Docentenhandleiding 2015-2016
1
Docentenhandleiding Het Hof van Nederland Inleiding Dordrecht heeft een heel rijke geschiedenis. Veel historische gebeurtenissen die in de stad plaatsvonden, waren ook van groot belang voor de geschiedenis van ons land. En het mooie is: het is vandaag de dag allemaal nog steeds te zien en te ontdekken, op straat en binnen in de vele monumenten en gebouwen van de stad. Na een grote verbouwing en herinrichting heeft het Hof van Nederland in het voorjaar van 2015 opnieuw de deuren geopend. Vanaf 1 mei is hier voor jong en oud de geschiedenis van de stad op een spannende en interactieve manier te ontdekken en beleven. Van Dordrechts eigen middeleeuwse gouden eeuw en de verwoestende Elisabethsvloed via de Eerste Vrije Statenvergadering in 1572 en de Statenbijbel tot de grote veranderingen in de 19de en 20ste eeuw, het passeert allemaal de revue. De nieuwe opstelling van Het Hof biedt veel aanknopingspunten voor het onderwijs. Er is dan ook een uitgebreid educatief programma ontwikkeld voor diverse onderwijsniveaus. Deze docentenhandleiding zet de mogelijkheden voor uw klas op een rijtje, van praktische en inhoudelijke informatie tot lessuggesties en kijktips. Graag tot ziens in Het Hof!
NB de begeleiders en begeleidende docenten spelen een actieve rol tijdens het bezoek.
2
Inhoudsopgave Inleiding
2
Praktische informatie
4
Huisregels
5
Onderwijsprogramma’s
6
Over Het Hof
12
Lessuggesties
16
Kijk-en leestips
20
Bijlage: Dordrechtquiz
22
3
Praktische informatie Adres Het Hof van Nederland Hof 6 3311XG Dordrecht Telefoon Hof: 078-770 5250 & algemeen: 078 -770 87 08 E-mail
[email protected] Website www.hethofvannederland.nl Facebook https://www.facebook.com/hethofvannld Twitter https://twitter.com/HofvanNLD/ Openingstijden Dinsdag tot en met zondag 11.00-17.00 uur. Voor schoolgroepen is het museum op aanvraag op woensdag en donderdag iets eerder geopend. Bezoek te boeken Neem voor meer info en reserveringen direct contact op via 078 -770 87 08 of per e-mail
[email protected] De programma’s zijn te boeken voor maximaal 30 leerlingen per startmoment. Bij een bezoek aan Het Hof wordt uw groep opgesplitst in kleine groepjes. Hoewel er enige begeleiding vanuit het museum aanwezig is, vragen wij u, voor een zo optimaal mogelijk verloop van het bezoek, voor voldoende begeleiding vanuit school te zorgen. Zie voor de gewenste begeleiding de afzonderlijke programma’s.
4
Huisregels scholen - Dordrecht Museum, Huis Van Gijn & Het Hof van Nederland
Welkom bij het Dordrechts Museum, Huis Van Gijn of het Hof van Nederland! Wij willen iedereen graag kennis laten maken met deze bijzondere musea en hun collecties. Tegelijkertijd willen we de waardevolle collecties zo goed mogelijk beschermen. Daarom hanteren we de volgende huisregels, waarvoor we graag uw aandacht vragen: We willen u vragen om uw leerlingen voorafgaand aan het museum bezoek op de hoogte te brengen van deze huisregels. 1. De rondleiding start op een bepaald tijdstip. Het is aan te raden om iets voor die tijd binnen te zijn ivm het ophangen en wegbergen van de jassen en tassen. Op deze manier kan er op tijd worden gestart met de rondleiding. 2. In het museum bent u als docent te allen tijde verantwoordelijk voor uw leerlingen. Wij vragen u erop toe te zien dat de leerlingen zich netjes gedragen - geen voorwerpen aanraken, rustig lopen, rustig praten - en zich respectvol gedragen tegenover andere bezoekers en museumpersoneel. 3. Wij vragen u om minstens 1 volwassen begeleider per 10 kinderen mee te brengen. Deze volwassen begeleiders (ouders, stagiaires, klassenassistenten etc.) zijn medeverantwoordelijk voor het gedrag van de leerlingen. Wij verwachten dat zij hun taak serieus nemen en actief bijdragen aan een soepel verloop van het bezoek. 4. Tassen, rugzakken en paraplu’s mogen niet mee het museum in vanwege de kans op omstoten of beschadigen van voorwerpen. Er zijn kluisjes bij de garderobe. 5. Fotograferen is in het museum toegestaan. Alleen zonder flitslicht, en zonder statief. 6. Eten en drinken is niet toegestaan in het museum. Dit geldt ook voor kauwgum! 7. Telefoneren is niet toegestaan in het museum omdat het storend is voor andere bezoekers. 8. Schrijven met pen is niet toegestaan in het museum. Uw leerlingen kunnen potloden en onderleggers lenen bij de balie. Wilt u erop letten dat wanden of vitrines niet als ‘tafel’ worden gebruikt.
