deburen jaarverslag 2012 VLAAMS-NEDERLANDS HUIS Pieter-Jan De Pue voor citybooks Yerevan

deBuren jaarverslag 2012

© Pieter-Jan De Pue voor citybooks Yerevan

VLAAMS-NEDERLANDS HUIS

P3

jaarverslag 2012

Voorwoord Beste Lezeres, Beste Lezer, Beste Luisteraar en Kijker, 2012 was het laatste jaar dat deBuren geen vaste verblijfplaats had. Van deze gedwongen mobiliteit hebben wij gebruik gemaakt om met talrijke boeiende partners programma’s aan te bieden in Nederland en Vlaanderen en af en toe ook wat verder weg. Wij vierden het Boekenweekgeschenk van Tom Lanoye tijdens een mooie treinreis en een Vriendschapsavond in de Brakke Grond. Zonder het te weten, namen we toen afscheid van Gerrit Komrij. Het was een uitzonderlijk mooie dag, lekker ouderwets, met een rijdende trein. Tijdens het AAA Festival Muziek en Kunst toonden wij jong theater in Amsterdam door Nederlanders en Vlamingen in Antwerpen gemaakt. Met het deBuren-concert bracht het Koninklijk Concertgebouworkest hedendaagse muziek van Nederlandse en Vlaamse componisten in het Concertgebouw in Amsterdam en trad het KCO voor het eerst op in deSingel in Antwerpen. In de Gentse Vooruit participeerden wij samen met De Groene Amsterdammer aan Mind The Book. De Boon biografiereis bracht ons in Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Den Haag en Amsterdam, onder leiding en toezicht van Boonbiograaf prof. Dr. Kris Humbeeck. Met de film van Manon de Boer One, two, many, waren wij aanwezig op dOCUMENTA. deBuren coproduceerde de film van John Albert Janssen over Roger Raveel. En ja, naast 170 activiteiten werden onze luisterboeken (Radioboeken en citybooks) nooit zoveel beluisterd en gedownload. Meer dan 70.000 downloads per maand. In juli organiseerde deBuren voor het eerst een Parijse residentie in de stichting Biermans-Lapôtre. Op zoek naar de geheimen van de stad, de grootstad, ontmoetten jonge journalisten en schrijvers uit Vlaanderen en Nederland er Adriaan van Dis, Bart Van Loo en Yves Leterme. deBuren dankt de Nederlandse en Vlaamse overheden voor de steun en het vertrouwen. Nederland en Vlaanderen hebben elkaar en de wereld cultureel veel te bieden. Culturele diplomatie is in moeilijke tijden de belangrijkste vorm van duurzaam ondernemen. Wij danken al onze trouwe bondgenoten in schoonheid en in wijsheid, Dorian van der Brempt Brussel, februari 2013

inhoud

P4

3

Voorwoord

7

DIT WAS 2012

31

HOOGTEPUNTEN

32

Thinking Europe Europa ter discussie - Politiek - Europa & economie - Grenzeloze cultuur & meertaligheid Voorbij de grenzen van Europa - Salons - MO*lezingen

41

De historische blik Verzwegen verleden

44

Religie en culturele identiteit Tussen Ziel en Zonde

47

Wetenschap Grijze cellen

49

Literatuur Een blik over de grens - citybooks - De Literaire Loketten - Louis Paul Boonjaar - Oostende: de liefde en dood - Van A tot A met Tom Lanoye - Parijs! - Mooie avonden en evenementen

63

De boeken van deBuren Publicaties

65

Media Mediacafé

67

De stad als laboratorium Brussel Andere steden

69

Filosofie Het zoekend hert

71

Film SCOOP! Toneelhuis@themovies Opmerkelijke copresentaties en coproducties

deBuren

P5

jaarverslag 2012

75

Jonge mensen, jonge makers Podiumkunsten: d e t h e a t e r m a k e r, Opkras Kuit, Bâtard en Baroque Bodies Lezingen in het HETPALEIS

78

Tentoonstellingen Nieuwe tentoonstellingen in 2012 Video Reizende tentoonstellingen

84

Colloquia en seminaries Cultuurmanagement CPDP

85

Opiniestukken en columns

87

DE CIJFERS Een breed en kwaliteitsvol aanbod en stevige samenwerkingsverbanden Het aantal bezoekers blijft stijgen Virtuele bezoekers en downloads: al meer dan een half miljoen downloads! De Luisterboeken van deBuren: bijna 2,5 miljoen downloads!

99

COMMUNICATIE Programmabrochure De website Sociale media Nieuwsbrief – wedstrijden Samenwerking met de media: redactioneel en promotioneel

106

DEBUREN IS…

107

COLUMNS

P6

Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren is een vzw naar Belgisch recht die bestuurd wordt door een Raad van Bestuur: • Berend-Jan baron van Voorst tot Voorst, voorzitter • Joop Daalmeijer • Paulette Smits • Jozef Deleu • Paul van Grembergen • Wivina Demeester, penningmeester • Annemie Neyts • Bob Verburg, vice-voorzitter Onder toezicht van een Algemene Vergadering: • Berend-Jan baron van Voorst tot Voorst, voorzitter • Joop Daalmeijer • Paulette Smits • Jozef Deleu • Paul van Grembergen • Wivina Demeester, penningmeester • Annemie Neyts • Saïda Sakali • Bob Verburg, vice-voorzitter Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren ontvangt subsidies van Nederland en Vlaanderen. De Vlaamse minister van Cultuur, de Nederlandse minister van OCW, en de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, maken het mogelijk dat deBuren een rol kan spelen: • in de presentatie van schoonheid en wijsheid uit de Lage Landen; • in een permanent debat over cultuur, politiek en maatschappij; • in een reflectie over datgene wat Vlaanderen en Nederland bindt en datgene waarin accenten kunnen verschillen; • in de relatie met Europa: beter luisteren naar Europa en ervoor zorgen dat Nederland en Vlaanderen beter door Europa gehoord worden.

deBuren, Leopoldstraat 6, B - 1000 Brussel t. +32(0)2 212 19 30, f. +32(0)2 212 19 49, [email protected]

deBuren

P7

jaarverslag 2012

dit was 2012 een o ve r zicht van d e activiteiten van d e B u r e n

dit was 2012

De Literaire Loketten | De mobilisatie van Arcadia (Stefan Hertmans) Een gesprek over kunst en literatuur, seksualiteit, identiteit en sociaal engagement in emotionele tijden WO 11.01.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

‘We kunnen er niet onderuit: we beleven emotionele tijden. Waar men ook kijkt, commotie is de norm, intensiteit de vorm.’ Zo begint ‘De mobilisatie van Arcadia’, de nieuwe essaybundel van Stefan Hertmans, waarin hij ons verlangen naar een arcadisch bestaan fileert. Hertmans gaat onder leiding van Anna Luyten in gesprek met de Nederlandse filosofe Stine Jensen.

Art’s Birthday

P8

deBuren

‘Le Passage à l’Europe’ van Luuk van Middelaar VOLGEBOEKT

Het Huis van de Poëzie in het Centraal Museum Een live poëziebloemlezing

MA 23.01.12 | Paleis voor Schone Kunsten | Brussel

26.01.12 | Centraal Museum | Utrecht

In 2009 publiceerde politiek filosoof Luuk van Middelaar ‘De passage naar Europa’. De herziene versie van deze eigenzinnige politieke geschiedenis van Europa verschijnt nu in Franse vertaling bij Gallimard. Herman Van Rompuy (voorzitter Europese Raad) neemt het eerste exemplaar in ontvangst. Vervolgens debatteert Van Middelaar met Paul Magnette (PS) en Philippe Van Parijs (ULB) o.l.v. Philippe Richard (Le Monde) over de vraag: is de eurocrisis een passagemoment?

Donderdag 26 januari is het Gedichtendag en vindt in Utrecht de zesde editie plaats van het Huis van de Poëzie. In het Centraal Museum is in alle hoeken en gaten poëzie te ontdekken tijdens de ‘enige live-poëziebloemlezing waar je zelf doorheen kunt lopen’! Ook citybooks is weer van de partij, want een citybook kan een verhaal of een essay zijn, maar ook een reeks gedichten. Ester Naomi Perquin en Erik Lindner presenteren dit jaar hun citybooks.

LinksRechts debat #4: de prijs van solidariteit Kathleen Van Brempt versus Philippe De Backer

Slimme energiemeters: een slimme zet? Computers, Privacy & Data Protection 2012

MA 23.01.12 | Toneelhuis | Antwerpen

26.01.12 | Hallen van Schaarbeek | Schaarbeek

Europarlementariërs Kathleen Van Brempt (sp.a) en Philippe De Backer (opvolger van Dirk Sterckx voor Open VLD) nemen het tegen elkaar op over de kost, de prijs en de waarde van solidariteit. Jef Maes, directeur van de sociale studiedienst van het ABVV en auteur van ‘Uw sociale zekerheid in gevaar’, reflecteert. Moderator is Dirk Barrez (DeWereldMorgen. be).

Politici en grote elektriciteitsbedrijven willen een kleine computer installeren in onze kelder. Welke invloed heeft de invoering ervan op de burger? Gaat onze energiefactuur straks de hoogte in én maakt onze privacy een vrije val? Een debat over slimme elektriciteits- en gasmeters en de relatie met privacyvraagstukken, in het kader van het internationale congres CPDP. Het debat wordt gevolgd door de uitreiking van de prijs voor goede en slechte privacyideeën en maatregelen (Big Brother Awards).

Streven naar het ware leven #9: Hans Achterhuis Het ware leven, tussen utopie en realiteit

Gevaarlijk Jong Wat voor mensen brengt onze maatschappij voort?

22.01.12 | Filosofiehuis Het zoekend hert | Berchem

24.01.12 | HETPALEIS| Antwerpen

Opening Night (Exhibiting) Baroque Bodies: Opening expo en presentaties Rits Winter School

17.01.12 | M HKA | Antwerpen

Ieder jaar viert het M HKA ‘Art’s Birthday’. Dit jaar staat geheel in het teken van Nederland en de moeilijke verhouding tussen cultuur en beleid. Met o.a. een vlammende ‘State of the Art’ door Oscar van den Boogaard, een debat over ‘Nederland & Cultuur’ o.l.v. Chantal Pattyn en met bijdragen van o.a. Erik van Lieshout, Dennis Tyfus, Job Koelewijn en Wim T. Schippers. deBuren trakteert op een bijzonder stukje taart ontworpen door Gert Verhoeven.

Filosoof en hoogleraar Hans Achterhuis verzorgt de negende lezing in de cyclus over het ‘ware’ leven, in filosofiehuis ‘Het zoekend hert’ in Berchem. Hij houdt een pleidooi voor een individueel en toch sociaal bestaan, dat als een filosofische zoektocht wordt uitgewerkt. Hij vertrekt vanuit verschillende perspectieven en refereert aan vele denkers om nieuwe inzichten te ontvouwen.

De neoliberale economie produceert ADHDindividuen die van de ene job en partner naar de andere hoppen, met als gevolg een steeds groter wordende groep mensen die zich mislukt voelt. Depressies, burn-outs en persoonlijkheidsstoornissen zijn hiervan het gevolg. Klinisch psycholoog en psychoanalyticus Paul Verhaeghe (UGent) houdt een pleidooi om goed te luisteren naar de jongeren in onze maatschappij.

26.01.12 | Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond | Amsterdam

Wat zijn de overeenkomsten tussen barokke bandeloosheid en hedendaags hedonisme? (Exhibiting) Baroque Bodies is een multidisciplinair kunstenfestival in het teken van erotiek, lust, theatraliteit en barokke sensualiteit. Tijdens de Opening Night opent de expositie van Koen Hauser en Titus Simoens. Er zijn ook presentaties van de resultaten van workshops van internationale kunststudenten van o.a. het RITS in Brussel, de AHK en de Rietveld Academie in Amsterdam.

P9

jaarverslag 2012

Nieuwe technologieën: vloek of zegen voor nieuwe democratieën? Computers, Privacy & Data Protection 2012

Avond van de verontwaardiging Naar nieuwe vormen van activisme en engagement

Streven naar het ware leven #10 - Synthese Paradijs de hoek om. Mens tussen god en dier - Greg Houwer

31.01.12 | Beursschouwburg | Brussel

27.01.12 | Paleis voor Schone Kunsten | Brussel

Overal ter wereld zijn mensen verontwaardigd. Betogers en activisten bezetten pleinen en straten. Dagen deze bewegingen het traditionele partijensysteem echt uit? Zitten we gevangen in ons gevoel van verontwaardiging of staat er een beweging op die de woede omzet in structurele actie? Schrijver Jeroen Olyslaegers en socioloog Jeroen Van Laer (UA) geven een lezing. Felix De Clerck, initiatiefnemer van de SHAMEprotestmars op Brussel, is commentator. Dirk Barrez (DeWereldMorgen) modereert en uiteraard komt u, de verontwaardigde, ook! Schrijf snel in want het zijn de laatste plaatsen.

