Zorg voor cultureel erfgoed – depotwerking Lokale besturen, erfgoedbeheerders en -bewaarders worden gestimuleerd om op een kwalitatieve, duurzame en dynamische manier roerend en immaterieel erfgoed te registreren en te documenteren, te behouden en te beheren. Hiertoe worden een team van erfgoedconsulenten
en eigen instrumenten ingezet, in afstemming en samenwerking met partners binnen en buiten de erfgoedsector. Erfgoedbeleid De dienst cultuur wil coördinator zijn voor een duurzame ontwikkeling van de omgang met erfgoed. Een duurzame ontwikkeling houdt in dat er voorzien wordt in de behoeften van huidige generaties zonder hierbij de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Een duurzame erfgoedzorg betekent ook een dynamische omgang met erfgoed. Erfgoed is op zich immers een dynamisch begrip en omgaan met erfgoed betekent keuzes maken. Niet alles zal, kan of moet bewaard worden ‘voor de eeuwigheid’. Er moet bewust gekozen worden voor een selectie die recht doet aan het erfgoed van alle leden van de samenleving en die tegelijk ruimte laat voor toekomstige generaties om eigen keuzes te maken. Duurzaam en dynamisch omgaan met erfgoed betekent openstaan voor en omarmen van samenwerking; het wordt steeds minder een zaak voor individuele instellingen en organisaties op zichzelf. De provincie is als intermediair bestuur uitstekend geplaatst om een duurzame en dynamische invulling van de omgang met erfgoed te stimuleren en te ondersteunen door een regierol te spelen. De bewustmaking voor een duurzame en dynamische omgang met erfgoed zal in al haar activiteiten vervat zitten. Cruciaal voor het uitvoeren van deze taak is het erfgoedteam: er wordt ingezet op een multidisciplinair en deskundig erfgoedteam. De nodige middelen worden voorzien om intern kennis, vaardigheden en attitudes met betrekking tot aspecten van zorg voor erfgoed te ontwikkelen. Via informatieverstrekking, advies en begeleiding reiken de erfgoedconsulenten vervolgens sleutels aan aan de erfgoedsector om te komen tot competentieverhoging en zo een duurzame erfgoedwerking te stimuleren. Hierbij worden steeds voor het erfgoed aangepaste, algemene (internationale) standaarden en kwaliteitsvolle, dynamische werkvormen en methoden gehanteerd. Consulentschap is niet louter een zaak van mensen en hun competenties en kennis; het omvat ook werkvormen en instrumenten, en dus zullen ook de nodige financiële werkings- en ondersteuningsmiddelen ingezet worden. Om het provinciale erfgoedbeleid te kunnen realiseren is netwerking en samenwerking met andere actoren uit het erfgoedveld noodzakelijk; het versterkt bovendien het draagvlak. Het erfgoedteam betrekt de erfgoedsector bij haar werking en bouwt een permanente dialoog op met de erfgoedsector. De verschillende deelsectoren worden gestimuleerd om hun mening te geven over de provinciale erfgoedwerking en hun verwachtingen kenbaar te maken. Er wordt gestreefd naar een evenwicht tussen wat de provincie kan en wat de sector wil. De erfgoedconsulenten zullen zich niet alleen met actoren uit het brede erfgoedveld in een netwerk begeven, maar ook met actoren uit andere relevante domeinen in de samenleving zoals onderwijs, toerisme, leefmilieu en sociaal-cultureel werk. Depotbeleid Velen zijn betrokken bij de zorg voor cultureel erfgoed: voor musea, heemkringen, erfgoedverenigingen, culturele archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken is dit hun kerntaak, maar er zijn ook besturen, organisaties en particuliere personen voor wie dit geen kerntaak is. Allen zijn zij doelgroep van het provinciale erfgoedbeleid en de dienst cultuur tracht dit brede veld gedurende de beleidsperiode evenwichtig te ‘bedienen’, rekening houdend met hun specifieke noden. Omdat in de vorige beleidsperiode voornamelijk initiatieven op poten werden gezet voor musea, heemkringen en kerkfabrieken, zal in de komende beleidsperiode meer aandacht besteed worden aan de ondersteuning van archieven en erfgoedbibliotheken. Omwille van de provinciale taakstelling heeft depotwerking een belangrijk aandeel in het provinciale beleid rond de zorg voor cultureel erfgoed. Het beleid blijft hier echter niet toe beperkt: er is immers evenzeer nood aan een goede bewaring van cultureel erfgoed ‘vóór de schermen’ en ook hierrond heeft de sector nood aan advies, begeleiding en ondersteuning. De problematiek is vaak gelijklopend of zelfs hetzelfde en daarom stemmen de depotconsulenten en de andere efgoedconsulenten, m.n. de