Wij danken u voor uw medewerking en wensen u veel plezier in het Dordrechts Museum, Huis Van Gijn of Het Hof van Nederland !
5
Kosten NB De prijzen zijn per 15 leerlingen Het grote Hofspel Groep 3,4,5 Het raadsel van Thuredrith Groep 6,7,8 Het raadsel van Thuredrith Brugklas en 2e klas Citygame Vanaf de 3e klas Los bezoek t/m 2e klas Los bezoek vanaf 3e klas Entree begeleiding Max 4 gratis per klas van 30 lln.
Duur
Kosten buiten Dordrecht €32
Toegang lln.
60 min
Kosten binnen Dordrecht €27
90 min
€55
€65
Gratis
90 min
€55
€65
Gratis
90 min
€55
€65
Geen extra entreekosten Gratis €2 Gratis
Gratis
Betaling U kunt de rondleiding & entreekosten op de volgende wijzen betalen: -
contant aan de kassa op rekening, dan hebben wij van u de NAW gegevens nodig betalen met de cultuurkaart, via een weborder (VO), geeft u ons dan het cultuurkaartnummer en de naam van de kaarthouder door
6
Onderwijsprogramma’s De geschiedenis van Dordrecht staat bol van belangrijke en indrukwekkende gebeurtenissen; gebeurtenissen die lokaal van groot belang waren, maar ook regionaal en zelfs voor ons hele land. Doelstellingen De onderwijsprogramma’s die bij de nieuwe interactieve presentatie in Het Hof beschikbaar zijn hebben de volgende doelstellingen: - Leerlingen ervaren en beleven de bijzondere geschiedenis van de stad Dordrecht aan de hand van unieke objecten, replica’s en interactieve elementen. Door middel van de bronnen en verhalen wordt de geschiedenis tot leven gebracht. Het educatieve materiaal biedt de leerlingen houvast en stimuleert een actieve houding. -
Aan de hand van bronnen, verhalen en educatief materiaal wordt een lesstofvervangend programma aangeboden. Er wordt hiervoor aangesloten bij de onderwijspraktijk op school: kerndoelen, eindexamentermen, canonvensters en tijdvakken.
-
Duidelijk wordt dat de geschiedenis van je eigen omgeving ‘voor het oprapen ligt’, heel dichtbij is en nog steeds tastbaar.
-
Leerlingen worden zich bewust dat het hier, op deze plek, allemaal écht gebeurd is: verrassing, verbazing en verwondering.
-
Duidelijk wordt dat de geschiedenis van Dordrecht eigenlijk op een aantal punten de geschiedenis van ons land in een notendop is: Dordrecht staat aan de wieg van een aantal belangrijke nationale historische gebeurtenissen.
-
Waar mogelijk worden verbanden gelegd met het heden, met de belevingswereld van de leerling.
Aansluiting bij onderwijspraktijk De onderwijsprogramma’s sluiten aan bij de volgende kerndoelen en eindtermen. Primair onderwijs Kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld. -
Deelgebied ruimte: er wordt aangesloten bij de kerndoelen
47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap, wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing. 48 De leerlingen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. -
Deelgebied tijd: er wordt aangesloten bij de kerndoelen
51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: monniken en ridders, steden en staten, ontdekkers en hervormers, regenten en vorsten, burgers en stoommachines 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis
7
Kunstzinnige oriëntatie: 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Canonvensters Binnen het Canon van de Nederlandse geschiedenis zijn diverse vensters aan te wijzen die een directe of indirecte link hebben met de geschiedenis van Dordrecht en het verhaal dat in Het Hof wordt verteld. In het onderwijsmateriaal worden deze vensters benadrukt: -
Karel V (1500-1558): De Nederlanden als bestuurlijke eenheid; hoe zag Holland er toen uit, wie was er de baas?
