DOCENTENHANDLEIDING
Keukengeheimen!
Keukengeheimen! Museum Willet-Holthuysen
KORTE INFORMATIE Onderwerp:
De keuken en het personeel in een grachtenhuis (19e eeuw).
Doelgroep:
Groep 5-6.
Vakgebieden:
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Nederlands
Kunstzinnige oriëntatie
Omvang:
Voorbereiding in de klas (ca. 2 uur).
Bezoek Museum Willet-Holthuysen (1 uur)
Verwerkingsles (ca. 1 uur)
Samenstelling: Amsterdam Museum / Museum Willet-Holthuysen, © oktober 2012
INHOUDSOPGAVE 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.
Algemene informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.
Opbouw van het programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.
Voorbereidende les in de klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
5. Programma 6.
in het Museum Willet-Holthuysen . . . . . . . . . . . . . . 14
Verwerkingsles in de klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
7. Kerndoelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16
8.
Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
a. Achtergrondinformatie voor de docent
b. Woorden & Methode
Printset (apart bestand)
c. Werkblad keukenspullen
d. Werkblad ‘Aan tafel!’
e. Werkblad Eetgerei
Bijlagen digibord (apart bestand)
COLOFON Uitgave:
team publiek & educatie, Amsterdam Museum / Museum Willet-Holthuysen
Samenstelling: Amsterdam Museum (Ardjuna Candotti) Beeldende les: Merel Nip Vormgeving:
o2 concept + graphic design, Dave Hoop
Foto’s:
Amsterdam Museum, Denise Kneus, Merel Nip
Met dank aan: Liesbet Bool (Stichting Taalvorming), Amin Talaie, Annemarie Proost, groep 5 en 6 van Dr. E. Boekmanschool en Alexander Roozendaalschool
1 INLEIDING In het grachtenhuis aan de Herengracht 605 woonden meer dan 100 jaar geleden mijnheer en mevrouw Willet-Holthuysen. Zij hadden personeel in dienst: de dienstmeid en de knecht. Soms gaven mijnheer en mevrouw Willet een chic feestmaal voor belangrijke gasten. Het personeel moest dan extra hard werken. In de keuken hoorde je de hele dag klinkende pannen, brandde het vuur hoog en lag de vloer vol veren van de geplukte kip. De dienstmeid gebruikte in de keuken allerlei keukenvoorwerpen die je nu niet meer herkent. Of toch wel... Dit programma is ontwikkeld voor groep 5 en 6. In de voorbereidende les maken de leerlingen kennis met het voorbereiden van een feestmaal van vroeger. In het museum leer je meer over de keuken geheimen van vroeger. De leerlingen stropen hun mouwen op: aan de slag! Ze zijn even de dienstmeid en de knecht in huis en maken kennis met de spullen en taken van het personeel. Oef, dat was zwaar: huishouden zonder elektriciteit of gas! Ze onderzoeken de verschillen tussen de keuken en keukenvoorwerpen van vroeger en nu, leren hoe deze voorwerpen vroeger werden gebruikt om mee te koken en om huishoudelijke taken mee uit te voeren. Na hard werken in het grachtenhuis bedenken de leerlingen welke keukenspullen van nu zij belangrijk vinden en willen bewaren voor de toekomst. In het programma is zowel aandacht voor geschiedenis, erfgoed, beleving als taal. Op het gebied van taal kregen wij advies van Stichting Taalvorming. Er is rekening gehouden met de interesses en het niveau van groep 5 en 6. In hoofdstuk 7 van deze handleiding vindt u de kerndoelen waarbij dit programma aansluit. Heeft u nog vragen, aarzel niet om ons te bellen en/of te mailen. Onze contactgegevens vindt u bij Algemene Informatie. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier met de uitvoering van dit programma!