museumconsulent, hun werking op elkaar af en ijveren zij binnen hun consulentschap voor een coherent en integraal verhaal rond collectiebeleid en -beheer. Momenteel zijn er 2 VTE depotconsulenten actief, ondersteund door een 1VTE administratief medewerker. Onder voorbehoud van extra budgettaire ruimte door bijkomende aanvullende tewerkstellingssubsidies door Vlaanderen wordt in de periode 2014-2019 de aanwerving van min. 1 extra VTE depotconsulent voorzien (voorzien in het personeelsbehoefteplan). Binnen erfgoedzorg weerklinkt vaak dat ‘meten is weten’. Ook in het kader van het provinciale erfgoed en m.n. het relatief recente depotbeleid is het belangrijk om de impact te meten en de efficiëntie en effectiviteit te monitoren, het beleid te evalueren en indien nodig bij te sturen. Er zal in de loop van de beleidsperiode dan ook bekeken worden hoe een tussentijdse balans kan opgemaakt worden, waarbij de wenselijkheid en mogelijkheden tot de opzet van een gemeenschappelijke effectenmeting, eventueel in samenwerking met FARO, interprovinciaal zal afgetoetst worden. Informatiebeheer en digitaal erfgoed Een belangrijke randvoorwaarde voor een doordacht collectiebeleid en adequate zorg voor erfgoed is goed informatiebeheer. Adviesverstrekking, begeleiding, vorming en de opzet van acties rond registratie en documentatie zijn een wezenlijk onderdeel van het provinciale erfgoed- en depotbeleid. Erfgoedplus.be (een gezamenlijk project met de provincie Limburg) is en blijft een belangrijk beleidsinstrument om de provinciale taak rond informatiebeheer ten volle op te nemen. Erfgoedplus.be zal verder ontwikkeld en ingezet worden om op een duurzame manier het aanwezige erfgoed te registreren, documenten te delen en door een toenemende mate van uitwisselbaarheid en interactie de collectiemobiliteit te faciliteren en stimuleren. Er worden stappen ondernomen om hieraan een e-depot te koppelen voor digital born erfgoed, gedigitaliseerd erfgoed en digitale informatie over erfgoed. De vernieuwde website www.erfgoedplus.be is daarnaast een wegwijzer en centraal ontmoetingspunt voor al wie erfgoedinformatie zoekt in de provincies Vlaams-Brabant en Limburg. Voor de afstemming van het regionale beleid, kennisuitwisseling en de opzet van gezamenlijke acties neemt men deel (interprovinciale) overlegstructuren. Acties 2014-2019: o
o
Consulentschap • ontwikkelen, verzamelen en ter beschikking stellen van expertise • verlenen van advies, begeleiding en vorming • stimuleren samenwerking tussen erfgoedactoren • ondersteunen regionaal relevante projecten • participeren aan interne en externe overlegorganen Erfgoedplus.be • samenwerking met de provincie Limburg • uitbouw website Erfgoedplus.be: verdere contextualisering van het erfgoed in de databank. Betrokkenheid met de erfgoedbeheerders in de provincie door de website te linken met de websites van de aangesloten gemeenten, collectiebeheerders, parochies of heemkringen. De website wordt een wegwijzer en centraal ontmoetingspunt voor wie erfgoedinformatie zoekt in de provincies Vlaams-Brabant en Limburg en geeft zo het grote publiek een overzicht van en toegang tot verschillende soorten erfgoed (participatie). • Erfgoedregister: uitbreiding van verdere beheers- en registratiemogelijkheden voor depotwerking door middel van flexibele rapportaanmaak voor standplaats- en conditierapportage, mogelijkheid om verdere opdelingen binnen een collectie te maken via deel- en gastcollecties, aanpak serverproblematiek worden aangepakt. • gemiddelde aangroei van 3 aangesloten gemeenten per jaar • conversie van collecties van o.m. Kasteel van Gaasbeek, de Collegedictaten van de Universiteitsbibliotheek Leuven, de collectie Erfgoedsite Tienen, het Stedelijk Museum Aarschot, het Museum Parkabdij, … • verderzetting partnerschap met de regio Pajottenland en Zennevallei voor de invoer van de databank en het aanleveren van tekst voor de nieuwe website • individuele begeleiding ter plekke (opvolging na aansluiting zoals kwaliteitscontroles, vorming en ondersteuning erfgoedvrijwilligers, jaarlijks weerkerende updates, … ), jaarlijkse contactdagen, overleg met de erfgoedcel Leuven en erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei, …
