DEEL I. NAAR EEN NIEUW BELEIDSPLAN VOOR HET CULTUREEL ERFGOED VAN SINT-TRUIDEN EN REGIO

INLEIDING

INLEIDING

Sint-Truiden maakt werk van zijn erfgoed! Daarom sloot de stad in 2006 een eerste erfgoedconvenant af met de Vlaamse Gemeenschap voor de periode 2006-2008 om het rijke en verscheiden culturele erfgoed te integreren in een duurzaam erfgoedbeleid. Sint-Truiden was hiermee de derde Limburgse stad, na Tongeren en Hasselt, die een erfgoedconvenant afsloot. De stad wil de dynamische ontwikkeling van haar erfgoedbeleid in de periode 20062008 continueren. Daarom dient de stad een nieuw beleidsplan in voor de verlenging van het erfgoedconvenant. Het beleidsplan 2009-2014 bevat de krachtlijnen voor de dynamische ontwikkeling en bestendiging van dat geïntegreerd en integraal cultureel erfgoedbeleid. Het plan is het resultaat van een traject dat de erfgoedcel in 2007 heeft doorlopen. Het beleidsplan 2006-2008, het geactualiseerde beleidsplan, de aandachtspunten van de commissie en de administratie van de Vlaamse Gemeenschap, de erfgoedwetgeving, de maatschappelijke trends en de interne en externe analyse vormden hiervoor de uitgangspunten. De vooruitgang werd regelmatig afgetoetst en bijgestuurd in overleg met lokale en bovenlokale actoren en de klankbordgroep van de erfgoedcel. Op die manier is er vanaf het begin in Sint-Truiden een breed draagvlak voor het nieuwe plan gecreëerd. Het plan bevat zes delen. In deel I wordt het traject beleidsplanning beschreven, de afstemming op de verschillende lokale en bovenlokale plannen en de wetgeving en maatschappelijke trends. Deel II gaat dieper in op de interne analyse van het voorbije erfgoedconvenant en de externe analyse van Sint-Truiden en de omgeving en de verschillende stakeholders zowel op lokaal, als bovenlokaal vlak. In deel III worden alle gegevens samengebracht in de missie en de visie van het erfgoedbeleid van Sint-Truiden. Hieruit vloeien de strategische en operationele doelstellingen (deel IV) en een meerjarenplanning met meerjarenbegroting (deel V) De implementatie en opvolging wordt in deel VI besproken. De vijf bijlagen sluiten aan. In het kader van een duurzaam stedelijk beleid is de vormgeving in sober zwart gehouden en zorgen de kleurenfoto’s op de losse tussenbladen voor een sfeervol beeld van het rijke SintTruidense erfgoed. Een warm woord van dank gaat uit naar de klankbordgroep, in het bijzonder naar Anne Milkers voor de extra begeleiding op het einde, en naar de vele lokale en regionale erfgoedactoren voor hun tijd en waardevolle suggesties en aanvullingen.

Els Sneijers schepen van erfgoed

ERFGOEDBELEID SINT-TRUIDEN

Ludwig Vandenhove burgemeester

1

DEEL I. NAAR EEN NIEUW BELEIDSPLAN

DEEL I. NAAR EEN NIEUW BELEIDSPLAN VOOR HET CULTUREEL ERFGOED VAN SINT-TRUIDEN EN REGIO 1. Beschrijving traject beleidsplanning Naar aanleiding van de beleidsplanning van verschillende lokale actoren (erfgoedcel; cultuurbeleidscoördinator, Museum Vlaamse Minderbroeders) werden in de loop van 2007 verschillende vormingssessies georganiseerd waaraan ook de erfgoedcoördinatoren deelnamen. In het kader van een lokaal geïntegreerd cultuurbeleidsplan werd het aangeboden traject, een organisatie van Culturele Biografie Vlaanderen en Vlaams Centrum Openbare Bibliotheken, samen gevolgd met de bibliothecaris, de directeur van het cultuurcentrum de Bogaard en de conservator van het Museum Vlaamse Minderbroeders. Op dat moment waren de (tijdelijk vacante) functies van archivaris en cultuurbeleidscoördinator nog niet opnieuw ingevuld. Tijdens de voorbereidende huiswerksessies werd de geïntegreerde samenwerking actief op poten gezet. Ook de cursus ‘projectmatig werken in de erfgoedsector’ van Culturele Biografie Vlaanderen vzw bracht heel wat tips en tricks bij die bij het projectmatig uitwerken van de meerjarenplanning van pas kwamen. In het kader van een geïntegreerde en integrale erfgoedwerking was het dan ook logisch dat de erfgoedcel afstemming zocht met lokale (cultuurdienst, het Museum Vlaamse Minderbroeders en de lokale integratiedienst (zie verder) en bovenlokale beleidsplannen (provincie, erfgoedcel Tongeren). Voor het cultuurbeleidsplan zaten de erfgoedcoördinatoren regelmatig samen met de nieuwe cultuurbeleidscoördinator (in dienst vanaf april 2007), de directeur van cultuurcentrum de Bogaard, de bibliothecaris en de conservator van het Museum Vlaamse Minderbroeders in een werkgroep die de vergaderingen van de lokale stuurgroep cultuurbeleidsplan voorbereidde. De basis hiervoor werd gelegd in het gevolgde traject cultuurbeleidsplanning. De erfgoedcel werd ook betrokken bij de beleidsplanning van het Museum Vlaamse Minderbroeders. Ze was een actieve speler in de SWOT-analyse en werd bij de verdere beleids- en actieplanning van het Museum betrokken. Het samenvallen van het opstellen van de nieuwe beleidsplannen van verschillende actoren zorgde ervoor dat er een intense samenwerking en goede afstemming mogelijk was die de stedelijke erfgoedcohesie alleen maar kan versterken. Naast de informatie uit vorming werden heel wat bruikbare gegevens geleverd door de persoonlijke contacten met het lokale en bovenlokale erfgoedveld. Tijdens de kennismakingsronde langs de verschillende erfgoedactoren in november en december 2006 en begin 2007, leerde de erfgoedcel het veld, de mensen en de noden en behoeften van verschillende actoren kennen. Met deze actoren werd op 23 juni 2007 een SWOT-analyse van het veld gemaakt en verder via e-mail opgevolgd. Naast de bekende problemen zoals bijvoorbeeld het gevoel dat Truienaren hun erfgoed en stadsgeschiedenis niet goed kennen, werden nieuwe elementen aan het licht gebracht waarmee de erfgoedcel reeds in haar lopende werking rekening heeft proberen te houden. Een belangrijke externe evaluatie gebeurde door het agentschap Kunsten en erfgoed. De verslagen van twee plaatsbezoeken, op 29 november 2006 en op 2 juli 2007, vermelden drie belangrijke aandachtspunten waarmee in dit beleidsplan rekening wordt gehouden. Het overleg met andere erfgoedcellen (Brusseloverleg- tweemaal per jaar waarbij ook de Vlaamse administratie betrokken is) en de Limburgse erfgoedcellen (Limburgoverleg- tot viermaal per jaar) was zeer nuttig voor het uitwisselen van informatie rond beleidsplanning en expertise rond projectwerking zoals bijvoorbeeld expo ‘58.


2


Omdat Sint-Truiden voor de regio een centrumfunctie heeft, werd er in 2007 ook samengezeten met de cultuurbeleidscoördinatoren en/of schepenen van de omliggende gemeenten Landen, Zoutleeuw, Herk-de-Stad en Nieuwerkerken om de beleidsplanning qua erfgoed af te toetsen en mogelijke projectmatige samenwerkingsverbanden op te zetten (aandachtspunt Vlaamse gemeenschap). Deze gesprekken waren zeer positief en resulteerden al in concrete resultaten met Erfgoeddag 2008. De erfgoedcel stelde een klankbordgroep samen om de huidige werking en ideeën voor het nieuwe beleidsplan af te toetsen en indien nodig bij te sturen (bijlage 1). De heterogene samenstelling van deze groep en de betrokkenheid van actoren uit de regio van Sint-Truiden zorgde voor een verrijkende ervaring met uitwisseling van diverse ervaringen. Tijdens vier vergaderingen (vanaf juni 2007) werd de nieuwe beleidsplanning grondig doorgenomen. De erfgoedcel heeft de intentie om de klankbordgroep op regelmatige basis (minimum twee maal per jaar) samen te roepen om de werking van de erfgoedcel blijvend te evalueren en te ondersteunen. Behalve de klankbordgroep werden er nog een aantal bevoorrechte getuigen geconsulteerd w.o.: - Christel Cornelissen, tot 2007 projectcoördinator van het Masterplan Haspengouw, - de erfgoedraad van Borgloon, bezig met de erfgoedsite van de stoomstroopfabriek die in de toekomst een belevingscentrum rond fruit (in Haspengouw) zal herbergen - en de erfgoedcel Tongeren die een regioconvenant aanvraagt en binnen Haspengouw zeker een bevoorrechte partner blijft voor intensieve contacten en overleg met betrekking tot de afstemming van jaarlijkse actieplannen, samenwerking en uitwisseling van expertise rond religieus erfgoed. Het masterplan Haspengouw vormt hierbij een bindend element. In het najaar van 2007 werden ook een aantal constructieve overlegmomenten met de lokale integratiedienst en met de directeur van Wiric vzw belegd in het kader van de specifieke doelgroepenbepaling. De politieke aftoetsing van de lopende en nieuwe projecten en de beleidsplanning gebeurde tijdens het wekelijkse overleg met de bevoegde schepen, haar aanwezigheid in de klankbordgroep en de lezing van de teksten door schepen, burgemeester en secretaris. Het schepencollege en de gemeenteraad hebben het beleidsplan respectievelijk goedgekeurd tijdens de zitting van 11 januari en 21 januari 2008.


3


2. Afstemming op andere beleidsplannen 2.1. Stedelijke beleidsverklaring In de stedelijke beleidsverklaring 2008-2013 staat: “Sint-Truiden moet zijn imago van ‘stad waar altijd iets te doen en te beleven valt’ in stand houden en zelfs nog verder uitbouwen. Troeven hierbij zijn fruit, monumentenzorg en religieus patrimonium. Dit alles moet via eenmalige of jaarlijks terugkerende evenementen, maar evenzeer via investeringen in infrastructuur en via personele en promotionele ondersteuning. De ingezette inspanningen qua monumentenzorg en erfgoed moeten bestendigd en uitgebreid worden. Dit is toeristisch belangrijk - om mensen naar Sint-Truiden te brengen - maar ook voor de Truienaar zelf, omdat er ook hier een groeiende interesse is voor het verleden van onze stad in vele facetten. De stad moet hier zelf een aantal initiatieven blijven nemen en zelfs nog uitbreiden, maar ook actieve steun en begeleiding bieden aan bestaande verenigingen en/of personen (bijvoorbeeld heemkundige kringen; kerkfabrieken). Ook het aspect archeologie moet hierbij voldoende aandacht krijgen. Het beleid qua monumentenzorg en erfgoed moet zich over heel Sint-Truiden uitstrekken: centrum, maar evenzeer buurten (bijvoorbeeld begijnhof), wijken en deelgemeenten (bijvoorbeeld burcht Brustem).”

2.2. Provinciaal cultuurbeleid1 In de beleidsverklaring cultuur 2008, waarin de nadruk ligt op samenwerken en talent, zijn er een drietal erfgoedgelinkte aandachtspunten die relevant zijn voor het erfgoedbeleid in SintTruiden. 1. Sint-Truiden is nauw betrokken bij de uitwerking van het masterplan Haspengouw (zie ook 2.3.) Het concept ‘De Romeinse weg’, als de fysieke koppeling tussen de drie erfgoedpodia, waarop 11 landschapskamers worden ontwikkeld, is momenteel in uitvoering. Sint-Truiden heeft er vanaf het begin voor geijverd om de Romeinse weg tot in Velm (o.a. omwille van de belangrijke vondsten in Straten) bij dit project te betrekken (workshop 9 maart 2006) en de stad wil samen met de provincie de specifieke ontsluitingsmogelijkheden voor haar grondgebied (landschapskamer vliegveld Brustem)onderzoeken en uitvoeren. De studie-opdracht die de provincie eind 2007 voor de religieuze as in Sint-Truiden heeft uitgeschreven, zal uitmonden in een concreet actieplan (2009) dat samen met de diverse erfgoedactoren in de stad zal opgevolgd worden (landschapskamer Sint-Truiden). 2. Sint-Truiden wil haar expertise in verband met professionele depotwerking in het Museum Vlaamse Minderbroeders en in de schatkamer van de OLV-kerk ter beschikking stellen voor de uitbouw van een provinciale depotwerking. De provincie krijgt namelijk een belangrijke rol in het nieuwe erfgoeddecreet toebedeeld i.v.m. regionale depotwerking en ze onderzoekt de mogelijkheden. Dit kan gerealiseerd worden door een netwerk van bestaande depots (w.o. het Museum Vlaamse Minderbroeders) uit te bouwen en door een actieve samenwerking. 3. Sint-Truiden werkt actief mee aan de erfgoeddatabank ErfgoedLimburg.be. Zowel de erfgoedcoördinator beleid als de conservator en de registrator van het Museum Vlaamse Minderbroeders werken mee in diverse werkgroepen. De erfgoedcel gaat via de invoermodule voor de kerkfabrieken specifieke ondersteuning aanbieden aan de kerkfabrieken van SintTruiden en de regio om hun inventaris te maken en digitaal ter beschikking te stellen. 1

http://www.limburg.be/webfiles/FILES_IenO/limburgbe/PDF_documenten/zittingen2007/beleidvan_baelen 2008.pdf


4


Tegelijkertijd zal het erfgoedbeleid de andere actoren stimuleren om hun inventarissen op termijn via Erfgoedlimburg.be te ontsluiten. Het Museum Vlaamse Minderbroeders is trouwens de eerste externe partner die dit al doet. Wanneer de invoermodule voor heemkringen op poten staat, kunnen ook andere Sint-Truidense collecties eenvormig geïnventariseerd worden.

2.3. Masterplan Haspengouw en conceptnota ‘De Romeinse weg’2 Sint-Truiden neemt in het masterplan Haspengouw (2003) en in de conceptnota ‘De Romeinse weg’ (2007) een prominente plaats. Via de ontwikkeling van twee landschapskamers op het grondgebied van Sint-Truiden op de Romeinse weg zal een belangrijk deel van het cultureel erfgoed op een coherente manier voor een breed publiek worden ontsloten. In Sint-Truiden centrum moet het religieuze erfgoedpodium ‘het pad van Trudo’ zichtbaar worden via de religieuze as en rond de voormalige vliegtuigbasis Brustem wordt een tweede landschapskamer vormgegeven waarin de geschiedenis van de plaats (van Romeinse periode over de Tweede Wereldoorlog tot op heden). De religieuze as van Sint-Truiden: Het religieuze erfgoedpodium is opgevat als een pad, 3 conform de oorsprong van de stad . Al kort na het overlijden van de H. Trudo werd zijn laatste rustplaats door de monniken uitgebouwd tot een vermaard bedevaartsoord. Voor de pelgrimerende mens ontstond toen langs de Cicindriabeek een pad voor het onderweg-zijn. Vandaag loopt deze route van de romaanse Sint-Pieterskerk nabij de Romeinse weg, over de Portiunculakapel van het oude minderbroedersklooster, de benedictijnenabdij met de grafcrypte van de H. Trudo, de toren en het abtsverblijf en het voormalige Klein-Seminarie met aula en Academiezaal, via het capucijenenklooster tot het begijnhof. Het pad wordt als ‘de religieuze as van Sint-Truiden’ gedefinieerd. Vóór de abdijkerk, in het hart van de stad, ontstond in de loop van de tijd een van de indrukwekkendste marktplaatsen van de Nederlanden met een stadhuis, een markthal en belfort. Samen met de gotische stadskerk geeft dit plein, omgeven door statige handelspanden, gestalte aan de stedelijke gastvrijheid op het ‘heilzame pad’. Om dit erfgoedpodium concreet gestalte te geven, werd in 2008 een studieopdracht uitgewerkt met als doel een aantal concrete en realistische voorstellen uit te werken die Sint-Truiden vanaf 2009 kan uitvoeren.

2.4. Cultuurbeleidsplan Sint-Truiden Het nieuwe cultuurbeleidsplan 2008-2013 gaat nog meer voor een geïntegreerd en integraal cultuurbeleid waarin het cultureel erfgoed essentieel deel van uitmaakt. Het lokale cultuurbeleid hecht vooral belang aan cultuurparticipatie en gemeenschapsvorming. Zo veel mogelijk mensen moeten kunnen deelnemen en deelhebben aan het culturele leven van de stad Sint-Truiden, waarbij het uiteraard belangrijk is dat ook moeilijk bereikbare doelgroepen aangesproken worden door het culturele en het erfgoedaanbod. Bovendien wordt de nodige aandacht besteed aan een goede en aangepaste ondersteuning voor de culturele verenigingen waaronder ook de

2

Het Masterplan Haspengouw vormt het algemene beleidskader voor de regionale erfgoedwerking in Haspengouw. Het is een werkinstrument in volle ontwikkeling dat via concrete actieplannen moet uitgevoerd worden. De doelstelling van het masterplan Haspengouw is dan ook het zeer rijkgeschakeerde cultuurlandschap concreet leesbaar maken aan de hand van een beeldend en samenhangend verhaal. Opdrachtgever: provincie Limburg; opdrachthouders: Bureau Bongaerts & Stramien cbva. ‘De Romeinse weg’-actieplan geeft de aanzet van een nieuwe concept, voor een geïntegreerd behoud en streekgerichte ontsluiting van het cultureel erfgoed in Limburgs Haspengouw. 11 landschapskamers op de Romeinse weg zullen hiervoor ontwikkeld worden. Opdrachtgever: provincie Limburg; opdrachthouders: Bureau Bongaerts & Stramien cbva 3 CAPENBERGHS, Joris, Clemens Guido DE DIJN en Marc LAENEN (red.), o.c., p. 64.


5


erfgoedverenigingen. Naast een goede cultuureducatie vormt ook de professionalisering van de cultuur- en erfgoedcommunicatie een belangrijk deel van het cultuurbeleid.

2.5. Strategisch Toeristisch Actieplan Sint-Truiden Toerisme is voor de stad Sint-Truiden en Haspengouw een speerpuntsector en heeft als dusdanig een belangrijke hefboomfunctie voor de economische activiteit in de stad en de regio. Sint-Truiden zal zich volgens het actieplan 2007-2013 in de nabije toekomst toeristisch nog meer en duidelijker profileren als een historische stad met een rijk religieus verleden en als het centrum van het fruit- en kastelenlandschap Haspengouw. Voor de specifieke invulling van deze duurzame erfgoedprofilering rond religieus erfgoed en het fruiterfgoed zal Toerisme SintTruiden in de toekomst op stedelijk vlak nog meer samenwerken met de de erfgoedcel, de cel monumentenzorg, de cultuurbeleidscoördinator en met de andere erfgoedactoren zoals het Museum Vlaamse Minderbroeders, de schatkamer,... Tegelijkertijd moet er voldoende overleg, afstemming en wederzijdse stimuli zijn met Toerisme Limburg en het coördinatiecentrum Haspengouw (Strategisch Toeristisch Actieplan voor Haspengouw). Enkel door een gecoördineerde aanpak en samenwerking met zowel stedelijke diensten als niet-stedelijke actoren kan Sint-Truiden zich als een sterk product op de toeristische markt handhaven. Het toekomstige nieuwe onthaalcentrum in het historische stadhuis en de groeiende interesse in erfgoedtoerisme (erfgoedlogies) zullen hiertoe zeker bijdragen.

2.6. Beleidsplan Museum Vlaamse Minderbroeders Sint-Truiden heeft een uniek en erkend museum (op regionaal niveau) op haar grondgebied en wil dit in de komende beleidsperiode blijven ondersteunen in zijn ontplooiing. Het beleidsplan 2009-2014 van het Museum Vlaamse Minderbroeders accentueert de sterke punten en zet in op nieuwe uitdagingen. De stad wil het museum nauwer betrekken bij zijn culturele erfgoedactiviteiten. De erfgoedcel, de cultuurbeleidscoördinator, cultuurcentrum de Bogaard, Toerisme Sint-Truiden, de schatkamer van OLV-kerk en vzw Kant in Vlaanderen zijn hiervoor de belangrijkste partners binnen Sint-Truiden. Gezamenlijk overleg en samenwerking, gemeenschappelijke projecten en tentoonstellingen en een open communicatie zijn hiervan de pijlers. Ook stelt het museum zijn uitzonderlijk expertise inzake behoud en beheer en presentatie van religieus patrimonium ter beschikking voor de uitbouw van Sint-Truiden als religieuze erfgoedgemeente.

2.7. Beleidsplan lokale integratiedienst Sint-Truiden werkt via de lokale integratiedienst aan de integratie van alle inwoners met een etnisch-culturele achtergrond op haar grondgebied. De visietekst (mei 2006) over een interculturele en interreligieuze dialoog in Sint-Truiden werd door het stadsbestuur, de schooldirecties van het secundair onderwijs en vertegenwoordigers van van verschillende religies en/of levensbeschouwingen ondertekent. Door het stimuleren van activiteiten waarbij alle inwoners samenkomen, wil ze een correcte wederzijdse beeldvorming bevorderen met positieve gevolgen voor verdraagzaamheid. Tegelijkertijd worden de diverse stadsdiensten ondersteund in hun diverse initiatieven om de werking en het aanbod voor alle lagen van de bevolking toegankelijk te maken. Het religieus erfgoed en fruitteelterfgoed van Sint-Truiden biedt heel wat mogelijkheden om de diverse bevolkingsgroepen aan te spreken en te laten participeren aan erfgoed. Recente voorbeelden daarvan zijn de erfgoeddagen 2006 en 2007 en het project In-Fusion (2008).


6


2.8. Masterplan begijnhof Sint-Truiden Voor de publieksgerichte ontsluiting van de begijnhofsite in het kader van de zogenaamde religieuze as in Sint-Truiden ontwikkelden kunstenaar Jozef Legrand en architect Michel De 4 Visscher in opdracht van het provinciebestuur Limburg in 2004 een globale visie . Bij de reflectie over de toekomstmogelijkheden van het begijnhof werd uitgegaan van de capaciteit van de site om zowel betekenissen te ontvangen en te bewaren als betekenissen te geven en te genereren. De historische scheiding (en tegelijkertijd nabijheid) tussen de oude stadskern en het begijnhof moet op een eigentijdse, stedebouwkundig verantwoorde wijze opnieuw worden benadrukt. Sint-Truiden voerde in samenwerking met de provincie een aantal voorstellen al uit o.a. de aanplanting van een kastanjeboomgaard op het plein voor de kerk (herwaardering van het plein en ontmoetingsfunctie voor de bewoners) en de heraanleg van het vroegere kerkhof rond de kerk met liggende kruisen van taxus en buxus waardoor het voormalige kerkhof opnieuw wordt gesuggereerd.

2.9. Andere lokale plannen van belang voor de religieuze as Wanneer Sint-Truiden zich als religieuze erfgoedgemeente binnen Haspengouw profileert, moet het bij het zichtbaar maken en het integreren van dit gegeven in het stadsbeeld zeker rekening houden met de gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen die momenteel door middel van 5 ruimtelijke uitvoeringsplannen worden uitgevoerd . Overleg tussen de verschillende diensten is dan ook vanzelfsprekend.

3. Wetgeving 3.1. Vlaams niveau •

Op het lokale bestuursvlak en bij ‘de man in de straat’ wordt de opsplitsing tussen roerend en onroerend erfgoed eerder als kunstmatig ervaren. Toch is het belangrijk om het onderscheid in erfgoed te kennen en te erkennen. Het decreet van 7 mei 2004 houdende de organisatie en subsidiëring van een cultureel erfgoedbeleid wordt momenteel 6 herzien. In het nieuwe erfgoeddecreet. zijn enkele aandachtspunten van belang voor Sint-Truiden: -

-

-

De subsidie voor het erfgoedconvenant met Sint-Truiden bedraagt ten minste 200.000 EUR per jaar. Over bijkomende subsidies kan op basis van projecten onderhandeld worden. Het Museum Vlaamse Minderbroeders dat een erkenning op regionaal niveau heeft, kan voor werkingssubsidies niet meer terugvallen op de Vlaamse gemeenschap en enkel beroep doen op de provincie Limburg. Dit betekent momenteel (2007) een vermindering van 40 %. Projectsubsidies kunnen wel nog aangevraagd worden. Sint-Truiden stelt zijn know-how op het vlak van professionele depotwerking ter beschikking van de ontwikkeling van een provinciaal depotbeleid.

