> > Samenvatting. Jaarrapportage Energiesprong 2011

Jaarrapportage 2011 –

Opdrachtgever: Ministerie BZK Uitvoeringsorganisatie: Stichting SEV

2

Jaarrapportage Energiesprong 2011

>>

Samenvatting Programma-uitvoering In de geselecteerde marktsegmenten (corporaties, particulier bezit, kleinschalige gebiedsont-

wikkeling, kantoren) heeft Energiesprong in 2011 concrete experimenten opgezet die nu worden uitgevoerd. Zo zijn alle doelgroepen die de markt van energieneutrale bouw bepalen, bereikt. Ook heeft het programma, door alle activiteiten, meer inhoud gekregen. Omdat Energiesprong loopt tot en met 2014, zal er voldoende tijd zijn om de uitkomsten van de activiteiten ook te evalueren en de resultaten breed in de markt te verspreiden. In alle projecten ligt een sterke focus op een goede samenwerking tussen de deelnemende partijen binnen coalities. In de subsidietenders dwingen we de samenwerking ook af. Of deze daarmee ook beklijft, moet de praktijk leren. Daarnaast blijven we ons realiseren dat het programma Energiesprong voornamelijk de koplopers aantrekt. Het aantal early adapters en early majority neemt wel toe, maar van een brede beweging is nog geen sprake. Daarvoor zal de SEV binnen Energiesprong de komende jaren een uitgebreid kennisen leerprogramma uit gaan voeren. Een greep uit de resultaten Als hoogtepunt van Energiesprong beschouwen wij de verrassend grote hoeveelheid initiatieven in het project Lokaal alle lichten op Groen. Ook de andere tenders en de prijsvraag De Voorsprong trokken veel belangstelling. In de corporatiesector zien we een toenemende belangstelling voor grote stappen en nieuwe vormen van opdrachtgeverschap. De vraag naar ondersteuning en coaching is groot. Een tegenvaller is de snelheid waarmee het project Slim & Snel van de grond komt. Positief is de dynamiek die wordt gecreëerd door het roadshowteam. Ondermeer de gemeente Tilburg wil met haar corporaties een flink deel van haar voorraad energieneutraal renoveren (5000 woningen in 8 jaar). Ook de gemeenten en corporaties van Enschede en Rotterdam spreken inmiddels ambities uit op dat niveau. Dat kan niet zonder het opruimen van institutionele beperkingen rondom regelgeving en rekenregels. In 2011 is een visie en draagvlak ontwikkeld rondom denken in woonlasten en rekenen aan bestaand corporatiebezit. Energiesprong werkt hard mee aan deze transitie.

3


Startbijeenkomst Lokaal alle lichten op groen

Eind 2011 zijn voor de gebouwtypes in de utiliteitsbouw met het grootste energetisch opschalingpotentieel innovatieregelingen in de markt gezet, waarmee voorbeeldgebouwen gerealiseerd gaan worden. De monitoring van voorbeeldgebouwen op het laagste “Energiesprong ambitieniveau”, 45% energiereductie, is reeds in volle gang en voorbeelddocumentatie van concepten waarmee op de hoogste ambitieniveaus kan worden gekomen zijn voor woningen theoretisch uitgewerkt en verspreid onder verschillende doelgroepen. De animo in de markt om deel te nemen aan de innovatieregelingen was wisselend: voor gebiedsaanpak hoog, voor trajectaanpak van woningen naar het hoogste ambitieniveau betrekkelijk laag. Evaluatie van de achterliggende oorzaken zal in 2012 leiden tot een bijgestelde regeling voor de woningbouw, waarna ook daarvoor voldoende voorbeeldgebouwen via de Energiesprong gemonitord en verspreid kunnen worden. Vooruitblik Nu het grootste deel van de experimenten gestart is of in de steigers staat, is de uitdaging voor 2012 om de Energiesprong in de markt daadwerkelijk op gang te brengen. De nulmeting van de monitoring door TNO van innovatie energie in de gebouwde omgeving laat zien dat dit een pittige klus gaat worden. We zullen daarom stevig de schouders eronder moeten zetten. Het uiterst gedreven team van Energiesprong gaat deze uitdaging vol vertrouwen tegemoet. Zij zal daarbij samenwerking blijven opzoeken met relevante partners zoals Agentschap NL, Bouwend Nederland, SBR en anderen.

