m Docentenhandleiding

15.01 t/m 21.07.2013

Docentenhandleiding

1. Algemene introductie

Deze docentenhandleiding bevat aanvullende informatie over het programma bij de Kindertentoonstelling Keepvogel en Kijkvogel - In het ritme van Mondriaan die van 15 januari t/m 21 juli 2013 in CODA te zien is. De illustraties bij deze tentoonstelling heeft Wouter van Reek (1960) voor zijn boek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan gemaakt. Dit boek is ontstaan door samenwerking tussen het Gemeentemuseum in Den Haag en Uitgeverij Leopold. Naast achtergrondinformatie over Wouter van Reek vindt u in deze handleiding ook informatie voor de voorbereidende lessen op school. Deze zijn in Prezi gemaakt waardoor u ze op het digibord kunt laten zien. Ter voorbereiding op het museumbezoek kunnen uw leerlingen twee praktijkopdrachten maken. Voor de les in het museum zijn vier extra begeleiders nodig; denkt u hieraan bij het plannen van dit bezoek? Voor de inhoud van de les verwijzen wij u naar de ‘Uitleg van de opdrachten in de tentoonstelling Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan’ achterin deze handleiding.

Algemene doelstelling Met deze tentoonstelling willen we leerlingen in aanraking brengen met literatuur en beeldende kunst. Ze kunnen op een creatieve manier kennismaken met de kunststroming De Stijl, een stroming die deel uitmaakt van de Nederlandse Canon. We hopen dat ze door middel van de verschillende opdrachten gestimuleerd worden om beter naar kunst te kijken en om hun smaak (verder) te ontwikkelen.

2

2. Achtergrondinformatie Wouter van Reek Wouter van Reek is in 1960 geboren in Voorschoten. Hij studeerde wiskunde, maar maakte deze studie niet af: ‘Tussen de formules door zat ik altijd te tekenen. Een professor zei dat als hij zó kon tekenen, hij het wel wist…’ Van Reek studeerde in 1984 af aan de Rietveld Academie in Amsterdam. Wouter maakt sinds zijn afstuderen tekenfilms voor kinderen in handgetekende computeranimatie. De bekendste gaat over Keepvogel, een zeer eigengereide loopvogel met een rode cape aan. Deze serie bestaat uit verschillende korte avonturen van vijf minuten waarin Keepvogel en zijn hond Tungsten van alles beleven. De avonturen van Keepvogel zijn tussen 2000 en 2006 door de VPRO uitgezonden in Villa Achterwerk. Naar aanleiding van deze serie is een reeks boeken ontstaan met daarin de illustraties. Wouter van Reek: ‘Ik teken Keepvogel, dus lijkt het alsof ik alle macht over hem heb maar uiteindelijk gebeurt er eigenlijk altijd wat hij wil.’

Het boek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan Kijkvogel zoekt de toekomst, maar volgens Keepvogel hoef je de toekomst helemaal niet te zoeken - die komt altijd vanzelf. Kijkvogel bedoelt echter een heel andere toekomst: een toekomst vol met dingen die zo nieuw zijn, dat niemand ze kent. Kijkvogel moet dus snel verder. Keepvogel denkt vanaf dat moment alleen nog maar aan alle onbekende dingen die hij niet te weten komt als hij thuisblijft. Misschien kan hij beter even kijken welke kant Kijkvogel op is gegaan... De illustraties zijn direct op de computer getekend in de stijl van Mondriaan: abstract met lijnen, vlakken en primaire kleuren (rood, geel en blauw) en wit en zwart. Alle illustraties uit het boek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan zijn te zien in de tentoonstelling. Verder kunnen de leerlingen ook de verschillende schetsen zien die aan de uiteindelijke illustraties vooraf zijn gegaan.

Voorbereidend lespakket Ter voorbereiding op het museumbezoek is een lespakket samengesteld. Dit pakket bestaat uit een korte handleiding en een leenexemplaar van het boek Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan. Met behulp van de inloggegevens kunt u klassikaal met de digitale presentatie (de prezi) werken. Het pakket kan twee weken voorafgaand aan het museumbezoek bij de museumbalie van CODA opgehaald worden. Wilt u niet vergeten het boek tijdens het laatste museumbezoek van uw school weer in te leveren?

