Docentenhandleiding basisonderwijs

Docentenhandleiding basisonderwijs

Inhoud docentenhandleiding basisonderwijs:

Inleiding tot het lesmateriaal Jerusalem

3

Werken met het lesmateriaal Jerusalem 3 Startactiviteit 5 Kernactiviteit voorafgaand aan de film

6

Begrippenlijst

7

Kernactiviteit na afloop van de film

7

Verdiepingsactiviteit na afloop van de film

10

Lessuggesties

11

Achtergrondinformatie

12

1. De film Jerusalem

12

2. Historische context

13

3. Religieuze context

15

4. Politieke context

16

5. Feitjes over de stad Jeruzalem

16

Docentenhandleiding basisonderwijs Jerusalem l Omniversum

-2-

Inleiding tot het lesmateriaal Werken met het lesmateriaal Jerusalem Jerusalem Beste docent,

Opzet en niveau van het lesmateriaal

Dit is de docentenhandleiding behorende bij de film Jeru

Het lesmateriaal bestaat uit werkbladen met vragen

salem. Een film over een van de oudste steden ter wereld:

en opdrachten voor de leerlingen. Hieronder volgt een

Jeruzalem. De stad werd de afgelopen 5000 jaar ontel

korte uitleg over de opzet van het lesmateriaal. De juiste

bare keren verwoest en opnieuw opgebouwd, maar bleef

antwoorden op de vragen en opdrachten vindt u in deze

een mysterieuze aantrekkingskracht houden. Wat maakte

handleiding.

de stad zo belangrijk voor zoveel verschillende culturen? En hoe groeide de stad uit tot het centrum van de wereld

Startactiviteit: ter voorbereiding op de film maakt u klassi

voor de drie grote godsdiensten: islam, christendom en

kaal een woordspin en u bekijkt samen met uw leerlingen

jodendom? Waarom is de stad nog steeds belangrijk voor

fragmenten uit de film, die u kort nabespreekt. Daarnaast

ons? De film probeert deze vragen te beantwoorden

geeft u een uiteenzetting van de film. De startactiviteit is

door het volgen van drie jonge inwoners van Jeruzalem

een verplicht onderdeel.

en hun joodse, christelijke en islamitische families.

Kernactiviteit voorafgaand en na afloop van de film: de

Jerusalem volgt ook een archeoloog, zij onderzoekt

leerlingen maken voorafgaand aan en na afloop van de

enkele bijzondere historische locaties in de regio om meer

film de vragen op de werkbladen. De vragen worden

inzicht te krijgen in een stad die altijd een kruispunt van

in verschillende werkvormen aangeboden en klassikaal

verschillende beschavingen is geweest.

nabesproken. Na afloop van de film wordt tevens de woordspin besproken en aangevuld en is er ruimte voor

Omniversum

een groepsgesprek met betrekking tot de film. De kernac

Omniversum, het grootbeeldtheater in Den Haag is een

tiviteit is een verplicht onderdeel.

stichting zonder winstoogmerk. Zij beoogt op bijzondere

Verdiepingsactiviteit voorafgaand en na afloop van de

en indrukkende wijze kennis over het menselijk leven, de

film: de verdiepingsactiviteit is geen verplicht onderdeel

natuur en onze planeet aan het publiek door te geven,

en is bedoeld voor leerlingen die al eerder klaar zijn met

kennis die essentieel is voor een duurzame samenleving.

de lesstof of leerlingen die een hoger niveau aankunnen dan het basisniveau. De vragen worden klassikaal nabe

Opzet van de docentenhandleiding

sproken.

De handleiding is als volgt opgebouwd:

In deze handleiding is tevens een begrippenlijst opgeno

• inleiding tot het lesmateriaal Jerusalem,

men met begrippen uit de film en uit het lesmateriaal.

• uiteenzetting werkbladen,

Voorafgaand aan de film kunt u deze lijst klassikaal met

• verdiepende informatie bestaande uit: achtergronden

uw leerlingen doornemen. Aangezien de begrippenlijst

over de film, de religieuze, historische en politieke con

geen verplicht onderdeel is, dient u rekening te houden

text van Jeruzalem en enkele interessante feitjes over

met extra lestijd.

de stad. Algemeen doel educatief lesmateriaal Educatief lesmateriaal Jerusalem

Met het lesmateriaal Jerusalem tracht Omniversum leer

Omniversum biedt u het lesmateriaal Jerusalem aan,

lingen tolerant en respectvol naar culturen en religies te

bestaande uit:

laten kijken. De film Jerusalem laat onder meer zien dat er

• activiteiten uit de docentenhandleiding (vooraf en

naast verschillen ook overeenkomsten zijn tussen culturen

achteraf aan de film): ± 60 minuten,

en religies. Het overbruggen van verschillen begint met

• filmvoorstelling Jerusalem: 55 minuten, • randprogramma:

meerdere

randprogramma’s

leerlingen respect en begrip op te laten brengen voor het zijn

mogelijk: · Een bezoek aan de Noeroel Moskee, de Kloosterkerk en/of de Synagoge.

onbekende. Met het lesmateriaal krijgen de leerlingen de kans om het thema vanuit verschillende perspectieven te onderzoeken en te bespreken. De docentenhandleiding met achtergrondinformatie en verdiepende vragen voor