Met vriendelijke groet,
team publiek & educatie Museum Willet-Holthuysen Amsterdam Museum
4
2
ALGEMENE INFORMATIE
Tarief en reserveren Onderwijsprogramma’s kosten € 45,- per 15 leerlingen. Dat bedrag is inclusief deze docentenhand leiding, de begeleiding van een museumdocent en de entree van het museum. Het museumbezoek duurt een uur. Reserveren, minimaal twee weken van tevoren via het reserveringsformulier op www. amsterdammuseum.nl of per e-mail:
[email protected]. Telefonisch is team publiek & educatie bereikbaar op 020-5231730 van ma t/m vrij 13.00 – 17.00 uur. Bij uw boeking kunt u een toegangskaart voor het museum aanvragen om het bezoek met uw klas vooraf voor te bereiden. NB. Annulering van een gereserveerd bezoek kan tot uiterlijk één week voor de afgesproken datum, tegen betaling van € 11,50 administratiekosten. Bij latere afzegging wordt het hele bedrag in rekening gebracht. Adres Museum Willet-Holthuysen bevindt zich aan de Herengracht 605. Schoolgroepen melden zich bij de kassa. De museumdocenten staan daar voor u klaar. Openingstijden Maandag t/m vrijdag 10.00 - 17.00 uur Zaterdag en zondag 11.00 - 17.00 uur Bereikbaarheid Tram 4, 9 en 14: halte Rembrandtplein. Eigen bussen kunnen stoppen op het Meester Visserplein en parkeren in de garage van de Stopera. Huisregels museumbezoek Wij verwachten een actieve houding van u en de begeleiders om het bezoek prettig te laten verlopen. Wilt u daarom van tevoren de leerlingen én de begeleiders op de hoogte stellen van onze huisregels? 1. U blijft als docent verantwoordelijk voor het gedrag van de leerlingen: één begeleider per vijftien leerlingen is vereist. 2. De objecten in het museum mogen niet worden aangeraakt. Vertel de leerlingen ook waarom dit niet mag. 3. Er mag niet worden geschreeuwd of gerend. 4. Op de zalen mag niet worden gegeten, gedronken of gerookt. Ook kauwgom is niet toegestaan. 5. Op de zalen moeten mobiele telefoons op stil worden gezet. 6. U mag foto’s maken zonder flits.
5
3
OPBOUW VAN HET PROGRAMMA
Het programma is opgebouwd uit een voorbereidende les, een museumbezoek en een verwerkingsles. Hieronder vindt u een overzicht. Onderwerp: De keuken en het personeel in een grachtenhuis (19e eeuw).
1 Voorbereidende les in de klas
(ca. 2 uur) • De leerlingen bedenken huishoudelijke taken. • De docent leest het verhaal ‘In de keuken’ voor. • De leerlingen gaan ‘Aan tafel!’ (beeldende les).
2 Programma in het museum
(1 uur) • Introductie door museumdocent. • De klas bezoekt onder begeleiding van twee museumdocenten de kamers van het museum, in het bijzonder de keuken. • Afsluiting in de keuken.
3 Verwerkingsles
(ca. 1 uur)
• De docent bespreekt met de klas hoe ze het museumbezoek vonden. Doelstellingen
1. De leerlingen maken kennis met het begrip ‘museum’.
2. De leerlingen leren over de keuken (voorwerpen) en taken van het personeel in een grachtenhuis (in de 19e eeuw).
3. De leerlingen raken bekend met het idee dat ook eenvoudige huishoudelijke voorwerpen iets kunnen vertellen over ‘vroeger’ (erfgoed).
4. De leerlingen leren zich voor te stellen hoe het vroeger was door te kijken, te vertellen, te vergelijken met nu en door zich in te leven.
5. De leerlingen maken kennis met nieuwe woorden.
6. De leerlingen gebruiken verschillende zintuigen.
7. De leerlingen hebben plezier en zijn betrokken tijdens het museumbezoek.
In hoofdstuk 7 van deze handleiding vindt u de aansluiting bij de kerndoelen.
6
4
VOORBEREIDENDE LES IN DE KLAS
(ca. 2 uur)
De voorbereiding op school bestaat uit drie onderdelen:
1. De leerlingen bedenken huishoudelijke taken.
2. De docent leest het verhaal ‘In de keuken’ voor.
3. De leerlingen gaan ‘Aan tafel!’ (beeldende les).
1 De leerlingen bedenken huishoudelijke taken
(ca. 15 minuten) In het museum maken de leerlingen kennis met voorwerpen die werden gebruikt voor verschillende huishoudelijke taken.