04.02.12 | Filosofiehuis Het zoekend hert |Berchem

Het verzet tegen de autoritaire regimes in de Arabische wereld organiseert zich via sociale media maar nieuwe technologiëen worden ook gebruikt om die activisten op te sporen. Hoe kan technologie de democratie bevorderen of verhinderen? Debat met Marietje Schaake (Europees Parlement), Jacob Applebaum (ToR, WikiLeaks), Ahmed Ghappour (EIPR Egypte). Moderator: Marcel Rosenbach (Der Spiegel). In het Engels, en in het kader van het congres CPDP.

IM: Viviane De Muynck Welkom op je begrafenis 29.01.12 | Vrijstaat O. | Oostende

Wie droomt er niet van om op zijn eigen begrafenis aanwezig te zijn? Gastvrouw Anna Luyten vraagt tijdens een intiem doch publiek gesprek aan Viviane De Muynck hoe zij herdacht wil worden. Acteur en zanger Simon Versnel (Peeping Tom) spreekt een In Memoriam uit waarna De Muynck over het graf heen regeert en in gesprek gaat over nalatenschap en voortleven in de herinnering.

The Residence (a wager for the afterlife) Katleen Vermeir en Ronny Heiremans 28.01.12 > ZA 31.03.12 | Argos | Brussel

Met hun project A.I.R (‘artist in residence’) thematiseren Katleen Vermeir en Ronny Heiremans de relatie tussen kunst, architectuur en economie. Hun nieuwe videoproject ‘The Residence’ zoomt in op de kunstenaar als ondernemer binnen een geglobaliseerde maatschappij waarin economische parameters bepalend zijn.

Als bekroning van de lezingencyclus ‘Streven naar het ware leven’ presenteert filosofiehuis Het zoekend hert een denken luisteravond met de jonge filosoof, romancier en muzikant Greg Houwer. Over persoonsidentiteit en zelfbewustzijn. Over de mens als tussenwezen. Over de zoektocht naar het paradijs, ergens om de hoek. De filosofische lezing wordt afgewisseld met brokjes muziek en passages uit eigen werk.

Tussen Ratio en Geloof #4: Tariq Ramadan Over de islam in Europa en de omwenteling in het Midden-Oosten

It’s the economy, stupid! #3: Arnold Heertje De economische crisis is een zegen voor Europa

01.02.12 | Vooruit | Gent


Tariq Ramadan is één van de bekendste en tegelijkertijd één van de meest controversiële denkers over de moderne islam. In zijn theorieën legt hij de nadruk op de deelname en integratie van moslims in Europa. Volgens critici echter is hij een wolf in schaapskleren: gematigd en tolerant naar westerlingen en conservatief en orthodox naar de islamitische gemeenschap. Na zijn lezing wordt Ramadan geïnterviewd door Iman Lechkar (KULeuven). Meryem Kanmaz (MANA) leidt in.

Niets is actueler dan de economische crisis die ook Nederland en België hard raakt. Maar is de huidige malaise misschien ook een verhulde zegen? De Nederlandse econoom en emeritus hoogleraar staathuishoudkunde Arnold Heertje vindt van wel en komt zijn verrassende visie toelichten in een lezing en daaropvolgend vraaggesprek met Piet Depuydt (De Tijd).

Opening: The Residence (reading room) Met een lezing van Carol Yingua Lu & Liu Ding en een performance van Justin Bennett

De Literaire Loketten | Chanson. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk | Bart Van Loo Lang leve het Franse lied - VOLGEBOEKT

02.02.12 | Extra City | Antwerpen

Met een lezing van Carol Yinghua Lu & Liu Ding en een performance van Justin Bennett op 2 februari in Extra City gaat het discursief platform The Residence (reading room) van start. Parallel aan de tentoonstelling The Residence (a wager for the afterlife) in Argos (opening ZA 28.01.2012) presenteert Extra City Antwerpen van februari tot april het discursieve programma Reading Room.

08.02.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

In 2011 verscheen het boek ‘Chanson. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk’. Schrijver Bart Van Loo komt zijn boek voorstellen en neemt uiteraard zijn platenkoffer mee. Van Vanessa Paradis in WO I over Serge Gainsbourgs versie van de Marseillaise tot een discobal met Claude François: een hitparade van de Franse geschiedenis.

dit was 2012

Egyptische democratie: realiteit of fictie? Hoeveel revoluties heeft Egypte nodig? 09.02.12 | Daarkom | Brussel

Een jaar na het aftreden van Mubarak maken we de balans op: kan de Arabische Lente de veranderingen brengen waar de betogers op het Tahrirplein op hoopten? Een after work event: onthaal vanaf 18:00 met Harira (Marokkaanse soep) en filmvoorstelling “Tahrir - Place de la Libération”. Om 20:00 begint een gesprek tussen oud-diplomaat en auteur Petra Stienen, arabist en filosoof Chams Eddine Zaougui en Sami Zemni (UGent). Iman Lechkar (KULeuven) modereert.

Upload Cinema: ontdek de grappigste, meest originele & pakkende webfilms! Februari-thema: Best Videos of 2011 09.02.12 | Cinema Zuid | Antwerpen

Welke zijn de beste video’s van 2011? Om de twee maanden presenteert Upload Cinema een programma vol inspirerende en vermakelijke internetfilmpjes, telkens rond een nieuw thema. Het publiek stuurt filmpjes in; een redactieteam selecteert hieruit de beste en stelt er een programma rond samen van anderhalf uur. Presentator Angelo Tijssens leidt de webavond in en reflecteert samen met Jonas Govaerts over de invloed en ‘hype’ van internetfilms.

P10

Vacature: Held (m/v) Erfgoeddag 2012 staat in het teken van ‘helden’. Daarom organiseren deBuren en de Erfgoedcel Brussel een heldenwedstrijd! Stuur tussen 1 februari en 31 maart 2012 een foto, tekening of 1-minuut-filmpje over uw held of heldin in, vergezeld van een korte tekst (vijf regels) waarin u uw keuze toelicht. Toon en vertel ons wie uw held is, en u kunt een geldprijs winnen van € 200 en een op maat geschreven en gesigneerd heldendicht van schrijfster Saskia de Coster

Mag ik u prijzen? Exuberante taaluitbarstingen, improvisaties en keiharde taalkunde! 15.02.12 | Bibliotheek Permeke | Antwerpen

Woensdag 15 februari brengen we een ode aan de taal. Verwacht exuberante taaluitbarstingen, rap van de tongriem gesneden improvisaties en een flinke dosis keiharde taalkunde. Vitalski en Daan Heerma van Voss dragen voor, Silke Vanhoof zingt de sterren van de hemel en RIOT improviseert erop los.

Liefde tussen de lijnen 2012 Een literaire en muzikale Valentijnsviering aan Zee - VOLGEBOEKT

Science Bar Brussel: Hoort u het goed? Baas over eigen oor & decibels

12.02.12 | Vrijstaat O. | Oostende

16.02.12 | Rits Café | Brussel

Elk jaar trekken deBuren en Vrijstaat O. rond Valentijn resoluut de kaart van de liefde. Met het winterse strand op de achtergrond dompelen we de zaal onder in een literair en muzikaal middagprogramma. Ruth Joos presenteert een keur aan kunstenaars: Tommy Wieringa, Stef Kamil Carlens en Maud Vanhauwaert.

Spits jij de oren als het over geluidsnormen gaat? Of slaap je onbezorgd op twee oren? Één ding is zeker: de decibeldiscussie laait hoog op. Oordopjes in fluokleuren worden samen met strenge geluidsnormen ingezet om gehoorschade tegen te gaan. De jeugdhuizen zijn woest, de bezorgde ooreigenaars tevreden, maar wat denkt u? Een oorverdovend decibeldebat.

deBuren

The Residence (reading room) #1 Met een boekpresentatie van Luis Jacob en een lezing van Julia Bryan-Wilson 18.02.12 | Extra City | Antwerpen

In Extra City vindt van 2 februari tot 1 april het discursief platform The Residence (reading room) plaats, in de vorm van boekpresentaties, lezingen en performances. Tijdens de eerste zitting op zaterdag 18 februari presenteert Luis Jacob een boek en houdt Julia BryanWilson een lezing.

Grijze Cellen: Zijn wij ons brein? Excellente wetenschappers over hersenonderzoek, determinisme en vrije wil VOLGEBOEKT 22.02.12 | Handelsbeurs | Gent

Hoe vrij is onze vrije wil? In welke mate worden we gestuurd door onbewuste hersenprocessen? Maken we al keuzes in ons brein voordat we ons daar bewust van worden? Kan een misdadiger dan nog verantwoordelijk zijn voor zijn daden? Kunnen wij hersenprocessen technologisch sturen? Een lezing en gesprek met Prof. dr. Dick Swaab en Prof. Paul Boon o.l.v. Reinout Verbeke (Eos).

The Residence (reading room) #2 Met een lezing van Daniel McClean en een boekpresentatie van Robrecht Vanderbeeken 25.02.12 | Extra City, Kunsthal Antwerpen, Tulpstraat 79, B-2060 Antwerpen

In Extra City vindt van 2 februari tot 1 april het discursief platform The Residence (reading room) plaats, in de vorm van boekpresentaties, lezingen en performances. Op zaterdag 25 februari geeft Daniel McClean een lezing en presenteert Robrecht Vanderbeeken een boek. De lezingenreeks loopt parallel met de tentoonstelling ‘The Residence’ van Katleen Vermeir en Ronny Heiremans in Argos (nog tot 31 maart).

P11

Literaire avond | Tom Lanoye (Goede buren) Veelzijdige avond met de auteur van het Boekenweekgeschenk 2012 05.03.12 | Nederlandse Ambassade | Brussel

The Residence (reading room) #4 Lezing van Bert De Muynck 10.03.12 | Extra City, Kunsthal Antwerpen, Tulpstraat 79, B-2060 Antwerpen

jaarverslag 2012

citybooks: schrijvers over steden Simone Lenaerts over Graz, Anna Luyten over Boekarest, Bernard Dewulf over Oostende 11.03.12 | Tijdens Mind the Book | Vooruit | Gent

De Boekenweek, het Boekenbal, het Boekenweekgeschenk: ze behoren na bijna 80 jaar tot Neêrlands Culturele Kroonjuwelen. Dit jaar is, pas voor de vierde maal, een Belg gevraagd om dat unieke Boekenweekgeschenk te schrijven: Tom Lanoye. De auteur komt naar de Nederlandse ambassade om te spreken over het Boekenweekgeschenk, getiteld ‘Heldere hemel’. Uiteraard zal hij uitgebreid voorlezen uit zijn omvangrijke oeuvre.

In Extra City vindt van 2 februari tot 1 april het discursief platform The Residence (reading room) plaats, in de vorm van boekpresentaties, lezingen en performances. Op zaterdag 10 maart geeft Bert De Muynck een lezing.

It’s the economy, stupid! #4: Mariana Mazzucato De ondernemende staat: niet bezuinigen maar investeren!

Mediacafé #9: Nieuws, dat verzin je niet Een pleidooi voor journalistiek vakmanschap

Trekhaak gezocht, een theatrale roadmovie Muziektheater & debat over Europese dromen en grenzen met J.-J. De Gucht


10.03.12 | Tijdens Mind the Book | Vooruit |Gent


In deze crisistijd zijn veel Europese overheden hard aan het bezuinigen geslagen. Helemaal fout, zegt Mariana Mazzucato (University of Sussex, coördinator FINNOV): op die manier dreigt de crisis alleen maar erger te worden. In haar pamflet ‘The Entrepreneurial State’ betoogt Mazzucato dat de rol van de overheid bij economische groei en innovatie van levensbelang is, een onmiskenbaar feit dat markt en publiek nu eindelijk eens moeten erkennen. Na lezing interview door Piet Depuydt (De Tijd).

Zijn onze journalisten nog creatief, nieuwsgierig, kritisch? Wat kunnen we verwachten van de nieuwe krantenweekbladen? Hoe zal deze markt evolueren? Een blik achter de redactieschermen met Karel van den Berg, Xandra Schutte (De Groene Amsterdammer), Wouter Verschelden (De Morgen) en Lisbeth Imbo (Radio 1).

In deze tijden van Europees doemdenken is deBuren trots u de Belgische première van de theatrale roadmovie ‘Trekhaak gezocht’ te kunnen aanbieden. Theatermaker Tjerk Ridder en journalist Peter Bijl reisden liftend met een caravan – zonder auto – van Utrecht naar Istanboel onder het motto ‘Je hebt anderen nodig om verder te komen’. De theatrale roadmovie bestaat uit liedjes, beelden en verhalen over de reis. Na afloop: een debat over Europese dromen en grenzen met Tjerk, Peter, Jean-Jacques De Gucht (Open VLD) & Nils Verresen a.k.a. ‘The Bear that wasn’t’. Moderator: Barbara Rottiers (VRT).