· Museumles ‘Wereldreligies’ bij het Museon

in de klas, biedt u als docent hierin extra ondersteuning

Voor meer informatie neem contact op met de reserve

om de leerlingen te begeleiden.

ringsmedewerker van Omniversum: Marina Rijerkerk via 070 – 416 82 00


-3-

Kerndoelen

Meer informatie

Het lesmateriaal Jerusalem is vakoverstijgend en heeft

Meer informatie over de film Jerusalem, gastlezingen

raakvlakken met diverse vakken uit het curriculum van de

en praktische informatie zoals het vervoer naar Omni

leerlingen, waaronder wereldoriëntatie (geschiedenis en

versum, is te vinden op www.omniversum.nl. Bij vragen,

aardrijkskunde) en levensbeschouwing. Het programma

opmerkingen of suggesties kunt u contact opnemen met

draagt bij aan de realisatie van goed burgerschaps

Ingrid de Groot via 070 - 307 34 56 of

onderwijs en sluit daarnaast specifiek aan bij de volgende

[email protected].

kerndoelen: Hartelijke groet, Oriëntatie op jezelf en de wereld

Educatieteam Omniversum

Kerndoel 38: de leerlingen leren hoofdzaken over gees telijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen. Kerndoel 47: de leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omge vingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit diverse perspectieven. Doelgroep Het lesmateriaal is opgezet voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Werkvormen Het lesmateriaal Jerusalem leent zich voor meerdere werkvormen. De opdrachten zijn veelal een combinatie van zelfstandig werken en klassikale behandeling. U kunt er echter ook voor kiezen sommige opdrachten in groepjes te laten doen. De wisselende werkvormen staan vermeld bij de werkbladen in de docentenhandleiding. Duur Het behandelen van het lesmateriaal neemt in totaal ± 2 uur in beslag1: • 30 minuten voor het behandelen van het lesmateriaal ter voorbereiding op de film, • 1 uur voor het bekijken van de film Jerusalem, • 30 minuten voor het nabespreken van de film Jerusalem aan de hand van het lesmateriaal na afloop van de film. Benodigdheden Computer met internetverbinding, beamer / digibord en werkbladen.

1 N.B.: de duur is vastgesteld op basis van de start- en kern activiteiten, die elke groep in ieder geval gedaan moet hebben. De verdiepende opdrachten zijn niet verplicht en daarom ook niet opgenomen in het totaal aantal lesuren.


-4-

Startactiviteit

Filmfragmenten

De startactiviteit is een verplicht onderdeel en dient ter

Werkvorm:

voorbereiding op de film Jerusalem.

Activiteit: bekijken

klassikaal en individueel. van

de

filmfragmenten

uit

via

de

scholenpagina

van

Met deze activiteit activeert u de voorkennis van uw

Jerusalem

leerlingen.

www.omniversum.nl en beantwoorden van vraag 2 De film Jerusalem.

De startactiviteit bestaat uit de volgende onderdelen:

Duur: 6 minuten (filmfragmenten: ± 4 minuten,

• woordspin (10 minuten). • bekijken

van

drie

filmfragmenten

beantwoorden vraag: 2 minuten). uit

Jerusalem

en beantwoorden van de vraag De film Jerusalem

De film Jerusalem

(6 minuten in totaal).

2. Bekijk klassikaal de 3 filmfragmenten. In de fragmen-

• korte uiteenzetting van de film Jerusalem (5 minuten).

ten vertellen een islamitische, een christelijke en een joodse tiener hoe zij het leven in de Oude Stad van

Totale duur startactiviteit: ± 20 minuten.

Jeruzalem ervaren. Laat de leerlingen vervolgens individueel antwoord geven op vraag 2: Je hebt net

Woordspin maken

de verhalen van de 3 meisjes gezien en gehoord. Wat

Werkvorm:

klassikaal.

verwacht je straks over de stad Jeruzalem te gaan zien?

Activiteit:

maken van een woordspin.

Duur:

10 minuten.

Open antwoord. Met de Kernactiviteit na afloop van de film komt u nog

Woordspin voor de film

terug op deze vraag.

Deze opdracht is geschikt om de voorkennis van de leerlingen over het onderwerp te activeren. Aangeraden

Korte uiteenzetting van de film Jerusalem

wordt de woordspin van tevoren vast op het (digi-)bord

Werkvorm:

te tekenen. Zet het woord Jeruzalem hierbij centraal. U

Activiteit: vertel aan de hand van Over de film Jeru

helpt de leerlingen tijdens de opdracht door verschillende deelonderwerpen, zoals geschiedenis, ligging, klimaat en

klassikaal. salem de leerlingen kort iets over de film.

Duur:

5 minuten.

bevolking, aan te dragen. Leg tot slot heel kort de verdere opbouw van de les uit.

Over de film Jerusalem

Meerdere antwoorden mogelijk.

Jullie zagen zojuist stukjes uit de film Jerusalem, de film die we straks gaan bekijken in Omniversum.

1. Wat weet jij al van de stad Jeruzalem? Vul de woordspin samen in.

Tijdens de film komen jullie meer te weten over de 5000 jaar oude stad Jeruzalem. Een stad die uitgroeide tot het centrum van de wereld voor 3 grote godsdiensten: islam, christendom en jodendom. Jullie maken kennis met 3 jonge inwoners van de stad en hun families, de christelijke Nadia, de joodse Revital en de islamitische Farah. Jullie

zagen ze net al even in de filmpjes voorbijkomen. Zij ver

tellen meer over hun godsdienst en hoe zij het leven in de

Jeruzalem

Oude Stad van Jeruzalem beleven. Verder ontdek je door de film van alles over het verleden van Jeruzalem. Een archeoloog laat jullie zien wat zij diep onder de grond vindt en wat dit zegt over de geschiedenis van de stad.