4

CAPENBERGHS, Joris, Clemens Guido DE DIJN en Marc LAENEN (red.), o.c., p. 113-117. Het gemeentelijk structuurplan was het eerste in Vlaanderen in een stedelijk gebied (goedgekeurd in 2000). Meer info op www.stro-o.be 6 Meer informatie op http://www.wvc.vlaanderen.be/erfgoed/regelgeving/erfgoeddecreet.htm en http://www.wvc.vlaanderen.be/erfgoed/Naar_een_nieuw_erfgoeddecreet/index.htm 5


7


•

Sint-Truiden participeert sinds 2002 aan het decreet lokaal cultuurbeleid van 13 juli 2001 (gewijzigd op 13 juli 2007). In dit decreet is het erfgoed één van de actieterreinen van het 7 gemeentelijke geïntegreerd cultuurbeleid . Hierdoor ondersteunt de cultuurbeleidscoördinator het lokale erfgoedbeleid en kan de subsidie van één euro per inwoner ook besteed worden aan gemeenschapsvormde erfgoedprojecten..

•

Participeren en interculturaliseren : Voor het erfgoedbeleid in Sint-Truiden is de lokale integratiedienst het ideale aanspreekpunt om in samenwerking met o.a. de cultuurbeleidscoörindator etnisch-cultureel diverse groepen actief bij projecten te betrekken. In de voorbije convenantperiode zijn er reeds een aantal goede samenwerkingsverbanden opgezet zoals Erfgoeddag 2006 (kleur) met de Nepalese-Butanese gemeenschap en het project ‘In-Fusion’ (2008). Daarnaast wil het lokale erfgoedbeleid ook andere moeilijk bereikbare groepen zoals andersvaliden, gezinnen, buurtbewoners meer betrekken bij erfgoedbeleving. Dit zal via de welzijnsdienst, de andersvalidenraad, de verschillende centra voor geestelijke gezondheidszorg, de Bond voor jonge gezinnen, erfgoedgemeenschappen,....gebeuren.

8

3.2. Federaal niveau Het socio-culturele leven in de stad gaat vaak gepaard met de sterke inzet van vele vrijwilligers. Hun belangeloze inzet is het zuurdesem van de verenigingen; zonder hen zou er geen sprake zijn van een actief en geëngageerd verenigingsleven. Daarom is het belangrijk dat hun werk gerespecteerd wordt en dat ze via cultuurdienst of erfgoedcel op de hoogte zijn van de 9 wettelijke omkadering (aangepaste wet van 3 juli 2005) .

4. Maatschappelijke trends ‘Trends waarnemen is de ogen wijd open sperren en regelmatig naar boven en beneden, naar links en rechts, vooruit en achteruit kijken. Meer nog, speuren naar trends is met open mond de veranderende wereld rondom ons op tast - in braille – lezen.’ (Herman Konings, 2006) •

In Vlaanderen ziet trendwatcher Herman Konings een aantal maatschappelijke ontwikkelingen die ook op cultureel gebied hun weerslag hebben. Het zijn algemene ontwikkelingen die ook terug te vinden zijn in het sociale weefsel in Sint-Truiden. - De medioren, tussen 50 en 65 jaar, zijn een belangrijke én groeiende groep in de bevolkingspiramide. Ze zijn kapitaalkrachtig en hebben de middelen en tijd om te genieten van het leven. Ze zoeken na hun actieve loopbaan vaak de levendigheid van de stad op om er te wonen, aan cultuur te doen en op een actieve manier aan het gemeenschapsleven mee te doen. - De jongere generatie tussen 25 en 40 jaar moet keihard werken, heeft weinig vrije tijd en zoekt in haar schaarse vrije tijd naar rust en ontspanning. - De technologische ontwikkelingen in ICT, economie en industrie gaan razendsnel. Wat gisteren onwaarschijnlijk leek, is vandaag al voorbijgestreefd. De digitale (r)evolutie raakt jong én oud.

7

http://www.cjsm.vlaanderen.be/lokaalcultuurbeleid/regelgeving/index.htm Op de website www.interculturaliseren.be is alle informatie overzichtelijk gebundeld. 9 http://www.vrijwilligersweb.be/wetgeving.htm 8


8


-

Tegelijkertijd zijn de mensen meer en meer op zoek naar authenticiteit en rust. Er is een groeiende aandacht voor lokale cultuur (zoektocht naar identiteit) en natuur, voor story-telling en geschiedenis.

De zoektocht naar rust zit ook in de stijgende belangstelling voor zingeving, religie en nieuwe spiritualiteit. De gemiddelde Vlaming is nu veel minder op de hoogte van godsdienst maar staat er steeds meer onbevangen nieuwsgierig tegenover. De idee leeft dat ‘dicht bij God’ willen staan, niet meer via de georganiseerde religie hoeft. Religie, religiositeit en spiritualiteit zitten niet langer opgesloten in een kerkelijke setting. •

Op internationaal vlak bevatten de UNESCO-conventie voor de bescherming van immaterieel cultureel erfgoed van 17 oktober 2003 en de kaderconventie van de Raad van Europa over de bijdrage van cultureel erfgoed aan de samenleving (Conventie 10 van Faro) van 27 oktober 2005 interessante richtlijnen zoals bijvoorbeeld de idee van erfgoedgemeenschappen (personen die als groep waarde hechten aan specifieke elementen en aspecten van erfgoed en die dit erfgoed ook uitdragen) dat ook in het nieuwe erfgoeddecreet wordt opgenomen. Er zijn in de voorbije convenantperiode in Sint-Truiden reeds een aantal spontaan gevormde erfgoedgemeenschappen ontstaan zoals in Aalst voor de Erfgoedstraat bij Erfgoeddag 2007, in Engelmanshoven bij de viering van de honderjarige kerk (2007), in Brustem voor de herdenking van de slag bij Brustem (2008). Hierbij zorgde de erfgoedcel telkens voor ondersteuning.

10

http://www.unesco-vlaanderen.be/kat_dossiers/art_detail.asp?artID=131&dosID=22&pageID=188 http://www.heemkunde-vlaanderen.be/upload/downloads/27.PDF http://www.vcv.be/pdf/moresonline_06/eennieuwesleuteltekst.pdf; http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-20060355+0+DOC+WORD+V0//NL


9

DEEL II. INTERNE EN EXTERNE ANALYSE


1. Interne analyse van het erfgoedconvenant 2006-2008 Het erfgoedconvenant tussen de stad Sint-Truiden en de Vlaamse Gemeenschap beoogt een versterking van het lokale erfgoedbeleid op een geïntegreerde en integrale manier. De zorg voor en de duurzame ontsluiting van het cultureel erfgoed maakt erfgoed toegankelijk voor het grote publiek.

1.1. Historiek erfgoedconvenant Op 1 januari 2006 werd een eerste erfgoedconvenant voor de periode 2006-2008 tussen de stad Sint-Truiden en de Vlaamse Gemeenschap afgesloten. De erfgoedcel is met twee erfgoedcoördinatoren en één administratief medewerkster in oktober 2006 van start gegaan. Het beleidsplan voor dit convenant en het actieplan 2006 werden door de monumentenbeheerder geschreven. Met het geactualiseerde beleidsplan in 2007 en de actieplannen van 2007 en 2008 werden de doelstellingen realistisch bijgesteld. De erfgoedcel is een stadsdienst en heeft haar kantoren in de historische abdijsite, samen met de cel monumentenzorg en het historische stadsarchief. Op deze site liggen eveneens het Stedelijk Museum en het Historisch Centrum Luchtmachtbasis Brustem en het niet ontsloten archeologisch depot. De logistieke ondersteuning van de erfgoedcel door de stad gebeurt door het ter beschikking stellen van twee grote kantoorruimten en een grote vergaderruimte in de abtsvleugel van de abdij. De erfgoedcel kan voor haar werking eveneens op ondersteuning van alle andere stadsdiensten (technische dienst, infrastructuur CC, toerisme,...) rekenen. De erfgoedcel valt administratief onder de stadssecretaris en beleidsmatig onder de schepen van erfgoed, monumentenzorg en archief. In het op stapel staande personeelsorganogram (eind 2008) wordt nagestreefd om de erfgoedcel structureel op te nemen (aandachtspunt agentschap Kunsten en Erfgoed). Met het stadsarchief en de cel monumentenzorg wordt actief aangestuurd op overleg en afstemming; met de cultuurbeleidscoöridinator wordt in het kader van een geïntegreerd en integraal cultuurbeleid intensief samengewerkt. De werking van de erfgoedcel werd door jaarlijkse actieplannen, jaarverslagen en (geactualiseerde) beleidsplannen tijdens deze periode verantwoord. Deze documenten werden zowel door het lokale bestuur als door het Agentschap Kunsten en Erfgoed mondeling en schriftelijk geëvalueerd.

1.2. Financiële middelen De financiële middelen van de Vlaamse Overheid (200.000 EUR per jaar) en van de stad (50.000 EUR) werden gebruikt voor personeelskosten, de uitwerking van de verschillende erfgoedprojecten en de profesionele communicatie. Voor de verantwoording van de financële middelen verwijzen we naar de jaarverslagen.


10


1.3. Evaluatie werking lopend convenant11 De werking van de erfgoedcel in 2007 en 2008 heeft de basis gelegd voor een dynamisch, duurzaam en integraal cultureel-erfgoedbeleid met betrekking tot het roerend en immaterieel erfgoed op het grondgebied van Sint-Truiden. Naast de ondersteuning voor de lokale erfgoedactoren, realiseerde en ondersteunde de erfgoedcel (inter)stedelijke en regionale projecten die expertise en algemene meerwaarde voor het cultureel erfgoed genereren. Bij de ontwikkeling van haar plannen kon en kan de erfgoedcel beroep doen op de expertise van de klankbordgroepleden. 1.3.1. Communicatie De erfgoedcel heeft vanaf het begin een bewustwordingsdiscours in gang gezet rond erfgoed. Voor vele mensen was erfgoed synoniem met monumenten of beter nog: met het erven van materiële goederen van een overleden familielid. De erfgoedcel heeft met een uitgebreide en heldere communicatie de eigen stadsdiensten, de bevolking van Sint-Truiden en de lokale erfgoedactoren duidelijk gemaakt welke de verschillende soorten erfgoed zijn, dat het niet onmiddellijk zichtbaar erfgoed in het stadsbeeld ook belangrijk is en welke diensten zich bezighouden met welk soort erfgoed. Om er voor te zorgen dat de erfgoedterminologie bij het publiek beter bekend zou worden, werd er een professionele communicatie gevoerd. • Vanaf november 2006 werden alle Truienaren via het stedelijk infoblad (verspreiding op 20 000 exemplaren) systematisch op de hoogte gebracht van de activiteiten van de erfgoedcel en van de andere erfgoedactoren (erfgoed als hoofdrubriek). Daarnaast is er de (digitale) nieuwsbrief van de erfgoedcel, de eigen website, een uitgebreide communicatiecampagne per project, doelgroepgerichte communicatie, mailings, ... Door deze actieve en intensieve communicatie werd de kennismaking van alle Truienaren met erfgoedactiviteiten gestimuleerd. • Naar het lokale erfgoedveld werd een persoonlijke voorstellingsronde ondernomen. Dit was een erg waardevolle bezigheid. De Truiense erfgoedactoren zijn erg op hun eigen werking gericht. Voor de erfgoedcel bleek het een zeer nuttige oefening te zijn om het wantrouwen t.o.v. een stadsdienst ‘die komt vertellen hoe ze moeten werken’ te doen afnemen en stilaan om te buigen naar vertrouwen. Door deze persoonlijke aanpak kreeg de erfgoedcel een beter zicht op de verschillende stedelijke en niet-stedelijke actoren en de werking van het lokale veld. • De expertise in professionele communicatie (verder ontwikkeld via de expertisewerkgroep van de erfgoedcellen en via vorming) bleek daarbij een zeer belangrijke troef. Zo werd er samen met de erfgoedgemeenschappen rond de Genovevaprocessie, het honderdjarige bestaan van de kerk van Engelmanshoven, de slag van Brustem, enz. een communicatiedraaiboek opgesteld. Bij de uitvoering ervan kregen ze ondersteuning. De erfgoedcel heeft hiervoor in 2008 een modelcommunicatieplan opgesteld dat ter beschikking is via de website. Het is dan ook belangrijk dat de communicatie in de volgende convenantperiode verder structureel ontwikkeld wordt 1.3.2. Lokaal en bovenlokaal netwerk Aan de hand van de gegevens die verzameld werden tijdens de voorstellingsronde werd het lokale erfgoednetwerk in kaart gebracht. De persoonlijke contacten tijdens formele en minder formele momenten versterkten dit netwerk. De gerichte projecten in deelgemeenten (bijvoorbeeld Brustem, Aalst,...) zorgden voor een ‘wij-gevoel’ (een erfgoedgemeenschap) en

11

zie ook bijlage 3 swot-analyse, p.68-69.


11


vergrootten de interesse en betrokkenheid bij het lokale erfgoedbeleid. De erfgoedcel heeft een steunpuntfunctie en is een aanspreekpunt voor het lokale erfgoedveld. Door de deelname aan allerlei overlegstructuren (Brusseloverleg, Limburgoverleg, erfgoedlimburg.be) en expertisegroepen van de erfgoedcellen (communicatie, vrijwilligers, digitalisering) werd het bovenlokale netwerk vorm gegeven en werd de expertise van de twee erfgoedcoördinatoren vergroot. De opgedane expertise en verzamelde informatie werden op verschillende manieren aan de erfgoedactoren meegedeeld. De werkervaringen met de heemkundige kringen werden op Limburgs niveau uitgewisseld op een vormingsavond van Heemkunde Vlaanderen in samenwerking met het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (Lokaal geheugen). 1.3.3. Erfgoedprojecten en publiekswerking In 2007 en 2008 werd de samenwerking met het lokale erfgoedveld rond concrete projecten geïnitieerd en ook verder geïntensifieerd. Ze concretiseerde zich rond Erfgoeddag, het project kerkachief Aalst, de herdenking van de provinciale tentoonstelling 1907, het project ‘appels met zwembandjes’ in het hoevemuseum, het project ‘over twee torens en een halve’, de tentoonstelling ‘en het woord is beeld geworden’, de viering van 750 jaar Begijnhof en het thema religieuze vrouwen. •

•

•

•

• •

Heel wat projecten zoals het publieksmoment van het project kerkarchief Aalst (erfgoeddag 2007), de drie werkgroepen van erfgoeddag 2008 werkten gemeenschapsvormend door de sterke betrokkenheid van de lokale verenigingen en erfgoedgeïnteresseerden. Voor de Erfgoeddag was in 2007 en 2008 werkte de erfgoedcel telkenmale een sterk programma uit omdat ze deze dag als een ‘hoogdag’ ziet om het lokale erfgoed extra in de kijker te zetten door de nationale ondersteuning. De stedelijke projecten zoals de herdenking van de provinciale tentoonstelling van 1907 waarvoor de erfgoedcel trekker was, hebben duidelijk gemaakt dat er nog te weinig intern overleg en afstemming was tussen de verschillende stadsdiensten die met cultuur en erfgoed bezig zijn. Daarom is er onder impuls van de erfgoedcel en Toerisme Sint-Truiden sinds september 2007 een maandelijks overleg, de zogenaamde rondetafel. Hierin zitten de erfgoedcel, toerisme, de monumentenbeheerder, de archivaris, de cultuurbeleidscoördinator, de conservator Museum Vlaamse Minderbroeders (MVM) en de schepenen van cultuur, erfgoed, musea en toerisme. Doel is om kwalitatieve initiatieven te ontwikkelen waarin elke partner vanaf het begin betrokken is en zijn/haar specifieke expertise kan inzetten. Een andere belangrijke conclusie was dat de erfgoedcel zich meer als coördinator moet kunnen opstellen en minder als trekker en uitvoerder. Bij de organisatie van evenementen moet de erfgoedin- en output gericht worden opgevolgd. Kwaliteitsbewaking is belangrijk. Binnen de publieksmomenten van de verschillende projecten werden ook activiteiten voor nieuwe doelgroepen (de buurtbewoners, de geestelijk gehandicapten van Wiric, de rusthuisbewoners, jongeren met een etnisch-culturele achtergrond, ...) georganiseerd. Toch was het niet gemakkelijk ondanks gerichte acties in samenwerking met de lokale integratiedienst, om de cultureel diverse doelgroepen te bereiken. Dee verschillende etnische gemeenschappen in Sint-Truiden zijn niet gemakkelijk te bereiken omdat ze nog relatief recent aanwezig zijn. Bovenlokale projecten zoals expo ’58 brengen het erfgoed dichter bij de leefwereld van de lokale bevolking. Gerichte communicatie met ludieke acties (op de zaterdagmarkt) werkt. Er was een meer dan geslaagde samenwerking met jongeren: voor ‘expo ’58’ werden jongeren door de erfgoedcoördinator communicatie opgeleid om interviews af te nemen en


12


•

voor ontwikkeling van de de leerkrachtenmap en de invulfiches van ‘over twee torens en een halve’ werd intensief samengewerkt met een lagere school. Cultureel erfgoed houdt geen rekening met administratieve gemeentegrenzen. De samenwerking met deelgemeenten en omliggende gemeenten in kleinere projecten werd als positief ervaren en nodigt uit tot constructieve voortzetting in de nieuwe convenatperiode (aandachtspunt agentschap Kunsten en Erfgoed).

1.3.4. Behoud en Beheer – inventarisatie van religieus en fruitteelterfgoed In deze convenantperiode werd de expertise in inventarisatie ingezet om het aanwezige roerende en immateriële erfgoed summier in kaart te brengen. Deze databank moet verfijnd worden en is de basis om in de volgende convenantperiode de inventarisatie en registratie van het roerend en immaterieel erfgoed op een systematische manier aan te pakken. Tegelijkertijd kan voor het behoud en beheer en voor de ontsluiting van het diverse cultureel erfgoed een langetermijnvisie ontwikkeld worden. De erfgoedcel beheert geen erfgoedcollectie, ze heeft een ondersteunende taak. Voor concrete inventarisatieprojecten heeft de stad een licentie van Adlib Museum Standaard aangekocht. Met dit programma is de conversie van de gegevens naar de erfgoeddatabank www.erfgoedlimburg.be geen probleem. De erfgoedcel was trouwens als actieve partner betrokken bij de thesauruswerkgroep van deze erfgoeddatabank. Twee grote projecten rond inventarisatie leverden mooie resultaten op. • Het project met het voormalige hoevemuseum gebeurde in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG). De inventarisatie van het landbouwalaam is een belangrijke aanvulling op het virtueel landbouwmuseum van het CAG en zal op termijn ook via erfgoedlimburg.be ontsloten worden. In het kader van de nieuwe opstelling rond fruit, ‘appels met zwembandjes’, werd een samenwerking met een lokale erfgoedactor (Haspengouwse tractorvrienden vzw) opgestart die een aantal objecten uit het hoevemuseum in langdurige bruikleen heeft gekregen en een nieuw leven heeft gegeven. De visietekst om in de collectie te specialiseren naar fruitteelt en om een professionele museumwerking op poten te zetten voor het stedelijk museum is op beleidsniveau besproken. • Het project kerkarchief Aalst, uitgevoerd door zelfstandig archiefconsulent Patrick Van den Nieuwenhof ging niet alleen dieper in op het kerkarchief zelf; hij richtte zijn aandacht ook op alle religieuze archieven in Sint-Truiden. De ontwikkelde (digitale) archiefkaart is hiermee een belangrijk beheersinstrument voor het erfgoedbeleid rond religieuze archiefwerking. Op deze manier kon het erfgoedbeleid expertise ontwikkelen in een specifieke niche van het religieus erfgoed dat in de nieuwe beleidsperiode verder ontwikkeld wordt (aandachtspunt agentschap Kunsten en Erfgoed). De resultaten van het archiefproject werden tijdens een studiedag op 16 februari 2008 in samenwerking met Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FoKAV) en het Rijksarchief Hasselt voor alle erfgoedgeïnteresseerden uit de doeken gedaan. In de evaluatievergadering op 27 februari 2008 werd nog eens heel in het bijzonder voor de kerkfabrieken van Sint-Truiden en regio uit de doeken gedaan welke ondersteuning de erfgoedcel in de komende jaren biedt bij inventarisatie en registratie van roerend patrionium (zowel archief als objecten) en hoe er samengewerkt wordt met Erfgoedlimburg.be (versterken van bestaande initiatieven). In samenwerking met Heemkunde Vlaanderen werd de informatie rond archiefwerking gedeeld met de andere actoren in een lessenreeks (17,20 en 25 maart 2008) . De opgebouwde expertise rond archiefwerking werd gecontinueerd en verder ontwikkeld in het project ‘charters van de OLV-kerk’ (inventarisatie en ontsluiting i.s.m. kerkfabriek, Rombout Nijssen) vanaf 2008 en doorlopend in de nieuwe convenantperiode.


13


2. Omgevingsanalyse van Sint-Truiden en regio Sint-Truiden is ‘een stad apart’, een plaats waar altijd iets te beleven valt. Gelegen tussen de fruitboomgaarden neemt Sint-Truiden zijn functie als kleinere centrumstad voor onderwijs, zorg, economie en cultuurbeleving ter harte. Sint-Truiden is tevens een gastvrije en multiculturele stad: meer dan 70 verschillende nationaIiteiten kleuren de ruim 38.000 inwoners. Sint-Truiden is ook dé Limburgse monumentenstad met haar rijk historisch (religieus) patrimonium en waardevolle dorps- en landschapszichten in een landelijke omgeving. De historische stadskern wordt omringd door 13 kerkdorpen en dit gegeven versterkt de belangrijke religieuze component in het erfgoed.

2.1. Maatschappelijk kader12 Sint-Truiden ligt in het hart van de Haspengouwse fruitstreek. Het is een dynamische stad die gesticht en gegroeid is rond de middeleeuwse Trudo-abdij. De omgeving wordt gekenmerkt door glooiende landschappen met zeer veel fruitaanplantingen in vruchtbare leemgrond. Sinds 1977 telt de fusiegemeente Sint-Truiden 14 deelgemeenten: Sint-Truiden, Brustem, Duras, Gelmen, Kerkom, Velm, Zepperen, Runkelen, Aalst, Wilderen, Gorsem, Ordingen, Gelinden en Engelmanshoven. In oppervlakte is het de grootste Limburgse gemeente. De ontsluiting via spoor en weg kan zeker nog worden geoptimaliseerd. Door zijn ligging heeft Sint-Truiden een centrumfunctie voor Zuidwest-Limburg, Zuidoost-Brabant en Noordwest-Luik, een gebied met in totaal ongeveer 110 000 inwoners. Het aantal inwoners bedroeg op 1 januari 2007 38 423, waarvan 18 947 mannen en 19 476 vrouwen, dat is een stijging van 1 109 inwoners ten opzichte van vijf jaar geleden. Sint-Truiden streeft naar 40 000 inwoners in 2012. Er zijn 74 verschillende nationaliteiten aanwezig. De bevolkingspiramide kan onderverdeeld worden in vier belangrijke groepen. De grootste groep wordt gevormd door de 40- tot 59-jarigen (31%), gevolgd door de 20- tot 39-jarigen (26%). De 60-plussers zijn iets minder goed vertegenwoordigd (22%). De 0- tot 19-jarigen vormen de kleinste groep (21%). Net zoals in heel Vlaanderen, is er ook in Sint-Truiden de toenemende vergrijzing van de bevolking merkbaar. De niet-Belgen maken 3,3% van de bevolking uit (1 249 inwoners). De migratie naar Sint-Truiden is vijfentwintig jaar geleden begonnen en kende een economische oorzaak (fruitsector). De meeste inwoners met een etnisch-culturele achtergrond zijn dan ook nog van de eerste generatie. Ze zijn vooral bezig met de primaire behoeften zoals integratie, taallessen, werken ... De tweede generatie is nog jong en gaat naar school (lager en middelbaar onderwijs). In de provincie Limburg heeft Sint-Truiden het grootste aantal asielzoekers op zijn grondgebied. De helft (tot 450 personen) woont in het open asielcentrum Bevingen (°1998), de anderen wonen zelfstandig, verspreid op het grondgebied. Bovendien is 13 er een groep van 1 054 nieuwe Belgen of tot Belg genaturaliseerde vreemdelingen .De lokale integratiedienst werkt sinds 2004 aan een betere verstandhouding tussen de verschillende culturele gemeenschappen. Als kleinere centrumstad speelt Sint-Truiden een zeer belangrijke rol in het onderwijs voor de streek met twee sterk uitgebouwde onderwijsnetten voor lager en middelbaar onderwijs, met een aantal speciale instellingen voor bijzonder onderwijs. Op de Campus Saffraanberg, even buiten Sint-Truiden, zijn sinds 2007 o.a. de Koninklijke Technische School en de Ecole Basic Skills School (Defensie) gecentraliseerd. De hoofdzetels van de Haspengouwse Academie voor 12

Zie ook bijlage 2: omgevingsanalyse uit het cultuurbeleidsplan 2008-2013, p.64-67 en bijlage 3 swotanalyse, p.70. 13 Cijfers van deze laatste groep dateren uit 2006 (Minderhedenbeleidsplan stad Sint-Truiden) en zijn waarschijnlijk niet meer helemaal representatief voor de huidige situatie.