• Schrijf midden op het bord:
‘Oeps! Over een uur begint mijn feestmaaltijd en ik moet nog….’
• Een leerling leest de zin voor en noemt een taak die hij/zij nog moet doen om de feestmaaltijd voor te bereiden. Er zijn geen foute antwoorden! Denk aan: schoonmaken, boodschappen doen, koken, tafellaken strijken, tafel dekken, ramen lappen. De beurt gaat naar een tweede leerling. Die herhaalt de taak van de ander en verzint een nieuwe taak erbij. Op deze manier wordt de takenlijst steeds langer.
• Welke spullen denken de leerlingen hiervoor nodig te hebben? Een boodschappentas, een tafellaken, een strijkijzer, een appel…
• Vertel de leerlingen dat deze taken ook vroeger werden uitgevoerd. Er is niet zoveel veranderd. Alleen zijn de spullen die je vroeger daarvoor nodig had een beetje anders. Er was bijvoorbeeld nog geen koelkast. Op deze manier kunt u het museumbezoek introduceren: De spullen die ze vroeger in de keuken gebruikten worden nu bewaard in een museum. De leerlingen zien in het museum een paar van deze keukenspullen.
7
2 Het verhaal ‘In de keuken’
(ca. 30 minuten) Benodigdheden: Setje kaarten keukenspullen per tafelgroepje of tweetal (bijlage C). Afbeelding keuken op het digibord.
IN DE KEUKEN
p
In het grachtenhuis aan de Herengracht 605 woonden meer dan 100 jaar geleden mijnheer en mevrouw Willet-Holthuysen. Het huis waarin zij woonden, is groot en chic en heeft een heleboel kamers. Als je door het huis loopt, kijk je je ogen uit! In de kamers zijn prachtige spullen te zien: servies van porselein, grote houten kasten, wandkleden, klokken, schilderijen… Hoe kun je alle kamers met zoveel spullen schoon en netjes houden? Mijnheer en mevrouw Willet-Holthuysen hadden personeel dat de huishouding deed: het werk werd gedaan door de dienstmeid en de knecht.
Neeltje is in de keuken van het grachtenhuis. Ze werkt als dienstmeid bij mijnheer en mevrouw Willet-Holthuysen. Ze helpt de kok met het eten koken, wast de borden en poetst alle koperen keukenspullen. In de keuken is het altijd lekker warm! Daar brandt de hele dag het vuur. Op het vuur staat de waterketel. Zo kan Neeltje mevrouw altijd warm water brengen voor de thee. Het water komt uit de waterpomp. In de keuken hangen heerlijke geuren. ‘Wat ruikt het hier lekker,’ zegt Hendrik de knecht als hij de keuken binnenkomt. ‘Wat eten mijnheer en mevrouw vanavond?’ ‘Teveel om op te noemen! Vanavond staan er wel vijftien gangen op het menu: gevulde patrijs, rundertong, ijs en nog veel meer!’, roept Neeltje. Ze roert in een grote pan met schildpaddensoep. Hendrik kijkt over de rand van de pan en snuift met zijn neus de geuren op. ‘Hatsjie!’ Hendrik niest. Er zit een beetje teveel peper in de soep. ‘Vanavond geven mijnheer en mevrouw een diner voor belangrijke gasten!’, vertelt Neeltje. ‘Ik moet nog een heleboel doen: eerst moet ik naar de markt om verse groente en vis te halen, daarna moet ik de ramen schoon maken met de waterspuit, het tafellaken van zolder halen en strijken met het strijkijzer. Mevrouw wil dat ik de tafel dek met het dure serviesgoed en feestelijk versier met bloemen.’ Hendrik luistert en kijkt ondertussen watertandend naar het gebraden vlees. ‘Hendrik wil je voor mij kolen halen voor het fornuis?’, vraagt Neeltje. Hendrik knikt, maar voordat hij de kolen kan pakken, klinkt daar de deurbel van de voordeur: ding dong… Hendrik loopt snel de trap op naar boven om de deur open te doen. Zijn de gasten al gearriveerd?