-5-

Kernactiviteit voorafgaand aan de film

Joden zien Jeruzalem als een heilige stad, want:

De kernactiviteit is een verplicht onderdeel en dient ter

c. Bij de Klaagmuur sprak God tot Jezus Christus.

a. In Jeruzalem vind je de Klaagmuur. Een overblijfsel van de Heilige Tempel. b. Achter de Klaagmuur vind je een heilige kerk.

voorbereiding op de film Jerusalem. Met deze activiteit bereidt u de leerlingen verder voor op het zien van de

Christenen zien Jeruzalem als een heilige stad, want:

film. Nadat de leerlingen de vragen hebben ingevuld

a. Jezus Christus verbleef in Jeruzalem op zijn doorreis

bespreekt u de antwoorden klassikaal na.

naar Bethlehem. b. Op de plaats van de Heilige Grafkerk zou Jezus Christus

De kernactiviteit bestaat uit de volgende onderdelen: • vragen over godsdiensten ter voorbereiding op de film. • verdiepingsactiviteit voorafgaand aan de film (niet

zijn gestorven. c. Op de plaats van de Rotskoepel zou Jezus Christus zijn gestorven.

verplicht). Totale duur kernactiviteit: ± 10 minuten. Vragen over godsdiensten in Jeruzalem Werkvorm:

individueel/tweetallen en klassikaal

Verdiepingsactiviteit voorafgaand aan de film De verdiepingsactiviteit is geen verplicht onderdeel en

Activiteit: bekijk klassikaal het filmpje Jeruzalem- de

bedoeld voor leerlingen die al eerder klaar zijn met de

stad van de godsdiensten via de scholen

verplichte lesstof. Bespreek de opdracht klassikaal kort

pagina van www.omniversum.nl. Laat de

na.

leerlingen vervolgens individueel of in tweetallen antwoord geven op de vragen

Tekenopdracht

Godsdiensten in Jeruzalem. Na afloop

Werkvorm: individueel en klassikaal.

worden de antwoorden klassikaal kort

Activiteit: koppelen van de persoonlijke leefwereld van de leerling aan de film, aan de hand

nabesproken.

van een tekenopdracht.

Duur: 10 minuten (filmpje: 3 minuten, invullen: 5 minuten, nabespreken: 2 minuten).

Duur: n.v.t.

Godsdiensten in Jeruzalem

Belangrijke plek

Je krijgt nu een filmpje te zien over de verschillende gods

Voor 3 godsdiensten is Jeruzalem een belangrijke plek.

diensten in Jeruzalem. Let goed op wat er verteld wordt

Wat is voor jou in jouw stad of dorp een belangrijke plek?

over deze godsdiensten. Na het filmpje krijg je 3 vragen. 4. Teken deze plek in het vak: 3. In het filmpje werd verteld dat elke godsdienst Jeruza-

Open antwoord.

lem als een heilige stad ziet. Wie vindt ook alweer wat? Vul de quiz hieronder in en kijk hoeveel je onthouden

Tot slot

hebt:

Attendeer de leerlingen op het tekstje Tot slot. Vertel ze dat ze vragen krijgen na afloop van de film en dat

Moslims zien Jeruzalem als een heilige stad, want:

ze goed op de volgende punten moeten letten: gods

a. De profeet Mohammed werd geboren op de Tempel-

dienstige feesten, de ligging, de geschiedenis en de

berg.

gebouwen in de stad.

b. De profeet Mohammed bezocht vanaf de Tempelberg de hemel. Hij kreeg er te horen dat moslims vijf keer per dag moeten bidden. c. De profeet Mohammed kreeg op de Tempelberg van Allah te horen dat hij een profeet zou worden.


-6-

Begrippenlijst

Verrijzenis - Uit de dood opstaan door Jezus Christus.

Het doornemen van de begrippenlijst voorafgaand aan de film is niet verplicht, maar wordt wel sterk aangera

Overeenkomsten jodendom, christendom en islam (o.a.):

den. Houd hier rekening mee in uw lestijd. Afhankelijk

- geloof in aartsvaders, in het bijzonder Abraham.

van het niveau en de voorkennis van uw klas kunt u meer

- geloof in profeten.

of minder tijd voor dit onderdeel uittrekken. Zet de

- het hebben van 1 God.

begrippenlijst op het (digi-) bord en neem klassikaal de

- het hebben van 1 heilig boek.

begrippen door en licht ze toe.

- regio waar heilige gebeurtenissen plaats hebben gevonden.