14


Muziek, Woord en Dans en de Haspengouwse Academie voor Beeldende Kunsten zijn in het stadscentrum gehuisvest. Ze hebben afdelingen in Geetbets, Gingelom, Halen, Heers, Herk-deStad, Landen, Nieuwerkerken en Zoutleeuw. De zorgfunctie van Sint-Truiden voor stad en regio behelst zowel gewone als buitengewone mensenzorg. Het regionaal ziekenhuis Sint-Trudo met twee campussen, een uitgebreide geestelijke gezondsheidszorg waaronder twee psychiatrische centra, een centrum voor gedrags- en leerstoornissen bij kinderen, verschillende zorgcentra voor minder- en andersvaliden, talrijke rusthuizen voor valide en mindervalide ouderen en allerlei, gemeentelijke en privékinderopvang, zijn hiervan de belangrijkste vertegenwoordigers. Deze sector is trouwnes de grootste werkgever in de stad. Deze zorgfunctie is sinds lang met Sint-Truiden ste verbonden: de abdij richtte al in de 8 eeuw een gasthuis voor armen op. De verschillende religieuze ordes speelden van in het begin een vooraanstaande rol in de verzorging van zieken (grauwzusters, cellebroeders, minderbroeders, kapucijnen,...) en geesteszieken (Broeders en Zusters van Liefde). Ze legden de basis voor de nu kenmerkende zorgfuncie van Sint-Truiden. Sint-Truiden is vanouds een stad van handelaars. De handels- en marktfunctie is hier altijd belangrijker geweest dan de productie (een aandeel van 34.6 % op de economische activiteiten). De Grote Markt is nog altijd het kloppende hart van de stad; de verschillende markten zijn nu in tegenstelling tot vroeger over verschillende sites verspreid. Sint-Truiden wordt ’s zaterdags overspoeld door mensen uit de streek die de wekelijkse gewone markt en de bekende antiek- en rommelmarkt bezoeken. De traditie van de veemarkt (runderen en varkens) en de drukke bedrijvigheid van twee grote fruitveilingen zijn twee andere wezenlijke kenmerken van het Sint-Truidense marktgebeuren. Vooral het fruit speelt een belangrijke economische rol. Sint-Truiden is vandaag het grootste centrum van de fruitteelt in Vlaanderen en wordt wereldwijd met fruit geïdentificeerd. De omschakeling van landbouw naar fruitteelt is nog vrij jong en heeft zijn stempel gedrukt op het landschap rond Sint-Truiden en Borgloon. De toeristische productontwikkeling rond fruit in Sint-Truiden en Haspengouw is onuitputtelijk succesvol: het bloesem- en oogstmaandprogramma, themafietsroutes via het befaamde Limburgse fietsroutenetwerk, wandelingen, evenementen, de zoektocht naar en de promotie van authentieke streekproducten en de tentoonstelling ‘appels met zwembandjes’ in het stedelijk museum ... Dit vormt dan ook een belangrijke economische meerwaarde, vooral in verblijfstoerisme en in de horecasector. In de stad en omgeving zijn er heel wat groene zones die voor zachte recreatie toegankelijk zijn: de historische vesten rond de oude kern die sinds 2006 als groene gordel rond de middeleeuwse stadskern zijn geherwaardeerd, het stadspark, het Speelhof en het provinciaal Domein Nieuwenhoven. Het landelijke karakter van de streek leent zich trouwens uitermate goed voor de verdere dynamische ontplooiing van erfgoedtoerisme (fietsen en wandelen, verblijfstoerisme).


15


2.2. Socio-cultureel kader14 De concurrentie van verschillende grotere cultuurcentra binnen een straal van 40 km (Hasselt, Leuven, Maastricht, Luik) maakt dat Sint-Truiden zijn troeven als regiostad ook op het vlak van cultuur moet uitspelen. Het cultuurcentrum de Bogaard (B-categorie) biedt een gediversifieerd aanbod voor de professionele en de niet-professionele cultuurliefhebber. Een opmerkelijke troef is de infrastructuur; in het bijzonder de 19de-eeuwse academiezaal in de abdijsite die een pareltje van architectuur én perfecte akoestiek is. Of het begijnhof, erkend werelderfgoed, met z’n unieke kerk, die ook zeer geschikt is voor tentoonstellingen en concerten. De stad is zich ervan bewust dat de culturele ontsluiting van het historisch patrimonium een extra troef is om cultuurbeleving op een hoger niveau te brengen. Het socio-culturele verenigingsleven bloeit enorm in Sint-Truiden en kent een geanimeerde vrijwilligerswerking. In totaal zijn 119 verenigingen bij de stedelijke cultuurraad aangesloten. Deze cultuurraad is een instrument voor overleg en inspraak bij cultuurbeleid. Vooral de traditionele socio-culturele verenigingen, vormingsverenigingen, toneelgroepen, koren, muziekverenigingen en volksdansgroepen zijn talrijk. Daarnaast zijn er 15 culturele en historische (erfgoed)verenigingen actief. Ze organiseren regelmatig activiteiten voor een groot publiek. (cfr. stakeholdersanalyse). Een aantal etnisch-culturele groepen zitten nog in de opstartfase van een gestructureerde vereniging en maken nog geen deel uit van het gangbare verenigingsleven. De deelraad erfgoed is tijdens de voorbije convenantperiode niet samengekomen. Dit werd door de erfgoedcel als een gemis ervaren. Een uitgebreide beschrijving van de financiële middelen die de stad inzet voor het culturele veld is onder 1.5. opgenomen (zie ook cultuurbeleidsplan).

2.3. Politiek kader15 Sint-Truiden wordt in de legislatuur 2007-2012 bestuurd door een schepencollege met burgemeester en drie schepenen van de Lijst Burgemeester, drie schepenen van VLD-Vivant en één schepen van CD&V - N-VA. In de gemeenteraad zetelen CD&V – N-VA (12), Lijst Burgemeester (10), VLD-Vivant (7) en Vlaams Belang – VLOTT (4). Schepen Els Sneijers (Lijst Burgemeester) heeft o.a.de bevoegdheden van het erfgoedconvenant, monumentenzorg en het archief gekregen. Cultuur is ondergebracht bij schepen Bert Stippelmans (CD&V N-A), Toerisme en Musea zijn o.a. de bevoegdheid van schepen Pascal Vossius (VLD-Vivant).

14 15

Zie ook bijlage 3 swot-analyse, p. 70-71. Zie ook bijlage 3 swot-analyse, p. 71.


16


2.4. Erfgoed16 2.4.1. Erfgoedkenmerken van Sint-Truiden Sint-Truiden is een historische stad met een rijke geschiedenis en veel monumenten de

De ontwikkeling vanaf de stichting van Sint-Trudo in de 7 eeuw, over een abdijstad in de middeleeuwen tot een dynamische hedendaagse stad is nog altijd te ‘lezen’. Markante periodes hebben doorheen de eeuwen hun fysieke sporen nagelaten in de straten. De historische binnenstad bewaart nog in sterke mate het spanningsveld dat in de middeleeuwse periode de tussen abt/abdij en burger/stad ontstond en tot op het einde van de 19 eeuw een rol speelde. Daarnaast is de verhouding tussen stad en de groene omgeving met daarin grote vierkantshoeves en statige kastelen ook erg typisch. Sint-Truiden is de zevende monumentenstad in Vlaanderen en de eerste in Limburg. In totaal zijn er ruim 200 beschermde monumenten, landschappen, stads- en dorpgezichten en nog eens ongeveer 600 waardevolle en karaktervolle gebouwen aanwezig die (nog) niet als monumenten beschermd zijn. Sint-Truiden voert al sinds jaren een actief monumenten- en ontsluitingsbeleid in stad en regio. Het heeft als een van de weinige Vlaamse steden een voltijdse monumentenbeheerder in dienst. De rijke en verscheiden documentatie van de stadsgeschiedenis en -ontwikkeling, van de gebouwen en hun bewonersgeschiedenis kan niet alleen in stads- en privéarchieven (plannen, archiefstukken, rekeningen, beeldmateriaal, ...) maar ook in de mondelinge overlevering gedocumenteerd worden. Sint-Truiden heeft enorm veel historisch archief, ook uit de Middeleeuwen, en dat is zeer uitzonderlijk in vergelijking met andere steden. Stilaan krijgt binnen het monumentenbeleid de zorg voor het archeologische erfgoed ook een plaats. De toenemende bouwactiviteiten in de historische middeleeuwse stadskern en in de omgeving brachten de laatste jaren relicten aan het licht die de ontstaansgeschiedenis van de stad (tot in de late Bronstijd) en de historiek van bepaalde sites zoals de abdij (met de vondst van twee figuratieve kraagstenen) in een breder perspectief plaatsen. Het onderzoeken van de mogelijkheden van een (inter)gemeentelijke archeologische dienst opent perspectieven op korte termijn. Sint-Truiden is een religieuze erfgoedgemeente Sint-Truiden is een vooraanstaande religieuze erfgoedgemeente in Haspengouw. De religieuze gebouwen getuigen van een eeuwenlange religieuze aanwezigheid en traditie, diep in de middeleeuwen geworteld. Ze geven de stad een herkenbaar gezicht en een ‘skyline’ die gedomineerd wordt door kerktorens. Bijvoorbeeld de voormalige Sint-Trudo benedictijnerabdij met de markante toren die Sint-Truiden als abdijstad kenmerkt, de kerken met hun uniek orgelpatrimonium, de verschillende kloosterordes met hun specifiek patrimonium, het begijnhof als erkend werelderfgoed,... De monumentale gebouwen zijn de meest visuele elementen in het straatbeeld die door de culturele ontsluiting ervan een regionale en zelfs nationale aantrekkingskracht op toeristen en cultuurliefhebbers hebben. Een gedeelte ervan ligt tevens ook aan de oorsprong van Sint-Truiden als zorgstad.

16

Zie ook bijlage 3 swotanalyse, p. 72-73.


17


De vermelding van deze monumenten is hier noodzakelijk omdat ze de beschermers zijn van een rijk en divers roerend patrimonium en de bijhorende immateriële sporen . Het beheer van dit religieus roerend erfgoed ligt zowel bij verschillende professionele en niet-professionele actoren zoals het Museum Vlaamse Minderbroeders, de vzw Vrienden van het Begijnhof, de kerkfabrieken en de kloosterordes. Enkele sprekende voorbeelden zijn de collecties textiel, charters en waardevol kerkelijk zilver in de schatkamer van de OLV-kerk, de kunsthistorisch zeer interessante beelden en schilderijen in de kerken, het sterk geïllustreerde verhaal van de minderbroeders in het minderbroedersmuseum... Daarnaast is de archivalische documentatie in parochie- en kloosterarchieven, bijeengebracht in de archiefkaart religieuze archieven, van 17 onschatbare waarde om het religieuze verhaal van Sint-Truiden en omgeving te duiden . Het roerend erfgoed, dat vooral zichtbaar is in het regionaal erkende Museum Vlaamse Minderbroeders (enig in zijn soort!), in de kerken en in de schatkamer van de OLV-kerk, is vooralsnog beter gekend door niet-Truienaren en wordt door experts (bijvoorbeeld Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium-databank) en cultuurliefhebbers zeer gewaardeerd. Het religieuze erfgoedthema uit zich niet alleen fysiek maar ook in allerlei feesten en tradities waaraan sinds eeuwen wordt vastgehouden: bijvoorbeeld de zevenjaarlijkse Trudofeesten en de Sint-Genovevaprocessie, de Mariale devotie in Kortenbos (sinds 1936 basiliek) met de verschillende bedevaarten vanuit de dorpen, het erfgoed van andere geloofsgemeenschappen en levensbeschouwingen... Het bewaarde beeldmateriaal en de volksverhalen illustreren dit in woord en beeld. Sint-Truiden is een fruitstad de

Sint-Truiden en fruit zijn sinds de 19 eeuw onlosmakelijk verbonden. Het fruitverhaal is ook een Haspengouws verhaal want het fruit heeft de regio landschappelijk, economisch en sociaal veranderd. Fruitproductie en -verwerking zijn onlosmakelijk verbonden. Sint-Truiden was eerder commercieel gericht (met een aantal fruitverwerkende fabriekjes), terwijl de streek rond Borgloon vooral gespecialiseerd was in fruitverwerking. De stoomstroopfabriek van Borgloon, winnaar van de Monumentenstrijd 2007, symboliseert deze verwerkingsindustrie. De snelle ontwikkelingen in de fruitsector maken dat er op korte tijd een enorme hoeveelheid aan documentatie in objecten, verhalen in sappige dialecten en beeldmateriaal beschikbaar is die nog voortdurend wordt aangevuld met nieuw materiaal. Tegelijkertijd geeft de evolutie in landbouw en economie aan dat het fruit niet eeuwig een prominente rol in Haspengouw zal spelen. Juist daarom is het nog belangrijker om dit specifieke erfgoed vandaag goed te documenteren. Het fruitstreekmuseum Colen en het stedelijk museum in Sint-Truiden met de tentoonstelling ‘Appels met zwembandjes’ hebben reeds de eerste stappen gezet. Dankzij het fruit is de samenleving ook multicultureler geworden. De aanwezigheid van ‘nieuwe’ bevolkingsgroepen, zoals de Sikhgemeenschap en de seizoensarbeiders uit andere (niet)Europese landen maakt dat er ook ‘vreemd’ erfgoed in Sint-Truiden wordt binnengebracht dat een interactie kan aangaan met het aanwezige cultureel erfgoed. Sint-Truiden is een evenementenstad met veel ‘couleur locale’ Het immaterieel erfgoed dat bewaard is in de tradities en feesten, is eveneens zeer verscheiden en illustreert de ‘couleur locale’ van de vele leefgemeenschappen in wijken van de stad en de dorpen eromheen. Carnaval, kermissen, volksdans, ambachtelijke bieren en stokerijen, oude liedjes en verhalen, dialecten en volksfeesten, herdenkingsevenementen van belangrijke data in de geschiedenis van de stad ... Het is er altijd geweest en wordt als vanzelfsprekend ervaren. En het wordt overal, in elke dorpsgemeenschap, op een eigen manier ervaren en beleefd. Deze 17

Digitale archiefkaart religieuze archieven vanaf 16 februari 2008 via www.erfgoedcelsint-truiden.be te raadplegen.


18


ervaringen zitten in het collectief geheugen van de mensen opgeslagen en worden van oudere op jongere doorverteld; echter het verlies van deze kennis is reëel door de toenemende vergrijzing bij de erfgoedactoren. 2.4.2. Structurele projecten en evenementen Sint-Truiden neemt een voortrekkersrol in de regio bij de organisatie van specifieke erfgoedevenementen zoals Erfgoeddag en Open Monumentendag. De Erfgoeddag is pas in 2007 voor de eerste keer georganiseerd door de erfgoedcel met een uitgebreid programma, waarin specifieke aandacht voor verschillende doelgroepen. Daarvoor werd deze dag gecoördineerd door de monumentenbeheerder. De Open Monumentendag (OMD) kent in SintTruiden een langere traditie. Sinds de start van OMD wordt er door het plaatselijke Openmonumentencomité een sterk lokaal programma uitgewerkt dat veel belangstellenden trekt. Toerisme Sint-Truiden is een belangrijke en sterke partner bij de ontsluiting van het patrimonium. Tegelijkertijd ontwikkelt ze sterke producten in het kader van de profilering als ‘Sint-Truiden fruitstad’ zoals de bloesemmaandprogrammatie met o.a. fietstochten door het waardevolle Haspengouws natuurlandschap en sinds 2007 ook de ambachtelijke streekproductenmarkt (authentiek en smakelijk erfgoed) in de bedrijfsgebouwen van de abdij. De zevenjaarlijkse Trudofeesten vormen een lange traditie binnen het evenementenprogramma. Ze worden gecoördineerd door de VZW 1300. De traditionele processie-optocht is sinds twee edities vervangen door een meer hedendaagse invulling met tentoonstellingen, producties ... De VZW 1300 coördineert ook andere belangrijke evenementen zoals de ‘herdenking van de provinciale tentoonstelling in Limburg van 1907’ in 2007,... De cultuurdienst van de stad organiseert regelmatige tentoonstellingen op historische locaties. Door de nauwe samenwerking met de Erfgoedcel wordt sinds 2007 de link met het rijke roerend en onroerend patrimonium van Sint-Truiden in deze evenementen sterker benadrukt (bijvoorbeeld ‘van hieraf moet je gaan’, ‘en het woord is beeld geworden’ in 2007 en ‘Begijnen’ (werktitel) in 2008). De historische fotocollectie van de stad (op fotopapier, in digitale bestanden, op glasnegatieven) bevat beelden van straten, pleinen, monumenten, allerlei feesten, landbouw en fruit, mensen, ... van Sint-Truiden en deelgemeenten. Ze wordt via de beeldbankhaspengouw ontsloten. Dit project loopt in nauwe samenwerking met de erfgoedcel Tongeren, de databank erfgoedlimburg.be, de verschillende stadsdiensten én de lokale erfgoedverenigingen. Dit is een ideaal voorbeeld van de combinatie van de kennis bij de lokale erfgoedliefhebber en de expertise bij de ambtenaren.

2.4.3. Stedelijk ondersteuningsbeleid van het lokale culturele en erfgoedveld Het erfgoedbeleid is de laatste jaren in toenemende mate een zaak geworden van het lokale bestuursniveau. De via de verschillende decreten geboden subsidiëringsmogelijkheden zoals het erfgoeddecreet (erfgoedconvenant en erkende musea, allerlei projectsubsidies, ...) en het decreet lokaal cultuurbeleid (cultuurbeleidscoördinator en subsidies) maken dat er binnen het lokale beleid heel wat nieuwe initiatieven mogelijk zijn. Een overzicht van het ondersteuningsbeleid van het lokale erfgoedveld maakt duidelijk dat SintTruiden buiten het convenant om al heel wat financiële en personele inspanningen voor zijn


19


18

erfgoed doet . Dit is een belangrijke vaststelling die verdere ondersteuning verdient. Een tweede vaststelling is dat voor het erfgoedconvenant de aandacht in het lokale erfgoedbeleid vooral naar publiekswerking en ontsluiting van erfgoed via allerlei activiteiten en evenementen ging. Dit gebeurde in samenwerking met de monumentenbeheerder, Toerisme Sint-Truiden, de stedelijke bibliotheek, het cultuurcentrum de Bogaard en het archief. De lokale erfgoedactoren werden hierbij slechts gedeeltelijk betrokken. De drang naar publiekswerking en meer evenementgerichte ontsluiting maakte dat er tot nog toe minder middelen aan basiswerking besteed werden. Door het erfgoedconvenant kan hierin verandering gebracht worden.

OMSCHRIJVING

CULTUUR

PERSONEEL 2007

WERKINGSMIDDELEN 2007 (tenzij anders vermeld)

STADSDIENSTEN - cultuurbeleidscoördinator 50.000,00 EUR 1 VTE - cultuurfunctionaris 2 VTE + 2 HTE

STADSARCHIEF

- stadsarchivaris 1 VTE (sinds 15-8-2007) - administratie 2 HTE

5.000,00 EUR

MONUMENTENZORG

- monumentenbeheerder 1VTE

BIBLIOTHEEK (Trudonensia)

- bibliothecaris (45 uren invoer boeken in catalogus, + 45 uren begeleiding opzoekingen)

35.930,00 EUR (dit bedrag houdt geen rekening met de zware investering in onderhoud gebouwen en restauraties) 1.250,00 EUR

TOERISME (wandelingen en fietstochten rond roerend en onroerend erfgoed, promotie en communicatie, personeel bij evenementen, verkoop van publicaties over erfgoed van de stad, eetbaar erfgoed onder de aandacht brengen (streekproductenmarkt), drukwerk, enz.) ONDERHOUD

- 5 VTE - 3 HTE (4/5) - 1 HTE (3/5) - 1 HTE (1/2)

18

--

LOGISTIEKE en FINANCIELE ONDERSTEUNING (EVT. VIA REGLEMENT) 2007 - Kantoorruimte en faciliteiten in Cultuurcentrum de Bogaard - Reglement voor vernieuwende culturele initiatieven met extra clausule voor projecten in het kader van gemeenschapsvorming: 1,00 EUR/inwoner/jaar (in 2007 = 38.423,00 EUR) Kantoorruimte, kantoormateriaal, onderhoud, ondersteuning door andere stadsdiensten, IT, telefoon, fax … Kantoorruimte, kantoormateriaal, onderhoud, ondersteuning door andere stadsdiensten, IT, telefoon, fax …

Bibliotheekruimte

Ontvangstruimte bezoekers, kantoorruimte, kantoormateriaal, onderhoud, ondersteuning door andere stadsdiensten, IT, telefoon, fax …

- 1.006 000,00 EUR

Zie ook het overzicht in het cultuurbeleidsplan p. 29-31.