DWARS! Documentaire over ‘De Groene Amsterdammer’

Salon | Vroeger is een ander land; kinderen gevangen tussen grenzen Catherine Vuylsteke en Annemarie Busser

De Literaire Loketten | Honderdveertig kilo liefde (Saskia de Coster) Saskia de Coster leest haar citybook over Skopje voor

10.03.12 | Tijdens Mind the Book | Vooruit | Gent

Het oudste, nog bestaande opinieweekblad van Nederland is al meer dan een eeuw onafhankelijk. Decennialang was De Groene een platform voor bekende schrijvers, denkers en kunstenaars. Maar begin 2008 verkeert het blad, volgens de toenmalige directeur, in zwaar weer.


Catherine Vuylsteke (De Morgen) volgde gedurende een schooljaar acht minderjarige asielzoekers in België. In ‘Vroeger is een ander land’ beschrijft ze het aangrijpende verhaal van beschadigde kinderen die proberen hier een nieuw leven op te bouwen. In Oostende, een stad met een rijke geschiedenis als toevluchtsoord, gaat ze in gesprek met Annemarie Busser (Amnesty International Nederland), auteur van het veelgeprezen boek ‘Gevangen tussen grenzen’. Moderator: Joël De Ceulaer.

deBuren presenteert citybooks op Mind the Book! Op uitnodiging van deBuren trokken Simone Lenaerts naar Graz, Anna Luyten naar Boekarest en Bernard Dewulf naar Oostende in het kader van het project citybooks. De drie schrijvers dragen voor uit hun verhalen en gaan met elkaar in gesprek over leven en lezen, over reizen en schrijven.


Saskia de Coster reisde eind 2011 af naar het Macedonische Skopje om de stad goed te leren kennen. Zij deed dit in het kader van citybooks, een Europees residentieproject van deBuren waarover u meer kunt lezen op www. city-books.eu. De Coster leest haar verhaal ‘Honderdveertig kilo liefde’ voor en gaat daarna in gesprek met citybooksredacteur Willem Bongers-Dek over haar ervaringen in Skopje.

dit was 2012

Boekpresentatie: Het licht (Jeroen van Rooij) 15.03.12 | Villanella/De Studio | Antwerpen

Na ‘De eerste hond in de ruimte’ (2010), volgens De Standaard een ‘weldadige uitbarsting van verbeeldingskracht’, verschijnt nu de tweede roman van Jeroen van Rooij, een van de deelnemers aan citybooks Chartres. ‘Het licht’ is een roman over zes jongeren die het overweldigende gevoel hebben voor elkaar gemaakt te zijn. Toch plegen drie van de zes jongeren zelfmoord. Waarom? Peter Verhelst draagt voor. Uitgever Harold Polis leidt in.

Science Bar Brussel: Lachen of huilen? Zijn er nog grenzen aan reality-tv? Met Paul Jambers, Jelle Mast, Edwin Colebunders en Bert De Bock 15.03.12 | Rits Café | Brussel

Weerspiegelen de jolige Hagenezen uit “Oh Oh Cherso”, de aparte amoureuze combinaties uit “Exotische Liefde” en de amusante amateurkoks uit “Komen Eten” de realiteit? Geef toe: zelf kijk je ook net iets meer uit leedvermaak dan uit oprechte interesse. Moeten deelnemers beschermd worden tegen zichzelf of zijn we wijs genoeg om de gevolgen van deelname aan reality-tv te kunnen inschatten? Met Paul Jambers, Jelle Mast, Edwin Colebunders en Bert De Bock.

P12

deBuren

Van A tot A: Tom Lanoye verbindt Vlaanderen en Nederland met zijn Boekenweekgeschenk Van Goede Buren en Verre Vrienden

Goed bestuur voor Cultuur Seminarie over ‘corporate governance’ in de cultuursector

18.03.12 | De Brakke Grond | Amsterdam

Is een culturele organisatie efficiënt georganiseerd? Is de taakverdeling tussen enerzijds bestuur en anderzijds directie helder? Is de besluitvorming binnen de instelling controleerbaar en transparant? Het zijn vragen die iedere instelling zichzelf zou moeten stellen. Graag nodigen we u uit om hier mee over te reflecteren tijdens het tiende colloquium van het Bilsen Fonds voor Cultuurmanagement. Minister Schauvliege reikt er voor de eerste keer de prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Cultuurmanagement uit.

Wie op zondag 18 maart om 10u meerijdt met de intercity Antwerpen - Amsterdam kan genieten van voorleessessies uit het Boekenweekgeschenk ‘Heldere hemel’ van Tom Lanoye. Afspraak om 9:30 in het Centraal Station. Zondagavond nodigen we iedereen uit in De Brakke Grond waar Tom Lanoye en zijn goede vrienden samenkomen voor een literaire avond. Connie Palmen, Gerrit Komrij, Erwin Mortier, Vic van de Reijt, Chris Nietvelt, Saskia de Coster, Guy Cassiers, Jan Decleir en Nico Dijkshoorn passeren de revue.

26.03.12 | Universiteit Antwerpen, Stadscampus, Hof van Liere | Antwerpen

Politiek, economie en cultuur - een andere balans?

Hoeveel politiek kan de kunst verdragen? De grens tussen kunst en politiek activisme

19.03.12 | The Egg | Brussels


In de aanloop naar de uitreiking van de Prinses Margriet Award organiseren de ECF en deBuren een publiek debat. Museumdirecteur Charles Esche en professor Julie Marquand (Oxford) gaan met elkaar in gesprek over nieuwe democratische horizonten die voorbijgaan aan de natiestaat. Julie de Groote, voorzitter van het Brusselse Franstalige Parlement, modereert.

Het festival ‘Sapere Aude. Dare to know’ richt zich op de relatie tussen kunst en activisme. Overal waar je kijkt zie je geëngageerde kunst en activistische kunstenaars. Echter, wanneer wordt een kunstzinnig protest toch vooral een politieke actie? Welke invloed heeft dit op de artistieke waarde van dit soort projecten? Nu ook de straatkunst de weg naar de musea en galeries weer heeft gevonden, vragen we ons wederom af ‘But is it art?’. Met Oscar van den Boogaard (artistiek directeur HISK), Rolf Quaghebeur (directeur Argos) en Joost Vandecasteele (theatermaker en stand-up comedian) onder leiding van Werner Trio (VRT).

China’s nieuwe megasteden

Eros en de kwetsbare mens #1: Hubert Dethier Leopold Flam en de roeping van de eros 18.03.12 | Filosofiehuis Het zoekend hert | Berchem

Samen met deBuren start filosofiehuis ‘Het zoekend hert’ met een hagelnieuwe tiendelige cyclus ‘Eros en de kwetsbare mens’: lezingen naar aanleiding van de honderdste geboortedagen van schrijver Louis-Paul Boon (19121979) en filosoof Leopold Flam (1912-1995). Filosoof Hubert Dethier spreekt in de eerste lezing over Leopold Flam, een veelbesproken, flamboyante professor aan de VUB die werd betiteld als ‘de Vlaamse Sartre’.

Finnisage: The Residence (reading room) #6 Met lezingen van Christine Gerrard en John McTague 24.03.12 | Extra City | Antwerpen

In Extra City vindt van 2 februari tot 1 april het discursief platform The Residence (reading room) plaats, in de vorm van boekpresentaties, lezingen en performances. Op zaterdag 24 maart geven Christine Gerrard en John McTague een lezing.

Onbekende wereldsteden in een snel veranderend land 29.03.12 | deSingel | Antwerpen

De komende decennia verhuizen 300 miljoen Chinezen naar de stad. In sneltempo ontstaan gigantische metropolen van het formaat Londen of Rio de Janeiro. In samenwerking met journalist Michiel Hulshof, architect Daan Roggeveen (auteurs ‘De stad die naar meneer Sun verhuisde’), het VAi en deSingel organiseert deBuren een rijk geïllustreerde avond over de nieuwe megasteden, de mensen die er wonen en de uitdagingen waar China voor staat. Gastspreker: Jeanne Boden (China Conduct), Vlaams China-expert, auteur en consultant.

P13

Presentatie citybooks Sheffield Tijdens het congres ‘Low Countries, Big Cities’ 03.04.12 > DO 05.04.12 | The University of Sheffield

Voor de negende keer organiseert de ALCS (Association for Low Countries Studies) haar tweejaarlijkse congres. Aanleiding voor dit thema is de deelname van The University of Sheffield aan citybooks met schrijvers Joost Zwagerman, Rebecca Lenaerts, Helen Mort, Ágnes Lehóczky en Abdelkader Benali, fotograaf David Bocking en videast Dominic Green. De citybooks worden op woensdag 4 april feestelijk gepresenteerd.

De Literaire Loketten | 10 jaar Het Liegend Konijn Laureaten Het Liegend Konijn Debuutprijs treden op in Vlaams Parlement 11.04.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

Het Liegend Konijn, het tijdschrift voor ‘uit het nest geroofde’, nieuwe Nederlandstalige poëzie, bestaat alweer tien jaar. Tijd voor een literair feestje. Ester Naomi Perquin, Ruth Lasters en Lieke Marsman zijn de laureaten van de Liegend Konijn Debuutprijs van respectievelijk 2007, 2009 en 2011. Zij lezen uit eigen werk en hoofdredacteur Jozef Deleu houdt het nieuwe nummer boven de doopvont.

Upload Cinema: Not Suitable For Work (NSFW) Lentekriebels in de filmzaal

Vacature: Held (m/v) Hedendaags heldendom

05.04.12 | Cinema Zuid | Antwerpen

Erfgoeddag 2012 staat in het teken van helden. Een kritisch panel met o.a. Dan Hassler-Forest (UvA) en Bruno De Wever (UGent) neemt onder leiding van Sven Speybrouck een kijkje achter de schermen van het heldendom. Daarnaast reikt Saskia de Coster de jury- en publieksprijs van de heldenprijsvraag uit en draagt zij een heldendicht voor aan de winnaar!

Hot Marijke is onze gastspreker op 5 mei. Upload Cinema is een tweemaandelijks programma vol inspirerende en vermakelijke internetfilmpjes, telkens rond een nieuw thema en samengesteld door publiek en vaste redactie. Deze keer een echt lentethema: seks ofwel Not Suitable For Work (NSFW).

Crowdfunding: zwaktebod of toverwoord? 10.04.12 | Beurskafee, Beursschouwburg |Brussel

De kunsten cultuursector verkeert in een grote crisis. Terwijl de traditionele geldstromen in sneltempo opdrogen, is men naarstig op zoek naar alternatieve financieringsmodellen. ‘Crowdfunding’, waarbij de verwezenlijking van een project afhangt van de gulle giften van gelijkgestemden, wordt gezien als dé oplossing. In samenwerking met de website voordekunst. nl volgen we de theatergroep Wunderbaum, filmmaker Mik Maes en auteur/danser Raoul de Jong, makers die met alle macht het geld bij elkaar proberen te krijgen voor hun droomproject. Wat kunnen wij van hun ervaringen leren?


Achter de verhalen 4 Congres van de modern-letterkundige neerlandistiek 18.04.12 > VR 20.04.12

Academiegebouw Universiteit Utrecht Na Leuven (2006), Nijmegen (2008) en Gent (2010) organiseert de Universiteit Utrecht de vierde editie van het congres ‘Achter de verhalen’. Dit congres, dat iedere twee jaar aan een andere Nederlandse of Vlaamse universiteit wordt georganiseerd, is uitgegroeid tot het belangrijkste congres van de modern-letterkundige neerlandistiek.

jaarverslag 2012

De Biograaf: Louis Paul Boon Met Geert Buelens en Kris Humbeeck 18.04.12, Academiegebouw Universiteit | Utrecht

Aansluitend op de vierde editie van het congres Achter de Verhalen presenteert deBuren een aflevering van de reeks ‘De Biograaf ’. Kris Humbeeck (UA) gaat in gesprek met Geert Buelens (UU) over werk en leven van Louis Paul Boon en de (on)mogelijkheid om daar een alomvattende biografie over te schrijven.

De actualiteit van Jean-Jacques Rousseau De relevantie van zijn denken 250 jaar na ‘Du Contrat Social’ 19.04.12 | Koninklijke bibliotheek van België | Brussel

In 2012 is het driehonderd jaar geleden dat Jean-Jacques Rousseau werd geboren. Een politiek denker en postuum volksheld, een romancier en componist maar vooral een man wiens ideeën de intellectuele grondslagen van de Europese cultuur stevig door elkaar schudden. Maar wat blijft er honderden jaren later over van zijn veelbesproken werk? Wie was hij, wat bedoelde hij en kunnen we er vandaag nog mee aan de slag?