Abraham - Een man, bekend als aartsvader, die zowel in het jodendom, het christendom als in de islam een belangrijke rol speelt. De geschiedenis van de joodse religie begint bij Abraham. Hij leefde ongeveer 4000 jaar geleden in het gebied

Kernactiviteit na afloop van de film

dat nu het Midden-Oosten wordt genoemd. God sloot

De kernactiviteit is een verplicht onderdeel en dient ter

een verbond met Abraham, als hij en zijn nakomelingen

nabespreking van de film Jerusalem. Met deze activiteit

geloofden in God, dan zou God hem en zijn nakomelin

bespreekt u niet alleen de film na, u gaat ook dieper in

gen het land Kanaän (daar ligt nu Israël) geven.

op enkele thematieken uit de film. Nadat de leerlingen de vragen hebben ingevuld bespreekt u de antwoorden

Archeoloog - Iemand die de geschiedenis bestudeert door

klassikaal na.

oude dingen op te graven. De kernactiviteit bestaat uit de volgende onderdelen: Beschaving - Een cultuur, dus al die dingen die mensen den

• aanvullen van de woordspin (5 minuten).

ken, doen en hebben: gewoonten en gebruiken, godsdienst,

• vragen ter nabespreking van de film (15 minuten).

normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen,

• klassikale nabespreking van de film (10 minuten).

eetgewoonten en wijze van kleden, bouwwerken.

• verdiepingsactiviteit (niet verplicht).

Discipelen - Volgelingen die de boodschapvan Jezus Chris

Totale duur kernactiviteit: ± 30 minuten.

tus verspreiden. Werkvorm: Evangeliën - Leer en leven van Jezus zoals geschreven

klassikaal.

Activiteit: aanvullen van de woordspin (terugkoppe

staat in het Nieuwe Testament.

ling startactiviteit). Duur:

5 minuten.

Heilige Land - Gebieden waar Bijbelse verhalen zich afspeelden.

Woordspin na de film Bekijk samen met uw leerlingen de woordspin die u

Herodes de Grote - Bijbelse koning die regeerde over het

voorafgaand aan de film met ze heeft opgezet. Vraag

joodse land Judea. Hij liet de haven Caesarea bouwen en

welke begrippen van de woordspin ze kennen nu ze

allerlei paleizen. Ook liet hij de verwoeste Tweede Tempel

de film hebben gezien en welke nieuwe begrippen ze

in Jeruzalem opknappen.

hebben geleerd. Voeg de nieuwe begrippen toe aan de woordspin.

Nederzetting - Plek in een gebied dat eerst onbewoond was en waar mensen zich gaan vestigen.

1. Welke woorden ken je nu je de film hebt gezien? En welke woorden zijn nieuw voor je? Vul samen de

Processie - Een kerkelijke optocht van geestelijken en

woordspin aan.

andere gelovigen. Synagoge - Een joods gebedshuis. Synagoge betekent: huis van samenkomst. Het is de plaats waar joden al eeu wen samenkomen tijdens de rustdag om te bidden en om (heilige) feesten te vieren. Vasten - Niet of volgens bepaalde regels eten.


-7-

Vragen ter nabespreking film Werkvorm:

individueel/tweetallen en klassikaal.

Activiteit: laat

de

leerlingen

individueel

of

in

tweetallen de vragen beantwoorden bij Feesten in Jeruzalem en Jeruzalem en jouw stad of dorp. Bespreek vervolgens de antwoorden klassikaal na. U kunt er ook voor kiezen de vragen in zijn geheel klas sikaal te behandelen. Laat bij de opdracht Feesten in Jeruzalem eventueel nogmaals de 3 filmfragmenten zien. Vertel erbij dat sommige feesten in de film alleen kort genoemd werden. Duur: 15 minuten (invullen: 10 minuten, nabe spreken: 5 minuten). Feesten in Jeruzalem In de film zag en hoorde je van elke godsdienst religieuze ceremonies en feesten voorbijkomen. Weet je nog wat ze betekenen? 2. Trek een lijntje van de ceremonie of viering naar de juiste betekenis: Ceremonies en vieringen

Betekenis

Bar mitswa / Bat Mitswa

Viering van het moment dat jongens en meisjes volwassen worden

Goede vrijdag

Grote Verzoendag

Pasen

Viering van de verrijzenis van Jezus Christus met vuur

Palmzondagprocessie

Viering van de dag dat Jezus Christus Jeruzalem binnenkwam

Hoogheilige dagen

Islamitisch feest, waarmee het einde van de vastentijd (ramadan) wordt gevierd

Ramadan

Islamitische vastentijd

Jom Kipoer

Dag waarop christenen de kruisiging en dood van Jezus Christus herdenken

Pesach

Joods Paasfeest / Lentefeest

Ceremonie van het Heilig Vuur

Viering van de verrijzenis van Jezus Christus

Suikerfeest

Dagen waarop joden een priesterzegen krijgen.

a. Van welke ceremonies of feesten had je nog niet eerder gehoord? Open vraag. Meerdere antwoorden mogelijk. b. Welke ceremonies of feesten ken je van school en thuis? Dat kunnen andere ceremonies of feesten zijn dan die uit het rijtje. Ik vier op school: open vraag. Meerdere antwoorden mogelijk. Ik vier thuis: open vraag. Meerdere antwoorden mogelijk.


-8-

Jeruzalem en jouw stad of dorp

Klassikale nabespreking van de film

Denk eens aan jouw stad of dorp. Vergelijk die stad of dat

Werkvorm:

dorp eens met de Oude Stad van Jeruzalem. Lijken ze op

Activiteit: bespreek de film kort aan de hand van

elkaar?

klassikaal. de vragen. Indien u tijd over heeft kunt u eveneens de extra vragen met de leerlin

3. Vul de opdracht in. De woorden die tussen haakjes staan helpen je een handje op weg.

gen bespreken. Duur:

Jouw stad/dorp

10 minuten.