-
De Beeldenstorm (1566): Godsdienststrijd
-
Willem van Oranje (1533-1584): Van edelman tot vader des vaderland, de Eerste Vrije Statenvergadering
-
De Republiek (1588-1795)
-
De Statenbijbel (1637): Synode van Dordrecht
-
De eerste spoorlijn (1839): Industrialisatie
-
De watersnood (1 februari 1953)
Voortgezet Onderwijs Tijdvakken Binnen het educatieve materiaal komen aspecten uit de volgende tijdvakken van De Rooij aan bod: -
monniken en ridders
-
steden en staten
-
ontdekkers en hervormers
-
regenten en vorsten
-
burgers en stoommachines
Examenprogramma Geschiedenis Diverse aspecten uit de periode 1515-1648 passeren in het materiaal de revue: hoe zag ons land er in de 16de eeuw uit, waarom brak de opstand uit, en wat was het gevolg daarvan? Kunst algemeen Binnen de vastgestelde onderwerpen van Kunst Algemeen sluiten aspecten van het verhaal in Het Hof goed aan bij: -
de cultuur van de kerk in de elfde tot en met veertiende eeuw;
-
de hofcultuur in de zestiende en zeventiende eeuw;
8
Aanbod educatie programma’s PRIMAIR ONDERWIJS VOORTGEZETONDERWIJS
Het Grote Hofspel
Doelgroep: PRIMAIR ONDERWIJS, groep 3-5 Duur: 60 minuten Maximaal 30 leerlingen per groep, per 5 leerlingen één begeleider Canon: Karel V, Beeldenstorm (geloofsstrijd), Willem van Oranje, Republiek, Watersnood Hoe speelden kinderen in de middeleeuwen? En wie was vroeger de baas van ons land? Tijdens het Grote Hofspel gaan leerlingen op onderzoek uit. Ze worden ontvangen door een museumdocent en spelen vervolgens in kleine groepjes het spel. Het museum is het speelbord, de leerlingen zijn de levende pionnen. Met vragen en opdrachten verzamelen ze zoveel mogelijk punten en proberen zo het spel te winnen.
Het raadsel van Thuredrith
Doelgroep: PRIMAIR ONDERWIJS groep 7-8 VOORTGEZET ONDERWIJS klas 1-2 VO, VMBO Duur: 90 minuten Maximaal 30 leerlingen per groep, per 5 leerlingen één begeleider (bij hogere klassen is minder begeleiding nodig per 8 leerlingen 1 begeleider) 9
Begeleiders spelen een actieve rol. Zij krijgen de titel Hofwachter en ontvangen een set Hofwachterkaarten. Op deze kaarten staan tips, aanwijzingen, extra informatie etc. Hiermee kunnen de begeleiders de leerlingen helpen. In de extra bijlage (pdf.) vindt u alvast deze kaarten, om eventueel alvast door te nemen. Canon: Karel V, Beeldenstorm (geloofsstrijd), Willem van Oranje, Republiek, Statenbijbel, De eerste spoorlijn (industrialisatie), Watersnood In de kelders van Het Hof is een oude brief gevonden. Een monnik uit het verleden vraagt de leerlingen om hulp: kunnen zij er voor zorgen dat een groot oud geheim van de stad bewaard blijft? Aan de hand van een kaart, aanwijzingen van de Hofwachters en mysterieuze kistjes komen leerlingen stap voor stap dichterbij de oplossing. Met een speciale zaklamp vinden ze verborgen codes, die van groot belang zijn voor de ontrafeling van het raadsel. Na afloop testen de leerlingen hun opgedane ervaringen en kennis in de spannende Hofquiz.
Citygame
Doelgroep: VOORTGEZET ONDERWIJS midden- en bovenbouw Havo/Vwo Duur: 90 minuten Maximaal 30 leerlingen per groep In 1572 waren er grote spanningen in de stad. Alva voerde namens de Spaanse koning een schrikbewind. De geuzen waren net Den Briel binnen gevallen. Handelaren hoopten op betere tijden. Bewoners van
10
Dordrecht vroegen zich af: wat staat ons allemaal te wachten? Kunnen we ons lot misschien in eigen hand nemen? Zoveel verschillende mensen, zoveel verschillende belangen. In de spannende en interactieve citygame kruipen leerlingen in de huid van één van de bewoners van de stad en proberen ze het verloop van de gebeurtenissen naar hun hand te zetten. Met een tablet bezoeken de leerlingen zowel Het Hof als de oude binnenstad van Dordrecht. In kleine groepjes lossen ze raadsels en vragen op, voeren ze opdrachten uit en strijden ze tegen de andere groepjes. Doel is samen tot een akte van vrijheid te komen, maar dan wel met zo gunstig mogelijke voorwaarden voor de bewoner die zij spelen. Door stemmen in de stad te veroveren zorgen ze voor een steeds grotere inbreng. Wie wint het meeste stemmen en heeft daarmee de meeste macht in het opstellen van de akte?