Science Bar Brussel: Je geld of je leven! Wat met de torenhoge kosten van terminaal zieke patiënten? 19.04.12 | Rits Café | Brussel

Jean-Jaques Cassiman (voorzitter Vlaamse Liga tegen Kanker) vindt dure kankermedicijnen die het leven van een patiënt misschien maar met twee maanden verlengen, onaanvaardbaar in tijden van economische crisis. Of moet de industrie haar prijzen verlagen? Mogen we een mensenleven wel omzetten in euro’s en kan een gezonde mens wel beslissen over het leven van iemand die ziek is? Een discussie met o.a. Raf Mertens over de favoriete slagzin van elke kruimeldief: “Je geld of je leven?!”

dit was 2012

P14

deBuren

De Club: goedgeorganiseerde waan? Presentatie nieuw nummer van DW B met voorpublicatie citybooks

Grijze Cellen: Doping van de volgende generatie Excellente wetenschappers over designerdrugs, gendoping en breinpillen

20.04.12 | Perdu | Amsterdam

25.04.12 | Handelsbeurs | Gent

In Perdu vindt op 20 april de presentatie van het nieuwe nummer van DW B (Clubsandwich) plaats. Schrijvers en andere kunstenaars geven invulling aan het begrip ‘club’. Een avond met Atte Jongstra, Ingrid Hoogervorst, Huub Beurskens, Maarten van der Graaff, Rob Schouten, Marjolijn Februari, Meinbert Gozewijn van Soest, Lies Van Gasse + pianist, Hugo Bousset en Anna van Leeuwen.

Er gaat geen wielerseizoen voorbij zonder dat er ten minste één dopingrelletje de revue passeert. Aanleiding voor deBuren, Eos en FWO om in de Handelsbeurs Concertzaal het debat aan te gaan over de nieuwste evoluties in drugsgebruik: designerdrugs, gendoping en breinpillen. Reinout Verbeke (Eos) spreekt met toxicoloog Jan Tytgat (KULeuven) en Peter Van Eeno (UGent) over hoe de drugs worden gemaakt, wat de effecten en gevaren zijn en of we ons concept van de ‘beste’ niet stilaan moeten veranderen in dat van de ‘best gedopeerde’?

Eros en de kwetsbare mens #2 - Marja Pruis Louis Paul Boon en de eenzame kunstenaar

Presentatie citybooks Charleroi Met Caroline Lamarche, Thomas Gunzig en Pascal Verbeken

Rondleiding: kunst in de ambassade Bekijk de kunstcollectie van de Nederlandse ambassade in Brussel


26.04.12 | Musée de la Photographie | Charleroi

25.04.12 | Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden | Brussel

Marja Pruis is schrijfster en literair redactrice van De Groene Amsterdammer. Zij belicht het dubbeltalent van schrijver en schilder L.P. Boon, die zeer geporteerd was door het erotische in woord, beeld en gedachten.

ZOO doen ze de dingen De Antwerpse zoo in 2020 23.04.12 | HETPALEIS | Antwerpen

Verwondering, exotisme en klantgerichtheid, dat zijn de sleutelwoorden voor de toekomstplannen van de Antwerpse zoo. We gunnen u een kijkje achter de schermen van het bedrijf met directeur Dries Herpoelaert. Ontdek hoe de zoo deze plannen zal verwezenlijken, voor welke uitdagingen ze staan.

Schrijvers Thomas Gunzig, Caroline Lamarche, Pascal Verbeken, Davide Longo en Erik Lindner verbleven voor citybooks in Charleroi. Hun citybooks en de vertalingen worden op 26 april gepresenteerd in het Musée de la Photographie. De drie eerstgenoemde auteurs gaan dan onder leiding van moderator Françoise Baré (RTBF) met elkaar in gesprek over hun ervaringen. In het Frans.

Nieuwe manier van muziek luisteren Hoe gaat de muziekindustrie zich aanpassen aan het internet? 26.04.12 | Huis 23 | Brussel

Steeds meer mensen beluisteren hun muziek legaal en gratis online, via Spotify of 22tracks. Hoe gaat de muziekwereld om met de trend dat muziek eigendom is van het internet? We vragen het aan Koen Galle (22tracks), Sioen en Jaïr Tchong (Muziek Centrum Nederland). Dominique Deckmyn (De Standaard) modereert.

IM: Joost Prinsen Welkom op je begrafenis 29.04.12 | Vrijstaat O. | Oostende

Wie droomt er niet van om op zijn eigen begrafenis aanwezig te zijn? Gastvrouw Anna Luyten vraagt tijdens een intiem doch publiek gesprek aan Joost Prinsen hoe hij herdacht wil worden. Prinsen is een Nederlandse acteur, presentator, zanger (‘Frekie’) en schrijver. Hij werd bekend als Erik Engerd in ‘De Stratemakeropzeeshow’ en speelde in series als ‘De Zevensprong’ en ‘De Legende van de Bokkenrijders’. Vorig jaar schitterde hij als Dreverhaven in ‘Karakter’. Hij is actief voor Het Klokhuis, presenteert ‘Met het mes op tafel’ en is vaak te gast bij ‘De Wereld Draait Door’.

Wie snel is kan nog mee met de rondleiding! Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bezit een uitgebreide kunstcollectie met ruim 11.000 werken. Een flink deel van die collectie bestaat uit hedendaagse beeldende kunst van Nederlandse kunstenaars. Op woensdag 25 april gaan we de werken van o.a. Armando en Rineke Dijkstra in de Nederlandse ambassade in Brussel bezichtigen..

Presentatie ‘De weg naar Egypte’ van Gertrude Starink (BE) Nederlands meesterwerk verschijnt bij Vlaamse uitgeverij 04.05.12 | Netwerk Aalst

Gedurende dertig jaar werkte Gertrude Starink aan haar vijfdelige poëtische meesterwerk ‘De weg naar Egypte’, dat nu bij uitgeverij het balanseer eindelijk in één band is verschenen. Dichteres Inge Braeckman en gitarist Toon Callier brengen hulde aan dit werk tijdens de presentatie ten huize van het balanseer.

P15

Anton Corbijn Inside Out (NL 2012 - 90’)

Boekpresentatie citybooks Tbilisi + prijsvraag

05.05.12 | Cinema Zuid |Antwerpen

Op initiatief van de Nederlandse ambassade en het stadsbestuur van Tbilisi worden de citybooks over de Georgische hoofdstad in boekvorm uitgegeven. Deze tweetalige EngelsGeorgische publicatie, met de citybooks van Stefan Hertmans, Frank Westerman, Lasha Bughadze, Shota Iatashvili en Ana KordzaiaSamadashvili en foto’s van Kakka Kakhiani en FIlip Berte, werd officieel gepresenteerd op 23 april in het Europe House in Tbilisi.

De Nederlander Anton Corbijn is één van de invloedrijkste visueel kunstenaars in de popcultuur van de laatste dertig jaar. Documentairemaakster Klaartje Quirijns volgde hem vier jaar lang en maakte een inzichtelijk portret van deze introverte man en harde werker die leeft voor zijn kunst. Anton Corbijn en Klaartje Quirijns komen de docu persoonlijk voorstellen in Cinema Zuid.

Rematerialize the Future! Een tentoonstelling van Material Sense (Eindhoven) 02.05.12 > 01.06.12 | European Economic and Social Committee | Brussel

jaarverslag 2012

De Literaire Loketten | citybooks Charleroi Pascal Verbeken en Erik Lindner 09.05.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

Pascal Verbeken (‘Arm Wallonië’, ‘Grand Central Belge’) en de Nederlandse dichter Erik Lindner verbleven voor citybooks in Charleroi. Verbeken schreef een verhaal over ‘le pays noir’. Lindner schreef een reeks gedichten waarin ‘elektriciteitskabels steken door het trottoir’ maar ook ‘voor even een regenboog boven het kanaal’ staat. De auteurs lezen voor en gaan in gesprek over hun ervaringen in Charleroi, hun visie op de stad en de totstandkoming van hun citybooks.

MO*lezing: Meer diversiteit, minder gelijkheid Walter Benn Michaels

Zet er in ieder geval een zebra bij. Welk beeld hebben wij van Afrika? Feestelijke uitreiking Spiegelprijs 2012

07.05.12 | Zuiderpershuis, Antwerpen

09.05.12 | Beursschouwburg| Brussel

In samenwerking met Material Sense presenteren de European Economic and Social Committee (EESC) en deBuren de internationale reizende tentoonstelling ‘Rematerialize’. Deze tentoonstelling is gericht op het tonen van nieuwe duurzame materialen voor fashion en interieur, gemaakt uit van vertrouwde, herkenbare ingrediënten die op een nieuwe manier worden gebruikt.

Professor Walter Benn Michaels geeft een lezing naar aanleiding van zijn boek ‘The Trouble with Diversity: How We Learned to Love Identity and Ignore Inequality’ (2006). Jean-Pierre Rondas en Jan Blommaert dienen Michaels van antwoord en vertalen zijn stelling naar de uitdagingen van de Vlaamse/Belgische en Europese situatie.

De jaarlijkse Spiegelprijs bekroont opvallende en vernieuwende initiatieven die bijdragen tot een realistische beeldvorming over Afrika. Hoe kijken wij vanuit Vlaanderen naar Afrika? De Senegalese theatermaker Younous Diallo daagt uit. Olivia Rutazibwa (MO*/UGent) gaat in debat met onder andere antropoloog Filip De Boeck, journaliste Evelien Groenink en Patrick N’Siala Kiese (Zuiderpershuis Antwerpen).

SANTU MOFOKENG: Chasing Shadows Thirty Years of Photographic Essays

citybooks & Radioboeken door studenten vertaald Presentatie van een taalgrensoverschrijdend project

Science Bar Brussel: Bescheiden Brussel? Moet Brussel ambiteuzer worden in zijn rol als hoofdstad van Europa en België?


10.05.12 | Rits Café | Brussel

Tegelijkertijd werkten studenten Vertaalkunde aan de Hogeschool Gent en de Universiteit van Mons/Bergen aan literaire vertalingen voor deBuren. In Mons werd het Radioboek Erfenis van Joseph Pearce in het Frans vertaald, Gentse studenten stonden in voor de Nederlandstalige versie van Caroline Lamarches citybook Partrimoine immatériel. Feestelijke presentatie van de vertalingen in aanwezigheid van auteurs en studenten.

Als hoofdstad van Europa is Brussel een politieke wereldstad geworden. Of zo zou het toch moeten. De aanwezigheid van tal van Europese en internationale organisaties en instanties is alvast een feit, maar haalt Brussel het maximum uit de positie van belangrijkste Europese beslissingscentrum? Benaderen de Brusselse ambities de afmetingen van het Atomium of eerder die van Manneken Pis? Brusselaar of niet, spui of vorm uw mening tijdens dit hoofdstedelijke debat.

03.05.12 > ZO 29.07.12 | Extra City | Antwerpen

Vanaf 3 mei 2012 verwelkomen Extra City en deBuren de retrospectieve ‘Chasing Shadows Thirty Years of Photographic Essays’ van de wereldvermaarde Zuid-Afrikaan Santu Mofokeng. De tentoonstelling geeft een overzicht van zijn fotografisch werk van de laatste dertig jaar. Bekijk ook het randprogramma: een lezing en een rondleiding!

dit was 2012

Boekpresentatie ‘Duizend Heuvels’ van Koen Peeters Op zoek naar gerechtigheid in Rwanda 10.05.12 | Koninklijk Museum voor Midden-Afrika | Tervuren

P16

Chanson. Een gezongen geschiedenis van Frankrijk: Bart Van Loo + Eddy et les Vedettes Lang leve het Franse lied!

Dit jaar viert Rwanda 50 jaar onafhankelijkheid. De veelbewogen geschiedenis van het land staat centraal in de nieuwe roman van Koen Peeters. In ‘Duizend heuvels’ volgen we de 12-jarige Belgische jongen Louis, die verzint dat hij in Rwanda leeft. Marc Reynebeau interviewt Koen Peeters over het boek en de totstandkoming ervan.


De komende opstand Het einde van vier eeuwen kapitalisme?

Eros en de kwetsbare mens #3: Else Walravens Søren Kierkegaard en de onmogelijke liefde

13.05.12 | Théâtre Marni | Elsene

Beleven we het einde van vier eeuwen kapitalisme? Over deze vraag debatteren Philippe Van Parijs (UCLouvain, Oxford University), Geert Lovink (UvA, internetpionier) en regisseurs Joachim Robbrecht en Alexander Karschnia naar aanleiding van het toneelstuk ‘De opstand der Nederlanden’, een bewerking van een tekst waarin Schiller destijds de Nederlandse spirit van de Gouden Eeuw - vrije burgers, vrije markt - verheerlijkte.

De Verschijningen 2012 Met Connie Palmen, Annemie Neyts, Kristien Hemmerechts, Nathalie Delcroix (Laïs), Tine Reymer, Riet Muylaert, Gella Vandecaveye, Francesca Vanthielen, Christel Van Dyck 13.05.12 | de Boot | Merkem

Ieder jaar op Moederdag komen 5 bekende madammen een zelfgeschreven tekst over moeder voorlezen. Het decor is uniek. Het moederschip de BOOT is de tribune. De Verschijningen lezen hun tekst voor op een occasioneel eiland op het water. Soms speels, vaak emotioneel, maar altijd intens.