4


>>

Resultaten Energiesprong in 2011

1. Woningbouwcorporaties a.

Slim en Snel

Het project Slim & Snel richt zich op de systeemwoningbouw uit de jaren zestig en zeventig. Doel is manieren te vinden om ook de renovatie via innovatieve en herhaalbare concepten te laten verlopen. Het streven is om in clusters van vier- tot vijfhonderd jaren ‘60 woningen een energiereductie van minimaal 45% te bereiken. Vier corporaties – QuaWonen, Stadtlander, Wonen Limburg en WoonFriesland – hebben zich aan het project gecommitteerd en bereiden nu hun marktvraag voor. Alhoewel er binnen de projecten inhoudelijk flinke slagen gemaakt worden is er aan de buitenkant nog weinig zichtbaar. De twee belangrijkste oorzaken daarvan zijn: >> We hebben te lang vastgehouden aan de ambitie om met meerdere corporaties een cluster te vormen. Het bleek ongelooflijk moeilijk om meerdere corporaties gelijktijdig te committeren aan een gelijksoortige opgave en ambitie. >> De beoogde aanpak van Slim en Snel berust grotendeels op nieuwe vormen van professioneel opdrachtgeverschap. Het betreft vanuit dat perspectief dan ook een experiment dat moet leiden tot een herhaalbare aanpak van dit type vraagstukken. Daarvoor is het nodig dat er binnen de gehele organisatie draagvlak en aansluiting wordt gemaakt. De complexiteit van dat traject is in de planning onderschat. We lieten in het kader van Slim & Snel verder een afstudeeronderzoek doen naar ‘Bewonersbelangen bij renovatie in bewoonde staat’. De schrijfster is inmiddels een promotieonderzoek gestart bij Nijenrode onder begeleiding van professor Anke van Hal. Een tweede afstudeeronderzoek bij Slim & Snel gaat over ‘Energiereducerende installatietechnieken voor seriematige woningbouw uit de jaren zestig en zeventig en hun waardering door bewoners’. b.

Ondersteuning Communities of Practice

Op dit moment wordt slechts één community concreet ondersteund vanuit Energiesprong. Deze community (waarin ca. 12 koploper corporaties zitten) wordt vooral gebruikt als klankbordgroep en voeding voor de vormgeving van de scraptool en de richtlijn voor rekenen aan bestaand corporatiebezit. Daarnaast wordt actief gesproken over de belemmeringen die worden ervaren bij het maken van de grote sprongen en de oplossingen daarvoor. In 2011 zijn verschillende samenwerkingverbanden van corporaties bezocht om te bekijken of zij op dezelfde manier konden bijdragen aan kennisontwikkeling en verspreiding. Er waren echter onvoldoende aanknopingspunten om vanuit een gezamenlijke ambitie rondom hoog niveau renovaties een bijdrage te leveren aan de Energiesprong doelstellingen. De bijdrage van Energiesprong aan dit soort bijeen-

5


komsten hebben wel de discussie daarover aangewakkerd wat duidelijk zichtbaar is in de discussie op sociale media. Voor 2012 is besloten het resterende budget van de COP’s te verschuiven naar het kennisen leerprogramma. c. Roadshow In 2011 is het team van de roadshow op pad gegaan langs bestuurders van corporaties en wethouders om te motiveren en inspireren. Doel was om 30 corporaties energieneutraal wonen in de portefeuille te laten opnemen. Er is bovenmatig positieve reactie op het voorstel voor grootschalige renovatie. Tilburg wil graag 5000 woningen energieneutraal gerenoveerd hebben in 2020. Tilburg vraagt daarbij aan Energiesprong om procesondersteuning ten behoeve van het oplossen van juridische problemen en het realiseren van bestuurlijk draagvlak bij de betrokken organisaties. In Deventer is het roadshowteam met Rentree aan de slag gegaan en hebben met zustercorporatie Iedereen een blok-voor-blok project gehonoreerd gekregen. De ambitie is om blok-voor-blok op Energiesprong niveau uitvoeren. De koers van de roadshow is door het grote enthousiasme en de vervolgacties die eruit voortkomen aangepast. Er wordt meer energie gestoken in corporaties en gemeenten graag willen en omvangrijke aantallen woningen kunnen inbrengen. Deze worden intensiever begeleid. d.

Corpo scraptool

De ‘scraptool’ (werktitel) wordt een interactief kenniscentrum voor alle partijen bij hoog niveau energetische voorraadverbetering. Het bevat een levende ‘canon’ van wat iedereen moet weten van het onderwerp. Bondige, maar verantwoorde wiki-teksten zijn via meerdere, ‘intelligente’, wegwijzers snel te vinden, toegespitst op het profiel van de gebruiker. Er zijn beslissingsondersteunende tools die de gebruiker online kan invullen. Een uitgekiend ‘knip- en plakfunctie’ helpt hem of haar snel een state of art beleids- of projectplan op te stellen. De scraptool is een van de eerste tools die operationeel wordt binnen EnergielinQ. In 2011 is een start gemaakt met de scraptool. Builddesk heeft samen met de SEV in de vooronderzoeksfase een programma van eisen opgesteld op basis waarvan ze de projectleiding opgedragen heeft gekregen voor de realisatie van de scraptool. Eind 2011 is een adviesgroep ingericht die meegedacht heeft met de ‘inhoudsopgave’, functionaliteiten en afstemming op de doelgroepen. In 2012 moet het ‘echte werk’ beginnen. e.