20


ONROEREND ERFGOED: HISTORISCHE GEBOUWEN EN SITES

MUSEUM VLAAMSE MINDERBROEDERS (MVM)

- signalisatie: 1.200,00 1 006EUR - openbare uurwerken: 3.500,00 EUR - abdijsite : 9.641,00 EUR MUSEA - onthaalbediende 1 HTE - toezicht suppoost op zondag

SCHATKAMER OLV-KERK KERKFABRIEKEN

- toelage: 3.750,00 EUR - bijdrage in werkingskosten in gewone en buitengewone begroting: 751.568,47 EUR Financiële ondersteuning van werking en onderhoud van het stedelijk museum via begroting toerisme (2008):

STEDELIJK MUSEUM : 3 sites:

1. voormalig hoevemuseum

- toelage: 1.250,00 EUR

- toezicht suppoost

Huisvesting museum, kantoorbenodigdheden, prestaties van derden, promotie en administratieve ondersteuning technische benodigdheden, gas, elektriciteit, water, verzekeringen enz., onderhoud gebouw

13.960, 00 EUR 2. Historisch Centrum Luchtmachtbasis Brustem (feitelijke vereniging)

3.750, 00 EUR (op basis van charter tussen stad en Luchtmachtbasis Beauvechin (1998) - toezicht suppoost

3. Festraetsstudio

19.941,00 EUR VERENIGINGEN

CULTURELE VERENIGINGEN

- Lokalen voor aantal verenigingen tegen vermindere prijs - Huur zalen in CC de Bogaard + technische ondersteuning tegen verminderde prijs - Reglement met verdeelsleutel … Totaal te verdelen bedrag: 19.522,00 EUR Waarvan in 2007 naar erfgoedverenigingen: 2.690,00 EUR

ABDIJ, STAD en REGIO VZW (maakt geen deel uit van cultuurraad) VERENIGING VIA


- Lokaal voor vergaderingen, communicatie en promotie, recepties - 2.479,00 EUR Toelage (2008)

21


JAARLIJKSE VASTE BIJDRAGE - Buurtcomité Begijnhof VZW

- 3.500,00 EUR

- 2.250,00 EUR

- Haspengouwse Tractorvrienden VZW

- 600,00 EUR - Aulenteer ANDERE EDUCATIE (lager onderwijs): - stadsqueeste

- 3.000,00 EUR

- museumspel, MVM: gratis gids voor scholen uit SintTruiden ONDERSTEUNING VAN ERFGOEDEVENEMENTEN

- 1 000,00 EUR

--

- werkingsmiddelen erfgoedcel: 50.000,00 EUR

ONDERSTEUNING VAN ERFGOEDPROJECTEN VIA ANDERE INSTANTIES: Via VZW 13OO (°1991): -zevenjaarlijkse Trudofeesten en vanaf 2007 ook andere belangrijke historische herdenkingen (bv. in 2007 herdenking provinciale tentoonstelling van 1907) FRUITSTREEKMUSEUM BORGLOON TIJDSCHRIFT VAN TOERISTISCHE GIDSENBOND (Maendachboekje)


Recepties, aankondigingen en promotie via o.a. stedelijk informatieblad, ondersteuning door andere stadsdiensten (technische dienst, toerisme, jeugddienst, integratiedienst) … Via stadsdiensten (technisch)

- Trudofeesten (2005): 373.326,00 EUR - Herdenking 1907 (2007): 40.000,00 EUR

- subsidie:1.000,00 EUR Druk in stadsdrukkerij

22


2.5. Regio rond Sint-Truiden Sint-Truiden is op verschillende vlakken een centrumstad voor de regio. Op het vlak van cultureel erfgoed werd er tot op heden slechts sporadisch samengewerkt met omliggende gemeenten. Toch zjn er heel wat interessante aanknopingspunten te vinden die een nauwere samenwerking rechtvaardigen zoals het religieus erfgoed, archeologie, archiefwerking, fruitteelt, actieve erfgoedverenigingen. Deze samenwerking wordt ook gestimuleerd vanuit het Agentschap Cultureel Erfgoed. De erfgoedcel heeft in de loop van 2007 de cultuurbeleidscoördinatoren van Zoutleeuw, Herk-De-Stad, Nieuwerkerken en Landen gecontacteerd om de mogelijkheden voor samenwerking op cultureel erfgoedvlak te bekijken. In 2008 werd de samenwerking in eerste instantie toegespitst op erfgoeddag en de communicatie van de activiteiten. In de nieuwe beleidsperiode wordt er een meer projectmatige samenwerking met de verschillende lokale en regionale erfgoedactoren gestimuleerd. Daarnaast is ook de erfgoedcel Tongeren een zeer belangrijke partner in de ontwikkeling van een adequaat cultureel erfgoedbeleid voor Haspengouw. Om herhaling te vermijden is alle informatie in de stakeholdersanalyse verzameld.


23


3. Stakeholdersanalyse19 3.1. Sint-Truiden 3.1.1. Nieuwe spelers in het erfgoedveld A. Omschrijving nieuwe spelers 20

Kant in Vlaanderen vzw Kant in Vlaanderen is een koepelvereniging die initiatieven in verband met kant en aanverwante technieken coördineert, optimaliseert en stimuleert. Zij groepeert opleidingscentra, lokale verenigingen en individuele belangstellenden rond het thema ‘kant’. Kant in Vlaanderen organiseert tentoonstellingen in binnen- en buitenland, schrijft wedstrijden uit voor jongeren en volwassenen om de kant als creatief ambacht aan te moedigen. De vereniging richt workshops en lezingen in en zij ondersteunt studies en opzoekingen rond kant. De leden worden geïnformeerd via een driemaandelijks tijdschrift ‘Filum’. De vereniging is officieel erkend als vertegenwoordiger voor de kantsector bij de Vlaamse Gemeenschap en treedt in die hoedanigheid op als aanspreekpunt. Zij heeft een personeelslid vast in dienst. Kant in Vlaanderen vzw is in 2008 verhuisd van Diest naar het refugiehuis van Averbode in Sint-Truiden. Dit refugiehuis is in 2008 door de zusters Ursulinen in erfpacht gegeven aan de stad. Van 1906 tot in de jaren vijftig was hier een kantschool onder leiding van de zusters. Door een gebrek aan leerlingen verdween de school en werd er in de gebouwen een kantmuseum ondergebracht dat de speciefieke elementen van de Sint-Truidense kant belicht. Enkele jaren geleden sloot het museum. Deze vzw, die er een nieuw onderdak krijgt, zal onderzoeken of zij het museum nieuw leven kan inblazen. 21

ARON bvba ARON bvba is een archeologische onderneming dat archeologisch onderzoek uitvoert in opdracht van ondernemingen, overheden en erfgoedinstellingen. Op 3 augustus 2007 verhuisde ARON bvba van Tongeren naar Sint-Truiden.

B. Relatie erfgoedcel - nieuwe spelers De twee nieuwe spelers zijn belangrijke en sterke actoren in hun eigen werkveld. De vzw Kant in Vlaanderen kan de kapstok zijn om de bijna verloren gegane traditie van Sint-Truidens kant nieuw leven in te blazen. De erfgoedcel zal met de vzw projectmatig ontsluitingsgericht samenwerken, en dit in samenspraak met andere stedelijke actoren met expertise in textiel zoals de schatkamer OLV-kerk, het Museum Vlaamse Midnerbroeders, de Haspengouwse Academie voor Beeldende Kunsten. Op deze manier worden mogelijkheden gecreëerd om het kanterfgoed (in relatie met ander (liturgisch) textiel) op een professionele manier onder de aandacht te brengen. ARON was het eerste zelfstandig archeologisch bedrijfje in Vlaanderen en heeft ondertussen heel wat projecten op zijn actief. In samenwerking met de monumentenbeheerder, de werkgroep archeologie en de erfgoedcel (1 coördinator is archeoloog) en de cultuurbeleidscoördinator (=archeoloog) zal het stedelijk archeologisch beleid gestimuleerd worden.

19

De swot-analyse van de verschillende stakeholders is opgenomen in bijlage 3, p. 72-78. www.kantinvlaanderen.be 21 www.aron-online.be 20


24


3.1.2. Stadsdiensten A. Omschrijving stadsdiensten Cultuurbeleidscoördinator De cultuurbeleidcoördinator is sinds 2002 verantwoordelijk voor het algemeen cultuurbeleid van de stad Sint-Truiden, dat tot stand komt in overleg met alle cultuurpartners. Voor het cultuurbeleidsplan 2008-2013 werd er nauw samengewerkt. De cultuurbeleidscoördinator is in de eerste plaats een netwerkvormer: hij stimuleert overleg, zet samenwerkingsverbanden op en bevordert de interne en externe cultuurcommunicatie. De cultuurbeleidscoördinator is een aanspreekpunt voor de cultuurraad en socio-culturele verenigingen, ook inzake subsidiëring. Hij verzorgt de algemene coördinatie bij tal van stedelijke culturele evenementen; bv 750 jaar begijnhof. Cel Monumentenzorg De stad Sint-Truiden is de zevende monumentenstad van Vlaanderen en de eerste in Limburg, de stad vindt het dan ook belangrijk om een monumentenbeheerder in dienst te hebben. Zijn taken bestaan uit enerzijds het behoud en beheer van de monumenten en anderzijds het ontsluiten van de monumenten. Zo neemt Sint-Truiden al jaren deel aan Open Monumentendag met een sterk programma. De cel monumentenzorg is samen met de erfgoedcel in de abtsvleugel van de abdij gehuisvest. Archief Sint-Truiden Het stadsarchief heeft als bij wet vastgelegde taak de bewaring van archiefbestanden en documenten van de stedelijke diensten van Sint-Truiden en de vroegere deelgemeenten, die ongeacht hun datum, vorm of drager, naar hun aard bestemd zijn om te berusten onder het stadsbestuur van Sint-Truiden; documenten die ze heeft ontvangen of opgemaakt uit hoofde van haar activiteiten of de vervulling van haar taken. Uit de bewaarde charters en oorkonden kan men vanaf de 11de eeuw volgen hoe langzaam een stedelijke autonomie vorm krijgt. Het is echter pas vanaf 1417 dat we van deze stedelijke administratie ook het werkelijk functioneren kunnen volgen in de maandagboeken, het keurboek, ordonnantiënboek, statutenboek van het hoge gerecht en poorterschapsboeken. Vanaf 1452 zijn ook de rekeningen bewaard gebleven. Eens van start lopen onze archieven vrijwel ononderbroken door tot op vandaag. Als voorlopers op de registers burgerlijke stand en bevolkingsregisters, ingesteld door het Franse regime, worden de parohieregisters van de stad Sint-Truiden bewaard. Naar aanleiding van de fusies van 1977 zijn ook de archieven van Aalst, Brustem, Ordingen, Fusie Brustem, Duras, Gorsem, Runkelen, Wilderen, Fusie Duras, Engelmanshoven, Gelinden, Groot-Gelmen, Fusie Gelmen, Halmaal, Kerkom, Velm en Zepperen beschikbaar op het stadsarchief. Naast de archieven van de stedelijke administratie berusten op het stadsarchief nog verschillende andere collecties. - archief van de schepenbank en archief van het hoge gerecht (beide tot Franse revolutie) - archief van het bureel van weldadigheid - archief van de burgerlijke godshuizen - archief van het begijnhof - archief en bibliotheek van het klein seminarie - verzameling kaarten en plannen - archief Achille Thijs met collectie glasnegatieven - collectie "Utile Dulce" - verzameling oude kranten: Gazette van Sint-Truiden, De Tram - bibliotheek "fonds Govaerts" - documentatie collectie stadsarchief Sint-Truiden


25


De toekomstige investeringen in de infrastuctuur en werking van het archief zijn een belangrijke stap in de structurele implementatie van een gericht cultureel erfgoedbeleid (aandachtspunt agentschap Kunsten en Erfgoed). Toerisme Sint-Truiden Toerisme Sint-Truiden is opgericht vlak na de tweede wereldoorlog. Ondertussen is deze dienst geëvolueerd tot een dienst die zich bezig houdt met productontwikkeling in de vrijetijdsector. Hierbij werkt hij samen met de andere diensten zoals de cel monumentenzorg, de erfgoedcel, de milieucel, de dienst ruimtelijke ordening, enz. De dienst heeft al verschillende kwaliteitsvolle producten (wandelingen, fietstochten, uitgewerkt waarin erfgoed prominent aanwezig is. Hiernaast zet Toerisme Sint-Truiden zwaar in op de promotie van de stad. Daarbij profileert hij de stad als een monumenten, fruit- en handelsstad in Hspengouw. Bovendien is hij het gezicht van de stad voor de bezoekers van Sint-Truiden. De dienst voert een actief promotiebeleid voor alle Truiense musea (verspreiden toeristische folders, info in toeristische gids, enz.).Voor Truienaars is ze een aanspreekpunt voor informatie over de evenementen en activiteiten van de stad. Cultuurcentrum de Bogaard Het programma van de Bogaard focust zich op klassieke muziek, theater en hedendaagse kunst. Het biedt een logistieke ondersteuning voor theater en muziek dat op verschillende locaties kan gebracht worden. In het tentoonstellingsbeleid heeft ze een actieve eigen werking. Hierbij ligt de nadruk op hedendaagse kunst en vormgeving. De tentoonstelling ‘en het woord is beeld geworden’ was een geslaagde kruisbestuiving tussen hedendaagse kunst en erfgoed. Voor de viering van 750 jaar begijnhof werd een gelijkaardig concept door een curator ontwikkeld. Stedelijke openbare bibliotheek de Leidraad De openbare bibliotheek beheert de Trudonensia, een verzameling van 2.490 uitgaven over Sint-Truiden, door Truienaren geschreven of hier uitgegeven. Daarnaast beheert ze een gedeelte van het Fonds Achille Thijs, een fotograaf-journalist en auteur van vulgariserende lokale geschiedenis. De bibliotheek wil na de reorganisatie van het stedelijk archief graag de erfgoedverzamelingen daar overdragen zodat alle historische documenten m.b.t. Sint-Truiden op één plaats toegankelijk zijn en in de beste omstandigheden kunnen bewaard worden. Lokale integratiedienst De integratiedienst werd in november 2003 opgericht en is erkend sinds 1 mei 2004. De dienst staat voor een open samenleving waaraan etnisch-culturele minderheden als volwaardig burger kunnen participeren. De integratiedienst organiseert of faciliteert acties, activiteiten en projecten die het samenleven in diversteit bevorderen. De dienst ijvert voor een inclusief minderhedenbeleid dat wordt vormgegeven door zoveel mogelijk partners, zowel stads- en OCMW-diensten als externe partners. De integratiedienst stimuleert etnisch-culturele gemeenschappen tot openheid en participatie aan de lokale samenleving en vraagt de ontvangende samenleving een gastvrije en respectvolle opstelling naar elke medeburger met een andere culturele of religieuze achtergrond. Dit alles binnen het wettelijk kader van rechten en plichten die van toepassing zijn op elke burger.


26


B. Relatie erfgoedcel - andere stadsdiensten De erfgoedcel was in 2006 nieuw binnen de administratieve diensten van de stad en moest in de beginfase de nodige tijd steken in kennismaking met de andere stadsdiensten en de werking van de stedelijke administratie en in infoverstrekking over de werking van de erfgoedcel versus cel monumentenzorg. De erfgoedcel is erin geslaagd op korte tijd een positieve klank en een frisse wind door het erfgoedbeleid te laten waaien. De dynamische (samen)werking met de andere diensten zorgt voor vernieuwende, originele en laagdrempelige projecten zoals de herdenking van de provinciale tentoonstelling van 1907, de tentoonstelling ‘en het woord is beeld geworden, 750 jaar Begijnhof, Erfgoeddag, de begeleidende werkbundel voor de juffen en meesters bij het geschiedneisboekje ‘over twee torens en een halve’, het project In-fusion, de nieuwe opstelling in het voormalig hoevemuseum ‘Appels met zwembandjes’ .... De goede verstandhouding en de positieve samenwerking met de verschillende stadsdiensten zorgen voor een efficiënte samenwerking. De overlegstructuur van de ronde tafel (sinds september 2007) is er mee op aandringen van de erfgoedcel gekomen.

3.1.3. Musea A. Omschrijving musea In Sint-Truiden zijn er vijf musea waarvan er drie stedelijk zijn en twee in private handen. De stedelijke musea vallen onder het beheer van Toerisme Sint-Truiden en hebben geen betaald personeel. De vijf musea krijgen van de stad elk verschillende logistieke ondersteuning (cf. ondersteuningsbeleid van de stad). Stedelijk Museum - voormalig Hoevemuseum Het stedelijk museum kreeg onder impuls van de erfgoedcel, de vrijwillige beheerder en Toerisme Sint-Truiden en in samenwerking met het Centrum Agrarische Geschiedenis vzw een grondige face-lift. Op de benedenverdieping is er nu de Haspengouwse streekproductenmarkt en de tijdelijke tentoonstelling ‘Appels met zwembandjes’ die de bezoeker gidst door de wetenschap en innovaties in de fruitsector. De vrijwillige beheerder heeft eind 2007 een punt gezet achter zijn engagement voor het museum. De toekomstige invulling is nog een vraagteken. Het museum en de streekproductenmarkt worden door vrijwilligers van Toerisme Sint-Truiden in het weekend open gehouden. Stedelijk Museum - Historisch Centrum Luchtmachtbasis Brustem Tal van (oud-)militairen hebben in de loop der jaren duizenden voorwerpen, foto's en boeken verzameld over het lokale militaire verleden van de luchtmachtbasis van Brustem. Zij stellen dit sinds 1996 tentoon in de kelders van de abtsvleugel van de abdij. Dit museum wordt beheerd door een groep vrijwilligers, oud-militairen en krijgt logistieke steun van de stad. De stad Sint-Truiden is een militairvriendelijke stad. Zo is de stad, een actieve partner in het Comité voor Burgerlijke Militaire samenwerking (BMS). Dit comité is uniek in België. Bovendien bevindt er zich op de Campus Saffraanberg een militaire school met 1200 leerlingen.


27


Stedelijk Museum - Festraetsuurwerk Kamiel Festraets werkte van 1937 tot 1942 aan het reusachtig astronomisch uurwerk in zijn atelier op het begijnhof. Deze oudste toeristische attractie van Limburg is ondergebracht in een speciaal daarvoor gebouwd atelier en wordt druk bezocht tijdens het toeristisch seizoen. Vrijwilligers en personeel van Toerisme Sint-Truiden verzekeren de permanentie tijdens de openingsuren. 22

Museum Vlaamse Minderbroeders de Sint-Truiden is sinds de 13 eeuw gaststad voor de minderbroeders en heeft daardoor met hen een nauwe band ontwikkeld. Het Museum Vlaamse Minderbroeders bekleedt een unieke plaats in het museale landschap in Vlaanderen. Het is tevens een enorme troef voor Sint-Truiden, als kwalitatief hoogstaand museum en als expertise-centrum voor religieus erfgoed. Het museum beheert het religieuze erfgoed van de Vlaamse minderbroedersorde. De minderbroeders vormen naast de broeders van Liefde (dr. Guislainmuseum) de enige orde in Vlaanderen die een eigen museum heeft waar hun verhaal aan de hand van roerend erfgoed wordt verteld. Via een laagdrempelige presentatie en een sterk educatief aanbod voor het lager onderwijs is het museum voor jong en oud toegankelijk. Het museum wordt vooral bezocht door scholen, 23 binnen- en buitenlandse individuele bezoekers en groepen en wordt hoog gewaardeerd . In het museum is een goed uitgerust depot met een geklimatiseerde ruimte voor houten beelden en schilderijen. Hierin is wel enkel plaats voorbehouden voor het Franciscaans erfgoed. De inventaris is volledig geautomatiseerd in Adlib Museum Standaard en wordt als een van de eerste niet-provinciale collecties in erfgoedlimburg.be opgenomen omwille van de kwaliteit van de inventaris. Het museum heeft een regionale erkenning. De museumstaf bestaat uit een conservator, een wetenschappelijk medewerker, een registrator (halftijds) en een onthaalbediende (door de stad ter beschikking gesteld) en tijdelijke medewerker voor een project rond mondelinge geschiedenis. Het museum werkt samen met andere instellingen via monastiek netwerk waaraan het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur, het dr. Guislainmuseum (Gent), Abdijmuseum ten Duinen 1138 (Koksijde) en Museum Jacob van Horne (Weert, NL) deelnemen. Het provinciaal archief van de Minderbroeders, dat zich in het klooster bevindt en verbonden is met het museum, wordt momenteel geïnventariseerd door het KADOC. De reële bedreiging dat dit zeer waardevolle archief uit Sint-Truiden zou verdwijnen, zou een groot verlies voor de wetenschappelijke en museale werking van het Museum Vlaamse Minderbroeders zijn maar ook voor Sint-Truiden. Schatkamer van de OLV-kerk In de kelder van de OLV-kerk is de schatkamer ingericht. Hier wordt een gedeelte van het religieus erfgoed van de abdij, van het begijnhof en de eigen collectie van de kerkfabriek zoals kostbare reliekhouders, liturgisch vaatwerk, antieke religieuze gewaden tentoongesteld. De schatkamer heeft eveneens een goede en uitgebreide depotwerking. Zij bezit bijvoorbeeld een uitzonderlijke collectie religieus textiel (van de zevende eeuw tot nu) die in uitstekende omstandigheden bewaard wordt (voorbeeldfunctie volgens Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium). Het museum wordt beheerd door de kerkfabriek en opengehouden door vrijwilligers. De kerkfabriek voert een actief behouden beheerbeleid (bv. restauratie van 350 charters met publieksontsluiting als doel, wetenschappelijk onderzoek van textiel, ) dat alle steun vanuit het beleid verdient.

22 23

www.museum-minderbroeders.be Publieksonderzoek in 2006; zie ook beleidsplan Museum Vlaamse Minderbroeders


28


B. Relatie erfgoedcel - musea Net zoals bij de verenigingen heeft de erfgoedcel zich in haar eerste werkingsjaar uitgebreid voorgesteld aan de museummedewerkers. De stedelijke musea vallen onder de bevoegdheid van Toerisme Sint-Truiden (met enthoussiasme maar enkel ondersteuning en geen inhoudelijke expertise), ze hebben geen professionele museumstaf, weinig werkingsmiddelen en een eerder statische opstelling. Samen met Toerisme Sint-Truiden en de vrijwillige conservator van het stedelijk museum (Hoevemuseum) en met het Centrum Agrarische Geschiedenis werd succesvol samengewerkt voor de registratie van de inventaris in Adlib en een nieuwe opstelling rond fruit vroeger en nu. Ook werd een belangrijke visienota geschreven over de nood aan specialisatie naar fruitteelt in de collectie. Deze nota wees ook op de nood aan professionele museumwerking van de stedelijke musea. De nota werd op beleidsniveau besproken (aandachtspunt agentschap Kunsten en Erfgoed). Goede informele contacten zijn gelegd met de vrijwillige conservator van het Historische Centrum Luchtmachtbasis Brustem. Tijdens Erfgoeddag 2008 werd er nauw samengewerkt. Voor het Museum Vlaamse Minderbroeders heeft de erfgoedcel tot nog toe vooral een ondersteunende functie gehad, hen betrokken bij structureel maandelijks ronde tafeloverleg van de stad, ondersteuning bij communicatie van o.a. tentoonstellingen, logistieke ondersteuning, erfgoeddag, enz. . Het museum neemt in de uitbouw van SintTruiden als religieuze erfgoedgemeente een vooraanstaande plaats in omwille van zijn expertise en professionele werking.

3.1.4. Erfgoedverenigingen In Sint-Truiden zijn er een vijftiental verenigingen actief rond het erfgoed van de stad. Zij worden ook voorgesteld op de website van de erfgoedcel: www.erfgoedcelsinttruiden.be. A. Omschrijving erfgoedverenigingen Geschied-en Oudheidkundige Kring Sint-Truiden (GOKST) De GOKST houdt maandelijks een lezing over geschied- en oudheidkundige onderwerpen m.b.t. Sint-Truiden en omstreken voor een eerder bescheiden publiek. De kring werd gesticht in 1947 en heeft ondertussen vijf lijvige delen van de wetenschappelijke publicatie Historische bijdrage over Sint-Truiden en omgeving op zijn actief. In samenwerking met de Gidsenbond van de stad brengen zij ook het tijdschrift ’t Maendachboekje uit. Werkgroep archeologie Is een onderdeel van de Geschied-en Oudheidkundige Kring en richt haar aandacht op het archeologisch erfgoed van Sint-Truiden en onmiddellijke omgeving. Zij fungeert als (in Sint-Truiden enige) contacten meldpunt voor geïnteresseerden in archeologie. De werkgroep focust op: het sensibiliseren van publieke opinie en overheden, het steunen van kleinschalige projecten en publicaties, het inrichten van een archeologisch depot. Dankzij de komst van ARON in Sint-Truiden wil de werkgroep actiever optreden en de vorming van een intergemeentelijke archeologische dienst steunen. Heemkundige Kring Groot Sint-Truiden (HKGST) De Heemkundige Kring Groot Sint-Truiden organiseert op regelmatige basis diverse


29


activiteiten over het lokale erfgoed zoals lezingen, herdenkingen, fototentoonstellingen enz. die in de actieve werkgroep worden voorbereid en die veel volk trekken. In de reeks ‘wè ’t vrugger was’, belicht de Kring, voornamelijk via beeldmateriaal, het verleden en de evolutie van een aantal Sint-Truidense wijken en parochies. De HKGST geeft driemaal per jaar het tijdschrift ‘De Bink’ uit en heeft zijn eigen heemkundige collectie, bestaande uit lokaal industrieel erfgoed, oude volkse religieuze en huishoudelijke voorwerpen enz. Met Erfgoeddag en Open Monumentendag proberen ze volgens het thema enthousiast mee te werken. Heemkring Sint-Truiden Zuid-Oost Deze nog jonge kring werkt voornamelijk rond het erfgoed van een aantal in dezelfde regio geconcentreerde deelgemeenten van Sint-Truiden, zoals Groot-Gelmen en Engelmanshoven. De kring heeft al een aantal fototentoonstellingen en lezingen over het erfgoed van deze deelgemeenten gerealiseerd. Ze was o.a. één van de voortrekkers in de activiteiten rond de 100-jarige kerk van Engelmanshoven. 24

Haspengouwse Tractorvrienden VZW De Haspengouwse Tractorvrienden willen, in de meest brede wijze, liefhebbers van oude landbouwtractoren en landbouwmachines verenigen en het agrarisch erfgoed in stand houden. Zij beheren een eigen collectie agrarisch erfgoed en hebben een deel van de collectie van het voormalige hoevemuseum in bruikleen. Ze organiseren jaarlijks een landbouwhappening waar dit agrarische erfgoed wordt gedemonstreerd en nemen ook met veel enthousiasme deel aan Erfgoeddag en Open Monumentendag. 25

Davidsfonds Sint-Truiden Deze Sint-Truidense tak van het Davidsfonds werkt lokaal mee aan de nationaal georganiseerde Davidsfonds-evenementen zoals de ‘Nacht van de Geschiedenis’, ‘Universiteit Vrije Tijd’ enz. Het fonds heeft ook specifiek oog voor cultuur en erfgoed in het algemeen en specifiek dat van de stad Sint-Truiden en organiseert hieromtrent regelmatig activiteiten zoals aperitiefgesprekken, diavoorstellingen, wandelingen, stads- en museabezoeken enz. Recent heeft ze samengewerkt rond de herdenking van de slag bij Brustem en de tentoonstelling ‘Passie voor het ongrijpbare’ in het Museum Vlaamse Minderbroeders. 26

Davidsfonds Brustem-Ordingen-Aalst In de kerkdorpen Brustem, Ordingen en Aalst is een aparte Davidsfonds-afdeling actief, waarvan de werking zich voornamelijk toespitst op het erfgoed van deze deelgemeenten. Zo hebben zij in 2007 o.a. de herdenking rond de slag bij Brustem in gang gezet en andere partners en geïnteresseerden rond de tafel gebracht (erfgoedgemeenschap Brustem). Het Davidsfonds Brustem-Ordingen-Aalst organiseert verder ook stadsbezoeken, tentoonstellingen, lezingen, wandelingen … 27

Remacluskring Zepperen De Remacluskring werd opgericht in 1984 door een aantal inwoners van de deelgemeente Zepperen met als doel de identiteit van dit dorp te behouden door zoveel mogelijk sporen van het lokale leven te verzamelen en vast te leggen voor latere generaties. Dit resulteerde in een aantal wetenschappelijke publicaties in eigen beheer. Momenteel focust de Remacluskring haar werking op het schrijven van een dialectwoordenboek ‘de Zeppersen diksjoneir’.