Naar aanleiding van zijn boek ‘Chanson’ neemt Bart Van Loo u mee op reis: van Vanessa Paradis in WO I via Serge Gainsbourgs versie van de Marseillaise tot een discobal met Claude François: een hitparade van de Franse geschiedenis. Eddy et les Vedettes vertolken live de vele chansons die de revue passeren!

deBuren

Summer of Photography: citybooks Een reis door Europa 24.05.12 > WO 11.07.12| De Markten | Brussel

VERNISSAGE: Op 24 mei gaat de eerste groepstentoonstelling van het literaire project citybooks van start. In deze tentoonstelling nemen wij u mee op een reis door Europa en doen steden aan als Boekarest, Charleroi, Graz, Lublin, Oostende, Sheffield, Skopje, Tbilisi en Utrecht. Met werk van Christian Binder, David Bocking, Sander Buyck, Filip Berte, Lisa Van Damme, Martijn van de Griendt, Kakha Kakhiani, Maciej Rukasz, Frosina Stojkovska en Lea Titz. Bekijk ook het randprogramma met Mauro Pawlowski en Arnon Grunberg!

Oproep! 4de Debuutprijs Het Liegend Konijn

De tiendelige cyclus ‘Eros en de kwetsbare mens’ bestaat uit lezingen naar aanleiding van de honderdste geboortedagen van Louis Paul Boon (1912-1979) en Leopold Flam (1912-1995). Prof. Else Walravens belicht in een lezing de moeilijke relatie van de Deense filosoof Kierkegaard (1813-1855) met theorie en praktijk van de eros.

Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren en de redactie van Het Liegend Konijn, tijdschrift voor hedendaagse Nederlandstalige poëzie, lanceren de 4de Debuutprijs Het Liegend Konijn en doen een oproep om dichtbundels in te zenden. Uitgevers en auteurs worden vriendelijk verzocht debuutbundels die verschenen zijn sinds 1 mei 2011 of zullen verschijnen voor 1 mei 2013, in zes exemplaren op te sturen naar Debuutprijs Het Liegend Konijn, p.a. VlaamsNederlands Huis deBuren, Leopoldstraat 6, B - 1000 Brussel (België) tegen uiterlijk woensdag 8 mei 2013.

It’s the Economy, Stupid #5: Stefan Kesenne Zijn grote sportevenementen inderdaad een last voor onze economie?

Street art Is straatkunst nog steeds streetwise? (Engelstalig debat) Debatten

22.05.12 | 19:30| Beursschouwburg | Brussel


Volgens sporteconoom Stefan Kesenne (UA) was er voor onze economie reden tot juichen toen het ons niet lukte het WK voetbal 2018 binnen te halen. ‘De zogenaamde economische voordelen van dergelijke evenementen worden namelijk niet alleen overschat maar kunnen zelfs grote economische schade opleveren aan het gastland,’ stelt hij. Lezing en aansluitend interview door Piet Depuydt (De Tijd).

Street art is populair en onontkoombaar. Straatkunstenaars zoals Banksy of Space Invader zijn alom bekend en zijn ook steeds vaker te zien in boeken, tentoonstellingen, kunstgalerieën en het nieuws. Street art is commercieel geworden. Kan deze kunstvorm ook binnenshuis ontstaan en gedijen, zolang de kunstenaar maar een straatkunstenaar is? Is de kunstwereld nog wel kritisch genoeg? Een debat met Bjørn Van Poucke (Street Art Belgium), street artist A Squid Called Sebastian en Rapael Cruyt (Alice Gallery).


P17

Rondleiding met Santu Mofokeng door ‘Chasing Shadows’ Een rondleiding door Patricia Hayes en Santu Mofokeng 29.05.12 | Extra City | Antwerpen

Op 29 mei organiseren deBuren en Extra City Kunsthal een unieke rondleiding door de retrospectieve Chasing Shadows - Thirty Years of Photographic Essays van de wereldvermaarde Zuid-Afrikaan Santu Mofokeng. Al wandelend door de tentoonstelling spreekt kunsthistorica Patricia Hayes met Santu Mofokeng himself over zijn werk in de tentoonstelling.

Twenty is Plenty Boekpresentatie ‘The Low Countries, Arts and Society in Flanders and the Netherlands’ 30.05.12 | Nederlandse ambassade|Brussel

Zopas verscheen het twintigste deel van het Engelstalige jaarboek ‘The Low Countries, Arts and Society in Flanders and the Netherlands’. De uitgever Ons Erfdeel vzw en deBuren vieren deze publicatie op 30 mei en nodigen u daarom, samen met de Nederlandse ambassade in Brussel, uit op een feestelijke avond. Met Henne Schuwer, Luc Devoldere, Derek Blyth, Paul Vincent, David Winner, Charles Ducal, Christopher Adrian, Sarah D’hondt en Koen De Cauter.

Prijsuitreiking essaywedstrijd Lof der Letteren Tijdschrift Vooys bestaat 30 jaar! 01.06.12 | Parnassos | Utrecht

jaarverslag 2012

Manon de Boer op Documenta met ‘One, two, many’ 09.06.12 > ZO 16.09.12 | Documenta | Kassel, Duitsland

Op vrijdag 1 juni 2012 wordt de winnaar van de Lof der Letteren-essaywedstrijd bekendgemaakt tijdens een feestelijke jubileumavond in Parnassos te Utrecht. Het wordt een cultureel feest met optredens van onder andere de band Moi, le voisin, dichter Maarten van der Graaff en dichtersduo Kila & Babsie. De juryleden Bas Heijne, Marja Pruis en Wilbert Smulders zullen het winnende essay bekendmaken.

Op 9 juni opent Documenta in Kassel. De Nederlandse kunstenares Manon de Boer toont er met de steun van deBuren de film ‘One, two, many’. De film kent zijn festival première tijdens het Festival International du Documentaire in Marseille van 4 tot 9 juli. De film toont drie performances: een fluitstuk met circulaire ademhaling, een monoloog, en vier zangers met publiek. Elk deel draait rond de existentiële ruimte van de stem.

citybooks Lublin: Mauro Pawlowski en Maud Vanhauwaert in gesprek met Johan de Boose In het kader van de fototentoonstelling citybooks (‘Summer of Photography’)

Filip Berte in STAM in Gent (goede buren) The Grave yard - Steden in de marge

05.06.12 | De Markten| Brussel

Mauro Pawlowski debuteerde als schrijver met een dichtbundel onder zijn volledige naam: Mauro Antonio Pawlowski. Voor citybooks verbleef hij in het Poolse Lublin. Hij schreef een citybook, waaruit hij in De Markten zal voorlezen. Daarna gesprek met Polen-kenner Johan de Boose.

Presentatie ‘De weg naar Egypte’ van Gertrude Starink (NL)

Verzwegen verleden Hoe moeten we duistere passages uit ons nationale verleden herdenken?

01.06.12 | Perdu, Amsterdam


Eindelijk is ‘De weg naar Egypte’, het vijfdelige poëtische meesterwerk van Gertrude Starink, te verkrijgen in één band. Tijdens de presentatie in Perdu brengen tal van dichters hulde aan dit werk. Gasten: Inge Braeckman, Maud Vanhauwaert, Rozalie Hirs, Samuel Vriezen én Anneke Brassinga! Met unieke beelden en geluidsopnames uit het archief van Jan Starink.

In zowel de Nederlandse als de Belgische geschiedenis komen gebeurtenissen voor waar men niet trots op is. Slavernij en kolonisatie, maar ook het Heizeldrama en de val van de moslimenclave in Srebrenica zijn pijnlijke herinneringen. Dit verleden kunnen we niet zomaar wegpoetsen. Historicus Susan Legêne (VU in Amsterdam), politicus en theatermaker John Leerdam (PvdA) en emeritus hoogleraar Afrikaanse talen en literatuur Jean Kabuta (UGent) geven ieder een lezing over dit onderwerp. Marc Reynebeau modereert het gesprek dat op de lezingen volgt.

17.05.12 > ZO 04.11.12 | STAM | Gent

Naast de tentoonstelling in het Caermersklooster is ook in het STAM in Gent een groots opgezette tentoonstelling van Filip Berte te zien: ‘Filip Berte / The Graveyard - Steden in de marge’. Voor deBuren maakte Filip Berte in het kader van het project citybooks een beeldende reportage over de Georgische stad Tbilisi.

Clash der Titanen Over politiek, persoonlijkheid en taal 12.06.12 | Beursschouwburg | Brussel

In het boek ‘De clash der titanen. Een psychopolitieke cartografie van de Belgische politiek’ wordt voor het eerst op systematische wijze de rol die persoonlijkheid speelt in de Belgische politiek onderzocht. Is charme dan een politieke kwaliteit? Over dit en veel meer gaan Christ’l De Landtsheer, Jan Blommaert en Jan Kuitenbrouwer in gesprek. Matthijs de Ridder is moderator van dienst. deBuren geeft twee exemplaren weg van ‘Clash der Titanen’! Lees meer Reserveer

dit was 2012

De Literaire Loketten | Louis Paul Boon Kris Humbeeck over zijn Boonbiografie 13.06.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

P18

Bezoek Broodje Brussel: fototentoonstelling citybooks Rondleiding 19.06.12 | De Markten | Brussel

Onder de bezielende leiding van prof. dr. Kris Humbeeck (U.A.) werkt een tienkoppig editieteam aan de uitgave van Louis Paul Boons vierentwintigdelige ‘Verzameld Werk’. Naast deze titanenarbeid werkt Humbeeck aan een alomvattende Boonbiografie. Boon blijft een van de meest fascinerende schrijvers van de twintigste eeuw. Maar wie was hij echt? Een gevierd volksschrijver of een pornograaf?

Smeer ‘m ‘s middags! Tijdens de Summer of Photography neemt deBuren u mee op een reis aan de hand van de foto’s. Bekijk steden als Boekarest, Charleroi, Graz, Lublin, Oostende, Sheffield, Skopje, Tbilisi en Utrecht door de ogen van internationale fotografen. Willem Bongers-Dek (deBuren) vertelt u alles over het literair-fotografische project citybooks. Alle bezoekers krijgen na afloop een bijzonder literair cadeautje mee naar huis!

JIMMIE DURHAM (goede buren) Een kwestie van leven en dood en zingen

RONDLEIDING: Wie lust nog een broodje aap? Stadslegendes: feit of fabel?

DO 24.05.12 > ZO 18.11.12 | M HKA | Antwerpen

23.06.12 | Brussel

OPROEP VOOR JONGE SCHRIJVERS: Het M HKA presenteert een grootschalige retrospectieve van het werk van Jimmie Durham. deBuren en het MuHKA nodigen jonge schrijvers (<30) uit om een column (800-1000 woorden) te schrijven over de grote overzichtstentoonstelling van het werk van deze veelzijdige kunstenaar. De winnaars kunnen op kosten van deBuren naar dOCUMENTA in Kassel.

Vertrekpunt van de rondleiding: aan de ingang van HOTEL MERIDIEN (recht tegenover Brussel-Centraal), Europakruispunt 3, 1000 Brussel. Bestaan er typisch Brusselse stadsverhalen? Welke soorten verhalen zijn er, wat is hun functie, wie verspreidt ze, en wat is de onderliggende betekenis? Neem deel aan de rondleidingen en ontdek het allemaal! (Rondleiding in het Frans en in het Nederlands)

LEZING: Wie lust nog een broodje aap? Stadslegendes: feit of fabel?

Dansand! 2012 Met o.a. Needcompany, Benjamin Vandewalle, Stef Kamil Carlens/Zita Swoon Group en Eisa Jocson


Kent u dat verhaal van die vrouw die in haar haarbos een spinnennest verborg, waarvan de kleintjes al hun tanden in haar hoofdhuid hadden gezet? Of dat van het vreemde nasmaakje van de knoflooksaus van de pitaverkopers aan de Brusselse Kaasmarkt? Tijdens haar lezing vertelt Aurore Van de Winkel (UCL) je alles over deze en nog veel meer stadslegendes. (in het Frans)

28.06.12 > ZO 01.07.12 | Oostende

Dansen met het zand en creëren op het strand. Dat is Dansand!, het festival voor hedendaagse dans op het strand van Oostende (28 juni - 1 juli). Voor de derde keer brengt het kunstencentrum Vrijstaat O., het beste uit de actuele dans naar Oostende. deBuren maakt een meertalige blog met dagelijkse updates van nieuws en recensies mee mogelijk en coproduceerde het boek ‘The Reflecting Pool’ dat op 1 juli wordt voorgesteld. deBuren geeft 5 exemplaren van het boek weg!

deBuren

Parijs! 01.07.12 > ZO 15.07.12

Sinds 1927 biedt de Stichting Biermans-Lapôtre, Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten, jaarlijks onderdak aan meer dan 200 studenten, vorsers en professoren uit alle hoeken van de wereld. Samen met deBuren is er in juli een bijzondere residentie voorzien.