Samen bespreken- de stad Jeruzalem

Waar denk je aan bij de:

Jeruzalem

gebouwen (hoog/ laag/oud/nieuw)?

Laag en oud

Open antwoord

ligging (op een heuvel/op een vlakte/aan zee/in het binnenland)?

Op een rotsplateau en in het binnenland

Open antwoord

straten (breed/ smal/druk/rustig)?

Smal en druk

Open antwoord

•Z ou je in een stad als Jeruzalem kunnen wonen?

inwoners (veel/ weinig/jong/oud)?

Weinig en jong

Open antwoord

• In welke wijk zou je willen wonen? Of maakt je dat niet

4. Jullie gaan de film samen nabespreken. Lees eerst de vragen goed door. • J e hebt nu de film Jerusalem gezien. Klopte je verwachtingen? •W at heeft de film je over Jeruzalem geleerd? •W at vond je goed aan de film? •W at vond je minder goed aan de film?

a. Waarin verschillen Jeruzalem en jouw stad of dorp het

Waarom wel of niet? Verwijs hier terug naar opdracht 3. uit? Verwijs hier terug opdracht 3. Open antwoorden.

meeste? Open antwoord.

Extra vragen •D e verteller in de film zegt dat joden, moslims en chris-

b. Waarin lijken Jeruzalem en jouw stad of dorp het meeste op elkaar? Open antwoord.

tenen vaak met elkaar in conflict zijn. Wat betekent ‘conflict’ ? En om welk conflict gaat het denk jij? Wat weet je over dit conflict? Zie je er bijvoorbeeld wel eens iets over terug op televisie of op internet?

N.B.: de Oude Stad van Jeruzalem kent 4 wijken: de islami-

•Z ie je iets van deze ruzie terug in de film?

tische wijk, de joodse wijk, de christelijke en de Armeense

• Is er wel eens zo’n soort ruzie in jouw stad of dorp

wijk. Er leven 40.000 mensen in de Oude Stad. Er leven

geweest? Begreep je die ruzie? Waarom wel of niet?

meer dan 800.000 inwoners in heel Jeruzalem, waarvan

•W at denk je dat de filmmakers je met Jerusalem willen

61 procent joods, 37 procent moslim en 2 procent christen. De Oude Stad van Jeruzalem is iets meer dan een vierkante kilometer. Jeruzalem zelf is in totaal zo’n 125

vertellen? •B en je het met de filmmakers eens? Waarom wel of niet?

kilometer groot. Open antwoorden.


-9-

Verdiepingsactiviteit na afloop van de film

5. Wat weet jij nog van de geschiedenis van de stad? Omcirkel het juiste antwoord. a. Jeruzalem werd gebouwd op een rotsplateau. Goed/Fout

De verdiepingsactiviteit is geen verplicht onderdeel en bedoeld voor leerlingen die al eerder klaar zijn met de

b. Een bron trok mensen naar Jeruzalem.

verplichte lesstof. Bespreek de antwoorden klassikaal na.

Goed/Fout c. De Dode Zeerollen zijn de oudste kopieën van het

Vragen over de stad Jeruzalem Werkvorm:

individueel en klassikaal.

Activiteit: reactiveren van kennis naar aanleiding van de film aan de hand van vragen. Duur: n.v.t.

Nieuwe Testament.

Goed/Fout

(Het zijn kopieën van de Hebreeuwse bijbel) d. Jeruzalem werd het centrum van de wereld genoemd. Het lag op het kruispunt van Afrika, Azië en Amerika. Goed/Fout (Jeruzalem ligt op het kruispunt van Afrika, Azië en

Jeruzalem en het verleden

Europa)

Jeruzalem werd in het verleden heel wat keren herbouwd

e. Onder de Heilige Grafkerk vonden archeologen

en veroverd.

plantenresten.

Goed/Fout

(Archeologen vonden muurschilderingen) f. De Rotskoepel is over een rots heen gebouwd. Goed/Fout Gebouwen in Jeruzalem 6. Weet jij welk gebouw bij welke foto hoort? Trek een lijntje van het woord naar de juiste foto.

Rotskoepel

Heilige Grafkerk

Al-Aqsamoskee


Westmuur

- 10 -

Lessuggesties Literatuur - Capitoolgids Jeruzalem, heeft heldere afbeeldingen en geeft gedetailleerde informatie. - De Kruistochten, Asbridge, uit 2010; over de strijd om het heilige land. - Jeruzalem, de biografie, Montefiore, uit 2011. Een boek over de rijke geschiedenis van de stad. Geschikt als ach tergrondinformatie. - Artikel ‘Jeruzalem volgens het boekje’ , in National Geo graphic Traveler nr. 2, 2014. - Kinderboeken van archeologe Jennifer Peersmann, zoals De schat van Sion uit 2011. Een verhaal over archeolo gische vondsten, actuele opgravingen en reconstructies van het paleis van David en de geheime tunnels in Jeru zalem. Beeldmateriaal - Kingdom of Heaven. Een film uit 2005 die gaat over de herovering van de stad Jeruzalem door de moslims op de christenen. - Ben Hur, een film over de ontwikkeling van het christen dom in Judea/ Romeinse Rijk. - Passion of the Christ, een film uit 2004 van Mel Gibson. Beeldende film over het lijden en de laatste dagen van Jezus Christus. - Schaduw van het kruis, Jan Leyers, 2002. Jan Leyers maakt per motor een reis naar Jeruzalem, dwars door het oude Europa tot in Palestina. Tijdens de reis blijkt onder andere dat in andere delen van de wereld over kruisvaarders heel anders wordt gedacht dan in het Westen. - Stadswandeling dwars door de Oude Stad van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat (2010): Via de scholenpagina van www.omniversum.nl