•
o
registratie-initiatieven van Vlaams-Brabantse erfgoedbeheerders en –bewaarders (bij voorkeur geïnitieerd en gedragen door het lokale bestuur) komen in aanmerking voor een ‘projectsubsidie ter ontsluiting van erfgoed’
Aggregatie- en preservatie-initiatieven voor digitaal cultureel erfgoed • Coördineren en opzetten regionale aggregatie-initiatieven, bij uitstek via Erfgoedplus.be. Streven naar technische, inhoudelijke, economische, juridische en maatschappelijke duurzaamheid. Op termijn zal deze kwaliteitsvolle opvolging zijn vruchten afwerpen door de toenemende mate van interoperabiliteit, met verdere collectiemobiliteit en geobjectiveerd herplaatsing- en afstootbeleid tot gevolg. • inhoud aanleveren aan Europeana Local via Erfgoedplus.be. • preservatie-initiatieven voor digitaal cultureel erfgoed: onderzoeken of aan de databank Erfgoedplus.be een e-depot kan gekoppeld worden. Dankzij dit e-depot zullen de drie vormen van digitaal erfgoed maximaal geordend, duurzaam opgeslagen en geraadpleegd worden: digital born erfgoed, gedigitaliseerd erfgoed en digitale informatie over erfgoed. Een nieuwe samenwerkingsovereenkomst tussen KULeuven (LIBIS), de provincie VlaamsBrabant en provincie Limburg zal hiervoor onderhandeld en afgesloten worden.
Behoud en beheer cultureel erfgoed Via het erfgoedconsulentschap, Monumentenwacht Vlaams-Brabant (m.n. interieurwachters) en/of een netwerk van erfgoedbeheerders en cultureel erfgoedorganisaties wordt expertise ter beschikking gesteld in verband met het professioneel bewaren en ontsluiten van erfgoedcollecties. Er wordt hierbij extra aandacht besteed aan de problematiek van collectieverwerving en –afstoting en de noden van de sector van het archivalisch en bibliothecair erfgoed. De ondersteuning gebeurt door middel van advies, begeleiding en vorming en men participeert aan de verdere ontwikkeling en uitbouw van www.depotwijzer.be, een portaalsite over depotbeheer in samenwerking tussen de 5 provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Om dit alles te realiseren wordt er deelgenomen aan (interprovinciale) overlegstructuren. Zorg voor erfgoed vergt o.m. specifiek materiaal, daarom voorziet men in logistieke ondersteuning door de verdere uitbouw van voor de erfgoedsector relevant materiaal. Daarnaast wordt er jaarlijks een groepsaankoop van verpakkings- en conserveringsmaterialen georganiseerd. Acties 2014-2019: o
o
o
Consulentschap • ontwikkelen, verzamelen en ter beschikking stellen van expertise (eigen of inschakeling netwerk erfgoedbeheerders en –organisaties met relevante expertise) • verlenen van advies, begeleiding en vorming • stimuleren samenwerking tussen erfgoedactoren • ondersteunen regionaal relevante projecten • participeren aan interne en externe overlegorganen • extra aandacht voor de problematiek van collectieverwerving en –afstoting • extra aandacht voor de noden van de sector van het archivalisch en bibliothecair erfgoed Logistieke ondersteuning • jaarlijkse groepsaankoop van verpakkings- en conserveringsmaterialen voor alle soorten erfgoedbeheerders en –bewaarders in de provincie, gekoppeld aan gerichte vormings- en sensibiliseringsacties. Eventueel raamcontracten afsluiten. • intern aanbod van kwalitatief, gespecialiseerd en voor de erfgoedsector relevant materiaal. Naar gelang de gebruiksvriendelijkheid en al dan niet vereiste voorkennis het materiaal ter beschikking stellen via de provinciale uitleendienst of inzetten via het erfgoedconsulentschap. Regelmatig onderhouden, aanvullen en updaten van het materiaal om een kwalitatief aanbod te blijven garanderen. Koppelen aan gerichte vormings- en sensibiliseringsacties. Financiële ondersteuning erfgoeddepots: omdat depotwerking een essentieel onderdeel is van het provinciale erfgoedbeleid wordt het instrument van investeringssubsidies voor erfgoeddepots verder uitgebouwd. Omdat de reële depotnoden op lokaal niveau heel acuut zijn en niet pasklaar en/of op korte termijn kunnen beantwoord worden door een verdere uitbouw uitbouw van regionale depots, wil de provincie de