De beste filmpjes uit het Kingkong archief! Op Kingkong.be kon de cultuurliefhebber tot een paar jaar geleden geweldige webtv bekijken. Helaas ging de site offline. Sinds 2011 plaatsen wij om de paar weken de meest interessante interviews en bizarre reportages uit het Kingkong archief op onze site. Bekijk onder meer de uitgesproken columns van Arnon Grunberg en het eerste deel van de videoreportage van Dieter Deswarte over dans in Vlaanderen!

Win een city trip naar een citybooksstad! deBuren geeft een reis naar een citybooksstad naar keuze weg ter waarde van 1000 euro. Vertel ons waarom jij graag op reis wilt naar Boekarest, Charleroi, Chartres, Grahamstown, Graz, Lublin, Oostende, Sheffield, Skopje, Turnhout, Tbilisi, Utrecht, Venetië of Yerevan. Wie weet pak jij binnenkort je koffers voor een mooie city trip!

P19

We are one Sara Kee, schrijfster van het boek ‘Reis!’, bezoekt de komende twee maanden verschillende muziekfestivals en laat ons weten wat ze daar beleeft: ‘Deze zomer neem ik je mee. Vier keer gaan we op pad, op bezoek bij subculturen, nieuwe muziekgenres, langs bands, theater, dj’s, live acts en vooral op zoek naar dat ‘we are one’-festivalgevoel.’

Trage Post: schrijf een brief aan uw kleinkind Doe mee en win een trage brief van een bekende schrijver!

Grootouder worden, gaat gepaard met nieuwe emoties, verwachtingen, uitdagingen en verantwoordelijkheden. Wat zou u uw kleinkind willen vertellen, wanneer hij of zij 18 jaar oud is? Schrijf een trage brief van nu naar straks (300-500 woorden) aan uw (pasgeboren) kleinkind en stuur de brief samen met een ingevulde deelnameformulier voor 31 december 2012 naar [email protected]

Vier keer Sara Kee over zomerfestivals Schrijfster en filosofe Sara Kee bezoekt deze zomer verschillende festivals en deelt haar ervaringen met ons. Lees haar openingscolumn over het ‘We are one’-gevoel, haar koprolcolumn over ‘festivalgeluk’, haar natgeregende tekst over de Zomer in Nederland en Vrijstaat, haar bespiegeling op ‘psychedelisch festivalbezoek met dito drugsgebruik’.

Crossroads - over de diversiteit en duurzaamheid van samenwerkingsverbanden in de (podium)kunsten Conferentie op Het Theaterfestival 30.08.12 | deSingel, Antwerpen

VTi, deBuren en Het Theaterfestival organiseren op 30 augustus een conferentie over de diversiteit en duurzaamheid van samenwerkingen met partners binnen en buiten de (podium) kunstensector. Met toespraken van o.a. Henk Oosterling en Jos Verbist en workshops over toekomstpistes voor het Kunstendecreet, strategieën voor een nieuwe relatie tussen de cultuursector en de politiek, netwerksamenwerking en alternatieve economische modellen.

Europadebat: Hoe worden wij één? met Karel De Gucht, Sophie in ‘t Veld, Paul Scheffer & Bas Heijne 03.09.12 | De Unie, Rotterdam.

Op 3 september gaan Europarlementariër Sophie in ‘t Veld, publicist en hoogleraar Europese Studies Paul Scheffer en Eurocommissaris Karel De Gucht (o.v.) onder leiding van Bas Heijne in debat over de zoektocht naar een Europese identiteit, de rechtvaardiging van verdere Europese integratie en het vermeende democratisch tekort van de Europese Unie. Eerste in nieuwe reeks Europadebatten waarvoor deBuren samenwerkt met De Unie, NRC Handelsblad en De Standaard.

Verleden, heden en toekomst van het Lam Gods Restauratie van het altaarstuk van de gebroeders Van Eyck

jaarverslag 2012

Brecht Goris: BorderLives 01.09.12 > 30.11.12

Bibliotheek De Letterschuur, Zonnebeke BorderLives toont het werk van Brecht Goris. De jonge Vlaamse fotograaf maakte een reis door de grensgebieden van Afghanistan, Pakistan en Kashmir en kwam thuis met een intrigerende artistieke reportage vanuit deze conflictgebieden. Brecht Goris heeft oog voor de mensen en de volkeren in deze gebieden, gevangen tussen religie en politiek, gekneld tussen stippellijnen op de landkaart.

BOUM! Parijs! Jonge schrijvers over de Franse grootstad 15.09.12 | Villanella / De Studio | Antwerpen

Kom naar de Literaire Aftrap van Zuiderzinnen! Veertien jonge schrijvers en een fotografe presenteren deze avond hun visies op Parijs. Wat zijn de kansen en de problemen van de grootstad anno nu? Over kunstzinnige krakers, homoseksualiteit in de Marais, frustratie in de banlieues, (il)legale straatmuzikanten en een kok wiens kolibries op zijn. Met muziek van Anne Roos Rosa de Carvalho en Mascha van Nieuwkerk. Aansluitend: Soirée Bardot. Kom dansen op de grootste Franse hits met Bart Van Loo en Louis Katorz achter de draaitafels.

Eros en de kwetsbare mens #5: Mark Wildschut Martin Heidegger en de verborgen relaties

09.09.12 | Auditorium | Gent


Vorig jaar onderging het Lam Gods een grondig onderzoek. Het wereldberoemde kunstwerk bleek in veel slechtere conditie dan gedacht. Het klimaat in de glazen kooi is slecht, oude vernislagen moeten verwijderd worden en de panelen zijn in zorgelijke staat. Volg de lezing van Anne van Grevenstein-Kruse (Universiteit van Amsterdam). Zij leidt de restauratie van het Lam Gods, een project dat vijf jaar zal duren en 1,4 miljoen euro kost. In het kader van Open Monumentendag.

De Nederlandse filosoof Mark Wildschut kent het werk van de Duitse denker Martin Heidegger door en door en vertaalde diens ‘Sein und Zeit’ naar het Nederlands. In deze lezing komen we te weten hoe Heidegger trachtte een heel nieuwe methode van denken te ontwikkelen, laverend tussen prikkelende erotiek en een gelatenheid die voortkomt uit een verlies aan vertrouwen in ‘een sprong vooruit’. Helaas is deze lezing al volgeboekt. Blijf op de hoogte van Het zoekend hert via hun nieuwsbrief.

dit was 2012

Congo, une histoire Debat met o.m. Louis Michel rond de Franse vertaling van David Van Reybroucks veelgeprezen bestseller 18.09.12 | Théâtre National|Brussel

De Franse vertaling van ‘Congo, een geschiedenis’ van David Van Reybrouck wordt gepresenteerd met een debat in het Brusselse Théâtre National, in samenwerking met deBuren en Le Soir. Onderwerp van het debat: is alles nu gezegd over de geschiedenis van Congo en welke rol heeft België te spelen in het Congo van vandaag en morgen? Panel: David Van Reybrouck, Louis Michel, Colette Braeckman en enkele gasten uit Congo. Moderator: Béatrice Delvaux (Le Soir). IN HET FRANS

Boekpresentatie en installatie Gegoten Lood #2

P20

SCOOP! Citizen Kane Journalistieke films op vrijdag 21.09.12 | Cinematek | Brussel

Elke voorlaatste vrijdag van de maand introduceert een bekende Nederlandse of Belgische journalist een film met een journalistiek thema. Op de eerste avond in deze filmreeks kunt u kijken naar ‘Citizen Kane’ van Orson Welles. De Nederlandse filmjournalist Ronald Ockhuysen (Het Parool en VPRO) geeft een inleiding. Komen verder nog aan bod: All the President’s Men (Björn Soenens), A Mighty Heart (Joanie de Rijke) en C’est arrivé près de chez vous (Peter Boeckx). Organisatie: deBuren, Cinematek en Fonds Pascal Decroos.

deBuren

Boekpresentatie ‘De onvervangbare’ van Simone Lenaerts Met Dirk Verhofstadt, Roel Dieltiens, Anneke de Keersmaeker en Peter Van den Eede 27.09.12 | Villanella / DE Studio | Antwerpen

Simone Lenaerts, die voor citybooks naar de Oostenrijkse stad Graz ging, stelt in Villanella / DE Studio haar nieuwe roman ‘De onvervangbare’ (De Geus) voor, waarin ze toont wat er gebeurt als gewone mensen uit hun beschermde omgeving worden gerukt en middenin de oorlog belanden. Met een laudatio door Dirk Verhofstadt, muziek van cellist Roel Dieltiens en voordrachten door Anneke de Keersmaeker en Peter Van den Eede.

Openingsavond Transpoesie 2012 Poëzie in de Brusselse metro

Filosofische wandeling: Museum Middelheim Het lichaam in beeld - Maarten Doorman

Eind 2011 vond de tentoonstelling Gegoten Lood #2 plaats in De Markten in Brussel. Op initiatief van de Nederlandse kunstenares Ingrid Rollema ontstond een artistieke kijk op de revoluties die toen woedden. De daaruit voortkomende publicatie in het Nederlands, Engels en Arabisch is een terugblik, maar kijkt ook naar het heden en de toekomst van deze revoluties en de manier waarop kunst hier een actieve rol in kan spelen. Denkers, kunstenaars en theatermakers uit Iran, Syrië, Egypte, Palestina, Marokko, België, Nederland en de V.S. hebben bijdragen aan het boek geleverd. Van 2 t/m 9 november is de installatie te zien in Bozar, Brussel.

26.09.12 | Passa Porta | Brussel


(Exhibiting) Baroque Bodies (Mechelen) Toonmoment theaterworkshop Stef Lernous

Vertrouwen in burgers: burgerbetrokkenheid in Nederland en België Waar gaat het mis tussen overheid en burger?

Twintig jaar publieksfilosofie in de Lage Landen Meesters in het hier en nu Frank en Maarten Meester

27.09.12 | Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden | Brussel


Veel burgers verliezen hun vertrouwen in de overheid. Toch stelt de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in het advies ‘Vertrouwen in burgers’ dat er veel bereidheid is om zich in te zetten voor de samenleving. Hoe kan de politiek de kloof met de burger te dichten? Is de situatie in België vergelijkbaar? Debat met o.a. André Knottnerus en Annemarth Idenburg (WRR), Manu Claeys (stRaten Generaal) en Wim Van Roy (De Wakkere Burger vzw) o.l.v. Tijn Sadée.

Filosofie Magazine bestaat 20 jaar. Naar aanleiding van het jubileum publiceert uitgeverij VBKU een boek van Frank en Maarten Meester over 20 jaar publieksfilosofie in de Lage Landen: ‘Meesters in het hier en nu’. Filosofiehuis Het zoekend hert en deBuren presenteren dit werk in primeur voor België, met een lezing door beide auteurs. Hun twistgesprekken zijn afwisselend vriendelijk en kritisch, ernstig en komisch. Bezoekers die het boek kopen in Het zoekend hert, krijgen hun entreegeld terug.

21.09.12 | GEMAK | Den Haag

21.09.12 > 22.09.12 | nOna, Mechelen

Stef Lernous (Abattoir Fermé) begeleidde tijdens het (Exhibiting) Baroque Bodies Festival 2012 in De Brakke Grond een theaterworkshop met studenten van RITS (Brussel), HKU (Utrecht), Toneelschool Arnhem, Mimeschool Amsterdam en Theater Academie Maastricht. Wat heeft ons tijdperk van postmoderne verwarring gemeen met de vroegmoderne barok? Wat is een ‘barok’ lichaam? In kc nOna krijgt dit project een vervolg en tonen deze jonge theaterhonden u het resultaat.

Transpoesie tovert uw metrotrip een maand lang om in een poëtische ervaring. 24 gedichten uit evenveel Europese landen zijn in de originele versie en in het Frans en Nederlands op affiches in Brusselse metrostations te lezen. Op 26 september opent Transpoesie 2012 officieel met een literaire avond in Passa Porta. Johan de Boose ontvangt de dichters Onno Kosters, Xochil A. Schutz, Radu Vancu en Gueorgui Konstantinov.

Een filosofische wandeling in het vernieuwde beeldenpark Middelheim te Antwerpen. Uw gids is Maarten Doorman: hoogleraar Cultuurfilosofie aan de Universiteit Maastricht. Bedoeling van deze wandeling is filosofisch te reflecteren op het menselijke lichaam en het artistieke beeld (ervan). Deze wandeling is VOLGEBOEKT maar wordt in de toekomst opnieuw georganiseerd, met telkens een andere filosoof of schrijver als gids.

P21

De Grote Boonmarathon Slotakkoord van Boon!2012

Charif Benhelima, Polaroids 1998 - 2012

07.10.12 | KVS | Brussel

03.10.12 > 18.11.12 | Paleis voor Schone Kunsten | Brussel

Tientallen lezers, schrijvers, muzikanten en kunstenaars komen naar Brussel en brengen in de KVS hulde aan Louis Paul Boon. Van ’s middags tot ’s avonds laat lezen en becommentariëren o.a. zoon Jo Boon, Chokri Ben Chikha, Herman Brusselmans, Jonathan Coe, Jacques De Decker, Josse De Pauw, Kristien Hemmerechts, Caroline Lamarche, Jeroen Olyslaegers, Mauro Pawlowski, Thomas Rosenboom, Michaël R. Roskam, Peter Verhelst en vele anderen hun favoriete passages uit zijn werk. BOONTIP: In november en december organiseert deBuren Met Boon op de bus #1 en Met Boon op de bus #2 door Nederland onder de bezielde leiding van Boonbiograaf Kris Humbeek.