Doos van Pandora

De ontwikkeling van de Doos van Pandora loopt parallel aan Slim & Snel. Doos van Pandora beoogt de ontwikkeling van een methodologie die de sector moet helpen om het bouwproces innovatief in te richten. Omdat de ontwikkeling parallel loopt aan de uitvoering van de Slim & Snel projecten zijn er nog geen concrete resultaten.

6


2.

Eigenaar bewoner (zonder VvE)

a.

Lokaal alle lichten op groen

Op 1 oktober 2011 sloot de inschrijving op het project Lokaal alle lichten op Groen, dat zich richt op energiebesparing door individuele particuliere woningeigenaren. Er deden 27 gemeenten mee, waarvan er zes een bijdrage kregen om verder te gaan (Wageningen, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Amersfoort, Den Bosch). De bedoeling is dat de gemeente, woningeigenaren en marktpartijen een coalitie vormen om energieneutrale renovaties en verbouwingen op te zetten. De deelnemende gemeenten zetten hiertoe tal van instrumenten in, zoals een innovatieteam en energieregisseurs, de ontwikkeling van een modelwoning via crowdsourcing en renovatieconcepten per woningtype. Vanuit de multidisciplinaire gemeentecoalities wordt een start gemaakt om in monodisciplinaire communities van bouwpartijen, bewoners, gemeenten en financiële experts diepgang en opschaalbaarheid te krijgen in de oplossingen. b)

Community met energiezuinige huiseigenaren

Energiesprong hield in september bijeenkomsten in diverse plaatsen in het land voor particulieren die hun eigen huis energiezuinig hebben gebouwd of willen (ver)bouwen. Doel was met hen een community te vormen. De opzet slaagde. Er is nu een Community Energiezuinige bouwers met ruim honderd leden. Zij wisselen online ervaringen en ideeën uit. Sneek, 1300 energiezuinige woningen

7


c.

Klus je rijk

Aan het eind van 2011 deed Energiesprong een oproep voor een verkiezing van het beste, leukste en meest aansprekende energieneutrale huis in Nederland. In korte tijd kwamen er dertien inzendingen, waarop op internet kon worden gestemd. De winnaar is bekend gemaakt in het RTL4-programma Klus je Rijk op 4 februari 2012. De hoofdprijs bedroeg tienduizend euro.

3. Eigenaar bewoner binnen VvE’s Het mobiliseren van VvE’s voor verregaande energierenovaties is zeer lastig gebleken in 2011. Het Energie ambassadeur traject, dat samen met VvE belang is opgezet en zich richt op ambitieuze individuen binnen de VvE, heeft veel meer interesse gewekt. Er is nu een groep van 300 ambassadeurs waar begin 2012 een programma mee wordt ontwikkeld om hen tot katalysator te maken voor bouwkundige aanpassingen aan het gebouw. Dit deelprogramma wordt uitgevoerd op vijf sporen a.

Onderzoek best practices VvE’s

Onderzoek naar best practices VvE’s opgeleverd en afspraken over de monitoring zijn vastgelegd. Het onderzoek zal in de loop van 2012 opgeleverd worden. b.

Ambassadeursprogramma VvE’s

VvE belang heeft de opdracht gekregen om de doelgroep te identificeren met als doel daaruit te bepalen hoe de community vorm moet krijgen. Op de najaarsbijeenkomsten van VvE belang zijn ongeveer 300 ambassadeurs gevonden. Aan de hand van een enquête wordt nu bepaald wat het kennis niveau van deze ambassadeurs is en wat ze nodig hebben om Energiesprongen binnen hun VvE te bewerkstelligen. Dit zal richting gevend zijn in het vervolg van dit traject. c.

Stimuleren Energie neutrale MJOP

Dit project is nog niet gestart. Er heeft wel een consultatie van marktpartijen plaatsgevonden. Het staat stil door matige respons uit de VvE markt. d.

Voorbeeldige VvE’s

Er zijn drie VvE’s begeleid en één VvE is gestart in Assen. Er zijn twee andere geschikte VvE’s in Rotterdam en er zijn gesprekken gevoerd met zorgflat de Pettelaar in den Bosch. De trajecten verlopen moeizaam en leveren nog weinig resultaat op. e.