- 11 -

Achtergrondinformatie

verzet opwerpen tegen het Romeinse leger. - de ruïnes van de havenstad van Caesarea. - Jaffa, een historisch kustplaatsje. Het maakt nu deel uit

1. De film Jerusalem • Jerusalem is een film van National Geographic Enter tainment, Cosmic Picure en Arcane Pictures en vertelt het verhaal over de stad Jeruzalem.

van Tel Aviv. - Mar Saba, een klooster uit de 5e eeuw gebouwd op een klif in de woestijn van Judea. - Bethlehem, de geboortestad van Jezus Christus. - de Jordaanrivier, waar Jezus Christus zou zijn gedoopt.

• Het duurde 5 jaar om de film te maken (2009-2013),

- het Meer van Galilea ook wel Meer van Tiberias, waar

waarvan 3 jaar werd besteed aan het filmen op verschil

Jezus Christus een van zijn meest beroemde preken zou

lende locaties binnen en buiten Jeruzalem.

hebben gegeven, de Bergrede.

• De film laat enkele religieuze bouwwerken en plekken

• De filmmakers willen met Jerusalem de kijker onder

in Jeruzalem zien: zoals de Westelijke Muur, de Rotskoe

andere de historische, culturele en religieuze uniekheid

pel, de Heilige Grafkerk, de Hurva synagoge, de Itali

van Jeruzalem beter laten begrijpen en waarderen. Ook

aanse synagoge, de Tuin van Gethsemane, de Olijfberg ,

belicht de film de dwarsverbanden tussen het christen

de Via Dolorosa en de Al-Aqsamoskee.

dom, jodendom en de islam. Het toont hoeveel deze religies gemeen hebben met elkaar en ons inspireren

• Buiten Jeruzalem zijn de volgende religieuze bouwwer ken en plekken te zien:

om elkaar beter te leren begrijpen. De filmmakers trach ten met deze film een antwoord te geven op de vraag:

- de Middellandse Zee en de Dode Zee.

waarom Jeruzalem? Wat maakt dit kleine stukje land al

- de woestijn van Judea.

duizenden jaren zo aantrekkelijk voor talloze culturen?

- Masada: de bergvesting van koning Herodes de Grote, gebouwd op een hoog plateau boven de Dode Zee. Vanaf deze vestiging zouden joodse rebellen het laatste

Mar Saba, een klooster uit de 5e eeuw gebouwd op een

Masada: de bergvesting van koning Herodes de Grote,

klif in de woestijn van Judea.

gebouwd op een hoog plateau boven de Dode Zee. Vanaf deze vestiging zouden joodse rebellen het laatste verzet opwerpen tegen het Romeinse leger.


- 12 -

• De film Jerusalem kent meerdere verhalenlijnen: we krij

Jeruzalem lag in een regio waar wereldmachten zich lie

gen de Oude Stad van Jeruzalem te zien door de ogen van

ten gelden. Van de Babylonische en Perzische rijken tot en

drie vrouwelijke tieners (joods, christen en moslim). Zij

met de Hellenistische, Romeinse en de Ottomaanse over

en hun families zijn al generatieslang nauw verbonden

heersers. Tevens was de regio het strijdtoneel van de kruis

met de stad. Daarnaast is er het verhaal van de verteller,

tochten en het knooppunt van belangrijke handelsroutes.

die als een detective de stad onder de loep neemt. De

Kameelkaravanen trokken dwars door de woestijnen van

archeoloog dr. Jodi Maness komt aan het woord en laat

Azië en Afrika en verbonden zo Egypte met Fenicië en

zien hoe we aan de kennis over het verleden van Jeruza

Mesopotamië. Het werd, zeker in geografisch opzicht,

lem komen. Tot slot is er het spirituele verhaal dat laat

door velen het middelpunt van de wereld genoemd. De

zien hoe Jeruzalem een heilige stad is geworden voor

Middellandse Zee bood namelijk maritieme toegang tot

ongeveer de helft van de wereldbevolking. Er worden

Afrika en Europa en de wereldzeeën. Controle over deze

beelden getoond van eeuwenoude rituelen en feesten

handelsroutes betekende rijkdom en macht.

die tot op de dag van vandaag worden uitgevoerd en gevierd in de Oude Stad van Jeruzalem.