In oktober brengt BOZAR en deBuren een monografische tentoonstelling van Charif Benhelima. In de blanc et noir-ruimten die Victor Horta had voorzien voor fotografie, presenteren we een unieke collectie die voor de eerste keer in België getoond wordt en verschillende series beslaat. De 260 Polaroids bieden een vrijwel volledig overzicht van zijn Polaroidwerk.

jaarverslag 2012

De Literaire Loketten | Iep, Iep, Oera! Joke van Leeuwen is 60 10.10.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

Joke van Leeuwen is 60 en dat moet gevierd worden. Deze veelzijdige schrijfster, illustratrice en cabaretière draagt voor uit haar werk en spreekt met Karin Kustermans over 35 jaar schrijverschap. Cyrille Offermans spreekt een laudatio uit. Nadien: taart voor Magnus, Sus en Jum, Deesje, Fien, Bobbel, Wiet en Nel, Holle Bolle Gijs, Iep, Kukel, Kwenie, Slopie en alle andere aanwezigen!

Salon: Amerika’s destructieve droom Over de presidentsverkiezingen in 2012

Repertoire leeft! Of is het dood? Lezing Wouter Hillaert

07.10.12 | Vrijstaat O., | Oostende

08.10.12 | HETPALEIS | Antwerpen

Voor haar nieuwe boek ‘Amerika’s destructieve droom’ onderzoekt Evita Neefs (De Standaard) de mythe achter de Amerikaanse droom. Haar conclusie: veel pathos om een beleid van ‘ieder voor zich’ te rechtvaardigen. Amerikadeskundige Koen Petersen vindt dat commentatoren hier te snel oordelen over de VS. Hij publiceerde ‘Einddoel Witte Huis’ en debatteert met Neefs over de Amerikaanse droom in de verkiezingstijd. Moderator: Rik Van Cauwelaert.

‘De grote klassiekers meneer, waar zijn ze?’ Theatercriticus Wouter Hillaert schetst de huidige omgang met repertoire in het Vlaamse theater. Hij zoekt een verklaring voor de opvallende populariteit van de Russische klassiekers en ruimt onderweg een aantal misverstanden in het sluimerende repertoiredebat van de baan. Een lezing over het canonbegrip, ‘klassiek’ versus ‘vernieuwend’ en de noodzaak van een hedendaagse regie-interpretatie.

Teun Voeten, ‘Narco Estado. Drug violence in Mexico’

It’s the Economy, Stupid #5: over Gharar, Riba en Murabaha Islamitisch bankieren, het antwoord op de financiële crisis?

Grijze Cellen: Zijn we te proper? De gevolgen van onze hygiëneobsessie voor de gezondheid

09.10.12 | Beursschouwburg|Brussel

Steeds meer mensen (en vooral kinderen) kampen met allergieën en astma. We horen vaak dat dit komt door onze te hygiënische leefstijl. Zet onze westerse smetvrees ons afweersysteem in overdrive? Moeten we onze kinderen weer ‘vuiler’ laten eten en spelen? En hebben de wetenschappers nog iets in de pijplijn zitten? Reinout Verbeke (Eos) spreekt met allergiespecialist Jan Ceuppens (KU Leuven) en bio-informaticus Jeroen Raes (VUB).

DI 02.10.12 > ZO 21.10.12 | Villanella / DE Studio, Antwerpen

De Nederlandse antropoloog en oorlogsfotograaf Teun Voeten concentreerde zich de afgelopen drie jaar op het drugsgeweld in Mexico. Hij bracht niet alleen het bloedige geweld, maar ook de ontwrichting van de samenleving en het ingrijpen van de autoriteiten pregnant in beeld. Op 2 oktober opent de fototentoonstelling, presenteren we zijn nieuwe publicatie (Lannoo) en houden we een debat over drugsgebruik en drugsbeleid.

Gharar, Riba en Murabaha zeggen u niets? Dan komt daar nu verandering in! Tijdens deze aflevering van ‘It’s the Economy, Stupid!’ onderzoeken we of het islamitisch banksysteem een goed alternatief is voor het Westers systeem. Wat houdt het precies in? Is het een kwestie van geloof of nut? Zou shariabankieren de financiële crisis hebben voorkomen? Piet Depuydt (De Tijd) spreekt met Rachida Talal-Azimi (Rabobank, Radboud Universiteit), Mohamed Boulif (Al Maalya) en Jef Tavernier (European Federation of Ethical and Alternative Banks FEBEA). IN HET ENGELS

MO*lezing: Een groene economie binnen de grenzen van onze planeet met Jacqueline McGlade en Joachim Spangenberg 10.10.12 | Beursschouwburg | Brussel

Onze ecologische voetafdruk overschrijdt ruim de draagkracht van de aarde en als ons westers productie- en consumptiemodel de doorsnee Chinees en Braziliaan blijft inspireren, hebben we binnenkort tien planeten nodig. Toch werd zelfs op de Rio+20 conferentie zonder veel omhaal gepleit voor groei. Groene groei, weliswaar, maar toch. Deze lezing is VOLGEBOEKT maar als partner kan deBuren 10 tickets weggeven! IN HET ENGELS

10.10.12 | Handelsbeurs | Gent

dit was 2012

Toneelhuis@TheMovies: Geert Van Rampelberg 11.10.12 | Cinema Zuid|Antwerpen

Toneelhuis, Cinema Zuid en deBuren slaan de handen in elkaar voor een nieuwe reeks van boeiende gesprekken met topacteurs en makers van Toneelhuis over de spannende relatie tussen toneel en film, de eigen wetten van het vak, de vertaalslag van het live performen naar het grote doek. Natuurlijk wordt dit alles ook gekruid met persoonlijke anekdotes! Geert Van Rampelberg toont ‘After the Wedding’.

P22

Tussen Ziel en Zonde #1: Het vrouwelijk lichaam en seksualiteit Gesprekken over sekse, macht en religie 16.10.12 | Atlas | Huis van Diversiteit en Inburgering | Antwerpen

deBuren

Tussen droom en daad: crisis in de modewereld Met Rachid Naas, Liesbeth in ‘t Hout, Raïssa Verhaeghe en Anne Zellien o.l.v. Veerle Windels 18.10.12 | Villanella / DE Studio| Antwerpen

Dit najaar organiseren MANA, ella en deBuren een reeks over de relatie tussen religie, seksualiteit en de positie van de vrouw in de maatschappij. De eerste avond staat in het teken van traditionele geloofsopvattingen rond het bedekken en ontbloten van het lichaam en de interpretaties daarvan in de huidige samenleving. Lezingen en gesprek met Chia Longman (UGent, ella) en schrijfster Naema Tahir. Nadia Dala modereert. Bekijk het introductiefilmpje voor de eerste avond met Julien Klener, Rik Torfs en Özcan Hidir.

De modewereld zit in zwaar weer. Nadat meerdere grote modenamen kopje onder zijn gegaan, blijkt ook de crisis in deze wereld aangekomen te zijn. Duiden deze problemen op een veranderende tijdsgeest of is dit ‘slechts’ een gevolg van de internationale crisis? Een panelgesprek met Rachid Naas (fashion producer), Liesbeth in ’t Hout (Dutch Fashion Council, oud-directeur AMFI), Raïssa Verhaeghe (voormalig zakelijk leider Raf Simons) en Anne Zellien (Anne Zellien Jewelry) onder leiding van modeverslaggeefster Veerle Windels.

MO*lezing: Alfredo Jaar en Katerina Gregos Creating a riot: Kan kunst de politiek veranderen?

België, een geschiedenis zonder land Nationalisme en geschiedschrijving in Nederland en België

SCOOP! All the President’s Men Journalistieke films op vrijdag

12.10.12 | Koninklijke Bibliotheek van België | Brussel

17.10.12 | 20:00 Museum BELvue | Brussel

In het kader van ‘Newtopia. De Staat van de Mensenrechten’ vindt in Brussel een tentoonstelling plaats van het werk van Alfredo Jaar. De Chileense kunstenaar geeft een MO*lezing te geven over de vraag of kunst de politiek kan beïnvloeden. Curator Katerina Gregos, zal hierop reageren. Beide sprekers krijgen daarna het gezelschap van MO*hoofdredacteur Gie Goris, om te komen tot een uitdagende trialoog over kunst en politiek, over de problematische rol van beelden in de gemediatiseerde samenleving en over het belang van de openbare ruimte

Videoooooh Presentatie van video’s van 1 minuut 09.10.12 > 09.11.12 | Beursschouwburg | Brussel

Van 5 oktober tot 24 november loopt in de Beursschouwburg “I Fail Good”, een ode aan falen. deBuren en The One Minutes Foundation presenteren in dat kader Videoooooh, filmpjes van telkens 1 minuut met een haakje naar sport. Kunstenaars van over de hele wereld zonden One Minutes in over thema’s als de verliezer, voeten, snelheid, toeschouwers en volksliederen.

In ‘België, een geschiedenis zonder land’ stelt Rolf Falter dat het ontstaan van de Belgische natie een goed voorbeeld is van het toevallige verloop van de geschiedenis. Waarom zijn Belgische nationale gevoelens minder sterk dan in de buurlanden? Wat is het verband tussen nationalisme en geschiedschrijving in beide landen? Discussie met Falter en de Nederlandse historici Kees Ribbens (NIOD, co-auteur WRR-rapport ‘Nationale identiteit en meervoudig verleden’) en Niek van Sas (hoogleraar geschiedenis). Moderator: Marc Reynebeau.

19.10.12 | Cinematek | Brussel

Cinematek, Fonds Pascal Decroos en deBuren presenteren dit najaar iedere voorlaatste vrijdag van de maand een film met een journalistiek thema, geïntroduceerd door een bekende Nederlandse of Belgische journalist. Op de tweede avond in deze vierdelige reeks kunt u kijken naar ‘All the President’s Men’ (1976) van Alan J. Pakula. De Belgische journalist Björn Soenens (chef buitenland van het VRT nieuws en Amerikawatcher) geeft een inleiding.

Twee jaar Librarium! Jan Baetens en Caroline De Mulder over de plaats van de andere landstaal in hun werk

Eros en de kwetsbare mens #6: Peter Venmans Hannah Arendt en het gepassioneerde denken

18.10.12 | Koninklijke Bibliotheek van België | Brussel


Librarium, museum over de geschiedenis van het boek en het schrift, viert zijn tweede verjaardag. Een Franstalige en een Nederlandstalige auteur – Caroline De Mulder en Jan Baetens - komen samen de kaarsjes uitblazen en gaan in gesprek over de rol die de andere landstaal en bijbehorend literair erfgoed in hun werk speelt. Bestaat er zoiets als Belgische literatuur? Moderator: Eliane van den Ende (RTBF/VRT). Als kers op de taart zal het museum de hele avond geopend zijn.

Filosoof Peter Venmans bestudeerde leven en werk van de Duits-joodse Hannah Arendt. Als studente had ze een relatie met Martin Heidegger. Later, als ze over zijn ‘gepassioneerde denken’ spreekt, verwijst ze naar de platoonse erotiek die hem ook bezighield. Na de oorlog doorgrondt ze de mechanismen van dictatoriale ideologieën. Ook wijst ze op het gevaar van een leven zonder actief handelen én op het gevaar voor een leven in gedachteloosheid. VOLGEBOEKT.

P23

jaarverslag 2012

Mag ik u boeken? Literair speeddaten met een borrel, een babbel en een boek

Bâtard Festival ‘12 Straffe beginnende podiumkunstenaars uit België en Nederland

Een nomadisch gedenkteken: Gegoten Lood

27.10.12 | De Groene Waterman | Antwerpen

24.10.12 > 27.10.12| Beursschouwburg |Brussel

02.11.12 | BOZAR | Brussel

Reis mee door de bibliotheek van andere lezers tijdens ‘Mag ik u boeken’. Een trein vol literaire inspiratie en intrigerende verhalen. Spoor langs de boeken van andere forenzen en wissel jouw leeservaringen uit met anderen. Speeddaten dus maar dan met de trein der traagheid. Onder de bezielende leiding van Katrijn Van Bouwel (RIOT) en met Simone Lenaerts (‘De onvervangbare’) als eregast!

Kom naar de feestelijke openingsavond op 24 oktober. Na soep, hapjes en confetti volgt het feest! Op 25 oktober wandelen we in groep naar de Europese wijk. Misschien zullen we zwijgen. Of zingen ... Op 26 oktober zijn er locatieprojecten: Mapping the city. Alle info op www.batard.be.