4

De voorbereidende les Er zijn twee lessen van anderhalf uur samengesteld die u ter voorbereiding kunt geven. Dit kan via het digibord en de lessen bestaan onder andere uit opdrachten voor uw leerlingen. Wanneer u geen tijd heeft om dit als les te behandelen, dan kunt u alleen de prezi laten zien zodat uw leerlingen toch voorbereid naar CODA komen. Dit kost ongeveer dertig minuten. Indien u de voorbereidende lessen gaat geven, wilt u dit dan kenbaar maken via [email protected]? U ontvangt dan de inloggegevens.

Toelichting bij de presentatie Anderhalve week voor het museumbezoek kunt u het project Keepvogel en Kijkvogel in de klas introduceren. Dit project bestaat uit verschillende onderdelen:  Twee praktijklessen in Prezi (inclusief opdrachten) De prezi is een doorlopende presentatie waar verschillende praktische opdrachten in verwerkt zijn. Het logo met het potloodje geeft aan dat een opdracht uitgevoerd moet worden. De toelichting bij deze opdrachten vindt u in de handleiding en in de prezi.  Het lezen van het boek Keepvogel en Kijkvogel Er wordt begonnen met het lezen van het boek door de stappen in de prezi te volgen.

Opdracht 1: Stripportret tekenen Benodigdheden per kind: Eén pasfoto (vijf keer gekopieerd) en een fineliner/pen. - Vraag de leerlingen om vóór de eerste les vijf kopietjes van een pasfoto mee te nemen. - Bekijk met de leerlingen op het digibord de schets van Wouter van Reek (zie Prezi) waarin hij een pasfoto van Mondriaan verandert in Kijkvogel. - Vervolgens gaan de leerlingen hun zelfportret veranderen in een stripportret: - Ze bekijken hun pasfoto en gaan de kenmerken van zichzelf overdrijven tot een stripfiguur die ze een naam geven. - Bespreek de opdracht met de klas: lijken de stripfiguren op de leerlingen? Bij wie wel en bij wie niet en hoe komt dat?

Opdracht 2: Raamschildering à la Mondriaan Benodigdheden: Acryl- of plakkaatverf (kleuren: wit, zwart, rood, blauw en geel), kwasten en een schoolraam. - Maak met de leerlingen een raamschildering in de stijl van Mondriaan. - De leerlingen werken in groepjes van twee en kiezen per groepje een deel van een raam. - Ze beginnen met het schilderen van een kader (in het zwart); dit kader is een soort raam. - Ze kijken door dit kader naar buiten en ‘vertalen’ alles wat ze buiten zien tot abstracte vlakken en lijnen in de primaire kleuren (rood, geel, blauw) en zwart en wit. Door de raamschilderingen om de drie dagen te wisselen, kan de hele klas in groepjes van twee aan deze opdracht werken. Zo ontstaat een wisseltentoonstelling à la Mondriaan.

5

De Stijl De Stijl is een vereniging van kunstenaars die door Theo van Doesburg is opgericht. Andere leden waren onder andere Bart van der Leck (1876-1958) en Gerrit Rietveld (1888-1964). De naam Bart van der Leck zegt de leerlingen misschien niet zo veel, maar als ze wel eens in Jachthuis Sint-Hubertus in Park de Hoge Veluwe geweest zijn, dan hebben ze in de woon- en slaapkamer(s) gestaan die hij ontworpen heeft. Gerrit Rietveld is wat bekender: hij maakte onder meer kleurrijke meubelen met heldere, frisse kleuren. De leden van De Stijl wilden de kunst uit hun tijd veranderen en vonden dat de ontwikkelingen in de wetenschap ook te zien moesten zijn in de kunst. Om die reden wilden ze uitsluitend nog strakke, duidelijke vormen en heldere kleuren als rood, geel en blauw gebruiken. De tekeningen van Wouter van Reek sluiten daar goed op aan. In een aflevering van Klokhuis wordt de Stijlperiode uitgelegd, zie http://entoen.nu/stijl/beeld-en-geluid/klokhuis-de-stijl#beeld De kunststroming De Stijl is opgenomen in de Canon. Voor de groepen 5 en 6 kan de link http://entoen.nu/stijl/ bekeken worden. Rechts naast de tekst staan clipjes waarin wordt ingegaan op het thema Kleur. De groepen 7 en 8 kunnen deze link http://entoen.nu/stijl/beeld-en-geluid/canonclip-de-stijl-(groep-7-en-8)#beeld bekijken. Hierin gaat het over architectuur en inrichting.