investeringsbereidheid van lokale besturen in duurzame erfgoedbewaring aanmoedigen. Daarom komen voortaan niet alleen erfgoeddepots met een bovenlokale werking of potentieel maar ook depotinitiatieven van lokale openbare besturen in aanmerking voor een investeringssubsidie. Voorwaarde is wel dat de geplande depotinfrastructuur wordt opengesteld voor de collecties van lokale erfgoedspelers, hetzij als gezamenlijk, nood- of transitdepot. o
Interprovinciale afstemming en samenwerking: • afstemming van het regionale erfgoed- en depotbeleid, kennisuitwisseling en de opzet van gezamenlijke acties door deelname aan het museumconsulentenoverleg, het Interprovinciale Depotoverleg (IDO) en Interprovinciale Registratieoverleg . • verder ontwikkelen en uitwisselen van expertise rond het thema collectieverwerving en – afstoting via de Werkgroep Selectie en Waardering, opgestart binnen de schoot van het IDO • netwerking, expertiseontwikkeling en kennisuitwisseling op gebied van depotinfrastructuur via de door het Agentschap Kunsten en Erfgoed gecoördineerde Kenniscluster Depotinfrastructuur. • www.depotwijzer.be: portaalsite over depotbeheer; een financiële en inhoudelijke samenwerking tussen de 5 provincies en de VGC. De provincie is opdrachtgever en prefinanciert de technische ontwikkeling, vormgeving, het onderhoud, de hosting en de technische ondersteuning van de website. De erfgoedconsulenten leveren mee inhoud voor de website. • Interprovinciaal een taakafbakening vastleggen met de landelijke expertisecentra en de landelijke organisaties voor volkscultuur op het gebied van consulentschap • Interprovinciaal aftoetsen van de mogelijkheden voor meer afstemming en samenwerking rond de groepsaankopen van bewaar- en conserveringsmateriaal • Interprovinciaal aftoetsen van de wenselijkheid en mogelijkheden voor de opzet van een gemeenschappelijke effectenmeting van het gevoerde depotbeleid in samenwerking met FARO • Interprovinciaal aftoetsen van de mogelijkheden om op lange termijn te groeien naar een gemeenschappelijk beleid en aanpak op het vlak van netwerken van cultureel-erfgoeddepots en infrastructurele oplossingen voor noodopvang, transitdepots en thematische opslag over de provinciegrenzen heen
Uitbouw regionale depotinfrastructuur en –netwerking Met het oog op duurzame bewaring blijven de provinciale consulenten een bemiddelende rol vervullen tussen de vraag naar geschikte depotruimte (gezamenlijk, nood- en transitdepot) en het aanbod van beschikbare depotinfrastructuur. Binnen het netwerk van erfgoeddepots helpen zij erfgoedorganisaties met een depotnood mee zoeken naar een aangepaste bewaarplaats, zowel binnen de eigen provinciale depotinfrastructuur als bij erfgoeddepots van derden. Hiertoe brengt men enerzijds erfgoeddepots in kaart (m.n. capaciteit, faciliteiten, criteria, procedures, …) en investeert men anderzijds in de uitbouw van (eigen) regionale erfgoeddepots en een netwerk van erfgoeddepots. Interprovinciaal worden de mogelijkheden afgetoetst om op lange termijn te groeien naar een gemeenschappelijk beleid en aanpak op het vlak van infrastructurele oplossingen voor noodopvang, transitdepots en thematische opslag over de provinciegrenzen heen. Acties 2014 – 2019 o
Uitbouw regionale depotinfrastructuur en –werking: • samenwerking met de regionale partners (Erfgoedsite Tienen, FeliXart Museum en Sportimonium) inzake depotwerkingwordt verder geoperationaliseerd, geëvalueerd en waar nodig aangevuld of bijgestuurd. Nieuwe investeringen en partnerschappen met betrekking tot regionale depotinfrastructuur worden niet uitgesloten, maar telkens zullen baten en kosten en de relevantie voor het provinciale erfgoedbeleid afgewogen worden. • operationalisering van het provinciaal archeologisch en nooddepot op de PIVO-site in Asse. • aankoop gespecialiseerd conserveringsmateriaal in functie van regionale depotwerking, voor zowel het provinciale depot als de partnerinstellingen.
