjalala. Suralco’s EHS - gepensioneerde Erwin Johnn is speciaal voor het ISO-gebeuren aangetrokken. In het streven naar continue kwaliteitsverbetering wordt het zeer binnenkort mogelijk voor de klanten – medewerkers van Suralco – eventuele op- en aanmerkingen over de serviceverlening via het internet kenbaar maken aan de bedrijfsleiding. Een Nederlands bedrijf legt hiertoe de laatste hand aan een website. ,,Aan elke klacht zal aandacht worden besteed”, verzekert manager Badjalala.

2003 kreeg het bedrijf de eerste contractor safety award toegekend door Suralco’s EHS, nadat het was opgevallen door de eigen initiatieven om safety van de passagiers te garanderen. Anno 2006 verzorgt Badjalala het totale transport van medewerkers naar hun werklokatie vice versa. Badjalala beschikt over twee loodsen in de Basstraat/ Kwatta, waar bussen die dienst hebben gedaan, worden geparkeerd. Het bedrijf beschikt over 64 bussen. Hiervan wordt meer dan de helft ingezet voor vervoer van Suralco-medewerkers, 29 bussen voor Suralconiërs in de dagdienst en zeven voor medewerkers in de shiftgroepen. Het gaat hierbij om de routes ParamariboParanam en Paramaribo-Afobaka. Elf bussen rijden van Moengo naar Coermotibo. Het transport van scholieren van Paranam naar Paramaribo wordt met drie bussen van het bedrijf verzorgd.

Busbedrijf S. Badjalala begon in 1992 diensten te verlenen ten behoeve van Suralco met door werknemers betaald vervoer. Het kwam in 1995 tot een contract. Vijf jaar later nam het busbedrijf het overgrote deel van het transport van Suralco-medewerkers over. In


Sandjay Ramadhin en Waldi Tanoeleksono kregen toegangsbewijzen voor het Suripop-festival van Managing Director Warren Pedersen. Hun Supervisor, Joor Soerowirjo (l.) nam de kaartjes voor Ewald Jubitana en Jermain Djotaroeno in ontvangst.

6

Onder de aanwezigen bij het Suripop Suralco leverde de dertiende en met de kar in het Diakonessenhuis. – festival, vanavond in het NIS, be- veertiende trofee kant en klaar af, Het geld dat ze uit de verkoop krijgt, vinden zich zeker vier medewerkers compleet met bronzen voetstuk. ,,Ik is bestemd voor het uitvoeren van van onze Mechanical/Electrical Shop zal met trots naar de trofee kijken”, kleine projecten in de ziekeninrichdie er trots op zullen zijn dat het zei Warren Pedersen, toen hij op vrij- ting zelf. product dat zij maakten – de Suripop- dag 4 augustus j.l. de toegangskaart- DOVE (Door Onderlinge Verbondentrofee – gebruikt wordt ter bekro- jes voor het festival aan twee van heid Eén) doet al langer dan twintig ning van het winnende lied. Twee van de makers overhandigde in zijn werk- jaar vrijwilligerswerk in het Diakohen, Sandjay Ramadhin en Waldi kamer. nessenhuis. Eén van de oprichters en Tanoeleksono, hebben persoonlijk Eerder op de dag was de Managing ook erevoorzitter van DOVE is Elisavan onze Managing Director, Warren Director in het Diakonessenhuis in beth Worthington-Hobbs, echtgePedersen, toegangskaartjes voor Paramaribo. De gift die hij daar over- note van één van Suralco’s vroegere zichzelf en hun partner gekregen handigde, is eveneens afkomstig uit managing directors. voor het festival. De twee anderen, Ewald Jubitana en Jermain Djotaroeno, ontvingen hun toegangsbewijzen uit handen van Supervisor Joor Soerowirjo. De gift is een teken van dank voor hun inzet bij het vervaardigen van de trofee. Als we naar het product kijken, staan we er mogelijk niet bij stil dat er 80 manuren aan besteed zijn, waarvan ongeveer 30 voor de machinale bewerking en de rest voor schuren, poetsen en polijsten. De trofee is gemaakt van Surinaams aluminium, een restant van de pot anode spikes uit de in 1999 Managing Director Warren Pedersen doneerde de verkoopkar in het gesloten smelter. Het waren de laatDiakonessenhuis aan de vrijwilligersorganisatie DOVE. ste spikes en het zit er dus in dat Suralco aluminium zal moeten be- de Mechanical/Electrical Shop. Het stellen als ze benaderd wordt om de gaat om een op verzoek van de orvijftiende Suripop-trofee te maken. ganisatie DOVE gemaakte verkoopVan alle voorgaande festivals zijn de kar. Roy Lashley, lasser, en Oscar trofeeën in Paranam Operations ver- Wirokarto, plaatwerker, hebben er vaardigd. De eerste, die in de ‘shop’ samen ongeveer 160 uren over gewerd afgewerkt, werd gegoten in de daan om de kar te maken. Ze gingen Casting Building, in samenwerking vakkundig met aluminium en mica met een Suripop-team onder leiding aan de slag, omdat de kar zo licht van Jules Chin A Foeng, nu wijlen. mogelijk moest worden. Binnenkort De tweede en volgende trofeeën wer- zal de shop er een motor in monteden machinaal gemaakt door Sural- ren, zodat hij nog gemakkelijker kan co-medewerkers. De twee voor laat- worden voortgeduwd. DOVE, een vrijste werd door de Suripop-organisa- willigersorganisatie, gaat met voor Oscar Wirokarto met de kar in de shop. toren van een voetstuk voorzien. verkoop bestemde producten rond ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Bauxco Nieuws no. 31 - 11 augustus 2006

Het gat in de ozonlaag boven Antarctica op 11 september 2003 (NASA).