l
Vel 1 8
Woorden in het verhaal:
1.
grachtenhuis
7.
dienstmeid
13.
gasten
2.
chic
8
knecht
14.
waterspuit
3.
servies(goed)
9.
waterketel
15.
strijkijzer
4.
porselein
10.
waterpomp
16.
kolen
5.
personeel
11.
gang
17.
fornuis
6.
huishouding
12.
menu
• Lees het verhaal van ‘In de keuken’ in het grachtenhuis van de familie Willet-Holthuysen voor. U kunt daarbij de afbeelding van de keuken laten zien. Het grachtenhuis is nu een museum. • Laat de leerlingen samenvatten wat u heeft voorgelezen. Wat gebeurde er vroeger in een deftig grachtenhuis? Wie deden de klussen in huis? Wat waren de taken van het personeel? Bespreek met de klas de dikgedrukte woorden. Deze woorden komen terug tijdens de museumles. Ook kunt u alvast de woorden in bijlage B bespreken. • Zoek de keukenvoorwerpen bij de taken. In het museum zijn de leerlingen even de dienstmeid en de knecht. Ze ontdekken wat voor huishoudelijke taken er allemaal moesten worden uitgevoerd. Schrijf een taak uit het verhaal op het bord. Bijvoorbeeld tafel dekken, thee maken, koken of ramen lappen. Benoem de taak. Laat de leerlingen de bijbehorende voorwerpen van vroeger erbij zoeken. • U kunt de taken ook door een leerling laten uitbeelden: de andere leerlingen raden om welke taak het gaat en zoeken de voorwerpen erbij. • U kunt ook het filmpje van Neeltje in de keuken laten zien. Ga naar de site van Museum Willet-Holthuysen: Tours > Virtuele Tour > Keuken. Klik hier.
9
3 Beeldende les - Aan tafel!
(ca. 1 – 1,5 uur)
Uitleg van de opdracht In het museum bekijken de leerlingen de chic gedekte tafel in de eetkamer. In deze les maken de leerlingen alvast kennis met de verschillen tussen deze tafel en een gedekte tafel bij de leerlingen thuis. De leerlingen maken samen een decor van een gedekte tafel zoals die er vroeger uit zag. Het eetgerei wordt op ware grootte van de zijkant getekend en uitgeknipt. De leerlingen dekken een tafel. Leerdoelen • Nieuwsgierigheid en betrokkenheid bij de leerlingen creëren. • Leerlingen hebben ervaren hoe je op verschillende manieren een weergave van eetgerei kunt maken. • De leerlingen leren beelden te gebruiken om ervaringen uit te drukken. Beeldaspect: vormstudie, ware grootte, boven- en zijaanzicht, motieven voor decoratie (zie kerndoel 54). Benodigdheden • 1 potlood, gum, schaar per leerling • Stevig wit papier, 1 vel A4 of A3 per leerling (en wat extra) • Printen/kopiëren bijlage D (1 per leerling) • Printen eetgerei bijlage E om woordstrookjes van te knippen • Een bakje voor woordstrookjes • Divers eetgerei (vork, lepel, juskan, groenteschaal e.d.; zelf of door leerlingen meegenomen of uit de koffiekamer) • Een kleurpotlood voor elke leerling voor de decoratierand van het eetgerei (voor iedereen dezelfde kleur, bijvoorbeeld groen, blauw, goud, zilver) • Wit tafelkleed • Stevig wit karton voor steuntjes, plakband
10
Voorbereiding docent • Printen/kopiëren bijlage D: Werkblad ‘Aan tafel!’ (1 per leerling) • Op het digibord de foto van de eetzaal klaarzetten, eventueel papieren kopieën maken. • Woordstrookjes knippen van bijlage E: lijst eetgerei. • Tafel voor vier personen klaarzetten met tafelkleed erover. • Overige benodigdheden klaarleggen. 1 Inleiding