Piet Mondriaan Piet Mondriaan (1872-1944) is de belangrijkste Nederlandse kunstenaar van de twintigste eeuw. Hij woonde en werkte een groot deel van zijn leven in het buitenland en heeft daardoor op tal van plaatsen zijn sporen achtergelaten. Zijn werk met horizontale en verticale lijnen en de primaire kleuren rood, geel en blauw is wereldberoemd en inmiddels ook onbetaalbaar. In zijn tijd was dat wel anders: als hij geen geld meer had, hielpen zijn vrienden hem door bijvoorbeeld de huur van zijn atelier te betalen. In ruil daarvoor kregen ze een schilderij dat later vaak aan een museum geschonken werd. Ook het Kröller-Müller Museum in Otterloo heeft op die manier een aantal schilderijen gekregen: mevrouw Hélène Kröller-Müller gaf hem een aantal jaar een soort maandtoelage in ruil voor zijn werk. Niet alleen architecten en kunstenaars worden door hem geïnspireerd. Ook dichter bij huis kunt u zijn werk vinden op bijvoorbeeld mokken, theedoeken en fietsen. Het Gemeentemuseum Den Haag heeft veel werk van Piet Mondriaan in haar collectie, waaronder het schilderij de Victory Boogie Woogie (olieverf, tapepapier, houtskool en potlood). De Boogie Woogie is een muziekstijl waar Mondriaan gek op was. Op YouTube kunt u de leerlingen een stukje Boogie-Woogie van Tommy Dorsey laten horen. In het boek van Wouter van Reek draait Foxtrot een plaatje. Uw leerlingen kunnen op www.pietmondriaan.org zelf simpele Mondriaan-schilderijen maken.

6

Van Mondriaan naar Keepvogel Een boek of tekenfiguur ontstaat niet zomaar; daar komt veel bij kijken en daar is goed over nagedacht. De schetsen in de tentoonstelling laten goed zien hoe vaak iets opnieuw getekend of veranderd is voor het figuurtje of de achtergrond helemaal goed was. Van Reek tekende voor dit boek een heel bijzonder stadsbeeld met strakke vormen in de kleuren die Mondriaan zo belangrijk vond. Keepvogel ontstond toen Wouter een soort loopvogel met een rode cape tekenende die nieuwsgierig om de hoek van zijn beeldscherm keek en zich overal mee ging bemoeien. Hij noemde hem Keepvogel. Als je goed naar Keepvogel kijkt, dan lijkt hij aan het eind van het boek verrassend veel op Mondriaan. Ook de vierkante lijfjes van de hondjes zijn in de stijl van Mondriaan getekend.

7

3. Werkwijze Voorbereiden op het museumbezoek Ter voorbereiding op het museumbezoek is het belangrijk dat de leerlingen weten waar ze heen gaan en wat ze kunnen verwachten. Voor sommige leerlingen kan dit museumbezoek een eerste kennismaking met een museum zijn.

- Bedenk met de leerlingen wat een museum is. - Laat leerlingen die weleens in een museum zijn geweest er wat over vertellen. Een museum is een plek waar dingen verzameld en tentoongesteld worden. Dat kan van alles zijn: bijvoorbeeld kunst, gebruiksvoorwerpen, kleding of sieraden uit vorige eeuwen of van nu. De leerlingen worden in het museum ook begeleid door een CODA-docent. Hij of zij is verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma en zorgt voor een prettig verblijf. Als leerkracht bent u verantwoordelijk voor het verloop van het bezoek en voor het gedrag van de leerlingen.

Korte introductie museumbezoek De klas wordt door twee CODA-docenten ontvangen, waarna de jassen en tassen in de garderobe kunnen worden achtergelaten. Eén CODA-docent geeft een korte introductie en bereidt de leerlingen voor op de tentoonstelling die ze gaan bekijken. De klas wordt in vijf groepen verdeeld.