Ozonlaag en lage ozon Er is weer wat meer ozon in de stratosfeer, en dat is mooi. Laag bij de grond vind je deze dagen ook veel ozon, wat dan weer niet zo prettig is. De ozonlaag, die schadelijke UV-straling tegenhoudt, heeft zich de laatste jaren iets hersteld. Twintig jaar geleden zag het er bijzonder zorgelijk uit, omdat veelgeproduceerde gassen, met name de chloorfluorkoolwaterstoffen, de laag ozon in hoog tempo afbraken, met grote ga-ten aan de polen tot gevolg. In 1987 werd de productie van die gassen voor het eerst aan banden gelegd en in de jaren erna is het gebruik bijna helemaal afgebouwd. Dat begint nu effect te hebben, blijkt uit metingen in de stratosfeer boven Nieuw-Zeeland, op 35 tot 45 kilometer hoogte. Sinds 1997 is de hoeveelheid ozon daar met 3,5 procent toegenomen. Op andere plaatsen op aarde is er nog geen duidelijke toename, maar lijkt de afbraak wel tot staan te zijn gekomen.

Roken tegen dronkenschap Ratten die ‘roken’ worden minder snel dronken dan ratten die niet ‘roken’. Maar ondertussen krijgen ze wel evenveel schadelijke stoffen in hun lijf, schrijven onderzoekers in het augustusnummer van Alcoholism: Clinical and Experimental Research. Roken is dodelijk en drank maakt meer kapot dan u lief is. Veel erger kan het niet worden, denk je dan. Toch wilden Texaanse neurowetenschappers

eens onderzoeken wat er gebeurt als nicotine en alcohol tegelijkertijd worden genuttigd. Ze gebruikten daarvoor geen studenten, maar 81 vrouwtjesratten. De dieren kregen zowel alcohol als nicotine toegediend. De hoeveelheid nicotine varieerde, van 0 tot 6 milligram per kilogram rattengewicht. Bij een nicotinestoot vanaf 0,5 milligram per kilo gebeurde er iets. De ratten die zoveel of meer hadden ‘gerookt’, hadden minder alcohol in hun bloed. Bij 6 milligram nicotine was de alcoholconcentratie zelfs met de helft verminderd. Volgens de onderzoekers komt dat doordat nicotine ervoor zorgt dat de maag minder snel geleegd wordt. De alcohol blijft daardoor langer hangen en wordt voor een deel al in de maag afgebroken, nog voordat hij het bloed bereikt. Drinkers die roken worden daardoor minder snel dronken dan drinkers die niet roken. Tenminste, als mensen hetzelfde reageren als ratten. Volgens de Texanen betekent dit natuurlijk niet dat drinkers vooral vrolijk moeten gaan roken, zodat ze ongehinderd kunnen blijven tanken. Ook al bereikt een deel van de alcohol niet het bloed, er worden wel afvalproducten gemaakt en die zijn eveneens schadelijk, aldus de onderzoekers.

Schorpioenengif veegt hersenen schoon Schorpioenengif kan hersentumoren misschien om zeep helpen. De gifmoleculen zoeken de kankercellen op en leveren daar ook nog een dosis radioactief jodium af.

Echte schorpioenen kwamen er niet te pas aan het onderzoek van neurochirurg Adam Mamelak en zijn collega’s in Los Angeles. Zij gebruikten een synthetisch nagemaakte gifstof die van nature voorkomt in het gif van de gele reuzenschorpioen, TM-601, en hingen er radioactief jodium aan. Dat spoten ze in de hersenen van achttien patiënten bij wie een glioom uit het hoofd was weggesneden. Zo’n glioom is een agressieve hersentumor, die meestal niet helemaal kan worden verwijderd. Bij deze patiënten was dat ook het geval.