24

http://users.telenet.be/H.T.V. www.sint-truiden.davidsfonds.be 26 www.brustem.davidsfonds.be 27 www.zepperen.be 25


30


28

Volkskunstgroep Pierlala Volkskunstgroep Pierlala wil de traditionele volkskunst bewaren en naar buiten brengen via opvoeringen van volksdans, volksmuziek, vendelzwaaien enz. Zij biedt verder ook vrijetijdsbesteding in de vorm van uitstappen, fietstochten, het aanleren van volksdansen voor verschillende leeftijdsgroepen, … Deze vereniging heeft een indrukwekkend archief volksdansen en volksmuziek dat nog niet geïnventariseerd is. VZW De Vrienden van het Begijnhof van Sint-Truiden Deze vzw is sinds 1934 actief en beheert met kennis van zaken het roerend erfgoed dat uit de begijnhofkerk afkomstig is, samen met schenkingen zoals bv. het Fonds Govaerts. Dit roerend erfgoed omvat o.a. een uitzonderlijke collectie textiel, beelden, schilderijen en religieus vaatwerk. De vzw heeft hiervoor een depotwerking opgezet. De vzw zet zich eveneens in voor het behoud en de toekomst van de begijnhofsite en -kerk. In 2008 is ze drijvende kracht achter de herdenking van 750 jaar begijnhof te Sint-Truiden. Gidsenbond De Truiense Gidsenbond verenigt de toeristische gidsen van de stad en vierde in 2007 zijn 40-jarig bestaan. De Gidsenbond publiceert samen met de Geschied- en Oudheidkundige Kring het ‘Maendachboekje’. Deze brochure besteedt voornamelijk aandacht aan het culturele erfgoed van de stad en regio en biedt interessante lectuur voor zowel de erfgoedliefhebber als de stadsgidsen zelf die, als ‘toeristisch ambassadeur’, o.a. het rijke erfgoed van Sint-Truiden aan de man brengen. Geschied- en Heemkundige kring Kortenbos De kring vierde in 2007 haar 20 jarig bestaan. De werking concentreert zich op Kortenbos vroeger en nu in vijf actieve werkgroepen rond geschiedenis, monumenten, kapellen, de beiaard (en orgel) en leefbaarheid in Kortenbos. De kring heeft vier lijvige publicaties op haar actief rond deze thema’s en geeft een driemaandelijkse nieuwsbrief uit. De toekomstige werking gaat zich vooral op immaterieel erfgoed toespitsen. Vzw Abdij, Stad en Regio Abdij, stad en regio wil een globale visie ontwikkelen voor de inrichting, de ontsluiting en de werking van de Trudo-abdijsite door middel van: adviesverlening naar overheid toe, een overlegplatform voor alle ‘bewoners’ van de site, het stimuleren en coördineren van initiatieven zoals Open Abdijdagen, de restauratie van de grafsteen van Reinier van Rijkel en een fotoboek over de abdij, het inrichten van manifestaties zoals een architectuurwedstrijd, promotie m.b.t. de academiezaal, hoorzittingen en de opname van CD's. ‘t Neigemenneke Deze eerder kleine vereniging specialiseert zich in het Truiense Dialect. Zij bracht in 1998 een Truiens dialectwoordenboek op de markt dat momenteel gereviseerd wordt. In 2007, ter gelegenheid van de herdenking van ‘d’ expoziese van 1907’ gaven zij in samenwerking met de erfgoedcel dialectlessen aan de derde graad van het lager onderwijs. Vzw 1300 Deze vzw werd opgericht in 1993 naar aanleiding van het 1300-jarig bestaan van Sint-Truiden. Haar initiële doel was de diverse feestelijkheden in het kader van Sint-Truiden 1300 jaar en van de zevenjaarlijkse Trudofeesten te coördineren en te organiseren. Ondertussen wordt werking van de vzw 1300 uitgebreid naar tal van initiatieven in het kader van herdenkingen en

28

www.pierlala.be


31


festiviteiten van historische gebeurtenissen zoals de herdenking van de provinciale tentoonstelling van Limburg (1907) in 2007. Trudogezellen Deze Sint-Truidense groep werd gevormd rond het reliekschrijn van de heilige Trudo, stichter van de abdij en de stad Sint-Truiden. De Trudogezellen spelen een actieve rol in o.a. de Genovevaprocessie van Zepperen en de jaarlijkse herdenkingsviering van de H. Trudo op 23 november. Burchtwacht Brustem De Burchtwacht leidt momenteel een rustig bestaan. Ze houdt zich bezig met de burchtruïne van Brustem. Naar aanleiding van de herdenking rond de slag bij Brustem zijn samenwerkingsverbanden mogelijk. VTB-VAB socio-cultuur Sint-Truiden VTB cultuur Sint-Truiden biedt de mensen al 50 jaar een gevarieerd programma van culturele activiteiten aan. Hierbij is er ook aandacht voor het cultureel erfgoed door de organisatie van themafietstochten en –wandelingen, een publicatie over de Kelten in Haspengouw,.... Activiteiten worden regelmatig samen met andere verenigingen zoals het Davidsfonds SintTruiden of de Gidsenbond georganiseerd.

B. Relatie erfgoedcel- erfgoedverenigingen De erfgoedcel heeft in haar eerste werkingsjaar sterk geïnvesteerd in de persoonlijke kennismaking met het erfgoedveld. In het begin was de houding van de verenigingen eerder afwachtend. Ondertussen weten de verenigingen de erfgoedcel binnen de stadsdiensten goed te vinden. Bij vragen of problemen van logistieke of inhoudelijke aard wordt informeel via mail en telefoon bij de erfgoedcel aangeklopt. De erfgoedcel sluist ook vragen en aankondigingen van activiteiten door van bovenlokale partners naar de lokale verenigingen en probeert dit ook op te volgen. Met verschillende verenigingen zoals de Geschied- en Heemkundige Kringen, de Haspengouwse Tractorvrienden, de Vrienden van het Begijnhof, is er rond concrete projecten reeds samengewerkt (stedelijk museum-hoevemuseum, herdenking 1907, dialectles, Erfgoeddag, 750 jaar begijnhof..) (zie ook actieplannen en jaarverslagen). Het erfgoedbeleid probeert ook steeds bij activiteiten de betrokkenheid van de lokale verenigingen actief te stimuleren. De samenwerking is tot nog toe steeds goed verlopen. De vraag naar samenwerking zowel met de erfgoedcel als met andere verenigingen gebeurt steeds meer van onderuit. In 2008 werd er ingezet om de communicatie in het erfgoedveld te verbeteren en hierin zullen de erfgoedverenigingen bevoorrechte partners zijn. Er zijn acties ondernomen om het grote publiek te laten kennismaken met de erfgoedverenigingen en de rest van het veld (bv. de erfgoedkaravaan tijdens Erfgoeddag 2008). Tegelijkertijd heeft de erfgoedcel de opgebouwde expertise rond kerkelijk archiefbeheer (studiedag 16 februari 2008) in samenwerking met Heemkunde Vlaanderen ‘vertaald’ naar algemeen archiefbeheer waardoor de informatie ook voor verenigingen zeer waardevol en bruikbaar is (cursusreeks op 17, 20 en 25 maart 2008).


32


3.1.5. Kerkfabrieken A. Omschrijving kerkfabrieken De kerkfabrieken zijn belast met de zorg voor de materiële voorwaarden die de uitoefening van de eredienst en het behoud van de waardigheid ervan mogelijk maken. De werking van de kerkfabrieken draait volledig op de inzet van vrijwilligers. De kerkfabrieken van Sint-Truiden beheren een rijk roerend en onroerend patrimonium en veel aandacht gaat dan ook naar goed behoud en beheer van dit patrimonium. B. Relatie erfgoedcel - kerkfabrieken Omdat het kerkelijk patrimonium in een religieuze erfgoedgemeente als Sint-Truiden erg belangrijk is en omdat de erfgoedcel haar eigen expertise inzake inventarisatie van religieus erfgoed optimaal wil inzetten, wil de stad de banden met de kerkfabrieken blijvend versterken. Dit gebeurt reeds door het jaarlijkse kerkfabriekenoverleg en sinds kort ook door concrete projecten. In dat overleg heeft de erfgoedcel zich in begin 2007 voorgesteld en het project kerkarchief Aalst toegelicht. Kerk- en parochiearchieven worden zeer verspreid bewaard en niet altijd in optimale omstandigheden. Het project kerkachief Aalst, uitgevoerd door archiefconsulent Patrick Van den Nieuwenhof en onder coördinatie van de erfgoedcel, werd als pilootproject opgestart om een sensibilisering en 29 bewustwording op gang te brengen rond religieuze archiefwerking in Sint-Truiden en dit project was meer dan geslaagd. Op Erfgoeddag 2007 was er een speciale rondleiding voor alle kerkfabriekleden om het uiteindelijke resultaat van het project kerkachief Aalst toe te lichten. Op 16 februari 2008 was er een speciale studiedag rond religieus archiefbeheer i.s.m. FoKAV en het Rijksarchief Hasselt. Op stedelijk niveau werd de samenwerking tussen de erfgoedcel, het stadsarchief en de dekenij (als bewaarplaats van heel wat verschillende kerkarchieven en van een unieke collectie middeleeuwse charters), zowel op vlak van expertise-uitwisseling rond depotwerking als rond publieksvriendelijke ontsluitingsacties bevorderd. Het onderzoek naar en de ontsluiting van de uitzonderlijke collectie charters vanaf 2008 is hiervan een mooi voorbeeld. De invoermodule voor kerkfabrieken van de databank erfgoedlimburg.be is een ideaal hulpmiddel bij de inventarisatie van roerend kerkelijk patrimonium. En tegelijkertijd bevordert het de eenvormigheid van inventarisatie. De erfgoedcel heeft in 2008 twee kerkfabrieken ondersteund bij het gebruik ervan. Daarnaast heeft ze twee bestaande inventarissen door een kunsthistoricus laten controleren. Deze activiteiten worden gecontinueerd vanaf 2009.

3.1.6. Erfgoedgemeenschappen A. Omschrijving erfgoedgemeenschap Onder erfgoedgemeenschap verstaan we in Sint-Truiden, een groep van mensen die spontaan samenkomen om rond erfgoed te werken. Deze mensen kunnen lid zijn van een vereniging maar zijn evengoed individueel geïnteresseerden die aangesproken worden door het onderwerp. Een erfgoedgemeenschap ontstaat vaak bij het herdenken van bijzondere gelegenheden zoals rond de Genovevaprocessie of de herdenking van het honderdjarig bestaan van de kerk van Engelmanshoven of rond de herdenking van de slag bij Brustem.

29

Het project kerkarchief Aalst bestond uit drie delen: de inventarisatie van het kerkarchief in een databank, de (digitale) uitwerking van de religieuze archiefkaart Sint-Truiden en de vulgariserende publicatie van het kerkarchief in de erfgoedreeks.


33


B. Relatie erfgoedgemeenschappen - erfgoedcel De erfgoedcel heeft de spontaan opgerichte erfgoedgemeenschappen in hun initiatieven steeds gesteund en begeleid. Op deze manier konden veel verschillende mensen warm gemaakt worden voor hun lokale erfgoed. Vooral op communicatievlak werd de nodige ondersteuning geboden door samen met hen een communicatieplan op te stellen en de nodige hulp te bieden bij de uitwerking ervan (bv.Genoveva-processie op TV-Limburg).

3.1.7. Publiek algemeen A. Omschrijving publiek Onder publiek worden de erfgoedgeïnteresseerden verstaan die via gerichte acties als participant of toeschouwer bij erfgoedevenementen en –projecten worden betrokken en die niet in een erfgoedvereniging betrokken zijn. Hierin zijn een aantal grote groepen te onderscheiden: de individuele inwoners van stad en regio, de buurtbewoners (bijvoorbeeld de stationsbuurt bij het project 1907; de begijnhofbewoners en directe buurt (rusthuis Meiland, buurt/parochie Schurhoven) bij project 750 jaar begijnhof), de gezinnen, kinderen en jongeren, bewoners van zorginstellingen, etnisch-culturele bevolkingsgroepen, de toeristen. B. Relatie erfgoedcel - publiek In het lokale culturele en erfgoedbeleid gaat er prioritair aandacht naar het publiek door het op een toegankelijke manier met het woord ‘erfgoed’ en met zijn verschillende betekenissen vertrouwd te maken. De erfgoedcel wil het publiek bij al haar activiteiten betrekken en het op deze manier blijvend sensibiliseren voor erfgoed en de goede zorg ervoor. • Het moet duidelijk zijn dat erfgoed meer is dan de ‘grote geschiedenisverhalen’ van de stad. Het maakt ook deel uit van de eigen levenssfeer. Door dit gegeven in de kijker te zetten met een aantal gerichte acties naar inwoners en buurtbewoners (bv. actie met voetballers van STVV, erfgoedstraat in Aalst, waardeschattingen van persoonlijk erfgoed, het begijnhof naar het rusthuis in de onmiddellijke buurt brengen,... ) heeft de erfgoedcel een publiek bereikt dat doorgaans niet deelneemt aan erfgoedactiviteiten. De erfgoed die-hards (zowel binnen als buiten verenigingen) hebben de weg naar de erfgoedcel en haar activititeiten wel duidelijk gevonden. Zij worden op hun beurt ook systematisch op de hoogte gebracht via erfgoednieuwsbrieven van de erfgoedcel. • De kinderen en jongeren werden in de voorbije convenantperiode vooral via de scholen ‘gerecruteerd’. Het project expo ’58 was hiervan het beste voorbeeld met de mooie resultaten (6 -jaars middelbaar onderwijs: vorming in interviewtechnieken en praktijkwerk). Voor gelijkaardige projecten in 2008 (bv. oudstrijders) zal op dezelfde manier gewerkt worden. Tijdens erfgoeddag 2007 werd een theaterworkshop georganiseerd met Vlaamse en jongeren met een etnischde de culturele achtergrond (i.s.m. lokale integratiedienst). De 5 - en 6 jaars van de lagere school zullen vanaf 2008 het project ‘over twee torens en een halve‘ in 30 klasverband doen . De erfgoedcel heeft hiervoor een werkmap ontwikkeld en dit 30

Het project ‘Over twee torens en een halve’ is een initiatief van de stad Sint-Truiden en de serviceclubs van Sint-Truiden. Het is een integraal onderwijspakket bestaande uit het geschiedenisboekje voor 10-12 jarigen, een leerwandeling door de stad, een werkbundel met leerkrachtenmap en invulfiches voor de leerlingen. De werkbundel is door de Erfgoedcel Sint-Truiden gecoördineerd.


34


in succesvol overleg (zowel inhoud als vormgeving) met een proefklas gecoördineerd. • In 2008 heeft de erfgoedcel concreet samengewerkt met zorginstellingen in het kader van de tentoonstelling ‘Passie voor het ongrijpbare’ in het Museum Vlaamse Minderbroeders (vzw Wiric), het project In-Fusion (regionaal ziekenhuis Sint-Trudo) en 750 jaar Begijnhof (rusthuizen en vzw Wiric). De evaluatie van deze samenwerking kan in dit beleidsplan nog niet worden opgenomen. De zorgsector is vragende partij om meer betrokken te worden bij erfgoedprojecten en het beleid wil hier graag op ingaan, ook omwille van de uitdrukkelijke aanwezigheid van de zorgsector in Sint-Truiden. • Zoals reeds eerder aangehaald, participeren in Sint-Truiden de inwoners met een cultureel diverse achtergrond weinig of niet aan het cultureel aanbod en dus ook niet aan erfgoedactiviteiten. Ze zijn moeilijk te bereiken, zeker als ze (nog) niet verenigd zijn, omdat ze druk bezig zijn met hun dagdagelijkse beslommeringen (integratie, taal, werk,..). Hier is in eerste instantie een taak voor de lokale integratiedienst weggelegd. Aangezien de communicatie met deze doelgroepen intensief is, werd er in een eerste fase op een paar pilootprojecten ingezet (bv. theaterworkshop voor jongeren, video voor het educatief pakket ‘Over twee torens en een halve’, archiefkaart religieuze archieven); de participatie aan deze projecten was echter aan de magere kant. Daarom ziet de erfgoedcel deze mensen in deze convenantperiode niet als een specifieke doelgroep. Ze worden wel meegenomen in de projectacties. 31

• Toeristen zijn graaggeziene gasten in de stad . Door de promotie van Haspengouw in de de tv-serie Katarakt is de regio in 2008 extra in de kijker gekomen op toeristisch vlak. Via Toerisme Sint-Truiden krijgen ze een eerste kennismaking met het erfgoed van de stad, zowel inzake monumenten als musea. Er is vraag naar betere en kwalitatief sterke informatieve ontsluiting. Door op deze vraag een antwoord te bieden, wordt er ook gewerkt aan de versterking van het cultuur- en erfgoedprofiel van de stad.

3.2. Regio rond Sint-Truiden A. Omschrijving regio De omliggende gemeenten Landen, Zoutleeuw, Herk-de-Stad, en Nieuwerkerken proberen in hun cultureel beleid aandacht te hebben voor het erfgoed. Dit is niet zo gemakkelijk omdat het draagvlak voor erfgoed nog niet zo groot is. De gemeente wil dan ook eerst inzetten op een goed cultureel aanbod, omdat de financiële middelen om een erfgoedbeleid uit te bouwen eerder beperkt zijn en omdat de erfgoedactoren niet zo talrijk aanwezig zijn. Belangrijke regiopartner is ook de Erfgoedcel Tongeren.

31

In 2007 zijn er aan de infobalie van Toerisme Sint-Truiden 51 232 toeristen geweest.


35


B. Omschrijving erfgoedactoren Zoutleeuw Zoutleeuw ligt op 5 km van Sint-Truiden, net over de grens in de provincie Vlaams-Brabant. Het stadje is erg landelijk gelegen aan de oevers van de Kleine Gete. Het heeft prachtig bouwkundig erfgoed en rijke religieuze schatten die het welvarende en grootse verleden weerspiegelen. Op politiek en administratief niveau richt de hedendaagse stad zich naar Vlaams-Brabant. Op mensenmaat is de afstand Zoutleeuw – Sint-Truiden echter heel klein. De samenwerking tussen de twee gemeenten is momenteel weinig concreet, al werd er vanuit beide toeristische diensten wel al een gezamenlijke daguitstap uitgewerkt. De cultuurbeleidscoördinator staat in voor het cultuurbeleid in Zoutleeuw (met 3 deelgemeenten: Budingen, Halle-Booienhoven en Zoutleeuw-centrum). De Zoutleeuwse cultuurdienst is een éénpersoonsdienst en kan bijgevolg slechts activiteiten organiseren naar best vermogen en beschikbare middelen. In het nieuwe cultuurbeleidsplan is er aandacht voor erfgoed in de meest brede zin. De stad doet ieder jaar mee aan Erfgoeddag en Open Monumentendag. De uitgestippelde stadswandeling heeft aandacht voor het rijke patrimonium in het centrum. De jaarlijkse processie op Pinkstermaandag wordt door de inwoners nog sterk gedragen en is een publiekstrekker voor de regio. Er zijn heel wat socio-culturele verenigingen zoals KVLV, de Gilde, diverse toneelverenigingen ... 32 De Vrienden van Zoutleeuw vzw is de enige actieve erfgoedvereniging . Ze heeft zes grote doelstellingen: 1) Zoutleeuw als historische stad meer bekendheid geven in binnen-en buitenland 2) de kerkfabriek van de St.-Leonarduskerk adviseren over conservatie en restauratie van het gebouw en de kunstinboedel 3) de conservatie, restauratie en bescherming van het waardevolle cultureel-historische erfgoed van Zoutleeuw en de studie ervan 4) het stimuleren van historisch en kunsthistorisch onderzoek, o.m. als medeorganisator van de prestigieuze Deken-Betsprijs 5) de belangen behartigen van de toeristische gidsen 6) het bundelen van krachten om de doelstellingen van de vereniging naar best vermogen te realiseren. Sinds 1968 hebben de Vrienden van Zoutleeuw ook een eigen archief opgebouwd m.b.t. de geschiedenis, het kunstpatrimonium en het cultuur-historische erfgoed van Zoutleeuw. Dit archief kan op aanvraag geraadpleegd worden. Op de website van de vereniging is er ruime aandacht voor o.a. de realisaties en de werking van de vzw. Zowel het religieus (de schatten in de Sint-Leonarduskerk) als het archeologisch erfgoed (het middeleeuwse verleden met z’n lokale pottenbakkersindustrie) vormen raakpunten tussen Zoutleeuw en Sint-Truiden. Daarom willen de erfgoedcel en de cultuurbeleidscoördinator van Zoutleeuw in de toekomst samenwerken rond kleine, concrete projecten. Op die manier helpen ze meer dynamiek rond het cultureel erfgoed in Zoutleeuw op gang te brengen.

Herk-De-Stad Herk-de-Stad, op ca. 15 km ten noorden van Sint-Truiden, profileert zich als een groene leefgemeenschap in de driehoek Diest-Hasselt-Sint-Truiden. Samen met Berbroek, Schakkebroek, Donk en Schulen vormt het een fusiegemeente die 11 795 inwoners telt. Er is momenteel reeds een samenwerking met de Haspengouwse Academie voor Muziek, Woord en Dans met centrale zetel in Sint-Truiden en een afdeling in Herk-de-Stad.