Financiering VvE’s

Leningspropositie is bepaald naar VvE’s en borgstellende provincies en gemeenten doordat: >> Samen met de ASN bank en Evershed Feassen gekeken is of we een generieke financieringsconstructie


8

voor verduurzamingrenovaties van VvE’s kunnen opzetten; >> Een propositie ontwikkeld is voor VvE’s en borgstellende provincies en grote gemeentes;

>> Samen met ASN bank een schema is gemaakt voor afspraken met provincies en grote gemeentes. ASN heeft de eerste verkennende gesprekken gevoerd maar heeft nog weinig succes; >> ASN op zoek is gegaan naar borgstellende spelers gevonden. Zodra die zijn gevonden kunnen we verder. Zoektocht loopt;

4. Huurder/gebruikers a.

Technologie ontwikkeling gedragsbeïnvloeding

Mede gelet op de benodigde doorlooptijd van technologieontwikkelingtrajecten, ligt de nadruk voor de resterende looptijd van het programma op onderzoek omtrent de invloed op het gebruikersgerelateerde deel van het energiegebruik van huishoudens. De aspecten waar het onderzoek zich op richt zijn: >> de wijze waarop met bestaande technologieën en gebouwaspecten ingespeeld kan worden op energiegebruik; >> positieve beïnvloeding van het gedrag;

>> invloed van inzicht door feedback systemen aan de gebruiker omtrent de gebouwprestaties los van het eigen gedrag. In 2011 is, gefinancierd door Liander buiten het Energiesprong programma, een uitgebreide literatuurstudie gedaan omtrent de resultaten uit verschillende pilots in Europa en de VS met verschillende type “slimme meters” en feedback systemen, waarbij met name is gekeken naar de effectiviteit daarvan in relatie tot het beïnvloeden van gebruikers om te komen tot energiezuiniger gedrag. De uitkomsten van deze studie hebben geleid tot de nieuwe uitwerking van dit programmaonderdeel zoals vermeld hierboven. b.

Mobiliseren gebruikers

Om een beweging van onderop te creëren om de noodzaak van de aanpak van de bestaande bouw bij corporaties te agenderen en renovaties te laten plaats vinden waar bewoners die wensen is Energiesprong het project ‘huurdersopstand’ gestart. In 2011 is door VanNimwegen/Gerard Brakkee als uitvoerder van het project een plan van aanpak opgesteld en zijn gesprekken gevoerd met Nudge voor samenwerking. In het eerste kwartaal van 2012 wordt een stad gekozen en hier het eerste experiment van start gaan. Nudge zal hierbij ondersteuning bieden door hun consumentenplatform ter beschikking te stellen om huurders te bereiken en faciliteren. Bij succes zullen twee andere experimenten gestart worden.

9


5. Woningbouwprojectontwikkelaars a.

Toolkit nieuwbouw woningen

Dit project loopt achter op de planning, zoekt aansluiting met GEN en wordt afgestemd op planning GEN. Alle concepten moeten met nieuwe epg/epbd doorgerekend worden. Omdat de vaststelling hiervan vertraging opliep heeft dit consequenties voor deze toolkit. b.

Toolkit bestaande bouw woningen.

Zit in ontwikkelingsfase. Geen meldenswaardige bijzonderheden.

6.

Doelgroepoverstijgende woningbouwprogramma’s

a.

Resultaten monitoring Unieke Kansen Regeling Naar Energieneutrale woningbouw

(UKR New) Ondersteuning van de deelnemers en de uitvoer van de monitoring UKR NEW verlopen volgens plan. Van de project-bezoeken en bijeenkomsten zijn filmverslagen gemaakt: >> Projectbezoek en verdieping bij Koningsvrouwen van Landlust in Amsterdam op 6 april: http://Energiesprong.nl/blog/energiezuinige-installatie-lijkt-optimaal-op-portiekniveau/ >> Projectbezoek en verdieping Rijtse Vennen in Deurne op 1 juni: >> http://Energiesprong.nl/blog/ketenintegratie-in-deurne/

>> Bijeenkomst over marketing van energiezuinige woningen op 24 mei en 10 november: >> http://Energiesprong.nl/blog/energieneutraal-als-verkoopargument/

>> http://Energiesprong.nl/blog/vermarkten-van-energiezuinige-woningen/ Op basis van de analyse van de monitoring is een blog gepubliceerd. Resultaten van de monitoring staan in de monitoringtool. In het afstudeertraject van Slim & Snel zijn leerervaringen vanuit de UKR NEW projecten in Biddinghuizen, Amsterdam, Zwolle en Roosendaal opgenomen. Verder is er een kort artikel gemaakt van alle interviews die zijn gehouden. Alle stukken zijn gedeeld met TNO voor een project Groen is Poen, die TNO uitvoert voor het ministerie van EL&I. Daarin worden cases belicht uit de bouw, waar dingen anders worden gedaan en wat daarvan gebruikt kan worden om op te schalen. In 2011 is er geïnvesteerd in de relatie met Agentschap NL voor het afstemmen en gezamenlijk organiseren van kennis en leeractiviteiten over energieneutraal bouwen. Er worden vaak bijeenkomsten voor dezelfde doelgroep georganiseerd, daarom is het niet meer dan logisch dat we onze activiteiten stroomlijnen en deels samen oppakken. Dit uit zich in een gezamenlijke kalender. Daarnaast verspreiden we elkaars bijeen-

10


komsten naar onze eigen achterbannen. Het gaat om activiteiten rond UKR NEW, UKP NESK, EG, FLOK, IKS, alle programma’s binnen Energiesprong, koplopergebieden, ENKBG, leergroepen rond de LKA. b.