(ca. 10-20 minuten)
Werkvorm: individueel en klassikaal Benodigdheden: werkblad (bijlage D), gum, potlood, afbeelding gedekte tafel
• De leerlingen maken opdracht 1 en 2 van het werkblad. Let erop dat de leerlingen bij opdracht 1 een maaltijd kiezen waarbij eetgerei werd gebruikt: een pizzadoos met een pizza erin geeft minder vergelijk. Stimuleer de leerlingen om álles wat op tafel stond te tekenen, dus ook een vaas, lamp of de peper. • Toon een foto van de eetzaal op het digibord. Wat staat er op tafel? • De klas maakt opdracht 3 en 4. • Bespreek het werkblad klassikaal: start met opdracht 3 en 4. Welke verschillen zie je? Hoe komt het dat dit verschillend is? Vertel dat alles op de foto vroeger gebruikt werd. Nu zijn het museumstukken. Welk onderdeel van je eigen gedekte tafel zou jij willen bewaren voor de toekomst? • Vertel de leerlingen wat u is opgevallen aan de tekeningen van opdracht 2: sommige leerlingen tekenen het eetgerei van de zijkant, anderen van bovenaf gezien of allebei. U kunt daarbij voorbeelden van de leerlingen laten zien: het is allemaal goed.
11
2
Aan het werk
(ca. 30 minuten)
Werkvorm: individueel Benodigdheden: eetgerei, potlood en gum, scharen, papier, kleurpotlood, bakje met strookjes woorden eetgerei, plastic bekertjes.
• U bekijkt met de leerlingen het meegenomen eetgerei: hoe ziet het eruit van bovenaf en hoe van de zijkant? Hoe groot wordt je tekening als je dit voorwerp op ware grootte tekent? Wat betekent ‘op ware grootte’? • Bekijk het eetgerei op de foto nog eens: hoe heet het eetgerei en waarvoor wordt het gebruikt? • Licht de onbekende woorden van de lijst met eetgerei toe. U kunt op het digibord afbeeldingen van het eetgerei laten zien. Dan gaan de leerlingen aan de slag: 1 Elke leerling krijgt een woordstrookje met een woord erop en tekent dit op ware grootte met grijs potlood: van de bovenkant of van de zijkant. Het is niet de bedoeling dat de tekening wordt ingekleurd. 2 De leerlingen trekken de lijnen over met gekleurd potlood. 3 De leerlingen knippen de voorwerpen uit langs de decoratierand. 4 Als het iets is wat rechtop moet staan, wordt er met wit karton een steuntje gemaakt. Alle voorwerpen van de lijst met eetgerei horen bij een gedekte tafel voor vier personen. Zorg dat er zoveel mogelijk voorwerpen nagetekend zijn: leerlingen kunnen meer dan één voorwerp tekenen als daar tijd voor is. Tenslotte kunt u een groepje leerlingen de tafel laten dekken met al het gemaakte eetgerei. Zij kiezen zelf of ze daarvoor de boven- of zijaanzichten gebruiken. 3 Afsluiting
(ca. 10-15 minuten)
Werkvorm: tafelgroepjes en klassikaal.
• De leerlingen bekijken de tafel. In welk voorwerp zie je de opdracht goed terug? Is het voorwerp telkens hetzelfde getekend of van verschillende kanten? Wat is een originele vondst? Wat zou je wel op je eigen tafel willen hebben en waarom?