11
Over Het Hof Het Hof van Nederland Waar vrijheid begint In Het Hof vindt in 1572 een gebeurtenis van nationaal belang plaats: de Eerste Vrije Statenvergadering, een beslissende stap in de richting van de vrije Republiek der Nederlanden en de basis voor het Nederland van nu. Met verworvenheden zoals onafhankelijkheid en vrijheid van geloof. In 1618 is Dordrecht opnieuw de plek waar geschiedenis wordt geschreven. De Synode van Dordrecht maakt een einde aan een conflict binnen de protestantse kerk en besluit de eerste Statenbijbel uit te geven, een mijlpaal in de Nederlandse geschiedenis. Maar er is meer. Wat te denken van Dordrecht als rijke middeleeuwse handelsstad? De belangrijkste stad van Holland en de geboortegrond van Johan en Cornelis de Witt? Of Dordrecht als stad van houthandel en industrie? En een plaats die volop profiteert van het water, maar daar ook tegen strijdt? Het Hof van Nederland vertelt het verhaal van Dordrecht, dat tegelijkertijd onmiskenbaar het verhaal van Nederland is; de historie van de stad als staalkaart voor de Nederlandse geschiedenis. De opstelling in het museum is ingedeeld in een aantal thema’s. De inhoudelijk informatie hieronder volgt deze indeling.
1. De Fonkeling De gouden eeuw van Dordrecht Dordrecht ontstaat in de 11de eeuw aan de oever van het riviertje de Thuredrith, precies daar waar rivieren samenkomen en schippers hun goederen overladen. Het is dan nog een dorpje, maar tegen 1200 krijgt het stadse allures. Dordrecht wordt groot in de Middeleeuwen. De stad aan het water ontwikkelt zich tot hét handels- en bestuurscentrum van Holland en beleeft al in de 14de eeuw haar gouden eeuw. Dordrecht ligt aan een knooppunt van rivieren. Dit trekt handel en bedrijvigheid aan. Iedereen profiteert; niet alleen koop- en ambachtslieden, maar ook boeren uit de omgeving. De Hollandse graven verblijven hier graag en laten in Dordrecht munten voor het hele graafschap slaan. Zij verlenen de stad tal van voorrechten. Het Stapel- en Maasrecht zorgen ervoor dat alle goederen die langs Dordrecht komen hier op de markt moeten worden gebracht. Een enorme impuls voor de economie. Ook bestuurlijk laat Dordrecht zich gelden. Als oudste stad van Holland heeft ze veel invloed op de gewestelijke politiek. Dordrecht verdient veel geld met de doorvoerhandel uit Vlaanderen, Engeland, het Oostzeegebied en het Duitse achterland. Er komt van alles aan land; wol, laken, graan, wijn en hout. Velen profiteren ervan. Alleen de schippers klagen. Zij moeten hun waar verplicht in Dordrecht op de markt brengen en tol betalen. Hoog boven de stad torent de Mariakerk oftewel Grote Kerk uit. Er is een rijk religieus leven, met verschillende parochiekerken en kloosters. Er is één christelijk geloof, het katholieke. Het inwonertal groeit snel; van 2800 inwoners in 1250 naar 10.000 in 1475. Kooplieden verdienen goud geld. Vlakbij de havens laten zij stenen huizen met wijnkelders en opslagzolders bouwen. De meeste mensen wonen een stuk eenvoudiger; verder van de havens, in houten huizen met rieten daken. Dordrecht is een stad met stadsmuren en -poorten. Stads- en poortwachten zien toe op de veiligheid. Zij 12
krijgen bij calamiteiten versterking van de schutterijen. Die zijn genoemd naar het wapen dat ze gebruiken: handboog-, voetboog-, heelhaaks- en kloveniersschutters.