Het vervaardigen van een conceptueel ontwerp voor woningbouwconcepten met 60% energiereductie voor top 3 woningbouwtypes.

Deze doelstelling is gerealiseerd door de oplevering van een voorbeeldenboek 60%, 80%, 100% strategieën voor energiereductie: Huis vol Energie. Dit boek dient enerzijds ter inspiratie voor de woningcorporaties en Lokaal alle lichten op Groen-particulieren, en anderzijds ter ondersteuning voor de maakzijde om te komen tot goed onderbouwde theoretische concepten ter verduurzaming van de woningbouw. De conceptlijnen zijn expliciet uitgewerkt voor nieuwbouw rijtjeswoningen, jaren ‘70 (half) vrijstaande woningen en jaren ‘60 rijtjeswoningen. c.

Trajectregeling woningbouw.

In 2011 heeft de SEV in twee stappen tenders uitgeschreven voor de financiële ondersteuning van extra energiezuinige nieuwbouwprojecten. Het moet gaan om projecten van minimaal zestig woningen waarvan in de helft een energiebesparing wordt bereikt van 60%, en in de andere helft 80%. De eerste tender was gericht op het verkrijgen van financiële steun voor een haalbaarheidsstudie. Bij de tweede, uitgeschreven in oktober, is sprake van financiële steun bij de daadwerkelijke realisatie. Er zijn in totaal tien haalbaarheidsstudies uitgevoerd. Beschrijvingen van de haalbaarheidsstudies zijn gepubliceerd op de website van Energiesprong. Eind 2011 waren er vier inschrijvingen voor de daadwerkelijke realisatie van een project. Bijzonder aan de trajectaanpak zijn niet alleen de hoge ambities; een voorwaarde voor deelname was dat de inschrijvers een coalitie vormen, waarin de gebouweigenaren, overheid en minimaal vier partijen aan de aanbodzijde (ontwikkelaar, architect, bouwer, installateur, leverancier, etc.) participeren.

7. Utiliteitsbouw a. Exploitanten De selectie van kansrijke sector gebouwtypen combinaties is afgerond en de tender voorwaarden zijn bepaald. Hierin is gekozen om het programma enkel op retail en kantoren te richten en wordt de zorg sector onderzocht. Kantoren en retail zijn de grootste energie verbruikers in de utiliteitsbouw en voor deze gebouw typen is het gebouw een essentieel onderdeel van hun bedrijfsvoering. Tevens is besloten om nieuwbouw niet te stimuleren. De grote leegstandproblematiek zorgt voor een zeer klein nieuwbouw volume en een klein opschalingpotentieel voor nieuwbouw oplossingen. Renovatie oplossingen daarentegen hebben nu juist prioriteit. b.

Programma exploitanten

Er is prioriteit gegeven aan de marktconsultatie van de tender maar die is ook al nuttig geweest

11


Villa Flora, Venlo (floriade 2012)

voor het programma. De eerste verkennende gesprekken over zorg en ziekenhuizen zijn gevoerd. Er is een opzet gemaakt om de tender, het programma, het programma rond scholen en kantoren (NESK), EnergielinQ (voorheen Innopedia), kennis en leren en innovatieve coalities aan elkaar te verbinden. Prioriteit heeft bij de ontwikkeling van de tenders gelegen, waardoor uitvoering van dit programmadeel vertraagd is. c. Utiliteitsbouwtender Aan het eind van 2011 publiceerde Energiesprong een oproep voor het energiezuinig verbouwen van kantoren. Het experiment ‘Kantoren vernieuwen naar energieneutraal’ streeft naar een energiebesparing van minimaal zestig procent van het huidige gebruik. Ook dit project vindt in twee stappen plaats: eerst financiële steun voor een haalbaarheidsstudie, daarna voor de daadwerkelijke realisatie. Het experiment wordt in 2012 uitgevoerd. d.

Monitoring van Unieke Kansen Projecten naar energieneutrale Scholen en Kantoren

(UKP NESK) In 2011 liepen alle monitoring activiteiten, evenals het kennisen leerplan voor de UKP NESK deelnemers via Agentschap NL. In 2011 is vanuit Energiesprong deelgenomen aan de COP en meegekeken met Agentschap NL naar de voortgang van de monitoring van de UKP NESK. Eind 2011 is vanuit BZK besloten om zowel de monitoringactiviteiten als het kennisen leertraject van de UKP NESK over te dragen aan de SEV. Dit zal in 2012 zijn beslag krijgen. e.

Utiliteitconcepten 60% en 80% wetenschappelijk onderbouwd

Eind 2011, begin 2012 is opdracht verstrekt voor het maken van een voorbeeldenboek voor zeer energiezuinige kantoren genaamd ‘Kantoren vol energie’. Dit boek zal in voorjaar 2012 gepubliceerd worden.