32

www.vriendenzoutleeuw.be


36


Herk-De-Stad is een actieve gemeente op het vlak van het cultureel erfgoed. Binnen de erfgoedraad (opgericht in december 2006) zijn er diverse werkgroepen actief. Die werkgroepen kunnen rekenen op een financiële, administatieve en logistieke ondersteuning vanuit het stadsbestuur. Inhoudelijk lag de focus de voorbije jaren op de organisatie van een aantal publieksgerichte activiteiten in het kader van Erfgoeddag (bijvoorbeeld de publicatie en tentoonstelling over de zusters Ursulinen in Herk-de-Stad) en Open Monumentendag. Bedoeling is om het Herkse erfgoed, dat nog niet echt bekend is, te ontsluiten en bekend te ste maken bij de eigen bevolking. Daarnaast zijn er werkgroepen actief in het kader van de 900 verjaardag van de deelgemeente Schulen met aandacht voor de keramikeovens in de ste Pannenstraat en de 700 verjaardag van Berbroek. In het nieuwe gemeentelijke cultuurbeleidsplan blijft men aandacht vragen voor het Herkse erfgoed. Naast het organiseren van publieksgerichte activiteiten wil men ook meer aandacht besteden aan de beheer- & bewaarproblematiek van het erfgoed. Voorts wil men de mogelijkheden onderzoeken of er niet meer intergemeentelijk kan worden samengewerkt rond erfgoed. Zoals met Sint-Truiden . Nieuwerkerken Nieuwerkerken ligt op 5 km ten noorden van Sint-Truiden. Samen met de deelgemeenten Binderveld, Wijer en Kozen vormt het een van de kleinste gemeenten van Limburg met 6 606 inwoners. De samenwerking Sint-Truiden - Nieuwerkerken uit zich reeds in de politiezone Sint-TruidenGingelom-Nieuwerkerken. De cultuurbeleidscoördinator neemt binnen het lokale cultuurbeleid ook het erfgoed van Nieuwerkerken ter harte. Aangezien de financiële middelen hiervoor minimaal zijn, beperkt de uitbouw van het lokale erfgoedbeleid zich tot sensibiliseren van de bevolking voor erfgoed door de deelname aan Erfgoeddag en Open Monumentendag (al dan niet in samenwerking met SintTruiden of met andere gemeenten). In het cultuurbeleidsplan staan deze activiteiten onder de noemer ‘divers cultureel aanbod aan de bevolking’. Nieuwerkerken wil in de komende periode vooral investeren in het ondersteunen van verenigingen en voorwaarden scheppen voor een goed cultureel functioneren. Een recent voorbeeld van samenwerking tussen Nieuwerkerken en Sint-Truiden op het vlak van ontsluiting van het rijke onroerend patrimonium in de streek is de folder ‘Fietsen langs kastelen, kloosters en hoeven’, die uitgegeven is naar aanleiding van OMD 2007 en gratis aan het publiek wordt aangeboden. Heemkunde Nieuwerkerken is de enige actieve erfgoedvereniging. De vereniging organiseert in Nieuwerkerken jaarlijks twee publieksactiviteiten naar aanleiding van Erfgoeddag en Open Monumentendag. Voorts geeft zij een driemaandelijkse Nieuwsbrief uit en jaarlijks een viertal brochures uit over uiteenlopende onderwerpen uit de geschiedenis van het dorp. Zij is, samen met de cultuurbeleidscoördinator, geïnteresseerd om rond concrete projecten zoals bijvoorbeeld erfgoeddag samen te werken.

Landen Landen ligt aan de taalgrens tussen Vlaanderen en Wallonië, in de provincie Vlaams-Brabant, grenzend aan de provincies Limburg, Luik en Waals-Brabant. De stad telt bijna 15.000 inwoners en bestaat uit 14 deelgemeenten: Landen, Rumsdorp, Attenhoven, Neerlanden, Neerwinden, Overwinden, Laar, Wange, Eliksem, Ezemaal, Waasmont, Walsbets, Wezeren en Walshoutem.


37


Landen hoopt binnenkort aan alle voorwaarden te voldoen om in het decreet cultuur lokaal te kunnen instappen. De stad investeert momenteel in een aantal belangrijke projecten in verschillende deelgemeenten om te voorzien in de broodnodige culturele infrastructuur. De voorbije jaren ontwikkelde Landen al heel wat erfgoedinitiatieven in het kader van Erfgoeddag, Open Monumentendag en de Week van de Smaak. De cultuurbeleidscoördinator heeft momenteel geen totaalzicht op het aanwezige erfgoed (wel per deelgemeente dankzij de Geschied- en Heemkundige kring). De stad wil dan ook in deze beleidsperiode werk maken van cultuurbewaring door een versteviging van de werking van de Geschied- en Heemkundige Kring en door het ontwikkelen van initiatieven in het kader van de volkscultuur en het moderne 33 erfgoed. De Geschied- en Heemkundige kring van Landen verzamelt alle documentatie, boeken, brochures, foto’s, verhalen,... in verband met de geschiedenis van Landen en omstreken. Deze informatie wordt verzameld in het Bezoekerscentrum Rufferdinge. Ze doet het beheer van de stedelijke archeologische site Sinte-Gitter, participeert jaarlijks aan de Molendag Vlaams-Brabant, aan OMD en Erfgoeddag en organiseert culturele activiteiten, tentoonstellingen en lezingen.Twee maal per jaar geeft ze het tijdschrift ‘Ons Landens Erfdeel uit’.

t haar unieke ku Erfgoedcel Tongeren De Erfgoedcel Tongeren dient een intentienota in voor een regioconvenant. Hierbij wil ze 8 gemeenten uit Haspengouw en Voeren betrekken. Omdat het regioconvenant met dezelfde problemen en dezelfde soorten erfgoed geconfronteerd wordt, is afstemming en overleg met deze erfgoedcel continu nodig. Bovendien is in het recente verleden al gebleken dat de contacten tussen de Erfgoedcel Sint-Truiden en de Erfgoedcel Tongeren erg vlot verliepen, onder meer op het vlak van de ontwikkeling van een regionale beeldbank. B. Relatie erfgoedcel- regio De erfgoedcel heeft in de loop van 2007 contact gezocht met de cultuurbeleidscoördinatoren van de omliggende gemeenten en heeft daar enthousiaste mensen ontmoet. De bereidheid om samen te werken ten voordele van het lokale erfgoedbeleid en het erfgoedveld is groot. De eerste concrete samenwerking situeerde zich rond Erfgoeddag 2008. De intensieve contacten en overleg met de erfgoedcel Tongeren zijn nodig en worden gebruikt om - beleids- en actieplannen op mekaar af te stemmen; - expertise uit te wisselen en op te bouwen op domeinen die voor beide erfgoedcellen relevant zijn, zoals het agrarisch en religieus erfgoed; -de positie van de erfgoedcellen in het Haspengouws erfgoedveld af te stemmen in functie van het Masterplan Haspengouw.

3.3. Bovenlokale partners A. Omschrijving bovenlokale partners De vermelde partners zijn de belangrijkste waarmee de erfgoedcel tot nog toe relaties heeft opgebouwd. 34

FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw Aan de erfgoedcel geeft FARO via de consulente erfgoedcellen Annemie Rossenbacker snel en 33 34

http://users.myonline.be/~tdn32800/ voorlopig nog op www.culturelebiografie.be


38


accuraat advies i.v.m. werking en beleidsplanning, zorgt het voor doorstroming van informatie en voor de uitwisseling van ervaringen over en in de erfgoedsector. De coördinatiecel van Erfgoeddag heeft ook in deze vzw onderdak gekregen. De contacten hiermee zijn heel vlot. In 2007 werd o.a. in samenwerking met de erfgoedcel een Limburgse infonamiddag gehouden in Sint-Truiden. Vlaamse en Brusselse Erfgoedcellen De andere erfgoedcellen zijn een logische partner voor de erfgoedcel Sint-Truiden. Niet alleen tijdens het Brusseloverleg (alle erfgoedcellen en het Agentschap Erfgoed) en het Limburgoverleg (alle Limburgse erfgoedcellen) zijn er goede persoonlijke contacten. Via telefoon en e-mail zijn die contacten minstens even intens en spelen ze korter op de bal. De erfgoedellen zijn onderling goed op de hoogte van de verschillende activiteiten via post, website en digitale nieuwsbrief. Afdeling Erfgoed van de Provincie Limburg 35 Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) werkt het provinciale erfgoedbeleid uit,. Het is een steunpunt voor alle Limburgse erfgoedactoren en andere instellingen bij hun erfgoedwerking en een kenniscentrum dat informatie over het Limburgs erfgoed verzamelt, bewaart en toegankelijk maakt, bijvoorbeeld via het 36 Masterplan Haspengouw. . De Limburgse museumconsulent is het aanspreekpunt voor de Limburgse erfgoedcellen en zij zetelt ook in de klankbordgroep van de erfgoedcel Sint-Truiden. Hierdoor heeft de stad Sint-Truiden een vinger aan de pols wat betreft het Limburgs erfgoedbeleid. De provinciale dienst had een tiental jaar geleden haar uitvalsbasis in Sint-Truiden. Hierdoor hebben zij veel expertise rond Sint-Truiden opgebouwd waarop de stad Sint-Truiden regelmatig een beroep doet. De provincie is momenteel (2007) nog altijd eigenaar en beheerder van de begijnhofkerk van Sint-Truiden. Deze unieke historische locatie, een museum op zichzelf, wordt ook benut als platform voor tentoonstellingen, muziekuitvoeringen en andere passende publieke manifestaties. 37

Erfgoedlimburg.be ErfgoedLimburg.be is een databank die zoveel mogelijk digitale gegevensbanken over cultureel erfgoed in Limburg wil koppelen en zo een erfgoeddatabank wil oprichten. Het PCCE ontwikkelt, samen met een externe firma, de nodige software om de gegevensverwerking mogelijk te maken. De inhoudelijke informatie wordt aangeleverd door Limburgse erfgoedactoren, zoals het Museum van de Vlaamse Minderbroeders. Een van de erfgoedcoördinatoren zetelt in de werkgroep thesaurus. 38

39

40

Toerisme Limburg , Toerisme Haspengouw en Regionaal Landschap Haspengouw zijn drie belangrijke Limburgse organisaties die tot nog toe via Toerisme Sint-Truiden bereikt werden. Voor de uitbouw van erfgoedlogies, de promotie van streekproducten en de ontdekking van het cultuurlandschap rond Sint-Truiden zijn ze kundige partners. 41

Heemkunde Limburg Heemkunde Limburg is een van de vijf provinciale koepels van Heemkunde Vlaanderen die de lokale interesse in lokale en regionale geschiedenis en heemkunde stimuleert, promoot, 35

www.pcce.be Publicatie 37 www.erfgoedlimburg.be 38 www.toerismelimburg.be 39 www.haspengouw.be 40 www.rhl.be 41 www.heemkunde-limburg.be 36


39


cultiveert, uitdiept en zichtbaar maakt voor het grote publiek. Zij biedt ondersteuning aan de vele Limburgse heemkundige kringen, o.a. door vorming (bv. heemkundig medewerker) en projecten (bv. Limburg in klank en beeld). 42

Rijksarchief Hasselt Het Rijksarchief te Hasselt is de bewaarplaats voor de archieven van de in Limburg gevestigde overheden en particulieren. De hier bewaarde bescheiden beslaan een periode van meer dan 9 eeuwen, van 1040 tot omstreeks 2000, zowel op papier en perkament en in beeld en geluid. Omdat de rijksarchivaris in Hasselt een grote interesse heeft in kerkarchieven en in het goed behoud en beheer ervan, hebben reeds verschillende kerkfabrieken van Sint-Truidense deelgemeenten op zijn dienstverlening een beroep gedaan (in samenspraak met het bisdom Hasselt en Forum Kerkelijke archieven). De rijksarchivaris verleende zijn medewerking aan de studiedag rond deze archieven, zodat zijn expertise met de lokale actoren gedeeld kon worden. Over concrete onderwerpen zoals de charters van de OLV-kerk (voorheen bewaard in het rijksarchief) en de kluizenarij werd ook meermaals overlegd en samen actie ondernomen. 43

Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en Forum Kerkelijke Archieven (FoKAV) Het CRKC en het FoKAV zijn de aangewezen bovenlokale partners als het om expertise in religieus erfgoed gaat. Het centrum ontwikkelt onder meer belangrijke initiatieven op het vlak van de inventarisatie van het roerend kerkelijk kunsten cultuurpatrimonium van de kloostergemeenschappen in Vlaanderen en formuleert adviezen voor een goed en doeltreffend beheer , ook voor kerkfabrieken, parochies en katholieke instellingen (bv. scholen, verzorgingsinstellingen, en organisaties). Sint-Truiden gaat zeker de knowhow en expertise van het CRKC consulteren bij de uitbouw van Sint-Truiden als religieuze erfgoedgemeente. Het FoKAV stelt zich sinds 2004 ten dienste van kerkrechtelijke structuren, zoals parochies en bisdommen, en privaatrechtelijk religieuze instituten. Voor archieven van kerkfabrieken wordt enkel eerstelijnshulp verleend, in overleg met het Rijksarchief Hasselt voor Limburg. De studiedag rond religieuze archieven werd in nauwe samenwerking met het FoKAV georganiseerd. 44

Heemkunde Vlaanderen Heemkunde Vlaanderen vzw is de koepelvereniging voor het heemkundige veld in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zij wil een vereniging zijn die heemkunde en onderzoek over lokale en regionale geschiedenis in Vlaanderen stimuleert, promoot, cultiveert, uitdiept en zichtbaar maakt voor het grote publiek. Zij biedt ondersteuning en vorming aan de heemkundige verenigingen en aan de provinciale koepels voor heemkunde in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Voor de ‘vertaling’ van de religieuze archiefwerking naar de archiefwerking bij verenigingen werd dankbaar een beroep gedaan op de expertise van Heemkunde Vlaanderen. 45

Centrum Agrarische Geschiedenis vzw (CAG) Het Centrum Agrarische Geschiedenis wil, samen met andere geïnteresseerden, het verleden van landbouw, platteland en voeding (vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw) bestuderen, bewaren en toegankelijk maken voor een groot publiek. Sint-Truiden ligt in een landelijk gebied en hierdoor is het CAG een aangewezen partner om mee samen te werken. Er werd reeds succesvol samengewerkt rond een nieuwe opstelling ‘Appels met zwembandjes’ in 42

http://arch.arch.be/nl/component/option,com_rab_instellingen/task,view/id,19/Itemid,177/ www.crkc.be en www.religieuserfgoed.be 44 www.heemkunde-vlaanderen.be 45 www.cagnet.be 43


40


het stedelijk museum en de registratie en digitalisering van het aanwezige landbouwalaam (waarvan een gedeelte is opgenomen in het virtueel landbouwmusuem van het CAG). B. Relatie erfgoedcel – bovenlokale partners. De erfgoedcel is het aanspreekpunt voor de bovenlokale organisaties voor het lokale cultuurbeleid. Via de erfgoedcel is een goede doorstroming van informatie naar lokale organsiaties mogelijk. Tegelijkertijd is er veel ruimte voor expertise-uitwisseling, zowel naar lokaal als bovenlokaal vlak (tijdens werkgroepen en overlegstructuren). De stimulerende en constructieve samenwerking met Erfgoedlimburg.be, het CAG, het FoKAV, het Rijksarchief, Heemkunde Vlaanderen en de andere Limburgse erfgoedcellen voor verschillende projecten rond religieus erfgoed en/of fruitteelterfgoed was tot nog toe zeer positief en moet gecontinueerd worden..


41


4. SWOT-conclusies Uit de swot-analyses, die verzameld zijn in bijlage 3, zijn 13 belangrijke conclusies te trekken waarop het erfgoedbeleid moet inzetten omdat het sterktes/kansen zijn (versterken) of omdat het zwaktes/bedreigingen (verdedigen) zijn. 1. Sint-Truiden is een belangrijke erfgoedstad in Haspengouw. Het heeft een rijk en zeer divers roerend, immaterieel en onroerend erfgoed met twee uitgesproken thema’s: religieus erfgoed en fruit. Het lokale en regionale belang van deze thema’s wordt erkend in de diverse masterplannen voor Haspengouw, het begijnhof en de religeuze as. Via concrete en realistische actieplannen moeten de diverse masterplannen in nauw overleg met de stad verder uitgevoerd worden. Een krachtig en daadwerkelijk erfgoedbeleid met aangepaste communicatie zal de profilering van de stad als belangrijke erfgoedstad in Haspengouw ondersteunen en versterken. 2. Sint-Truiden ziet het belang in van een noodzakelijke inhaalbeweging op het vlak van inventarisatie van haar cultureel erfgoed. De eerste convenantperiode heeft na een eerste ronde van het erfgoedveld het gebrek aan en de noodzaak van een grondige inventarisatie aangetoond. Dit basiswerk is essentieel in het kader van een doordacht erfgoedbeleid inzake goed behoud en beheer van het erfgoed voor de toekomst. De stad wil een actief inventariseringsbeleid voor roerend en immaterieel erfgoed opzetten in samenwerking met de musea, verenigingen, kerkfabrieken en erfgoedgeïnteresseerden. De digitale ontsluiting van dit geïnventariseerd erfgoed zorgt er voor dat de kennis en informatie over de verschillende soorten collecties (stedelijke musea, archief, kerkinventarissen, heemkundige kringen, verhalen,...) niet verloren gaan en digitaal bewaard blijven, zelfs als de collectie niet meer fysiek aanwezig is (bv. lanbouwcollectie via virtueel museum van Centrum Agrarische Geschiedenis). Via erfgoedlimburg.be zijn er heel wat mogelijkheden voor inventarisering en publieksgerichte ontsluiting van het erfgoed. De invoermodule voor kerkfabrieken voor de inventarisatie van het roerend kerkelijk bezit is een zeer belangrijk instrument om de inventarisatie door de kerkfabrieken te ondersteunen. Op termijn zullen er ook specifieke invoermodules voor anderen uitgebouwd worden (bv. heemkringen). Door de deelname aan dit initiatief wordt lokale expertise bij de erfgoedzorgers gestimuleerd en vergroot, bovenlokaal gebundeld en eenvormig ontsloten in een databank. 3. Het inventarisatiewerk zal de nodige kennis met zich meebrengen om wetenschappelijk onderzoek en daarop gebaseerde wetenschappelijke en vulgariserende publicaties, tentoonstellingen,... m.b.t. roerend (bv. historisch stadsarchief, charters OLV-kerk ) en immaterieel erfgoed (bv. dialect en volksverhalen) te stimuleren. Het is hoogtijd om de interesse in de stadsgeschiedenis en in het cultureel erfgoed aan te wakkeren vooraleer de kennis en kunde verloren zijn. Hierbij kunnen de lokale erfgoedactoren actief betrokken woden naargelang de aanwezige expertise. 4. Het erfgoedveld in Sint-Truiden is erg ruim en heeft veel verschillende, vooral nietprofessionele actoren. De erfgoedcel heeft het veld in beweging gezet en is een belangrijk en zeer toegankelijk aanspreek- en steunpunt. Deze functie moet verder geïntensifieerd worden en moet verankerd worden in de stadsstructuur. Voor de erfgoedactoren moet het eveneens duidelijk zijn dat de erfgoedcel geen structurele financiële ondersteuning geeft; de werking en de onderlinge samenwerking van de erfgoedactoren krijgt via concrete erfgoedprojecten ondersteuning. Daarnaast neemt de erfgoedcel haar rol op het intermediaire niveau ter harte.


42


5. Het is belangrijk om in samenwerking met het erfgoedveld en de erfgoedgemeenschappen kwalitatief hoogstaande projecten en evenementen met een publieksvriendelijke en laagdrempelige ontsluiting op te zetten die een meerwaarde zijn voor het erfgoedbeleid en die het cultuur- en erfgoedprofiel van de stad versterken. Tegelijkertijd moeten de vele, kleine initiatieven blijvend ondersteund worden. Het doel is vierledig: 1) de actieve actoren stimuleren in hun erfgoedwerking; 2) de samenwerking tussen de actoren onderling en met de stadsdiensten bevorderen; 3) de spontane vorming van erfgoedgemeenschappen stimuleren en ondersteunen; 4) de identiteit van de Truienaar versterken. 6. Momenteel is er nog een gebrek aan meting en evaluatie van cultuur- en erfgoedactiviteiten. Om in de toekomst nog meer gericht kunnen werken moeten er methodieken ontwikkeld worden om deze activiteiten te evalueren en te meten (kwaliteit, aantal deelnemers, speciefieke doelgroepen, communicatie,...). Zo kan er gericht bijgestuurd worden en kan er effectief iets gedaan worden aan het negatieve gevoel dat leeft bij het erfgoedveld dat de Truienaar niet geïnteresseerd is in cultuur en zijn erfgoed. 7. Sint-Truiden is een stad van kerken en kloosters. De religieuze verankering van dit cultureel erfgoed in het stadsbeeld wordt onmiskenbaar aangetoond in de verschillende masterplannen en beleidsplannen. Het religieuze roerend erfgoed wordt momenteel gedeeltelijk ontsloten via het regionaal erkende Museum Vlaamse Minderbroeders, de schatkamer van de OLV-kerk en de opengestelde kerken. De huidige expertise bij de professionele (Museum Vlaamse Minderbroeders en erfgoedcoördinator beleid die drie jaar religieus erfgoed in het museum geïnventariseerd heeft) en niet-professionele lokale actoren (kerkfabrieken) i.v.m. religieus roerend en immaterieel erfgoed moet in samenwerking met bovenlokale actoren (CRKC, FoKAV, andere erfgoedcellen) verder ontwikkeld en uitgewisseld worden met andere geïnteresseerde partners. Het project kerkarchief Aalst met de inventarisatie en publicatie, de archiefkaart religieuze archieven en het onderzoek en ontsluiting van midddeleeuwe charters van de OLV-kerk hebben heel wat in beweging gezet rond kerkarchieven en andere religieuze archieven. De erfgoedcel heeft hiervoor unieke expertise kunnen verwerven en deze expertise werd in het project rond de charters van OLV-kerk vanaf 2008 verder ontwikkeld. Deze positieve ontwikkeling rond archiefwerking moet dan ook verder worden gestimuleerd. Ook met de invoermodule voor kerkfabrieken van erfgoedlimburg is er in 2008 een krachtig signaal voor inventarisering in gang gezet. De erfgoedcel wil het gebruik van deze invoermodule daadwerkelijk ondersteunen omdat ze helemaal in de filosofie van de erfgoedcel SintTruiden past: de lokale erfgoedzorgers stimuleren om hun eigen expertise in behoud en beheer met de nodige professionele ondersteuning verder te ontwikkelen en me te werken aan bestaande initiatieven. De hele werking rond religieus erfgoed (behoud, beheer, ontsluiting) betekent een serieuze uitdaging voor de stad in een tijd van toenemende secularisering (en de praktische gevolgen daarvan voor het roerend en immaterieel erfgoed) en van groeiende interesse in religie in de meest brede zin (spiritualiteit, onthaasting,...). Deze tendensen openen echter ook nieuwe perspectieven die onderzocht moeten worden. 8. Het fruitthema is onlosmakelijk verbonden met Sint-Truiden en Haspengouw. Het onderwerp is erg gevarieerd en kan vanuit verschillende invalshoeken en in samenwerking met verschillende partners (veilingen, tuinbouwschool, hotelschool, proefcentrum fruitteelt, Centrum Agrarische geschiedenis, Haspengouwse tractorvrienden, fruitstreekmuseum Borgloon,...) verder regionaal ontwikkeld worden. Het project ‘appels met zwembandjes’ in het stedelijk museum gaf een eerste succesvolle aanzet die verder ontwikkeld moet worden met nieuwe initiatieven. Het fruitthema is eveneens geschikt om cultureel diverse groepen


43


nauwer bij het erfgoedbeleid te betrekken (economische migratie, buitenlandse seizoensarbeiders). 9. Erfgoedtoerisme en erfgoedlogies zitten in de lift. Er is een groeiende interesse voor authenticiteit, streekproducten, lokale en regionale geschiedenis. Door een constructieve samenwerking kunnen toerisme (op verschillende niveaus), cultuur, erfgoed en monumenten het bestaande aanbod van stad en regio inhoudelijk verder verdiepen. 10. Via het erfgoededucatieaanbod (stadsqueeste, over twee torens en een halve, museumspel) krijgt het lager onderwijs mogelijkheden aangereikt om erfgoed in de meest brede zin in het lessenpakket op te nemen. Er is nood aan projecten voor jongeren van 12 tot 18 jaar. 11. Er moet in samenwerking met de cultuurdienst continu werk gemaakt worden van een professionele en kwalitatief sterke communicatie, afgestemd op verschillende doelgroepen en specifiek voor elke activiteit. Het gestarte traject (2007) rond de cultuurcommunicatie van Sint-Truiden waaraan alle culturele partners deelnamen onder begeleiding van Cultuurnet, moet in de volgende convenantperiode verdergezet worden. Een aantal pijnpunten die tijdens dit traject naar boven kwamen zoals onduidelijke cultuurprofilering en te weinig aandacht in regionale en nationale media, moeten verder aandacht krijgen. Daarnaast moeten de goede persoonlijke contacten met alle erfgoedactoren verder uitgebouwd worden. De website en de nieuwsbrieven van de erfgoedcel, de communicatie via andere kanalen (infoblad, lokale pers,..) ondersteunen deze contacten. 12. Er zijn heel wat interessante doelgroepen in Sint-Truiden, het erfgoedbeleid kan echter niet op alle doelgroepen tegelijk inzetten. Dit heeft ze ondervonden in de werking gedurende de eerste convenantperiode. Daarom wil het beleid na de evaluatie van het convenant 20062008 en de omgevingsanalyse behalve op de erfgoedactoren en de gewone Truienaar heel specifiek zich richten op drie doelgroepen bij de uitwerking van publieksmomenten van de diverse projecten: de buurtbewoners, de inwoners van zorginstellingen en jongeren. Dit wil niet zeggen dat de andere doelgroepen uitgesloten worden. De multiculturele groepen blijven belangrijk in Sint-Truiden. Na drie jaar gebeurt er een grondige evaluatie en kan er bijgestuurd worden. Deze doelgroepen zijn bewust gekozen: Sint-Truiden heeft een centrumfunctie voor zorg en onderwijs (jongeren) en omdat de individuele Truienaar niet zo gemakkelijk te bereiken is wil het erfgoedbeleid hem/haar via de buurt aanspreken. Tegelijk werkt dit ook gemeenschapsvormend. 13. Sint-Truiden vindt het vanuit zijn regionale centrumfunctie belangrijk dat de omliggende gemeenten mee in de dynamiek van het erfgoedverhaal betrokken worden. Elke gemeente is op haar eigen manier doordrongen van de Haspengouwse geschiedenis en draagt haar steentje bij in het grote verhaal. Daarnaast is de uitwisseling van kennis en kunde een absolute meerwaarde voor de ontsluiting van het rijke en diverse roerend en immaterieel erfgoed dat in elke gemeenschap huist. Binnen de regionale partners neemt de Erfgoedcel Tongeren een bijzondere plaats in. Door een intensieve samenwerking en afstemming wordt heel Haspengouw van west naar oost betrokken in het erfgoedverhaal. Samen werk maken van cultureel erfgoed, daar wordt iedereen beter van!