2. De Storm Leven met het water Dordrecht is groot geworden dankzij het water. Maar datzelfde water is ook haar grootste bedreiging. Regelmatig teisteren stormvloeden de regio. Zo zet in 1421 de Sint-Elisabethsvloed alles op zijn kop en zit de Watersnoodramp van 1953 nog in het collectieve geheugen. Maar Dordrecht zou Dordrecht niet zijn, als ze het water niet steeds weer tot haar voordeel zou maken. De Sint-Elisabethsvloed maakt een abrupt einde aan de economische voorspoed. Dordrecht zelf blijft droog, maar komt in een binnenzee te liggen aan de rand van een groot zoetwatergebied, de Biesbosch. Schepen kunnen Dordrecht nu omzeilen en de stad loopt inkomsten mis. Ook in de volgende eeuwen speelt het water Dordrecht parten. Na de Watersnoodramp van 1953 worden vergaande maatregelen genomen. Desondanks krijgt de stad soms nog natte voeten. Maar Dordrecht leeft er mee. En Dordrecht bouwt erop: waterwoningen, watertoerisme, waterrecreatie. Het is en blijft een waterstad. 3. De Stad Regenten aan de macht Dordrecht blijft in de 16de en 17de eeuw een belangrijk bestuurscentrum. De stad heeft veel invloed op de politiek van de Republiek. In Dordrecht zelf ligt de macht bij de lokale elite, de regenten. Sociale en medische zorg worden overgelaten aan kerken en liefdadigheidsinstanties. 13
Dordrecht mag als eerste stad een stem uitbrengen in de Staten van Holland en heeft veel invloed op de keuze van de raadpensionaris, een belangrijke staatsambtenaar. Zodoende wordt Dordtenaar Johan de Witt, telg van een belangrijke Dordtse regentenfamilie, raadpensionaris van de Republiek. De regenten houden zich bezig met het bestuur én de rechtspraak in de stad. Een combinatie die ondenkbaar is in onze huidige rechtsstaat. Hun macht strekt zich over grote delen van de samenleving uit. In Dordrecht hebben ook de gilden - beroepsverenigingen - invloed op de samenstelling van het stadsbestuur. Maar zij moeten hun democratische rechten soms wel met hand en tand verdedigen. Hoewel Dordrecht een stedelijk ziekenhuis heeft, is de zorg vooral in handen van kerken en liefdadigheid. Om mensen bewust te maken van gezondheid en hygiëne, schrijft de Dordtse arts Johan van Beverwijck boeken voor het grote publiek. Maar ziekte en dood blijven voor iedereen dichtbij. 4. De vrijheid Het is juli 1572 en de Tachtigjarige Oorlog is in volle gang. Willem van Oranje stuurt aan op een Statenvergadering om een opstand tegen de Spaanse koning Filips II te organiseren. Met het beleid van de koning, die hij zelf eens diende, is hij het oneens. Filips II en Hertog van Alva leggen hoge belastingen op, beperken de macht van de Nederlandse adel en er heerst hongersnood. Bovendien worden mensen om hun geloof vervolgd door het katholieke regime. Vanuit Duitsland, waar Van Oranje heen is gevlucht, zendt hij afgevaardigde Marnix van Sint Aldegonde naar Dordrecht om samen met vertegenwoordigers van de Hollandse steden te vergaderen over een opstand. Dordrecht is een logische keuze; de stad is Hollands eerste stad van Holland. Bovendien is een aantal andere voor de hand liggende Hollandse steden belegerd. De vergadering mist zijn doel niet: Willem van Oranje wordt door de Staten van Holland als officieel stadhouder erkend en er worden 500.000 florijnen beschikbaar gesteld om de opstand te ondersteunen. Het is een belangrijke stap in een reeks van gebeurtenissen die uiteindelijk zullen leiden tot de onafhankelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De feitelijke onafhankelijkheidsverklaring van Holland is drie jaar later in de Unie van Dordrecht
5. De Overtuiging De Synode van Dordrecht Ieder mens heeft gewetensvrijheid, is dus vrij om te denken en te geloven wat hij of zij wil. Dat is een van de uitkomsten van de Eerste Vrije Statenvergadering van 1572 en de basis voor de Nederlandse tolerantie. De Nederduits Gereformeerde Kerk wordt de kerk van de Republiek. Geen verplichte staatskerk, maar wel de kerk van Willem van Oranje. Zo krijgt de Reformatie vaste voet aan de grond. Wie denkt dat daarmee een einde komt aan godsdiensttwisten heeft het mis. Binnen de kerk ontstaan diepgaande meningsverschillen tussen de orthodoxe calvinisten en de meer vrijzinnigen, ofwel contraremonstranten en remonstranten. Er is een nationale kerkvergadering voor nodig om daaraan een einde te maken. Deze Synode van Dordrecht begint in november 1618 en duurt maar liefst een half jaar. De contraremonstranten gaan als overwinnaars naar huis. Zij stellen de Dordtse Leerregels op, die binnen de protestantse kerk nog steeds worden gehanteerd. Ook het besluit om de bijbel rechtstreeks uit de oorspronkelijke talen in het Nederlands te vertalen, is van groot belang geweest. De Statenvertaling zit ingebakken in onze taal en cultuur.
14
6. De Vooruitgang Van hout naar staal De houthandel is lange tijd een van de pijlers van de Dordtse economie. Grote houtvlotten zakken de Rijn af en worden hier gedemonteerd, verzaagd en verhandeld. In de 19de eeuw komt daar verandering in. Hout maakt plaats voor industrieel gefabriceerd staal. Hout is lange tijd een onmisbare grondstof. Het wordt overal voor gebruikt: heipalen, huisraad, molens, schepen, vloeren, dakconstructies, wijnvaten, kerkbanken… Als in de 19de eeuw hout plaats maakt voor staal, verrijzen grote werkplaatsen en fabrieken. Die produceren bruggen, scheepsonderdelen, brandkasten en sloten. De firma’s Penn & Bauduin en Lips zijn grote spelers. Nog steeds zijn de scheepsbouw en de bagger- en metaalindustrie belangrijk voor de regionale en Nederlandse economie.