12


8. Gebieden a.

Kleinschalige gebiedstender

Energiesprong ondersteunde zes haalbaarheidsstudies voor een kleinschalige binnenstedelijke gebiedsontwikkeling die op gebiedsniveau een energiebesparing van 45% moet bereiken. In vier studies ging het om renovatie en herontwikkeling, één plan was gericht op het gebruik van de restwarmte van een ziekenhuis, één op het winnen van geothermische energie (aardwarmte). In een tweede tender werden drie gebieden gekozen waarin een dergelijk besparingsproject de komende jaren wordt uitgevoerd: de herontwikkeling van de Slachthuisbuurt Zuid in Haarlem (door Ymere, Elan Wonen en de gemeente), het decentraal opgebouwde warmtenet in Hengelo (waarbij duurzame warmte en elektriciteit, m.b.v. een biogas WKK afgestemd op de vraag, lokaal wordt opgewekt en aangeboden) en de systeemrenovatie in de wijk Kaalheide in Kerkrade (waaraan ook particuliere woningeigenaren meedoen). b.

Monitoring gebiedstender

De deelnemers aan de innovatieregeling “Energiesprong kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden” zijn pas eind 2011 bekend geworden. Belangrijkste reden voor de late bekendmaking hing samen, met aanpassingen in de beschikkingsvoorwaarden ivm afstemming op eisen vanuit het Europese steunkader. De vertraging heeft ertoe geleid dat de inrichting van de monitoringactiviteiten ook zijn vertraagd. Deze zullen in 2012 opstarten, samen met het kennisen leerplan voor de deelnemers. c.

Voorbeeld brochure gebiedsconcepten

Begin 2011 is een voorbeeldenboek Energiesprong kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden gepubliceerd. Deze bevat voorbeelden voor uitwerking van verduurzaming van binnenstedelijke gebieden, uitgewerkt naar type infrastructuur (combinaties van gas-, elektriciteit- en/of warmtenet) en type bebouwing. De publicatie diende mede ter inspiratie en ondersteuning van potentiële deelnemers aan de innovatieregeling voor de realisatie van minimaal 45% energiereductie in kleinschalige binnenstedelijke gebieden. d.

Technische onderbouwing 6 gebiedsconcepten

Het eerste onderdeel van de regeling Energiesprong kleinschalige Binnenstedelijke Gebieden, betrof de uitvoer van technische onderbouwingstudies voor kansrijke gebieden. Uit 13 inzenders zijn de 6 projectideeën met de grootste opschalingspotentie geselecteerd voor uitwerking. De resultaten van deze 6 (technische) haalbaarheidstudies zijn gepubliceerd in het eerste kwartaal van 2011. e.

Regionale roadmaps

Doelstelling voor 2011 was het marktrijp maken van een tool voor het doorrekenen van regionale scenario’s voor energieneutraliteit. Deze tool is opgeleverd in het vierde kwartaal van 2012. Toepassing van de tool bij pilot gemeenten zal in 2012 plaatsvinden.

13


9.

Wet- en regelgeving

In 2011 is een inventarisatie gemaakt van weten regelgeving op nationaal en lokaal niveau die belemmerend werkt voor opschaling naar een energieneutrale gebouwde omgeving, dan wel die ontbreekt om deze ontwikkeling te stimuleren. Het is de bedoeling dat op projectbasis met potentiële projectpartners (m.n. gemeenten) wordt bepaald welke elementen uit dit overzicht opgepakt gaan worden. De inventarisatie is daartoe ook gedeeld met de indieners voor de “Lokaal Alle Lichten Op Groen” regeling. Daarnaast is Energiesprong door een aantal gemeenten benaderd om met hen een experiment op te zetten rondom onderdelen van deze inventarisatie (m.n. collectieve saldering). Dit wordt in 2012 nader uitgewerkt.

10. Monitoring Alle gehonoreerde tenderprojecten worden gemonitord. Omdat de activiteiten gelijksoortig zijn voor de diverse tenders is besloten de monitoring voor alle deelprogramma’s gezamenlijk Europees aan te besteden. De aanbesteding is in het vierde kwartaal van 2011 gestart en zal medio 2012 gegund worden.

11.

Leren door kennisdeling en kennismobilisatie

a.