Jeruzalem zelf was niet noodzakelijk een strategische

handelsplek. Het lag niet aan de kust, maar 58 kilometer

2. Historische context

landinwaarts, was gebouwd op zo’n 800 meter hoogte en

Hoewel niet precies bekend is wanneer Jeruzalem gesticht

omringd door de grillige bergen van Judea. Ondanks deze

is, wordt er ongeveer in 2000 voor Christus voor het eerst

ligging werd Jeruzalem toch regelmatig aangevallen, ver

over de stad geschreven. Archeologische opgravingen

nietigd en herbouwd. Dit alles had te maken met het feit

laten echter zien dat de stad al zo’n 1000 jaar eerder is

dat het werd beschouwd als heilige grond. Veel religieuze

gesticht. Volgens overleveringen zou de nederzetting de

gebeurtenissen zouden zich in Jeruzalem en omgeving

naam ‘de plek van Shalem’ (Yeru-shalem) dragen. Hier

hebben afgespeeld (zie ook 3. Religieuze context).

aanbaden de Jebusieten, een bijbels volk, de god van de ondergaande zon Shalem. Het is slechts een van de vele theorieën hoe Jeruzalem aan zijn naam is gekomen. De zoetwaterbron van Gihon deed mensen in eerste instan

Bron:

tie naar Jeruzalem trekken.

http://www.archaeological-center.com/en/auctions/39-004


- 13 -

Hieronder volgt een overzicht van belangrijke gebeurtenissen in en rondom Jeruzalem: Tijdsvak

Gebeurtenis

Vanaf 3000 v.C.

Jeruzalem wordt gesticht

1010-970 v.C.

Regeerperiode van koning David

970-930 v.C.

Regeerperiode van Koning Salamo (Rond 954 v.C. laat hij de Eerste Tempel bouwen)

722 v.C.

Assyrische rijk

586 v.C.

Babylonische rijk (Babyloniërs verwoesten Eerste Tempel)

515 v.C.

Stichting van de Tweede Tempel

330 v.C.

Omstreeks 330 v.C. Hellenistisch bewind

164 v.C.

Makkabese Opstand zorgt voor joodse onafhankelijkheid

63 v.C.

Romeinen veroveren Jeruzalem

37-4 v.C.

Herodes de Grote regeert in Judea

66-70 n.C.

Eerste joodse opstand en verwoesting Tweede Tempel

73 n.C.

Val van Masada

132-135 n.C.

Tweede joodse opstand

313 n.C.

Keizer Constantijn geeft christenen vrijheid van godsdienst

527-565 n.C.

Heerschappij Byzantijnse rijk in de regio van Jeruzalem

638 n.C.

Arabische heerschappij van het Heilige Land

691 n.C.

Rotskoepel in Jeruzalem voltooid

1071 n.C.

Turken veroveren Jeruzalem

1099 n.C.

Kruisvaarders nemen Jeruzalem in. Godfried van Bouillon wordt ‘beschermer van het Heilige Graf’

1187 n.C.

Saladin verslaat de kruisvaarders en neemt Jeruzalem in

1244 n.C.

Jeruzalem komt in handen van islamitisch-Egyptisch huurleger

1516 n.C.

Osmanen verslaan de Mammelukken en controleren Palestina en Egypte

1537 n.C.

Suleiman de Grote laat de muren van Jeruzalem bouwen

1831 n.C.

Muhammad Ali van Egypte bezet Palestina

1839 n.C.

De Britse jood Montefiore komt met het idee van een joodse staat

1917 n.C.

• Generaal Allenby verovert Jeruzalem op de Osmaanse Turken • Sykes-Picotverdrag: geheim verdrag tussen het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk over de verdeling van het Midden-Oosten • Balfour-verklaring: brief van Britse minister van Buitenlandse zaken waarin zelf standige staat Israël wordt erkend

1922 n.C.

Volkenbond erkent Brits mandaat in Palestina

1934 n.C.

Joden vluchten uit Europa vanwege antisemitisme

1936 n.C.

Arabische opstand in Palestina

1937 n.C.

Commissie Peel stelt deling Palestina voor

1948 n.C.

Uitroeping van de staat Israel en uitbreken van oorlog met de Arabieren

1967 n.C.

Zesdaagse oorlog (tussen Israël en zijn buurlanden) resulteert in hereniging Jeruzalem

1973 n.C.

Jom-Kippoeroorlog


- 14 -

1979 n.C.

Camp David Akkoord tussen Egypte en Israël

1987 n.C.

Begin van Palestijnse intifada tegen de Israëlische bezetting

1993 n.C.

Vredesakkoorden Rabin en Arafat in Oslo

1994 n.C.

Palestijnen krijgen beperkt zelfbestuur

1995 n.C.

Moord op premier Rabin van Israël

2000 n.C.

Tweede intifada

2002 n.C.

Bouw van de Israëlische muur

3. Religieuze context

In de christelijke wijk wonen onder andere Ethiopiërs, orthodoxe Grieken, katholieken, kopten en Syriërs. Naast

Abrahamistische religies

de christelijke wijk ligt de Armeense wijk, die in religieus

Jeruzalem wordt door 3 religies als heilige grond

opzicht hoort bij de christelijke wijk. Voor christenen is de

beschouwd: het jodendom, het christendom en de islam.

Heilige Grafkerk de heiligste plaats. Een complex rond de

Deze 3 religies komen voort uit het geloof in de aartsva

plaats waar Christus is gekruisigd, begraven en herrezen.

der Abraham en dat God met hem een verbond zou heb

Belangrijke feestdagen voor het christendom zijn onder

ben gesloten. Abraham had twee zonen: Ismaël en Izaäk.

andere: Pasen en Goede Vrijdag. Op Goede Vrijdag lopen

Ismaël wordt gezien als vader van de moslims. Izaäk als

duizenden pelgrims door de Via Dolorosa, de weg die

vader van de joden (en dus ook van de christenen).