12
Extra suggesties • Het eetgerei kan worden afgewerkt met een decoratiemotief in plaats van alleen een gekleurde lijn. • U kunt overwegen het tekenen op ware grootte achterwege te laten en de nadruk te leggen op het tekenen van zij- of bovenaanzichten. • Is het maken van steuntjes te lastig? De leerlingen kunnen hun eetgerei ook tegen een (plastic) bekertje plakken. • De leerlingen kunnen de tafel gebruiken voor toneelstukjes over tafelmanieren (etiquette). • Een viertal leerlingen kan hun elfuurtje of lunch aan de tafel nuttigen. • Met het eetgerei kan een collage worden gemaakt op een groot wit rechthoekig vel papier. Plak alles vast en u heeft een mooi kunstwerk om op te hangen. • Hebben de leerlingen vragen? De leerlingen schrijven de vragen op en nemen hun vragen mee naar het museum voor de museumdocent. • We zijn benieuwd hoe de tafel eruit ziet! Maak een foto van de tafel en neem deze mee naar het museum. U kunt de foto ook mailen naar het team publiek & educatie:
[email protected] .
13
5
PROGRAMMA IN MUSEUM WILLET-HOLTHUYSEN
(ca. 1 uur)
Het museumbezoek In het museum wordt u ontvangen door twee museumdocenten. U betaalt voor het programma aan de kassa. Welke voorwerpen werden in de keuken gebruikt om te koken en om huishoudelijke taken uit te voeren? Met deze vraag gaan de leerlingen onder begeleiding van een museumdocent het museum in. Ze zijn even de dienstmeid en de knecht in het huis. Wat waren de taken van de dienstmeid en de knecht? Welke spullen gebruikten zij daarbij? Kijk een geheime deur voor het personeel! Geschiedenis, erfgoed, taal en beleving De leerlingen maken op een actieve wijze kennis met geschiedenis. De stijlkamers, in het bijzonder de keuken, de authentieke voorwerpen in het grachtenhuis geven een beeld van wat ‘vroeger’ is. Zowel in de klas als in het museum wordt mondelinge taalvaardigheid gestimuleerd, geldt de belevingswereld van de leerlingen als vertrekpunt en ontdekken de leerlingen dat eenvoudige huishoudelijke voorwerpen later een heleboel over het leven van vroeger kunnen vertellen. (zie bijlage B). Voorbereiding docent • Verdeel de klas vooraf in twee groepen. De twee museumdocenten nemen ieder één
groep mee door het museum.
• Breng de begeleiders (minimaal 1 begeleider per 15 leerlingen) op de hoogte van de
huisregels (zie algemene informatie).
• Vertel de leerlingen dat ze Museum Willet-Holthuysen gaan bezoeken: een deftig grachtenpand in het centrum van Amsterdam. Vertel de huisregels: wat mag er wel/niet en waarom. • Zorg dat u op de afgesproken tijd aanwezig bent (zie algemene informatie voor het adres).
14
6
VERWERKINGSLES IN DE KLAS
(ca. 1 uur)
Wij raden u aan om na het museumbezoek aandacht te besteden aan de nieuwe indrukken die de leerlingen hebben opgedaan. De ervaring van de leerlingen kunt u bespreken tijdens een (kring) gesprek. 1 Gesprek in de klas • Tijdens een (kring)gesprek in de klas blikt u met de leerlingen terug op het museumbezoek. Heeft u foto’s gemaakt? Laat ze zien op het digibord. • Wat vonden de leerlingen het leukst om te doen? Benoem daarbij samen met de leerlingen de kamers die de leerlingen hebben bezocht: o.a. de keuken, de herenkamer, de balzaal, de eetkamer, de slaapkamer, de gang met de grote deur. Wat vonden de leerlingen minder leuk? • Welke voorwerpen uit de keuken herinneren de leerlingen zich nog het beste? • Welke spullen uit de eigen keuken zouden ze voor later willen bewaren? 2 Extra suggestie • Maak met uw leerlingen stillevens van gerechten: een schilderij van voorwerpen die niet bewegen, zoals eetgerei. Gebruik daarvoor oude tijdschriften en/of reclamefolders. Bespreek met de leerlingen hoe de voorwerpen op het schilderij staan: Je kijkt recht op het schilderij. Welke voorwerpen zijn groot en welke klein? Zie je de grote voorwerpen onderin of juist bovenin?