EnergielinQ (voorheen Innopedia)

In 2011 is het idee EnergielinQ concreet gemaakt. Er zijn workshops gehouden met internetspecialisten en vertegenwoordigers van de doelgroepen. Er is geëxperimenteerd met kennis en internet, onder andere gebruik makend van de beta-versie die is opgeleverd op 1 april 2011. Dit alles heeft geresulteerd in het Masterplan Innopedia. In dit Masterplan is niet alleen het idee ‘EnergielinQ’ concreet gemaakt, maar is ook het plan om EnergielinQ te ontwikkelen, nadrukkelijk met grote invloed van de gebruikers, vastgesteld. EnergielinQ wordt ontwikkeld door tools te ontwikkelen. Tijdens het gebruik van de tools wordt de samenhang tussen kenniselementen, experts en tools ontdekt en benut. Het framework van EnergielinQ wordt onder andere ontwikkeld om deze samenhang te herkennen, door statistieken van, feedback op toolgebruik te bundelen en door het gebruik te volgen. Het framework zorgt ook voor gebruikersgemak, door bijvoorbeeld één inlognaam voor alle tools en door één zoekfunctie aan te bieden voor alle kennis en experts. Het framework wordt halverwege 2012 opgeleverd. Dan moeten er ook 3 nieuwe tools zijn ontwikkeld en ongeveer 5 bestaande tools zijn ingepast. In de loop van 2012 wordt dit uiteraard uitgebreid. b.

Learning histories/success stories

In 2011 is geëxperimenteerd met het fenomeen Learning Histories. We hebben daaruit moeten concluderen dat dit fenomeen onvoldoende bijdraagt aan kennisontwikkeing en opschaling binnen het Energiesprong programma.

14


Hengelo Warmtenet

c. SprongSpiration SprongsSpiration heeft in 2011 nog geen actieve invulling gekregen. In het kennisen leerplan welke in 2012 actief zal worden uitgerold is er expliciet vorm aan gegeven. d.

Prijsvraag Hogescholen

De prijsvraag voor Hogescholen hebben we in 2011 uitgevoerd. De winnaar van de Energiesprong prijs was Hogeschool Zuyd met een inventief daksysteem voor renovatie. Dat concept wordt met het prijzengeld nu verder doorontwikkeld. De doelstelling om meer beweging te krijgen rondom multidisciplinair denken binnen de Hogescholen is lastig meetbaar. Het resultaat als prijswinnaar mag er zijn maar de energie die van het project af kwam was onvoldoende om er een positief vervolg aan te geven. e.

Leertool passief renovatie

Begin 2011 is na analyse besloten geen medewerking te verlenen aan de ontwikkeling van een passiefhuistool. f.

Ondersteuning 1300 woningenplan Sneek

Dit is het eerste plan in Nederland waar hoge energieambities worden gecombineerd met een integrale aanpak vanuit de markt. Energiesprong ondersteunt dit initiatief. In 2011 zijn de eerste informatie bijeenkomsten geweest. Aan de hand van aanmeldingen zijn woningen in Sneek van een advies voorzien.

15


12.

Van ketens naar innovatieve coalities

Energiesprong en het Netwerk Conceptueel Bouwen schreven een prijsvraag uit om de markt te prikkelen een vernieuwend concept te ontwikkelen voor energieneutrale nieuwbouw of renovatie die een energiereductie van 45% oplevert. Het concept moet breed toepasbaar zijn. De oproep genereerde zo’n vijftig ideeën, waarvan ruim dertig werden gepresenteerd tijdens de manifestatie De Voorprong op 24 november. De winnaars gebruiken het prijzengeld om hun concept verder door te ontwikkelen.

13. Waardesturing a.

Woningbouw particulier

Er is een analyse gedaan door Drift waar het rapport duurzame woningwaarde uit is gekomen dat een scherp inzicht geeft in het samenspel van taxatie, het advies van de makelaar en de hypotheek verstrekking. Dit dient mede als startpunt voor de community van financials in Lokaal alle lichten op Groen. Er is ook een analyse gedaan door Nibud wat een energie neutrale woning volgens de geldende hypothecaire regels binnen de zogenaamde “explain” extra kan worden geleend in verband met de weggevallen energiekosten. De resultaten staan in het rapport extra hypotheek voor energieneutrale woningen. Dit zal worden gebruikt in Lokaal alle lichten op groen gemeenten en bij succes verder in de markt worden gezet via de koplopers community. b.

Huurwaarde corporaties

In 2011 zijn er verschillende activiteiten geweest rond een nieuw rekenmodel voor woningcorporaties waarmee adequater gerekend kan worden aan bestaand bezit. In de loop van het jaar is besloten niet in te zetten op een nieuw model maar is het maken van een richtlijn voor het maken van dergelijke modellen als uitgangspunt genomen. Er is veel aandacht geweest voor draagvlak bij zowel corporaties als bij het ministerie van BZK, CFV en WSW. De contouren van de richtlijn zijn gelegd en in de loop van 2012 zal dat resulteren in een richtlijn waarmee geëxperimenteerd zal gaan worden. Over het proces zijn meerdere blogs op de website van Energiesprong te vinden zoals deze.

16


14.