Verschillende onderdelen begeleid door leerkrachten en ouders Het is de bedoeling dat u samen met minimaal drie ouders de verschillende onderdelen uit de tentoonstelling begeleidt. Om die reden vragen wij u en de ouders om de instructies van tevoren door te nemen. Er zijn vijf verschillende onderdelen waar de leerlingen een opdracht moeten uitvoeren. Bij elk onderdeel staat een ouder / leerkracht die de leerlingen bij deze opdracht begeleidt. Nadat een opdracht is afgerond, schuiven de groepen met de klok mee: groep één gaat naar opdracht vijf, groep twee naar opdracht drie etc. De ouder / leerkracht blijft bij de opdracht staan. Bij voldoende ouders is één van de CODA-docenten vliegende keep en hij of zij begeleidt de groepen naar de juiste plaats en geeft aan wanneer er doorgeschoven kan worden. Aan het eind van het bezoek komen de groepen bij elkaar en sluiten we af. Het boek dat u ter voorbereiding heeft gebruikt, kunt u dan ook aan één van de CODA docenten geven. Tot slot krijgt u een evaluatieformulier mee met het verzoek dit in te vullen en aan CODA te retourneren.

8

Uitleg van de opdrachten in de tentoonstelling Keepvogel en Kijkvogel in het spoor van Mondriaan Uitleg voor leerkracht(en) en ouders | groep 4 t/m 8 De materialen die nodig zijn liggen klaar bij de desbetreffende onderdelen in de tentoonstelling.

Opdracht 1:

1. Het atelier van Mondriaan | groep 4 t/m 8 Je kunt op verschillende manieren een abstract kunstwerk à la Mondriaan maken. Met behulp van papier, kleurpotloden en liniaal. Maar je kunt ook met behulp van een doorzichtig velletje (sheet) en gekleurd plakband je eigen woonwijk veranderen in een Mondriaan-achtig landschap. Werken met plattegrond, sheet en plakband 1. Kies een plattegrond uit, bijvoorbeeld van je eigen woonwijk en pak een sheet. Deze sheet leg je over de plattegrond. 2. Bekijk de plattegrond en maak met plakband en papier een vlakken- en lijnenspel. Gebruik de primaire kleuren (rood, geel en blauw) en zwart en wit. Dit zijn de kleuren waar Mondriaan ook mee werkte en andere kunstenaars uit de kunststroming De Stijl. Werken met plattegrond, papier en potloden/stiften 1. gebruik een van de kopieën en bewerk deze tot een abstract kunstwerk. 2. Maak een spannende compositie door met potloden, stiften en papier de straten en vlakken uit de plattegrond in te kleuren en te beplakken tot er een abstract kunstwerk ontstaat van enkel vlakken en lijnen.

9

Opdracht 2:

2. Maak een stad en teken na | groep 4 t/m 8 Werken met blokken 1. Bouw met de blokken een Mondriaanstad. Maak verschillende indelingen met de blokken. 2. Let op de volgende kenmerken; zoals kleur en vlak verdeling. Hoe is de vlakverdeling hoog of laag. 3. Speel hiermee. Hoe zijn de kleuren ten opzichte van elkaar maak een spannende compositie en beeld je in dat je in deze stad woont. Werken met blokken, papier en potloden/stiften 1. Teken de gemaakte stad na. Doe dat zo dat je van boven af de stad ziet, dus vanuit vogelvluchtperspectief. 2. De tekening van je stad wordt een plattegrond. 3. Teken op de plattegrond ook jezelf, verkeer, mensen en of dieren, een zebrapad en strepen van de weg.

10

Opdracht 3:

3. Opdracht met Tekens | groep 4 t/m 8 1. Bekijk de verschillende tekens en zoek deze tekens op in de illustraties aan de wand of in het boek. Beschrijf wat het teken met de afgebeelde illustratie te maken heeft. Ik zie in dit teken ________________________________________________________ Dit teken hoort bij afbeelding ________________________________________________________ Ik zie in dit teken ________________________________________________________ Dit teken hoort bij afbeelding ________________________________________________________

Ik zie in dit teken ________________________________________________________ Dit teken hoort bij afbeelding ________________________________________________________ Ik zie in dit teken ________________________________________________________ Dit teken hoort bij afbeelding ________________________________________________________

Ik zie in dit teken ________________________________________________________ Dit teken hoort bij afbeelding ________________________________________________________