15
Lessuggesties De Statenvergadering: wie is wie en hoe kwam het zo? Duur: 15 tot 30 min Geschikt voor alle onderwijsniveaus In Het Hof van Nederland heeft de eerste Vrije Statenvergadering een belangrijke plek. Deze vergadering vond in juli 1572 plaats in Het Hof en bleek van groot belang voor ons land: er werd besloten tegen de Spaanse overheersing in opstand te komen, de eerste stap naar de vrijheid. In het museum is een indrukwekkende film te zien over deze vergadering. Bezoekers kunnen als het ware deelnemen aan deze vergadering. U kunt met uw leerlingen deze film ook bekijken. Om te zorgen dat het verhaal goed duidelijk is voor de leerlingen kunt u voorafgaand aan een bezoek aan het museum aandacht besteden aan de omstandigheden en hoofdpersonen: wat gebeurde er vooraf, hoe kwam het zover, en wie is wie? Het is juli 1572. In ons land heeft de Spaanse koning de macht, namens deze Filips II heerst de Hertog van Alva als landvoogd. Maar Alva regeert met harde hand. Hij vraagt hoge belastingen, beperkt de macht van de adel, er heerst hongersnood. Bovendien wordt iedereen die niet Rooms-katholiek is op een gruwelijke manier vervolgd. Willem van Oranje is stadhouder en is het niet eens met dit beleid van de Spaanse koning en Alva. Hij stuurt aan op een Statenvergadering om een opstand tegen de Spaanse koning te organiseren. Vanuit Duitsland, waar Van Oranje heen is gevlucht, stuurt hij afgevaardigde Marnix van SintAldegonde naar Dordrecht om samen met vertegenwoordigers van de Hollandse steden te vergaderen over een opstand. Dordrecht is een logische keuze: de stad is Hollands eerste stad. Bovendien is een aantal andere voor de hand liggende Hollandse steden belegerd. De vergadering mist zijn doel niet: Willem van Oranje wordt opnieuw door de Staten van Holland als officieel stadhouder erkend en er worden 500.000 Carolusguldens beschikbaar gesteld om de opstand te ondersteunen. Het is een belangrijke stap in een reeks van gebeurtenissen die uiteindelijk zullen leidden tot de onafhankelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Drie jaar later, in 1575, wordt de Unie van Dordrecht gesloten, waarin de Staten van Holland en Zeeland officieel verklaren samen te werken tijdens de Opstand. Ook dat gebeurt in Het Hof.
16
De hoofdrolspelers: Willem van der Marck, heer van Lumey: ook wel Lumey genoemd. Edelman en aanvoerder van de watergeuzen. Berucht om zijn wreedheden tegen katholieke geestelijken. (Door het strenge optreden van Alva tegen verzet en anders gelovigen waren veel calvinisten de Spaanse Nederlanden ontvlucht. Velen probeerden Engeland te bereiken, een groot aantal bleef als watergeuzen op zee ronddobberen, vermengd met dieven en avonturiers. De watergeuzen speelden een belangrijke rol bij de verovering van Brielle op de Spaanse koning op 1 paril 1572.) Arent van Duivenvoorde: Edelman en watergeus. Vertegenwoordiger van Lumey. Hij heeft een groot aandeel in de inname van Den Briel op 1 april 1572. Philips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde: Edelman, calvinistisch politicus en schrijver. Afgevaardigde van Willem van Oranje. Jacob Pauli: Secretaris van Dordrecht en secretaris van de Eerste Vrije Statenvergadering. Adriaan van Blijenburg: Vervangend burgemeester van Dordrecht Adriaan van Blijenburg jr.: Zoon van Adriaan van Blijenburg, oudraad van Dordrecht en in het geheim contact met Willem van Oranje.
Hofherinnering Duur: 1 lesuur Geschikt voor: alle onderwijsniveaus In een tekening, schilderij of collage verwerken de leerlingen wat hen het meest is bijgebleven van het bezoek aan Het Hof. Dit kan een specifiek voorwerp zijn, een gebeurtenis of een verhaal. Als afsluiting worden alle resultaten besproken en lichten de leerlingen hun eigen werk kort toe. De werken kunnen een plek krijgen in de klas of op de gang.
Skyline Dordrecht Duur: 1 lesuur Geschikt voor: alle onderwijsniveaus Welke (historische) plek is voor de leerlingen het meest typisch Dordrecht? Of welke plek spreekt hen het meeste aan? Iedere leerling tekent of schildert zijn plek of maakt een collage. Na afloop worden alle werken bij elkaar gehangen als de klassen-skyline van Dordrecht.