Internationale aansluiting

a. Kennisuitwisseling In 2011 is er een position paper opgesteld met een inventarisatie van relevante IEA taken voor Energiesprong en relevante NL-EU ontwikkelingen. Vervolgens is vastgesteld voor welke IEA taken deelname van Nederland ondersteund zal worden door Energiesprong. Deze zijn: >> ECBCS Annex 52 gelinked aan taak 40: Towards Net Zero Energy Solar Buildings >> ECBCS Annex 56 Energy in Greenhouse Gassed Optimised Building Renovation

>> HTP Annex 40 Heat Pumps (HP4NZEB) Heat Pumps For Near Zero Energy Buildings. b.

Agenderen Energiesprong naar Energieneutraal

Energiesprong is lid van de E2B association en Ivo Opstelten heeft een officiële rol in de industrial advisingsgroup.

15. Communicatie De communicatieaanpak van Energiesprong tot najaar 2011 was met name gericht op opbouwen en verspreiden van relevante content over het thema energieambitieus bouwen. Daarnaast is gewerkt aan positionering en bekendheid van het programma onder stakeholders. Energiesprong is met de content met name online actief aanwezig, en zoekt de doelgroep op in events. a. Content: >> Filmpjes gemaakt van alle 12 genomineerden van De Voorsprong, waarmee ondermeer online stemmen mogelijk werd gemaakt. >> Er zijn 14 projectfilmpjes die de verhalen achter de deze energieambitieuze bouwprojecten verbeeldden, waaronder: –– Stad van de zon –– Watertoren Bussum –– HoTT-woning en Slim Bouwen –– Velve Lindenhof Enschede –– Koningsvrouwen van Landlust >> Daarnaast is een 12-tal registraties van interessante sprekers op film vastgelegd, waaronder ook een Rondetafelgesprek rond thema ‘energie en corporaties’. >> Van particuliere ‘energiepioniers’ zijn twee filmpjes gemaakt: één over hun eigen huis en één over hun beleving van het werk van de bouwpartijen. >> Tenslotte is een aantal zogeheten flipvideo’s gemaakt bij wijze van verslag van bijeenkomsten.

>> Ook zijn artikelen over relevante inhoudelijke thema’s (waaronder de financiële besluitvorming binnen corporaties, de ontwikkelingen binnen bouwbedrijven etc.) gepubliceerd, evenals verslagen van alle relevante bijeenkomsten.

17


b. Online: >> Toename website Energiesprong.nl naar 4.000 bezoekers per maand >> Toename Twittervolgers tot 450 (250 Tweets)

>> Aantal views van Youtube-kanaal in totaal 50 filmpjes: 8.500 >> Actief gebruik van Flickr-kanaal met foto’s van 30 projecten >> Blogs op Energiesprong.nl: 270, met 22 reacties >> Blogs op sites derden: 40, met 10 reacties >> Presentaties op events derden: 30

>> Eigen kleine events: 15, met 350 bezoekers >> Linkedin;

–– Toename LinkedIn groep tot 250 deelnemers –– Energiesprong beschikt inmiddels over vijf verschillende LinkedIn groepen: Energiesprong algemeen, Trajectaanpak woningbouw, Lokaal alle lichten op groen en Slim&Snel, met regelmatig informatie voor de betreffende groep. >> Energiesprong aanwezig op sites en platforms van derden (grotendeels met content van Energiesprong.nl); waaronder ook op sev.nl, wat de grootste toevoer van bezoekers op Energiesprong.nl oplevert. c.

Events en presentaties:

>> Manifestatie De Voorsprong (200 mensen) en Lokaal alle lichten op Groen-bijeenkomst (75 mensen) >> Netwerkbijeenkomsten Slim&Snel (presentatie Regelpaneel) en de Unieke Kansen Regeling Woningbouwprojecten (UKR New). >> Expertmeeting rond Financieel Beslismodel (50 mensen).

>> Voorbereidingen voor game voor corporaties rond thema ‘waarde-ontwikkeling’ (met thema energie geïntegreerd). >> Een drietal bijeenkomsten voor particulieren in de opmaat naar een particulierencommunity.

>> Een drietal eventformats is ontwikkeld en uitgevoerd: EnergieAtelier waar een groep mensen inspiratie en kennis halen en brengen voor hun eigen projecten, Denkt-u-mee-sessie waar een groep experts zich buigt over een specifiek thema en Informatiebijeenkomst: een voorlichtingssessie rond een nieuwe Energiesprong-oproep. >> 30 presentaties van Energiesprong op events van derden en 35 (kleine en grote) Energiesprong-events. d.

Publicaties en advertenties

>> Huisstijl Energiesprong uitgewerkt in online-presentatie, schriftelijke presentatie en eventmiddelen. >> Uitgave Nederlandse en Engelstalige versie van Meerjarenplan Energiesprong.

>> Advertenties voor nieuwe oproep Naar energieneutrale Kantoren ondermeer in Cobouw, Duurzaam gebouwd, VNG Magazine en Binnenlands Bestuur.

18


> > Samenvatting. Jaarrapportage Energiesprong 2011

Recommend Documents