De proef, beschreven in het augustusnummer van het Journal of Clinical Oncology, was bedoeld om te testen of de behandeling te verdragen is. Dat gebeurt doorgaans bij patiënten die geen hoop op genezing hebben. De gifmoleculen hechten zich aan zenuwcellen – daarom is het spul ook giftig – en ze doen dat nog sterker aan glioomcellen. Het was de bedoeling dat het gif de overgebleven glioomcellen zou opzoeken en er zijn radioactieve lading zou afleveren, waarna die cellen gedood zouden worden. Dat lijkt voor een deel gelukt. Volgende proeven moeten uitwijzen of het schorpioenengif de dodelijke kanker kan uitroeien. Dat is in deze proef misschien gelukt bij twee van de achttien patiënten. Bij hen was 33 en 35 maanden na de behandeling geen kankerweefsel te zien op scans. Noorderlicht Nieuws


Er heerst veel onbegrip rondom de ziekte schizofrenie. Het gaat om een diagnose die zich niet zomaar even laat uitleggen. Het gedrag van iemand met een schizofrene stoornis wekt vaak onbegrip van de omgeving. De waanideeën kunnen soms grappig zijn voor sommigen (iemand gelooft bijvoorbeeld werkelijk dat er een kudde geiten in zijn kamer loopt), maar vaak reageren mensen geërgerd op het schijnbaar sociaal onaangepaste gedrag van iemand met schizofrenie. Tot enkele jaren geleden had de gemiddelde verpleegkundige weinig inzicht en nauwelijks voldoende kennis over schizofrenie. In die tijd stond deze diagnose voor een grote categorie patiënten die deels uitbehandeld of onbehandelbaar waren. En nog steeds zijn er veel mensen die bij schizofrenie denken aan iemand met een gespleten persoonlijkheid of met meerdere persoonlijkheden. Hier heeft schizofrenie echter niets mee te maken. Uit vele onderzoeken wereldwijd is gebleken dat schizofrenie één op de honderd mensen treft. Ze maakt geen verschil tussen culturen of sociale klassen. Schizofrenie openbaart zich meestal tussen het vijftiende en dertigste levensjaar, bij mannen meestal eerder dan bij vrouwen. Schizofrenie laat zich het best verklaren aan de hand van het volgende schema:

Centraal in dit schema staan de cognitieve functiestoornissen. De cognitieve functies heb je nodig om informatie uit de omgeving op een adequate manier te verwerken. Onder deze functies vallen onder meer de aandacht, de waarneming (perceptie), het geheugen, de taal, de emoties en het denken. Algemeen wordt aangenomen dat schizofrenie in verband staat met stoornissen in de cognities. De oorzaak hiervan is 8

nog niet geheel duidelijk. Uit onderzoek is wel duidelijk geworden dat de erfelijkheid een rol speelt. Mensen met cognitieve functiestoornissen kunnen klagen over concentratieproblemen of over het feit dat de geluiden harder op hen afkomen en dat ze soms het gevoel hebben dat ze erg wakker zijn. Iemand die in meer of mindere mate last heeft van deze functiestoornissen is kwetsbaarder. Hij raakt eerder vermoeid, is eerder geïrriteerd en hij heeft hierdoor minder draagkracht waardoor de draaglast al gauw te groot wordt. Wanneer het evenwicht tussen draaglast en draagkracht verstoord is, loopt iemand de kans psychotisch te decompenseren. Hij krijgt dan last van de positieve en negatieve symptomen die bij een psychose horen. Ook het functioneren op sociaal gebied wordt steeds minder: iemand trekt zich steeds meer terug. Stress beïnvloedt de cognitieve functies op een negatieve manier. Het kan er voor zorgen dat iemand meer last krijgt van niet goed functionerende cognities. De stress kan veroorzaakt worden door life-events, dagelijkse ongemakken en ziekten en overstimulatie, maar ook de expressed-emotions kunnen stress veroorzaken. Expressed-emotion is de communicatie die gekleurd wordt door een uitgesproken vijandigheid en afkeuring of juist door overbetrokkenheid. Wanneer er in de communicatie voortdurend, of voor een lange tijd, sprake is van kritiek, boosheid, frustratie, of van te veel betrokkenheid kan dit de draaglast vergroten. Lifeevents zijn gebeurtenissen in iemands leven, die iedereen kunnen overkomen, maar die voor kwetsbare personen een extra grote belasting betekenen. Dit zijn bijvoorbeeld gebeurtenissen zoals het overlijden van de (groot-)ouders, verliefdheid, puberteit. Dagelijkse ongemakken zijn die dingen die de dagelijkse regelmaat erg kunnen verstoren. Ze worden als irritant en frustrerend ervaren. Overstimulatie veroorzaakt ook stress. Wanneer iemand op een school zit die net te hoog gegrepen is en hij dus voortdurend op zijn tenen moet lopen om bij te blijven, kan dit ook een behoorlijke stress-factor zijn. In tegenstelling tot stress beïnvloedt coping de cognitieve functies op een positieve manier. Iedereen heeft coping-mechanismen ontwikkeld; dit zijn inspanningen die iemand verricht om spanning de baas te worden. Bekende coping-mechanismen zijn sporten, roken en zich terugtrekken. Alcohol en drugsgebruik kunnen ook als coping gezien worden. Het ontwikkelen van coping-mechanismen hangt af van de soort persoonlijkheid, het sociaal milieu en de mate van stimulering en ondersteuning om coping-mechanismen te ontwikkelen. bewerkt naar artikel op de website van SMILES


11 augustus e jaargang no. 31

Recommend Documents