Muurkrant van de vrijheid Duur: 1 a 2 lesuren Geschikt voor: midden-en bovenbouw primair onderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs
17
In 1572 vond er in Het Hof een heel belangrijke bijeenkomst plaats: de Eerste Vrije Statenvergadering. Tijdens deze bijeenkomst werd besloten in opstand te komen tegen de Spaanse overheersing. Achteraf gezien een heel belangrijke stap op weg naar een vrij land. Leerlingen geven antwoord op de vraag: wat betekent vrijheid voor jou en voor ons land? Denk aan vrijheid van geloof, mening, de taal/ talen die we spreken, onderwijs, enzovoort. In groepjes bespreken de leerlingen de vraag, samen met het groepje stellen ze in beeld en tekst een muurkrant over dit onderwerp samen. Als afsluiting leiden de groepjes elkaar rond langs de resultaten.
Journalisten van de Hofkrant Duur: 2 lesuren Geschikt voor: midden-en bovenbouw primair onderwijs, (onderbouw) voortgezet onderwijs Leerlingen kruipen in de huid van journalisten van AD de Dordtenaar. Ze krijgen van de hoofdredacteur (de leerkracht) de opdracht een themanummer van de krant samen te stellen over Het Hof, de Hofkrant. Individueel of in kleine groepjes kiezen de leerlingen een onderwerp waarover ze willen schrijven. Ze zoeken informatie bij elkaar en/ of schrijven vanuit hun herinnering (wat weten ze nog van het bezoek aan het museum). De bijdrages aan de krant kunnen heel divers zijn: advertenties van handelaren, laatste roddels van de herbergier, bestuurlijk nieuws van de regenten, weerbericht, berichten uit Spanje enzovoort. Alle bijdrages worden in een krant samengevoegd en eventueel als bijlage van de reguliere schoolkrant of schoolnieuwsbrief verspreid in de school.
Dordrechtquiz. Duur: 1 lesuur Geschikt voor: bovenbouw primair onderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs Aansluitend op het bezoek aan het museum en de afsluitende Hofquiz (programma Het raadsel van Thuredrith) wordt op school een korte verwerkingsquiz gedaan. De vragen hebben betrekking op de onderwerpen die in Het Hof een plek hebben, gekoppeld aan plekken in de stad. Wie scoort het meeste punten? (zie voor vragen en afbeeldingen de bijlage)
Wat als… Duur: 1 lesuur Geschikt voor: midden- en bovenbouw voortgezet onderwijs Wat als de Eerste Vrije Statenvergadering nooit had plaats gevonden? Hoe zou ons land er dan uit zien? Wat zou dat betekenen voor de manier waarop we met elkaar om gaan, hoe het land bestuurd wordt, wat we (mogen) geloven en denken? Leerlingen beschrijven in een verhaal of gedicht hun ideeën over deze vragen. Ter afsluiting lezen ze hun verhaal of gedicht aan hun klasgenoten voor. 18
Akte van de vrijheid Duur: 1 lesuur Geschikt voor: midden- en bovenbouw voortgezet onderwijs Gelukkig leven wij in ons land in vrijheid. Dat is in het verleden wel eens anders geweest. Vrijheid blijkt telkens weer een kwestie van onderhandelen, compromissen sluiten, elkaar de ruimte geven. Wij zijn als Nederlanders niet voor niets zo goed in ‘polderen’. Leerlingen verdiepen zich aansluiten op de Citygame in de vraag: hoe zou een akte van vrijheid er vandaag de dag uit moeten zien? Hoe kunnen wij onze vrijheid voor de toekomst waarborgen? In groepjes overleggen zij, ook in aansluiting op de Citygame, over drie onderwerpen: geloof, bestuur en geld. Wat zouden zij op deze vlakken het liefst in de akte zien worden opgenomen? Vervolgens presenteren de groepjes hun conclusies kort aan elkaar. Kunnen andere leerlingen zich in deze conclusies vinden of stuiten sommige ideeën op discussie of weerstand? Samen moet de klas komen tot een akte van de vrijheid komen, waar iedereen zijn handtekening onder wil zetten. Een dag uit het leven van… Duur: ca 3 lesuren Geschikt voor: voortgezet onderwijs Leerlingen kiezen een (historisch) personage dat verband houdt met één van de thema’s in Het Hof. Denk bijvoorbeeld aan: - Augustijner monnik - Schipper - Wijnhandelaar - Schutter - Willem van Oranje - Alva - Regent - Dokter Leerlingen doen alleen of in kleine groepjes onderzoek naar hun personage. Met de informatie die zij in hun onderzoek verzamelen, beschrijven zij een dag uit het leven van hun personage: waar sliep hij, wat at hij als ontbijt, wat deed hij overdag, met wie sprak hij, enzovoort. Ter afsluiting presenteren de leerlingen hun ‘Een dag uit het leven van…’ om de beurt aan de klas.