44

DEEL III. MISSIE EN VISIE

DEEL III. MISSIE EN VISIE

1. Missie Sint-Truiden kent zijn cultureel erfgoed en is er trots op. Het religieus erfgoed, in de middeleeuwen geworteld, en het fruitteelterfgoed, karakteristiek voor het Haspengouws landschap, zijn typerend voor stad en omgeving. Het erfgoedbeleid sensibiliseert en stimuleert alle erfgoedactoren om samen werk te maken van een duurzaam behoud en beheer en van een publieksgerichte ontsluiting van dit specifieke cultureel erfgoed. Het stadsbestuur ontwikkelt hiervoor een gericht doelgroepenbeleid en voert een professionele communicatie om het cultuur- en erfgoedprofiel van Sint-Truiden in Haspengouw te versterken.

2. Visie Omdat bij de lokale actoren heel sterk het gevoel leeft dat de mensen hun stadsgeschiedenis en hun erfgoed niet kennen en niet waarderen wil het erfgoedbeleid alle bewoners van stad en regio, zowel de autochtonen als de inwoners met een etnisch-culturele achtergrond, bewust maken van de rijkdom, de diversiteit (religieus, fruit, volkskundig, ..) en de waarde ervan voor het erfgoedverhaal van de stad. Het religieus erfgoed, in de middeleeuwen geworteld, en het fruitteelterfgoed, karakteristiek voor het Haspengouws landschap, zijn typerend voor stad en omgeving en daarom wil het erfgoedbeleid hierop in het bijzonder focussen. Zo is er op het einde van het convenant een duidelijk erfgoedverhaal en in en voor Sint-Truiden en regio . Om dit te realiseren wil het erfgoedbeleid inzetten op inventarisatie, registratie en digitalisering om het roerend en immaterieel erfgoed in zijn diversiteit grondig te leren kennen. En door het te leren kennen kan er dan ook een specifiek en duurzaam behoud en beheerbeleid voor de verschillende collecties ontwikkeld worden. De samenwerking met Erfgoedlimburg.be zal een grote stimulans voor de lokale en regionale erfgoedbeheerders zijn om effectief werk te maken van goed behoud en beheer. Hierdoor ontwikkelt Sint-Truiden een duidelijke langetermijnvisie voor zijn cultureel erfgoed. De expertise bij de lokale en bovenlokale actoren moet hiervoor optimaal ingezet worden. Door de verdere uitbouw van het erfgoednetwerk wordt expertise en knowhow op een degelijke manier verzameld, verhoogd en uitgewisseld. De erfgoedcel is hierin de centrale motor en voor de lokale en regionale actoren een belangrijk aanspreek- en steunpunt. De cel is structureel verankerd in de stadsadministratie en stuurt voortdurend aan op overleg en afstemming met de cultuurbeleidscoördinator, de cel monumentenzorg en het stadsarchief, en andere lokale actoren. De resultaten van de projectmatige werking zorgen ervoor dat gedurende de convenantperiode op korte en middellange termijn publieksgerichte ontsluiting van het cultureel erfgoed voor specifieke doelgroepen mogelijk is. Daarin is de ontsluiting van de religieuze as voor de stad een belangrijke component in het erfgoedverhaal. De professionele erfgoedcommunicatie maakt de ontwikkeling van het erfgoedverhaal van stad en regio duidelijk zichtbaar.


45


SD 1 Het waardevol cultureel erfgoed van SintTruiden en omstreken verdient een duurzaam beleid rond BEHOUD en BEHEER.

STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN

OPERATIONELE DOELSTELLINGEN

OD 4 Het immaterieel erfgoed in stad en omstreken wordt in deze convenantperiode stapsgewijs in kaart gebracht en door hen geïnventariseerd.

OD 3 De expertise met betrekking tot het religieuze erfgoed wordt in nauwe samenwerking met lokale en bovenlokale actoren verder uitgebouwd en ter beschikking gesteld aan derden.

OD 2 Het nog niet geïnventariseerde religieuze roerend erfgoed van stad en omstreken gebeurt vanaf 2009 volgens stappenplan door de erfgoedactoren in de invoermodule van Erfgoedlimburg.be.

Acties zijn o.a. - verder vervolledigen van het in kaart brengen - twee dialectverenigingen ondersteunen bij aanmaak en/of verbetering dialectwoordenboek), geluidsopnames van dialect - - uitbreiding verhalen op www.volksverhalendatabank.be – fruit - Verzamelen verhalen rond fruiterfgoed: bv. geschiedenis en technieken in fruitteelt, specifiek woordgebruik in nederlands en dialect, socio-economische migratie vroeger en nu,... - Historiek en verhalen van feesten en processies verzamelen ...

Actie zijn o.a.: - partner in de organisatie van en actieve deelnemer aan studiedagen, vormingsessies - opstarten overlegstructuur rond het religieus erfgoed met verschillende actoren - Publicaties en artikels voorbereiden en schrijven (bv.Kerk en Leven). .... Het immaterieel erfgoed is nog onvoldoende gekend en moet eerst in kaart gebracht worden in stad en regio. Deze actie werd gestart in 2008 en verdergezet in 2009. Vanaf 2009 starten kleinere inventarisatieprojecten (in kaart sinds 2008) en worden gecontinueerd en uitgebreid vanaf 2010. De expertise rond mondelinge geschiedenis die zowel bij de erfgoedcel als bij het Museum Vlaamse Minderbroeders via projecten ontwikkeld is wordt hiervoor verder aangewend en uitgebreid naar andere actoren.

Expertisevergroting en uitwisseling m.b.t. behoud, beheer en ontsluiting van religieus patrimonium. Sensibilisering van en samenwerking met lokale en bovenlokale experts zoals PCCE, Museum Vlaamse Minderbroeders, CRKC, kerkfabrieken ... Op deze manier wordt de opgedane kennis en ervaringen beter uitgedragen naar het erfgoedveld.

Actie: - 2 kerkfabrieken per jaar ondersteunen bij het gebruik van de invoermodule. - Stimulering en opvolging inventarisering kerkachieven in de terbeschikking gestelde accessdatabank (project kerkarchief Aalst (2007) ...

Actie: Het erfgoedbeleid engageert zich om 2 inventarissen per jaar i.s.m. lokale kerkfabrieken en kunsthistoricus na te kijken voor verbetering/aanvulling in functie van goed behoud en beheer en van ontsluiting. De expertise binnen de erfgoedcel inzake inventarisatie van religieus erfgoed maakt het mogelijk om effectieve ondersteuning te bieden aan de kerkfabrieken bij het gebruik van de invoermodule voor kerkfabrieken. Dit past in de filosofie van het stedelijk erfgoedbeleid om de aanwezige expertise maximaal in te zetten voor een verhoging van de expertise bij de actoren. De publicatie ‘lexicon van religieuze termen’ (2008) zal hierbij zeker een adequaat hulpmiddel zijn (de erfgoedcoördinator beleid heeft vanuit haar expertise inzake religieus erfgoed meegewerkt aan de Vlaamse termen in dit boek). Daarnaast optimaliseert de erfgoedcel de in de voorbije convenantperiode opgedane expertise i.v.m. (religieuze) archiefwerking.

12 van de 23 kerkinventarissen in Sint-Truiden zijn reeds in het verleden gebeurd. Voor de regio worden deze gegevens eerst in kaart gebracht en volgens een stappenplan geanlyseerd.

OMKADERING EN MOGELIJKE ACTIES

DEEL IV. STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN

OD 1 Alle bestaande inventarissen van religieus roerend erfgoed ins tad en regio worden door een expert nagekeken, verbeterd en gedigitaliseerd.


RESULTAATSINDICATOREN

46

- Realisatie dialectwoordenboeken met steun van stad - Resultaat van geluidsopnames - Gedurende drie jaar minimum 3 verhalen extra op verhalendatabank -Realisatie databank gegevens feesten en processies

- 1 concreet samenwerkingsproject om de twee jaar bv. tentoonstelling textiel (2010) - artikels per jaar in kerkelijk leven rond thema uit Sint-Truiden. -1 studiedag om de twee jaar rond religiegelinkt onderwerp in samenwerking met andere betrokken actoren - verslagen overlegstructuur - uitwisseling expertise naar andere erfgoedcellen in ‘expertisegroep religieus erfgoed’

- Gehaald aantal inventarissen per jaar in de invoermodule. - 1 kerkachief per 2 jaar

Aantal gehaalde inventarissen per jaar


OD 6 Het lokale erfgoedbeleid stimuleert het (wetenschappelijk) onderzoek van lokaal roerend en immaterieel erfgoed.

OD 5 De expertise i.v.m. inventarisatie en digitalisering van roerend en immaterieel erfgoed wordt verder uitgebouwd en uitgewisseld in het kader van concrete inventarisatieprojecten in stad en regio.


Acties zijn o.a.: - projectmatige ontsluiting van stadsarchief (vanaf 2010) - Stimuleren van thesisonderzoek m.b.t. geschiedenis van Sint-Truiden i.s.m. archief en universiteiten door rechtstreeks contacten met universiteiten, onderzoekers te bevorderen (vanaf 2009) - onderzoek deelcollectie Museum Vlaamse Minderbroeders stimuleren in functie van samnwerking met lokale actoren en religieuze as (doorlopend) - onderzoek charters OLV-kerk (2009-2010) - onderzoek naar de sociaal-economisch-culturele aspecten van de fruitteelt in Sint-Truiden en omgeven en de invloed van de aanwezigheid van mensen met een etnisch-culturele achtergrond (migranten en seizoensarbeiders) op het cultureel erfgoed (zowel specifiek op het fruitthema maar ook religieuze implicaties) ...

Acties: - verder in kaart brengen in databank - gebruik mogelijkheden Erfgoedlimburg.be stimuleren en ondersteunen - aankoop book2net scanner - inventarisatie van seminariebibliotheek abdij ism stadsarchief - Mogelijkheden deelprojecten inventarisering en digitalisering stadsarchief ism stadsarchief onderzoeken - verder ontwikkeling Beeldbank Haspengouw voor de digitale ontsluiting van het overvloedig aanwezig beeldmateriaal. In samenwerking met Erfgoedcel Tongeren en Erfgoedlimburg.be -lokale en regionale actoren i.c. verenigingen ondersteunen bij lokale inventarisatie en digitaliseringsprojecten bv. HKGST, HKZO, Geschied- en Heemkundige Kring Landen, Vrienden van Zoutleeuw,... - charters OLV-kerk ... Het materieel en immaterieel erfgoed van Sint-Truiden bevat heel wat onderwerpen en thema’s die een meer diepgaand onderzoek behoeven. De charters van de OLV-kerk bijvoorbeeld bevatten een schat aan informatie over het middeleeuwse (religieuze) leven en de ontwikkeling van de stedelijke adminsitratie. Ze zijn een onuitputtelijke bron van verhalen die in een volgende fase ontsloten kunnen worden op verschillende manieren. Anderzijds illustreert het ste fruitteelterfgoed de sociaal-economische geschiedenis van de 19-20 eeuw in Haspengouw perfect ; terwijl in de randsfeer de interculturele bewoners (Sikhs, Polen,...) ook een invloed hebben op het religieuze erfgoed. Het erfgoedbeleid wil onderzoekers dan ook kansen en mogelijkheden geven om dergelijk onderzoek uit te voeren. De behaalde onderzoeksresultaten maken een betere ontsluiting van dat specifieke erfgoed mogelijk. De erfgoedcel wil een rol spelen in de doorstroming van de verkregen informatie naar het publiek. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een artikel, een publicatie, een tentoonstelling, een website,... .

Het erfgoedbeleid wil het roerend erfgoed in 2009 verder in kaart brengen en vanaf 2010 volgens een prioriteitenlijst stapsgewijs ondersteuning bieden bij inventarisering. Erfgoedlimburg ontwikkelt (2008) een invoermodule voor heemkundige kringen die voor objectregistratie kan gebruikt kan worden. Daarnaast optimaliseert de erfgoedcel de in de voorbije convenantperiode opgedane expertise i.v.m. (religieuze) archiefwerking. In het kader van de inventarisering van documentair erfgoed wil het erfgoedbeleid een book2net A2scanner aankopen voor de digitalisering van het cocumentair erfgoed. Dit toestel zal in het kader van het ondersteuningsbeleid van de stad ook ter beschikking gesteld worden aan lokale en regionale actoren (extra subsidieaanvraag van 25.000 EUR)

Het materieel, niet-religieuze erfgoed is erg omvangrijk en wordt zeer verspreid bewaard bij erfgoedactoren: het stadsarchief, schatkamer, verenigingen, prive-verzamelaars,... Hier is reeds heel wat inhoudelijke expertise aanwezig. Deze expertise moet verder geoefend en aangevuld worden in de uitwerking van concrete inventarisatieprojecten. De erfgoedcel fungeert als coördinator voor de uitwisseling van informatie en expertise.

47

- Om de twee jaar een ontsluitingsvorm van historisch onderzoek (tentoonstelling, publicatie, ter beschikking gesteld van publiek,... - jaarlijkse contacten met universiteiten en hogescholen voor afbakening onderwerpen - verslag bijeenkomsten ronde tafel rond fruitteelt met o.a. cultureel diverse groepen - publicatie onderzoek charters

Inventaris van collectie HKGST 3000 foto’s beschreven en toegankelijk via beeldbank Project seminariebibliotheek


OD 7 Het lokale erfgoedbeleid onderzoekt in functie van de verspreid bewaarde SintTruidnse collecties de mogelijkheden van lokale en provinciale depotwerking.


Het lokale erfgoedbeleid wil constructief meedenken en werken aan oplossingen voor goede bewaring van lokale erfgoedcollecties in erfgoeddepots. Het rapport ‘wenselijkheids- en haalbaarheidstudie voor een regionale depotwerking in Limburg’ van projectbureau ARON bvba (2003) kan als basis dienen voor het verder onderzoek van de huidige en toekomstmogelijkheden zowel lokaal als provinciaal.

48

- ontwikkeling provinciale depotwerking


SD 2 Het erfgoedverhaal PUBLIEKSVRIENDELIJK ONTSLUITEN kan alleen in samenwerking met de lokale en regionale erfgoedactoren.


OD 3 Sint-Truiden ontsluit het materieel en immaterieel religieus erfgoed op de religieuze as via diverse, hedendaagse en samenhangende projecten. Hierbij vormt het actieplan ontsluiting cultuurreligieuze as (uitvloeisel masterplan Haspengouw) de leiddraad.

OD 2 Het lokale erfgoedbeleid stimuleert de digitale ontsluiting van het roerend erfgoed uit Sint-Truiden via de erfgoeddatabank Erfgoedlimburg.be

OD 1 Het lokale erfgoedbeleid coördineert lokaal de jaarlijkse Erfgoeddag en zet daar ook sterk op in. Het beleid stimuleert actieve samenwerking tussen verschillende erfgoedpartners. Het neemt daarenboven een voortrekkersrol op in de regio voor de promotie van en deelname aan Erfgoeddag.

Actie zijn o.a.: - deelnemen aan de werkgroep religieuze as Sint-Truiden voor uitwerken van religieus erfgoed aspect - masterplan Haspengouw ...

Acties zijn o.a. : - 2 kerkfabriekinventarissen per jaar - Collectie voormalig hoevemuseum volgens planning databank - Collectie van HKGST na inventarisering - Beeldbankhaspengouw maakt gebruik van de beeldmodule - opvolging project erfgoedlimburg.be via werkgroepen - themagerichte ontsluiting van beeldbankhaspengouw ... De erkenning van religieus erfgoedpodium van Haspengouw door het masterplan Haspengouw zal via concrete projecten verder gerealiseerd worden en blijvend gevaloriseerd en kenbaar gemaakt worden. Door intensieve samenwerking en interactie met de verschillende actoren binnen en buiten de stad zal het erfgoedbeleid hiervoor een substantiële inhoudelijke bijdrage leveren. Door creatieve en kwalitatief sterke ontsluitingsprojecten op de religieuze as wordt het cultureel erfgoedprofiel van de stad versterkt en is er een langetermijnvisie ontwikkeld voor het religieus erfgoed in Sint-Truiden.

Acties zijn o.a. - communicatie vanen met regionale actoren - stimulering van samenwerking tussen erfgoedactoren - gezamenlijke begin- en slothappening ... Het erfgoedbeleid wil zoveel mogelijk roerend erfgoed toegankelijk maken voor het grote publiek. De erfgoeddatabank Erfgoedlimburg.be is daarvoor de ideale partner op Limburgs niveau Op die manier is het erfgoed op een eenvormige en publieksvriendelijke manier voor iedereen toegankelijk. De bestaande inventarissen van de kerkfabrieken en die van het Museum Vlaamse Minderbroeders worden op deze manier reeds vanaf 2008 ontsloten. Er gebeuren regelmatige updates van de invoergegevens. Het erfgoedbeleid stimuleert de verdere inventarisering(SD1, OD2) en de ontsluiting achteraf via de erfgoedlimburg.be De invoermodule voor heemkundige verenigingen zal bijvoorbeeld de ontsluiting van de collectie van o.a. HKGST vergemakkelijken. Voor de collecties roerend erfgoed moet er in 2009 een prioriteienlijst opgesteld worden die vanaf 2010 wordt opgevolgd.

De erfgoedcel neemt de lokale coördinatie van de jaarlijkse Erfgoeddag op zich. Ze informeert de lokale erfgoedspelers over het thema, begeleidt hen bij de voorbereidingen en verzorgt de overkoepelende communicatie en algemene coördinatie. De erfgoedcel wil ook de omliggende gemeenten uit de regio bij Erfgoeddag betrekken.

Actieplan vanaf najaar 2008 ter beschikking om concrete realisaties uit te werken 1 ontsluitingsproject per jaar op de religieuze as

49

Aantal actoren dat inventariseert en inventaris digitaal ter beschikking wil stellen: 1 per jaar

- minimum 4 actoren die deelnemen aan de voorbereidende vergaderingen - minimum 4 actoren die deelnemen aan erfgoeddag - minimum 1 samenwerkingsverband tussen minium 2 verschillende actoren


SD3. Het erfgoedbeleid van Sint-Truiden focust op een aantal specifieke DOELGROEPEN.


OD 2 Het aanbod aan erfgoededucatie voor jongeren wordt verder uitgebouwd. Het bestaande aanbod voor 6-12 jarigen wordt geëvalueerd, eventueel bijgestuurd en bestendigd. Voor 12-18 jarigen wordt een nieuw aanbod met concrete projecten uitgewerkt om de leegte te vullen.

OD 1 De Sint-Truidense zorgsector participeert actief aan het erfgoedgebeuren door de specifieke methodieken die het Sint-Truidens erfgoedbeleid in samenwerking met hen ontwikkeld heeft.

OD 4 Publieksvriendelijke en laagdrempelige projecten maken het (verspreide) roerend en immaterieel erfgoed voor de diverse participanten concreet en toegankelijk.

Actie zijn o.a. : - Evaluatie, bijsturing en bestendiging van het aanbod voor het lager onderwijs i.s.m. cultuur, toerisme, monumentenzorg, archief, museum Vlaamse Minderbroeders : stadsqueeste, over twee torens en een halve, museumspel - Het eerder ingediende project door het Museum Vlaamse Minderbroeders (2005) in overleg met verschillende stedelijke en regionale actoren bijsturen en opnieuw indienen (extra subsidieaanvraag van 25.000 ). - Project rond fruitig erfgoed i.s.m. Tuinbouwschool van Sint-Truiden, CAG,... - informatiemappen voor de erfgoedpalloxen ...

Acties zijn o.a. : -bijeenkomsten werkgroep zorgsector - opstellen methodieken - 2013: studiedag rond methodieken voor erfgoedbeleving in zorgsector Erfgoededucatie is een middel om jongeren vertrouwd te maken met erfgoed. Op lokaal vlak zijn er voor 6-12 jarigen reeds enkele pakketten die in school- of gezinsverband kunnen uitgevoerd worden zoals de stadsqueeste, het museumspel, over twee torens en een halve. Deze projecten worden jaarlijks geëvalueerd en eventueel bijgestuurd. Voor 12 tot 18 jarigen is er momenteel nog niets beschikbaar. In samenwerking met verschillende stedelijke en regionale actoren worden hiervoor twee projecten uitgewerkt; één rond religieus erfgoed en de verkenning van de religieuze as en één rond fruit. Hiervoor kan er beroep gedaan worden op expertise van derden (andere erfgoedcellen, FARO, Tapis Plein, Mooss, Villa Futura, Amusez-vous,...)

Acties zijn o.a. - Samenwerking met buurtcomités: erfgoedwandelingen - ontsluiting van charters i.s.m. schatkamer OLV-kerk, kerkfabriek OLV-kerk en Rijksarchief Hasselt - project in samenwerking met Museum Vlaamse Minderbroeders, Kant in Vlaanderen en schatkamer rond(liturgisch) textiel - ontsluiting fruitverhalen i.s.m. Centrum Agrarische Geschiedenis - ontsluiting stadsarchief in kleinere deelprojecten (projectsubsidie Vlaamse Gemeenschap) - Trudofeesten - ontwikkeling van erfgoedpalloxen waarin alle informaite rond erfgoedacties worden verzameld ... De zorgsector is zeer kenmerkend voor Sint-Truiden en toont interesse voor een actieve participatie in het erfgoedgebeuren. Tot nog toe zijn er weinig bestaande methodieken om deze groep bij de beleving van cultureel erfgoed te betrekken. Daarom wil het erfgoedbeleid van Sint-Truiden in deze periode hier heel specifiek op inzetten en bruikbare methodieken voor participatie en beleving ontwikkelen. Hiervoor wordt intensief met de zorgsector overlegd en worden voldoende evaluatiemomenten ingebouwd voor continue bijsturing. Halverwege de beleidsperiode wordt de samenwerking met en de doeltreffendheid van deze doelgroep geëvalueerd. De opgedane ervaringen en opgebouwde expertise (uniek voor Vlaanderen) worden met de erfgoedsector uitgewisseld.