o
Netwerking en samenwerking: • platform voor kennisuitwisseling rond depotwerking tussen de belangrijke spelers in het museumveld (regionale partners, M - Museum Leuven, Kasteel van Gaasbeek; …) enerzijds
•
• •
• •
en de sector van het archivalisch en bibliothecair erfgoed anderzijds. Modellen ontwikkelen om de expertise en dienstverlening van deze spelers concreet voor de bredere erfgoedsector in te schakelen lokale besturen en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zoveel mogelijk inschakelen binnen een netwerkstructuur op regionaal niveau om te sensibiliseren en informeren rond depotwerking en samen efficiënte depotoplossingen te ontwikkelen. Belangrijke aanspreekpunten om de diverse netwerken mee vorm te geven zijn de regionale depots, collectiebeherende instellingen met een kwaliteitslabel, landelijke expertisecentra, landelijke organisaties voor volkscultuur, de cultureel-erfgoedconvenants , …. infomomenten over het provinciale depotbeleid en/of jaarlijkse overlegplatformen voor enerzijds de professionele en anderzijds niet-professionele erfgoedspelers in de provincie organiseren samenwerking met Monumentenwacht Vlaams-Brabant: in eerste instantie met de Monumentenwachters Interieur op gebied van consulentschap en expertise rond behoud en beheer van erfgoed, maar ook met de overige Monumentenwachters inzake bepaalde bouwfysische aspecten van bewaarruimtes Interprovinciaal een taakafbakening en samenwerking vastleggen met de landelijke expertisecentra en de landelijke organisaties voor volkscultuur bemiddeling tussen de vraag naar geschikte depotruimte (gezamenlijk, nood- en transitdepot) en het aanbod van beschikbare depotinfrastructuur. Binnen het netwerk van erfgoeddepots helpen de erfgoedconsulenten erfgoedorganisaties met een depotnood mee zoeken naar een aangepaste bewaarplaats, zowel binnen de eigen provinciale depotinfrastructuur als bij erfgoeddepots van derden. Interprovinciaal worden de mogelijkheden afgetoetst om op lange termijn te groeien naar een gemeenschappelijk beleid en aanpak op het vlak van infrastructurele oplossingen voor noodopvang, transitdepots en thematische opslag over de provinciegrenzen heen.
Ondersteuning van en samenwerking met regionale erfgoedzorgers Er wordt ingestaan voor de regionale indeling en subsidiëring van collectiebeherende cultureelerfgoedorganisaties, in de eerste plaats musea en culturele archiefinstellingen. De regionaal ingedeelde collectiebeherende cultureel-erfgoedorganisaties zijn een prioritaire doelgroep én bevoorrechte partner van de provincie binnen haar regionale erfgoedbeleid. Initiatieven van cultureel-erfgoedorganisaties met regionale relevantie worden (projectmatig) ondersteund. Naast ondersteuning zal dus ook ingezet worden op expertisedeling met en expertiseversterking met de hierboven vernoemde regionale erfgoedzorgers. Om elkaars werking en aldus de regionale erfgoedwerking te versterken, zullen kennis en expertise via netwerking gebundeld en onderling gedeeld worden en zullen de inspanningen en instrumenten op elkaar afgestemd worden. Acties 2014 – 2019 o
Ondersteuning regionale collectiebeherende erfgoedinstellingen: • indelen bij het regionale niveau van Vlaams-Brabantse musea en culturele archiefinstellingen met een kwaliteitslabel en toekennen van een jaarlijkse werkingssubsidie. Onderzoeken van de noden en (m.n. budgettaire) mogelijkheden voor erfgoedbibliotheken met een kwaliteitslabel • expertisedeling met en expertiseversterking van regionale cultureel-erfgoedinstellingen via netwerking
o
Ondersteuning cultureel-erfgoedorganisaties met regionale relevantie: • ondersteuning van initiatieven die bijdragen tot de ontwikkeling van een regionaal beleid en niet in conflict zijn met een landelijke of lokale taakstelling van de organisaties. De ondersteuning zal in principe niet structureel zijn, maar projectmatig en bij voorkeur ressorterend onder bestaande subsidiereglementen. • expertisedeling met en expertiseversterking van regionale cultureel-erfgoedorganisaties via netwerking