11



2. Maak vervolgens van je eigen naam een teken of logo. Voornaam: __________________________________________________________________________ Achternaam: _________________________________________________________________________ Mijn hobby’s en interesses zijn: _________________________________________________________ (Je kunt in het teken iets van je hobby verwerken) ________________________________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

12

Opdracht 4:

4. Je eigen toekomstverhaal | groep 4 t/m 8 1. Keepvogel en Kijkvogel zijn opzoek naar de toekomst. Bekijk de laatste illustraties aan de wand. Beschrijf hoe de toekomst voor Keepvogel en Kijkvogel eruit ziet. Toekomst van Keepvogel en Kijkvogel: ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ 2. Bedenk nu je eigen toekomst. Hoe zou die eruit zien? Maak er een tekening van.

13

Opdracht 5:

5. Schetsen | groep 4 t/m 8 1. Bekijk de schetsen van Wouter van Reek. Leg de schets bij de illustratie waarvan jij denkt dat die illustratie het uiteindelijk is geworden. Leg aan elkaar uit waarom je denkt dat Wouter van Reek niet voor de schets maar voor de uiteindelijke illustratie heeft gekozen. Bekijk de schets en de illustratie en bespreek met elkaar welk werk je het beste vindt. Motiveer je antwoord. ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________

Opdracht 6:

Extra opdracht - inspiraties van Wouter van Reek | groep 4 t/m 8 2. Bekijk de inspiratiebronnen en de illustraties van Wouter van Reek. Beschrijf hoe Wouter van Reek zich heeft laten inspireren. Wat zijn overeenkomsten en wat zijn de verschillen. Wat vind je van de verwerking. Spreekt het jou aan of niet. Beschrijf waarom je dat vindt. ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________

14

PRAKTISCHE INFORMATIE voor de leerkracht Meer voorbereiding Zie ook de bijgeleverde lesbrief bij het boek en bekijk de CODA-website voor meer informatie. Huisregels CODA  Met uitzondering van de voorwerpen bij sommige opdrachten, mogen de voorwerpen in het CODA Museum niet worden aangeraakt; ze zijn kostbaar en uniek.  Tijdens de CODA-activiteit mag niet gebeld, gerend, geschreeuwd, gegeten of gedronken worden.  De leerkracht is verantwoordelijk voor het verloop van het bezoek en voor het gedrag van de leerlingen; van hem of haar wordt dan ook een actieve rol verwacht.  U kunt gebruikmaken van de groepsgarderobe voor alle jassen en tassen. Let op!  Zorg voor genoeg begeleiders: minimaal drie begeleiders per 15 leerlingen. Bij 30 leerlingen zijn er minimaal vier begeleiders inclusief een leerkracht vanuit school nodig.  Stel de leerlingen op de hoogte van de huisregels.  Op de dag dat de laatste groep van uw school een bezoek aan de Kindertentoonstelling brengt, moeten de boeken ingeleverd worden bij de museumbalie.  Annuleren van een groepsbezoek is tot één week voor de afgesproken datum kosteloos. Tot twee dagen van tevoren betaalt u € 7,50 administratiekosten en indien u binnen de laatste achtenveertig uur annuleert, betaalt u het hele bedrag.  Wij verzoeken u dringend op tijd aanwezig te zijn. Wilt u bij vertraging contact opnemen met het museum (055–5268565)?  Indien uw groep meer dan een kwartier te laat arriveert, kan het zijn dat de CODA-docent is weggegaan.  Bij aankomst in CODA moet u het bevestigingsformulier aan de baliemedewerkers tonen.

Contactpersonen CODA, telefoonnummer 055-5268400 Cultuurmenu – Cultuurwijzer, telefoonnummer 055-5213967  Voor inhoudelijke vragen over het museumbezoek kunt u contact opnemen met Dominique Vos de Wael ([email protected])  Heeft u vragen over uw boeking, dan kunt u contact opnemen met Loeka Meijers ([email protected])  Volgt u het programma in het kader van het Cultuurmenu, dan kunt u met uw vragen terecht bij de coördinator Cultuurmenu: Anja Fasen ([email protected]) Wij wensen u alvast veel plezier met de voorbereiding en het museumbezoek!

Apeldoorn januari 2013

16

m Docentenhandleiding

Recommend Documents