19
Kijk-en leestips Internet: http://www.hofvannederland.nl/ Website van het museum. http://www.regionaalarchiefdordrecht.nl/ Website van het regionaal archief van Dordrecht, met onder andere een zeer uitgebreide beeldbank. http://www.dordrechtmonumenteel.nl/ Website over de monumenten van Dordrecht. https://cms.dordrecht.nl/monumentenzorg Website van Monumentenzorg van de Gemeente Dordrecht. http://www.dordrechttoer.nl/ Foto’s van de mooiste plekken van Dordrecht in 360 ℃. http://entoen.nu/ Website met informatie over alle Canonvensters, met beeldmateriaal, video’s, lesmateriaal en andere suggesties (midden-en bovenbouw primair onderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs). http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/ Website met tal van TV-uitzendingen over diverse historische onderwerpen (primair onderwijs). http://10-tijdvakken.yurls.net/nl/page Website vol informatie, beeldmateriaal en spelletjes, geordend aan de hand van de tijdvakken. http://histoforum.net/ Website met vakinformatie en lesmateriaal voor geschiedenis (voortgezet onderwijs).
Filmpjes: Primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs Klokhuis maakt geschiedenis: Karel V http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Karel%20de%20Vijfde De Beeldenstorm http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Beeldenstorm Willem van Oranje http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Willem%20van%20Ora nje Republiek http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Republiek
20
Statenbijbel http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Statenbijbel Watersnoodramp http://www.hetklokhuis.nl/algemeen/Het%20Klokhuis%20maakt%20geschiedenis/Watersnoodramp
Welkom in de Gouden Eeuw http://goudeneeuw.ntr.nl/glossy/afleveringen/
Voortgezet onderwijs: St. Eliabethsvloed: http://www.schooltv.nl/video/de-sint-elisabethsvloed-overstroming-die-dordrecht-onder-waterzet/#q=dordrecht
Over de opstand: http://www.schooltv.nl/video/histoclips-de-opstand-in-de-nederlanden/#q=filips%20II
Over de Gouden Eeuw/ Republiek: http://goudeneeuw.ntr.nl/krant/afleveringen/
Over de watersnoodramp van 1953: http://www.schooltv.nl/video/de-watersnoodramp-van-1953-de-grootste-watersnoodramp-van-onzetijd/#q=watersnoodramp
21
Bijlage Dordrechtquiz
1. Thuredrith was een a. binnenzee b. veenrivier c.
oude haven
2. Dit beeld op de Visbrug stelt voor: a. Johan en Cornelis de Witt b. Willem en Maurits van Oranje c.
De Spaanse Karel V en Filips de II
22
3. Dit gebouw was vroeger een overdekte markthal, maar is nu a. de bibliotheek b. het stadstheater c.
het stadhuis
4. Deze kerk is al van veraf te zien en heet a. de Oude Kerk b. de Grote Kerk c.
de Hofkerk 23
5. In dit gebouw aan de Wolwevershaven (‘Stokholm’) wonen nu mensen, maar het was vroeger een a. verblijfplaats voor de regenten van de stad b. pakhuis voor de opslag van handelswaar c.
werkplaats voor het gilde van meubelmakers
6. Dit gebouw is a. de Koppoort en was vroeger een tolhuis b. de Groothoofdpoort en was een toegangspoort tot de stad c.
de Klokkenpoort en gaf altijd de juiste tijd aan
24
7. Dit is de Voorstraat, de langste winkelstraat van Nederland. Maar het is ook a. een dijk. Het ligt hoger dan de andere straten en houdt het water bij een hoge waterstand tegen. b. een oude haven die een tijdje geleden gedempt is
8. Dit is a. de Dokterspoort, hier achter stond vroeger een groot ziekenhuis b. de Muntpoort, hierachter werden vroeger de munten van de Graven geslagen c.
de Gildenpoort, hierachter woonden vroeger de leden van een aantal gildes.
Tip: kijk naar de tekst boven de poort.
25
9. Dit gebouw is al heel oud, gebouwd in 1523 (bijna 500 jaar!). Nu vind je er de bibliotheek. Vroeger woonden en werkten er vaak a. rijke handelaren, dat kun je zien aan de gouden versieringen aan de gevel b. buitenschilders, dat kun je zien aan de mooie kleuren die de luikjes hebben c.
slagers, dat kun je zien aan de ossen op de gevel
10. In dit gebouw woonden heel vroeger a. monniken, want het was een klooster b. dokters en verplegers, want het was een ziekenhuis c.
schutters, want het was hun ‘clubhuis’ (schuttersdoelen)
26
Antwoorden Dordrechtquiz 1. B 2. A 3. C 4. B 5. B 6. B 7. A 8. B 9. C 10. C
27