Jezus zou hebben afgelegd naar de plek waar hij gekrui sigd zou worden.

Jodendom Joden beschouwen zichzelf als afstammelingen van Abra

Islam

ham. Er zijn verschillende stromingen binnen het joden

Rond 570 werd de profeet Mohammed geboren. Hij kreeg

dom, onder andere: orthodox, conservatief en liberaal.

in zijn leven allerlei openbaringen van Allah. Zijn predi

De stromingen hebben hun eigen wetten. Gelovige joden

ken werden opgeschreven in de Koran. Moslims geloven

lezen de TeNaCh: Thora (Wet), Nevie’iem (Profeten) en

dat Mohammed de laatste profeet was en dat hij op een

Ketoeviem (Geschriften). Er leven ook seculiere joden in

nacht werd meegenomen op een wonderlijke reis van

Jeruzalem.

Mekka naar Jeruzalem, waar hij op een ladder van licht de hemel betrad.

Voor de joden is de Tempelberg in Jeruzalem de heiligste plek. Hier stond tot het jaar 70 na Christus de Tweede Tempel, waar de Ark des Verbonds (waar de Heilige Aan wezigheid van God verbleef) zou zijn ondergebracht. Wat nu nog resteert van deze tempel is een gedeelte van de Westelijke Muur, beter bekend als de Klaagmuur of de Westmuur. In de joodse wijk van Jeruzalem vind je verder verschillende synagogen zoals de Hurva synagoge. Belangrijke feestdagen en ceremonies binnen het joden dom zijn onder meer de bar mitswa en de bat mitswa (het moment van de joodse volwassenheid), de sabbat (rustdag), Rosj Hasjana (joods Nieuwjaar), Jom Kipoer (grote verzoendag), Chanoeka (het inwijdingsfeest) en Pesach (viering van de bevrijding van de slavernij onder de Egyptische Farao’s en de uittocht uit Egypte). Christendom Voor christenen is Jeruzalem de stad van Jezus Christus, de zoon van God. In Jeruzalem werd Jezus gekruisigd en herrees hij uit zijn graf. Het christendom splitste zich af van het jodendom en werd een eigen religie. Het Oude en Nieuwe Testament vormen samen de Bijbel.


- 15 -

In de islamitische wijk vind je de Tempelberg waar de Rotskoepel en de Al-Aqsamoskee staan, twee belangrijke islamitische heiligdommen. Vanuit de Rotskoepel vertrok de profeet Mohammed voor de Nachtelijke Hemelreis. Hierdoor is Jeruzalem, naast Mekka en Medina, een hei lige plaats voor moslims. Belangrijke feestdagen binnen de islam zijn onder meer Eid el-Adha, die de bedevaart of hadj inluidt en Eid el-Fitr, het einde van de ramadan. 4. Politieke context Jeruzalem In en om Jeruzalem zijn de afgelopen 4000 jaar 118 conflicten geweest. De stad is 44 keer veroverd, 23 keer belegerd, twee keer compleet verwoest en is elf keer van het ene geloof naar het andere over gegaan. Slechts twee keer is de stad vreedzaam in andere handen terechtge komen. Een van de bekendste conflicten is wellicht het ArabischIsraëlisch conflict. Hoewel op de achtergrond van de film aanwezig, speelt het wel degelijk een grote rol in de stad en in het land zelf. 5. Feitjes over de stad Jeruzalem • Jeruzalem wordt door 15 miljoen joden, 2,1 miljard christenen en 1,5 miljard moslims gezien als heilige stad. Jeruzalem is dus heilige grond voor bijna de helft van de wereldbevolking. • Jeruzalem kent vele namen zoals Stad van David, Shalem/Salem, Zion en Al-Quds. • Jeruzalem wordt 667 keer in de Hebreeuwse Bijbel genoemd (Oude testament). • Er zijn meer dan 2000 archeologische monumenten te vinden in Jeruzalem. • Jeruzalem ligt op 800 meter boven het zeeniveau. • Er zijn 4 wijken te vinden in de Oude Stad van Jeruzalem: de islamitische wijk, de joodse wijk, de christelijke en de Armeense wijk. Er leven 40.000 mensen in de Oude Stad. • Er leven meer dan 800.000 inwoners in heel Jeruzalem.

Educatieprogramma Jerusalem Samengesteld door:

Waarvan 61 procent joods, 37 procent moslim en 2 pro

Annabelle Zegers

cent christen.

Ingrid de Groot

• De huidige muren en poorten dateren uit de Byzantijnse periode.

Redactie:

• De muur die de Oude Stad omringt is 4 kilometer lang.

Jennifer de Haas-Keijzer

• De Oude Stad van Jeruzalem is iets meer dan een

Marloes Harel

vierkante kilometer. Jeruzalem zelf is in totaal zo’n 125 kilometer groot. • Bethlehem ligt slechts 8 kilometer verwijderd van

Vormgeving: www.puurrood.nl

Jeruzalem en staat onder het bestuur van de Palestijnse Autoriteit. • De gemiddelde leeftijd van de inwoners is 23 jaar.

Met dank aan: National Geographic Entertainment voor het gebruik van de afbeeldingen. Voor meer informatie zie www.omniversum.nl


- 16 -

Docentenhandleiding basisonderwijs

Recommend Documents