15
7 KERNDOELEN Dit programma is afgestemd op de kerndoelen voor het basisonderwijs. In het programma kunnen de school en het museum samen bijdragen aan de volgende kerndoelen:
Oriëntatie op jezelf en de wereld (Tijd)
51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig
in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
52. De leerlingen leren over kenmerkende aspecten uit het tijdvak burgers en stoommachines.
Nederlands (Mondeling taalonderwijs)
1.
De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven.
2. De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren
Kunstzinnige oriëntatie
54. De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er
gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
55. De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
56. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten
van cultureel erfgoed.
16
ACHTERGRONDINFORMATIE VOOR DE DOCENT
BIJLAGE A
Museum Willet-Holthuysen Het grachtenhuis is gevestigd aan de Herengracht. De laatste bewoners waren Abraham Willet (1825-1888) en zijn echtgenote Louisa Holthuysen (1824-1895). Mevrouw Willet-Holthuysen liet in 1895 het huis met de inboedel en een grote kunstverzameling na aan de stad Amsterdam. De voorwaarde was dat het huis een museum zou worden. Museum Willet-Holthuysen is in beheer van het Amsterdam Museum, voorheen Amsterdams Historisch Museum. Het huis werd gebouwd in de 17de eeuw. De stijlkamers in het museum geven een beeld van het leven aan de gracht in de 18de en 19de eeuw. Er woonden ongeveer 20 verschillende Amsterdamse families in het huis. Zij lieten het huis talloze malen opnieuw stofferen en schilderen, en de inrichting werd uiteraard regelmatig aan de mode aangepast. De originele indeling van het pand is intact gebleven, er zijn verschillende stijlkamers te zien. In 2016 bestaat het museum 120 jaar. De komende jaren staan in het teken van restauratie, en reconstructie van de stijlkamers naar de periode van de familie Willet-Holthuysen.
Abraham Willet
Louisa Holthuysen 17
WOORDEN & METHODE
BIJLAGE B
Woorden gegroepeerd per kamer Keuken
Eetkamer
Herenkamer
Balzaal
Slaapkamer
Anders: Personen
waterketel waterpomp leksteen strijkijzer waterfilter fornuis kolen bijkeuken voorraadkast inmaakpot boenwas daags servies sjiek servies tin koper olielampje
waterketel waterpomp serviesgoed sierkast porselein eettafel voor gerecht hoofdgerecht nagerecht gang menukaart bestek vingerkommetje servet kandelaar
plafondversiering schilderij beeld boekenkast kunstverzameling
danskamer balzaal kroonluchter wandtapijt
wastafel waterkan nachtjapon hemelbed
mevrouw mijnheer dame heer dienstmeid knecht personeel gasten
Divers museum grachtenhuis etiquette deftig, sjiek spullen voorwerpen meubels visite huishouden
Methode Voorbereidende les Terugkerende onderdelen
In het museum
Verwerkingsles
Wat waren vroeger de taken van de dienstmeid en de knecht in een groot grachtenhuis? Welke kamers zijn er in je eigen huis? Welke kamers zijn er in het grachtenhuis?
Hoe zagen de kamers er in het grachtenhuis uit? Wat hebben we gedaan tijdens het museumbezoek?
Welke (gebruiks) voorwerpen zie je in het grachtenhuis? Welke spullen zie je in de keuken /eetkamer? Welke voorwerpen heb jij thuis (in de keuken)?
Voorwerpen herkennen, aanwijzen en aanraken.
Voorwerpen en kamers beschrijven
Zintuigen gebruiken. Het huis is een museum. Welke regels zijn er in het museum.
Taal (mondeling, uitbeelden)
(voor)lezen luisteren beschrijven vergelijken vertellen uitbeelden (inleven / beeldende les)
Woordenschat Zie woordenlijst.
Voorkennis activeren Bekende woorden, nieuwe woorden en begrippen uitleggen en vastleggen (woordspin).
luisteren beschrijven vergelijken vertellen uitbeelden (inleven)
luisteren beschrijven vergelijken vertellen
Aansluiten bij voorkennis. Bekende, nieuwe woorden en begrippen herhalen in de context van het museum en verbinden aan voorwerpen.
Oude en nieuwe woorden en begrippen herhalen.
18