Om zoveel mogelijk participatie mogelijk te maken moet er bij de uitwerking van de erfgoedactiviteiten voldoende aandacht zijn voor publieksvriendelijkheid en laagdrempeligheid zonder afbreuk te doen aan inhoudelijke waarde en kwaliteit. Hierbij wordt er gefocust op de twee hoofdthema’s religie en fruit. Deze twee thema’s versterken het erfgoedprofiel van de stad

50

- aantal scholen van binnen en buiten SintTruiden die de diverse pakketten boeken - resultaten evaluatie en bijsturing -realisatie project voor 12-18 jarigen - realisatie project rond fruitig erfgoed Realisatie aantal informatiemappen

- Verslag bijeenkomsten werkgroep - Ontwikkelde methodieken

Minimum 1 activiteit voor en met een buurtcomité per jaar 500 bezoekers op de tentoonstelling van de charters met speciale activiteit voor de buurt/parochie Sint-Maarten



OD 3 De indivuele Truienaar is moeilijk te bereiken maar wordt via buurtacties en erfgoedgemeenschappen bewust van zijn verleden, degeschiedenis en het daaraan gekoppelde erfgoed.Het versterkt zijn (inter)culturele identiteit als inwoner van Sint-Truiden en Haspengouw. Acties zijn o.a. - buurtwandelingen - erfgoedgemeenschap rond een onderwerp - overlegmomenten met autochtonen en mensen met een etnisch-culturele achtergrond rond bijvoorbeeld religieus erfgoed van hier en daar, fruitteelttechnieken van hier en daar ...

Het gevoel leeft bij de erfgoed actoren dat de Truienaar zich minder interesseert aan cultuur, erfgoed, geschiedenis..... Omdat hij moeilijk als individu te bereiken is, focust het erfgoedbeleid op de buurt. Via publieksgerichte en laagdrempelige acties wordt op die manier een kleine gemeenschap bij het erfgoedgebeuren betrokken. Ook de spontane vorming van erfgoedgemeenschappen draagt op die manier hun steentje bij: het erfgoedbeleid zal hen dan ook stimuleren en ondersteunen. Onder de Truienaar wordt ook de inwoners met een etnisch-culturele achtergrond verstaan, die slechts 3% deel uitmaakt op de totale bevolking. In deze beleidsperiode willen we de impact van deze interculturele groep op het erfgoed onderzoeken.

1 erfgoedgemeenschap per 2 jaar

51


SD 4 Het lokale en bovenlokale ERFGOEDNETWERK prikkelt en stimuleert het Sint-Truidens erfgoedbeleid tot verdere groei en ontwikkeling.



OD 5 Het lokale erfgoedbeleid werkt mee aan overkoepelende projecten met Vlaams of regionaal belang. Het speelt hierin een intermediaire rol.

OD 4 Het lokale erfgoedbeleid speelt in op bestaande initiatieven en doelstellingen van lokale en regionale erfgoedactoren. Ze brengt deze actoren waar mogelijk samen en stimuleert samenwerking tussen niet-professionele erfgoedspelers onderling, alsook tussen niet-professionele en professionele erfgoedspelers. De erfgoedcel heeft hierin eerder een coördinerende rol en minder een uitvoerende taak.

OD 3 Sint-Truiden verankert het cultureel erfgoedbeleid door de structurele inbedding van de erfgoedcel.

OD 2. De erfgoedcel is binnen dat netwerk de motor, stimulator en coördinator voor de uitwisseling en samenwerking tussen lokale en regionale erfgoedactorvan Sint-Truiden en regio. Het informeert en stimuleert de lokale en regionale erfgoedpartners in hun ontplooiing en werking. Tegelijkertijd neemt het een ondersteunende rol op voor de lokale erfgoedactoren.

OD 1. De erfgoedcel is een partner in het stedelijk cultuurbeleid.


Acties zijn o.a.: - Erfgoedlimburg.be, - uitvoering Masterplan Haspengouw via actieplannen - Beeldbankhaspengouw.be ...

Acties zijn o.a.: - ontwikkeling subsidieregelement voor ondersteuning om ze op hoger niveau te krijgen - verdere uitbouw van expertise via permanente vorming - opzetten samenwerkingsprojecten... Het is belangrijk voor de continuïteit van het stedelijk cultureel erfgoedbeleid dat de erfgoedcel structureel verankerd wordt in de stadsadministratie. De nauwe band met cultuur wordt in de beleidsplannen van erfgoed en cultuur via de doelstellingen benadrukt. Het volgende erfgoedbeleidsplan zal integraal deel uitmaken van het cultuurbeleidsplan. Acties zijn o.a. : - fototentoonstellingen van heemkundige kringen - stadsarchief en kerkarchieven gezamenlijk ontsluitingsproject laten uitvoeren ...

Actie zijn o.a.: - Maandelijks overleg tussen stadsdiensten en bevoegde schepenen m.b.t. cultuur, toerisme, musea, erfgoed, monumenten. Hierdoor is een betere afstemming binnen het globale cultuurbeleid van de stad mogelijk. - Bijeenkomsten klankbordgroep - Jaarlijkse actieplannen en jaarverslagen - permanente vorming ... Uit de vorige beleidsperiode is gebleken dat het voor de erfgoedactoren zeer belangrijk is dat ze binnen de stadsadministratie bij één dienst terechtkunnen met al hun vragen rond cultureel erfgoed. De erfgoedcel wil dan ook haar functie als aanspreek- en steunpunt verder uitbouwen. Het erfgoedbeleid ondersteunt de lokale actoren in hun werking en stimuleert hen om projecten aan te vatten en uit te voeren.

Het stedelijk erfgoedbeleid is een integraal en geïntegreerd beleid dat ook heeft voor alle roerend en immaterieel erfgoed en dat kadert binnenhet algemene cultuurbeleid van de stad. Het ontwikkelt hiervoor kwalititatieve projecten die in jaarlijkse actieplannen worden uitgewerkt, uitgevoerd en geëvalueerd. In de klankbordgroep van de erfgoedcel zitten zowel stedelijke als regionale actoren. Door permanente vorming wordt de interne expertise van de erfgoedcoördinatoren verder ontwikkeld.

OMKADERING EN ACTIES

Aantal acties samenwerking

Opname in stadsorganogram

- subsidiereglement - Aantal ondersteunde projecten van lokale actoren

52

RESULTAATSINDICATOREN Verslagen maandelijks overleg Gemaakte afspraken Verslagen bijeenkomsten klankbordgroep Actieplannen en jaarverslagen

OD 4 Het erfgoedbeleid organiseert systematisch meetpunten om de gevoerde acties voortdurend te evalueren enwaar nodig bij te sturen. De opgedane ervaringen worden uitgewisseld naar andere diensten, organisaties en actoren en het publiek.

OD 3 Er wordt een specifiek basiscommunicatieplan uitgewerkt voor elke doelgroep waardoor de participatie elk jaar 10 % stijgt.

OD 2 De uitbouw van een lokaal en regionaal communicatienetwerk maakt Het erfgoedprofiel van Sint-Truiden en omstreken voor inwoners van stad en regio zichtbaar

OD 1 Het erfgoedbeleid ondersteunt de lokale erfgoedinstellingen en verenigingen in hun eigen communicatieacties.

OPERATIONELE DOELSTELLING

Actie zijn o.a.: Publieksonderzoek voorbereiden, uitvoeren, evalueren en bijsturen en herhalen. - screenen van inventarissen op kwaliteit - evaluatie van doeltreffendheid van acties

Aties zijn o.a.: - uitwerken van bijzondere teasers voor regionale pers waardoor meer persaandacht - regionale verspreiding cultuurkrant ... Elke doelgroep stelt specifieke voorwaarden, ook in de communicatie. Het erfgoedbeleid wil haar doelgroepen maximaal bereiken en ontwikkelt een basiscommunicatieplan voor elke doelgroep. De uitvoering ervan zorgt voor een jaarlijkse procentuele vergroting van de participatie. De bijzonder aandacht voor de zorgsector maakt het mogelijk om hiervoor specifieke en unieke expertise te ontwikkelen die met de erfgoedsector kan gedeeld worden. Acties zijn o.a. Communicatieplan per doelgroep Het erfgoedbeleid ziet de noodzaak van meetpunten in om na te gaan of de vooropgestelde doelstellingen voor publieksvriendelijkheid voldoende bereikt zijn. Tot nog toe is er in SintTruiden geen of zeer minimaal publieksonderzoek bij culturele en erfgoedactiviteiten gebeurd. In samenwerking met de dienst cultuur, het museum Vlaamse Minderbroeders en Toerisme Sint-Truiden worden hiervoor parameters opgesteld. De elementen uit de cursus van Cultuurnet (2007) rond het cultuurprofiel van de stad en cultuurcommunicatie worden in het achterhoofd gehouden.

... Het erfgoedbeleid wil het cultureel erfgoed blijvend in de kijker zetten. De goede contacten met lokale pers blijven behouden en verder uitgebouwd en er wordt ingezet op goede relaties met de regionale pers. De expertise van o.a. andere beleidsdomeinen in de stad worden hiervoor ingezet

Acties zijn o.a.: - verder uitbouw functionaliteit website erfgoedcel - lokale cultuurkrant

ACTIES Door het aanbieden van specifieke instrumenten zoals de website van de erfgoedcel en de stad een draaiboek communicatie voor verenigingen,.... opgesteld i.s.m. cultuur, toerisme, informatiedienst stad,...worden de verenigingen vanuit de stad ondersteund


53

Resultaten publieksonderzoek (jaarlijks) en verwerking in actieplan (helft beleidsperiode): 1 meetpunt per jaar

- Na drie jaar een plan voor elke doelgroep - Participatieverhoging van 10% per jaar

- vanaf 2010: 3 items in regionale pers per jaar

RESULTAATSINDICATOREN - opvolging uitvoering plan

In bijlagen 4 en 5 zijn respectievelijk de doelstellingen van het cultuurbeleidsplan Sint-Truiden en van het Museum Vlaamse Minderbroeders opgenomen. De erfgoeddoelstellingen van het cultuurbeleidsplan zijn in overleg tussen de cultuurbeleidscoörindator en de museumconservator en de erfgoedcoördinator geformuleerd. De doelstellingen van het Museum en het convenant zijn voortdurend onderling afgetoetst.

SD 5 De erfgoedgeïnteresseerden worden aangesproken door de professionele en dynamische (cultuur)communicatie waarvan de ERFGOEDCOMMUNICATIE integraal deel uitmaakt.

STRATEGISCHE DOELSTELLING



SD 2 Het erfgoedverhaal PUBLIEKSVRIENDELIJK ONTSLUITEN kan alleen in samenwerking met de lokale en regionale erfgoedactoren.

SD 1 Het waardevol cultureel erfgoed van SintTruiden verdient een duurzaam beleid rond BEHOUD en BEHEER.


DEEL V. MEERJARENPLANNING EN MEERJARENBEGROTING

Vergaderruimte Laptop EGC

Vergaderruimte Studie ARON

vergaderruimte

EGC Archivaris Monumentenbeheerder Cultuurbeleidscoördinator EGC

Erfgoedcoördinator communicatie

OD6 Het lokale erfgoedbeleid stimuleert het (wetenschappelijk) onderzoek van lokaal roerend en immaterieel erfgoed.

OD7 Het lokale erfgoedbeleid onderzoekt in functie van de verspreid bewaarde Sint-Truidense collecties de mogelijkheden van lokale en provinciale depotwerking.

OD1. Het lokale erfgoedbeleid coördineert lokaal de jaarlijkse Erfgoeddag en zet daar ook sterk op in. Het beleid stimuleert actieve samenwerking tussen verschillende erfgoedpartners. Het neemt daarenboven een voortrekkersrol op in de regio voor de promotie van en deelname aan Erfgoeddag. OD2. Het lokale erfgoedbeleid stimuleert de digitale ontsluiting van het roerend erfgoed uit Sint-Truiden via de erfgoeddatabank Erfgoedlimburg.be



EGC Registrator MVM Archivaris

OD5. De expertise i.v.m. inventarisatie en digitalisering van roerend en immaterieel erfgoed wordt verder uitgebouwd en uitgewisseld in het kader van concrete inventarisatieprojecten in stad en regio.

Erfgoedcoördinator beleid

Laptop EGC vergaderruilte

Vergaderruimte PC Ondersteuning van technische stadsdiensten

Laptop EGC met access, adlib,... Invoermodule erfgoedlimburg op PC van provincie Invoermodule erfgoedlimburg.be

EGC actoren

Erfgoedcel Kerkfabrieken Expertise-ondersteuning vanuit CRKC, Museum Vlaamse Minderbroeders, andere erfgoedcellen EGC PCCE MVM CRKC Kerkfabrieken Externe experts

personeel Erfgoedcoördinator kerkfabrieken Externe expert

MIDDELEN logistiek

OD4 Het immaterieel erfgoed in stad en omstreken wordt in deze convenantperiode stapsgewijs in kaart gebracht en door de actoren geïnventariseerd.

OD3 De expertise met betrekking tot behoud en beheer van het religieuze erfgoed wordt in nauwe samenwerking met lokale en bovenlokale actoren verder uitgebouwd en ter beschikking gesteld aan derden.

OD2 Het nog niet geïnventariseerde religieuze roerend erfgoed van stad en omstreken gebeurt vanaf 2009 volgens stappenplan door de erfgoedactoren in de invoermodule van Erfgoedlimburg.be.

OD1 Alle bestaande inventarissen van religieus roerend erfgoed in stad en regio worden door een expert nagekeken, verbeterd en gedigitaliseerd.



Werkingsmiddelen EGC


Werkingsmiddelen EGC Extra subsidieaanvraag van 25.000 EUR

2009-2014

2009-2014

2009-2011

2009-2014 Charters: 2009-2010

2009-2014

2009-2014 - Driemaandelijkse bijeenkomst overlegstructuur religieus erfgoed: doorlopend - tentoonstelling in 2010 (textiel) en 2012 (Trudofeesten) en 2014 ( ) Tweejaarlijkse studiedag: 2009, 2011 en 2013 2009-2014

Werkingsmiddelen EGC en MVM


2 per jaar doorlopend 2009 - 2014

2 per jaar; doorlopend 2009-2014



financieel

TIMING

54


SD 4 Het lokale en bovenlokale ERFGOEDNETWERK prikkelt en stimuleert het Sint-Truidens erfgoedbeleid tot verdere groei en ontwikkeling.

SD3 . Het erfgoedbeleid van Sint-Truiden focust op een aantal specifieke DOELGROEPEN .


OD 3. Sint-Truiden verankert het cultureel erfgoedbeleid door de structurele inbedding van de erfgoedcel.

OD 2. De erfgoedcel is binnen dat netwerk de motor, stimulator en coördinator voor de uitwisseling en samenwerking tussen lokale en regionale erfgoedactoren. Het informeert en stimuleert de lokale en regionale erfgoedpartners in hun ontplooiing en werking. Tegelijkertijd neemt het een ondersteunende rol op voor de lokale erfgoedactoren. EGC

EGC

Bureau- en vergaderruilmte Ondersteuning stadsdiensten



Bureau- en vergaderruimte Ondersteuning door stadsdiensten

EGC

OS1. De erfgoedcel is een partner in het stedelijk cultuurbeleid.

Werkingsmiddelen EGC Ondersteuningsbeleid stad

EGC actoren

Werkingsmiddelen EGC Extra subsidieaanvraag van 25.000 EUR

OD 3 De indivuele Truienaar is moeilijk te bereiken maar wordt via buurtacties en erfgoedgemeenschappen bewust van zijn verleden, de geschiedenis en het daaraan gekoppelde erfgoed.Het versterkt zij interculturele identiteit als inwoner van Sint-Truiden en Haspengouw. .

vergaderruimte Technische ondersteuning stadsdiensten


Werkingsmiddelen EGC Ondersteuningsbeleid Stad MVM

Technische ondersteuning van stadsdiensten

vergaderruimte

Werkingsmiddelen EGC en ondersteuningsbeleid stad

Vergaderruimte Technische ondersteuning van stadsdiensten ...

EGC MVM Toerisme Monumentenbeheerder

EGC Conservator MVM Diensthoofd Toerisme Cultuurbeleidscoördinator Monumentenbeheerder.. Vertegenwoordigers zorgsector

EGC Cultuurbeleidscoördinator Toerisme Monumentenbeheerder PCCE Projectcoördinator PCCE ... EGC

OD 2 Het aanbod aan erfgoededucatie voor jongeren wordt verder uitgebouwd. Het bestaande aanbod voor 6-12 jarigen wordt geëvalueerd, eventueel bijgestuurd en bestendigd. Voor 12-18 jarigen wordt een nieuw aanbod met concrete projecten uitgewerkt om de leegte te vullen.

OD 1 De Sint-Truidense zorgsector participeert actief aan het erfgoedgebeuren door de specifieke methodieken die het Sint-Truidens erfgoedbeleid in samenwerking met hen ontwikkeld heeft.

OD4. Publieksvriendelijke en laagdrempelige projecten maken het (verspreide) roerend en immaterieel erfgoed voor de diverse participanten concreet en toegankelijk.

OD3 Sint-Truiden ontsluit het roerend en immaterieel religieus erfgoed op de religieuze as via diverse, hedendaagse en samenhangende projecten. Hierbij vormt het actieplan ontsluiting cultuurreligieuze as (uitvloeisel masterplan Haspengouw) de leiddraad.

2009

2009-2014

2009-2014

2009-2014 Na 2 jaar evaluatie overlegmomenten en bijsturing

2009-2011 2009: indienen 2010: uitvoering 2011: actief

2009-2014 - Vanaf 2009 en doorlopend: buurtwandelingen - 2009: charters en fruitverhalen - 2010: textiel - 2012: Ttrudofeesten 2009-2014 2008: prospectie 2009-2010: implementatie 2011: evaluatie en bijsturing 2012-2014: verder uitvoering, evaluatie en bijsturing

2009-2014

55


SD 5. De erfgoedgeïnteresseerden worden aangesproken door de professionele en dynamische (cultuur)communicatie waarvan de ERFGOEDCOMMUNICATIE integraal deel uitmaakt.


Communicatieplan, website

Erfgoedcoördinator communicatie cultuurbeleidscoördinator Erfgoedcoördinator communicatie Cultuurbeleidscoördinator en –functionaris Diensthoofd toerisme

OD 1 Het erfgoedbeleid ondersteunt de lokale erfgoedinstellingen en -verenigingen in hun eigen communicatie-acties.

OD2 De uitbouw van een lokaal en regionaal communicatienetwerk maakt de erfgoedkenmerken van Sint-Truiden en omstreken voor inwoners van stad en regio meer bekend en zichtbaar.

OD4. Het erfgoedbeleid organiseert meetpunten om de gevoerde acties voortdurend te evalueren en waar nodigna drie jaar bij te sturen. De opgedane ervaringen worden uitgewisseld naar andere diensten, organisaties, actoren en het publiek.

Erfgoedcoördinator communicatie Conservator MVM Cultuurbeleidscoördinator Diensthoofd toerisme Erfgoedcoördinator communicatie Cultuurbeleidscoördinator en –functionaris

Vergaderruimte Technische ondersteuning door stadsdiensten

EGC

OD 4 Het lokale erfgoedbeleid werkt mee aan overkoepelende projecten met Vlaams of regionaal belang. Het speelt hierin een intermediaire rol.

OD3 Er wordt een specifiek basis-communicatieplan uitgewerkt voor elke doelgroep waardoor de participatie elk jaar 10 % stijgt.

vergaderruimte

EGC actoren

OD 4 Het lokale erfgoedbeleid speelt in op bestaande initiatieven en doelstellingen van lokale en regionale erfgoedactoren. Ze brengt deze actoren waar mogelijk samen en stimuleert samenwerking tussen nietprofessionele erfgoedspelers onderling, alsook tussen nietprofessionele en professionele erfgoedspelers. De erfgoedcel heeft hierin eerder een coördinerende rol en minder een uitvoerende taak.






Werkingsmiddelen EGC Ondersteuningsbeleid stad

2009-2014 2009-2011: opstellen plannen 2012-2014: evaluatie en bijsturing 2009-2014 2009: voorbereiding 2010: uitvoeren 2011: evaluatie en bijsturing 2012: herhaling 2013: evaluatie en bijsturing

2009-2014 Evaluatie na 2 jaar en bijsturing

2009-2014

2009-2014

2009-2014

56

DEEL V. MEERJARENPLANNING EN BEGROTING

RAMING INKOMSTEN VLAAMSE OVERHEID SUBSIDIE

STAD SINT-TRUIDEN FINANCIËLE MIDDELEN

MIDDELEN IN NATURA

2009

225 000,00 EUR

50 000,00 EUR

46 428,57 EUR

2010

225 000,00 EUR

50 000,00 EUR

46 428,57 EUR

2011

200 000,00 EUR

50 000,00 EUR

35.714,29 EUR

2012

200 000,00 EUR

50 000,00 EUR

35 714,29 EUR

2013

200 000,00 EUR

50 000,00 EUR

35 714,29 EUR

2014

200 000,00 EUR

50 000,00 EUR

35 714,29 EUR

Het engagement dat de stad Sint-Truiden aangaat betreffende de ter beschikking gestelde middelen is opgetekend in de brief die bij het dossier zit. De brief is ondertekend door de burgemeester, de schepen van erfgoed, de secretaris en de ontvanger van Sint-Truiden.


57


RAMING UITGAVEN 2009

Personeelskost Infrastructuur en logistiek (middelen stad in natura) Afschrijvingen - meubilair - hard- en software - scanner Behoud en beheer – Inventarisatie waarvoor extra subsidie voor aankoop scanner (cfr. SD 1, OD 5)

2011

11 250,00 EUR 53 000,00 EUR 45 000,00 EUR

Communicatie

27 000,00 EUR

Personeelskost

4 850,00 EUR

136 518,72 EUR

Afschrijvingen - meubilair - scanner

11 250,00 EUR

Behoud en beheer - Inventarisatie

40 000,00 EUR

Ontsluiting (extra subsidie voor project 12-18 jarigen cfr. SD 3, OD2)

58 000,00 EUR

Communicatie

24 000,00 EUR

Andere (vorming, documentatie, kantoorbenodigdheden, vervoer, ...)

5 000, 00 EUR

Personeelskost Afschrijvingen - scanner

139 144,08 EUR 8 250,00 EUR


30 000,00 EUR

Communicatie

22 500,00 EUR

Ontsluiting

45 000,00 EUR

Andere (vorming, documentatie, kantoorbenodigdheden, vervoer,...)

2012

46 428,57 EUR

Ontsluiting


2010

133 893,36 EUR


5 000,00 EUR

141 769,44 EUR 8 250,00 EUR


30 000,00 EUR

Ontsluiting

42 000,00 EUR

Communicatie

22 500,00 EUR



5 000,00 EUR

58


2013


8 250,00


28 000,00 EUR

Ontsluiting naar doelgroepen

41 000,00 EUR

Communicatie

23 000,00 EUR


2014

144 394,8 EUR

Personeelskost

5 000,00 EUR

147 020,16 EUR


33 000,00 EUR

Ontsluiting naar doelgroepen

40 000,00 EUR

Communicatie

24 500,00 EUR



5 000,00 EUR

59

DEEL VI. IMPLEMENTATIE EN OPVOLGING

DEEL VI. IMPLEMENTATIE EN OPVOLGING

De implementatie van het erfgoedbeleid in deze convenantperiode wordt conform de jaarlijkse actieplannen ontwikkeld en uitgevoerd. De opvolging bestaat uit: - constante toetsing en evaluatie - waar nodig ad hoc bijsturing - neerslag daarvan in jaarverslagen.


60

DEEL I. NAAR EEN NIEUW BELEIDSPLAN VOOR HET CULTUREEL ERFGOED VAN SINT-TRUIDEN EN REGIO

Recommend Documents