Op 21 september werd de installatie van de drietalige publicatie ‘Gegoten Lood’ voor het eerst getoond in Den Haag. Op 2 november is het tijdelijke herdenkingsmonument te zien in BOZAR, Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Bij deze gelegenheid zullen ook kunstenaars uit de Arabische wereld acte de presence geven. Ter ere van de afronding van het project Gegoten Lood, geeft deBuren 10 van deze unieke boeken weg.

detheatermaker in Troubleyn Podiumkunsten

Het beste orkest ter wereld voor het eerst in deSingel! Het Koninklijk Concertgebouworkest uit Amsterdam komt naar Antwerpen

IM: Adriaan van Dis Welkom op je begrafenis

11.10.12 > DO 18.10.12 | Troubleyn | Antwerpen

De poort van Troubleyn zal tijdens de verjaardag/de tijdelijke werkplaats van d e t h e a t e r m a k e r open staan voor publiek tussen 11:00 en 22:00. Troubleyn zal gedurende 7 dagen dienst doen als tijdelijke werkplek als ontmoetingsplaats, toonzaal en veilingruimte. Verdeeld over het gebouw, rond de centraal gelegen theaterruimte waar Kamp Kalf op 15, 16 en 17 okt hun voorstelling komt spelen, zullen bedenkers en ateliermedewerkers van ONBETAALBAAR samen met andere theatermakers aan het werk zijn.

Borderline Times: de wereld door de bril van psychiater Dirk De Wachter Zijn we allemaal ziek? Moeten we de hele wereld genezen? 22.10.12 | OpUnDi (studio Koen Vanmechelen), Hasselt

Naar aanleiding van het verschijnen van het boek ‘Borderline Times. Het einde van de normaliteit’ van de gerenommeerde psychiater-psychotherapeut Dirk De Wachter (KU Leuven) organiseren we een gespreksavond in het atelier van kunstenaar Koen Vanmechelen, met minister Jo Vandeurzen, Herman De Dijn, Marc Reugebrink, Yves Desmet en Dirk De Wachter die zal aantonen hoe weinig verschil er is tussen patiënten en niet-patiënten. De avond is VOLGEBOEKT.

15.12.12 | deSingel | Antwerpen

Op zaterdag 15 december speelt het beste orkest ter wereld, geleid door de Vlaming Jan Raes, in deSingel. Het Koninklijk Concertgebouworkest uit Amsterdam onder leiding van de Nederlandse dirigent Otto Tausk leidt u doorheen een verrassende ontmoeting met muziek uit Vlaanderen en Nederland. deBuren geeft 20 duotickets (ter waarde van 30 tot 50 euro) weg.

Mediacafé #10: Privacy? Not in my backyard! Over de dunne grens tussen privacy en persvrijheid 30.10.12 | Beursschouwburg | Brussel

‘Privacy is niet langer een sociale norm’, aldus Mark Zuckerberg (Facebook). De grenzen lijken inderdaad te verschuiven. Hoe gaan de media hiermee om? Hoe ver mogen zij gaan voor hun verhaal? Waar ligt de grens tussen privé- en persvrijheid, tussen persoonlijke levenssfeer en maatschappelijk belang? Een debat over de grenzen heen met Tom Naegels (ombudsman De Standaard) en Frederik De Swaef (hoofdredacteur Story). Sarah Van Boxstael (De Ochtend op Radio 1) modereert het debat.


Wie droomt er niet van om op zijn eigen begrafenis aanwezig te zijn? Anna Luyten vraagt tijdens een intiem doch publiek gesprek aan Adriaan van Dis hoe hij na zijn dood herdacht wil worden. Van Dis is bekend van het beste Nederlandstalige boekenprogramma ooit maar is bovenal schrijver. Hij draagt voor zichzelf een In Memoriam voor dat hij speciaal voor deze gelegenheid schreef.

Colloquium Duurzame Creatieve Steden 05.11.12 | Universiteit Antwerpen, Hof van Liere | Antwerpen

De culturele en creatieve sector is van vitale betekenis gebleken voor de sociale en economische ontwikkeling van steden. Maar hoe functioneert die ontwikkeling eigenlijk? De departementen Management en Transport & Ruimtelijke Economie van de UA en de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht organiseren een colloquium over duurzame creatieve steden. Met de steun van deBuren. VOLGEBOEKT.

dit was 2012

Aankomst als vertrekpunt voor architectuur: is het idealisme terug? ArchiFacts Film Festival Antwerpen 08.11.12 | Bibliotheek Permeke | Antwerpen

Havens hebben altijd stadsarchitectuur beïnvloed. Aankomst als vertrekpunt voor architectuur lag aan de basis van ‘Le Medi’: een ‘Mediterrane’ woonwijk in Rotterdam. Kasbahs, seniorensteden en multigeneratiedorpen liggen her en der op de tekentafel. Is het ideaal van de maakbare samenleving terug in de architectuur of is het puur pragmatisme? Zijn zulke projecten succesvol? Debat met Wouter Vanstiphout (TUDelft, Crimson), Sabine Meier (UvA) en Gideon Boie (BAVO). Moderator: filmmaker/architect Jord den Hollander.

P24

Dichters Dansen Niet Podiumkunsten 09.11.12 | De Markten | Brussel

Serge van Duijnhoven en dj Fred dB (Fred de Backer) treden sinds 1997 op, in binnen- en buitenland, onder de naam Dichters Dansen Niet. DDN verzorgt indrukwekkende podiumoptredens met een literaire touch in de Lage Landen en ver daarbuiten. Tijdens deze Brusselse editie leest Van Duijnhoven ook voor uit zijn citybook over Yerevan: ‘Het kerkhof van het alfabet’.

deBuren

Eros en de kwetsbare mens #7: Marc De Kesel (VOLGEBOEKT) Georges Bataille en de liefde tot de dood ZO 18.11.12 | Filosofiehuis Het zoekend hert | Berchem

Filosoof Marc De Kesel bestudeerde het werk van Georges Bataille. De Franse schrijver en filosoof beschouwt het kwaad als een fundamentele drift van de menselijke existentie. Bataille betoogt dat erotiek een specifiek menselijke daad van agressie is, die de samenleving bedreigt. Zoals de dood is de erotiek ambivalent: ze kan troost brengen maar ook verscheurend werken, omdat het individu zich (erin) verliest.

Het publiek-private

museum: liefdesbaby of verstandshuwelijk? Met Philip Heylen en Ernst Veen

Verzwegen Verleden #2 Nederland in de Eerste Wereldoorlog: verdienen aan neutraliteit?

09.11.12 | Felix Archief | Antwerpen

13.11.12 | Beursschouwburg |Brussel

Nu de staat zich terug lijkt te trekken uit de museale sfeer, wordt de vraag naar de invloed van moderne mecenassen steeds interessanter. Wat is de invloed van privaat geld op de inhoud van een publiek museum? Een debat tussen Ernst Veen, oprichter en voormalig directeur van de Hermitage Amsterdam en Philip Heylen die als schepen van cultuur verantwoordelijk is voor het MAS, onder leiding van Eric Rinckhout (De Morgen).

In ‘De handelsreiziger van de Nederlandse cocaïnefabriek’ stelde schrijfster Conny Braam dat Nederland tijdens WO I forse winst maakte met de verkoop van cocaïne. Het is de meest opzienbarende versie van de stelling dat het neutrale Nederland munt heeft geslagen uit de Eerste Wereldoorlog. Hein Klemann (Erasmus Universiteit Rotterdam) beantwoordt in een korte lezing de vraag of Nederland inderdaad aan de oorlog verdiende. Hij wordt vervolgens kritisch bevraagd door Marc Reynebeau.


Who’s afraid of the F-word? #1 Lezing van Sandra Ezquerra over feminisme en gender

De Literaire Loketten | Lang Leve Charlotte Mutsaers!

Toneelhuis@TheMovies: Bart Meuleman gesprek + film


19.11.12 |Cinema Zuid| Antwerpen

11.11.12 | Casino Kursaal | Oostende

Op 11 november, Nationale Vrouwendag, start de nieuwe reeks ‘Who’s afraid of the F-word?’. Simone de Beauvoir en Germaine Greer waren de centrale gasten op de eerste editie van dit jaarlijkse evenement georganiseerd door het Vrouwen Overleg Komitee (VOK). Dit jaar nodigen deBuren en het VOK de internationaal gerenommeerde Sandra Ezquerra uit om haar feministische kijk te geven op een wereld in transitie.

Je zou het niet zeggen als je haar ziet maar Charlotte Mutsaers werd op Allerzielen 70. Een mooie gelegenheid om terug te kijken op haar carrière als beeldend kunstenaar en schrijfster en vooruit te blikken naar haar literaire toekomst. Op haar verjaardag verscheen bovendien een gloednieuwe dichtbundel: ‘Dooier op drift’. Ingrediënten van de middag: een laudatio door Tom Van Imschoot, een goed gesprek met Carlos Alleene, literaire voordrachten en een grote feesttaart!

Filosofische wandeling: Museum Middelheim #2 Het moderne in de kunst Prof. Willem Elias

Filosofiehuis Het zoekend hert en deBuren organiseren voor de tweede keer een filosofische wandeling in het beeldenpark Middelheim. Begeleider is de filosoof en hoogleraar Willem Elias (VUB), die ook zijn nieuwe boek ‘Moderne kunst’ zal presenteren. We beginnen met een beknopte lezing in Het zoekend hert, waarna we een wandeling maken door het park om in het kasteel te besluiten met een drink en een vragenronde. Snel inschrijven is de boodschap!

Een nieuwe reeks van boeiende gesprekken met topacteurs en makers van Toneelhuis over de spannende relatie tussen toneel en film, de eigen wetten van het vak, de vertaalslag van het live performen naar het grote doek. Natuurlijk wordt dit alles ook gekruid met persoonlijke anekdotes! In deze tweede editie is het de beurt aan schrijver, regisseur, dichter en essayist Bart Meuleman. Hij gaat in gesprek met Jonas Van Thielen en toont ‘Touch of Evil’.

P25

Presentatie ‘In and Out of Brussels’ Met T.J. Demos (University College London) en Hilde Van Gelder (KULeuven)  DI 20.11.12 | Beursschouwburg | Brussel

Op 20 november bent u welkom op de publieksvoorstelling van ‘In and Out of Brussels, Aesthetics/Histories/Politics between Europe and Africa’, een project van T.J. Demos (University College London) and Hilde Van Gelder (KU Leuven). U krijgt de nieuwste films van Els Opsomer en van Herman Asselberghs te zien, waarna deze twee makers met Sven Augustijnen, T.J. Demos, Renzo Martens en Hilde Van Gelder in gesprek gaan. Daarna volgt de boekvoorstelling. IN HET ENGELS

Proza voor Constant Permeke Literaire nocturne met Pierre Bergounioux, Huub Beurskens, Hans Otto Jørgensen & Marie-Hélène Lafon 20.11.12 | Paleis voor Schone Kunsten| Brussel

BOZAR LITERATURE nodigde buitenlandse schrijvers uit om zich te laten inspireren door een schilderij van Constant Permeke, bij wijze van literaire interventie in de retrospectieve in het Paleis voor Schone Kunsten. Het resultaat is te lezen in de bezoekersgids en te beluisteren via de audiogids. De auteurs zullen ook uit eigen werk voordragen tijdens een literaire nocturne in de tentoonstelling.

Koningsblauw (Antwerpen) Poëzieprogramma 22.11.12 | De Roma | Borgerhout

In 2002 ging, vijf jaar na het overlijden van Herman de Coninck, de poëziereeks Koningsblauw van start. Nu wordt deze reeks afgesloten met een feestelijke dernière. Met Ellen Deckwitz, Josse De Pauw, Anna Enquist, Judith Herzberg, Ingmar Heytze, Sylvia Hubers, Marije Langelaar, Romek Maniewski, Lieke Marsman, Leonard Nolens, Ester Naomi Perquin, Piet Piryns, Marc Tritsmans, Maud Vanhauwaert, Jan Vanriet, Gert Vlok Nel. deBuren geeft 2 duotickets weg

Slotavond ‘I Fail Good’: Night of Failure Tim Driesen, Peter Musschoot, Frank Bekkers, Matthijs van Boxsel en Michel Yang vertellen over falen 24.11.12 | Beursschouwburg | Brussel

Ter afsluiting van de programmafocus ‘I Fail Good’ organiseert de Beursschouwburg samen met deBuren een slotavond met een gevarieerd gezelschap van sprekers. Tim Driesen, Peter Musschoot, Frank Bekkers, Matthijs van Boxsel en Michel Yang berichten over hun persoonlijke of professionele ontmoeting met het falen, in al haar gedaantes. De avond wordt afgesloten met een mislukt feestje!

Hollandse Bergen Theater & Debat

Met Boon op de bus #1 Een literaire tocht door Nederland 

22.11.12 > 08.12.12 Kaaitheater | Brussel

24.11.12 | Vertrek vanaf Brussel Centraal. Haltes in Veldwezelt (Lanaken), Maastricht en Nijmegen.

Het Kaaitheater, VTi en deBuren brengen een hommage aan het ‘Andere Nederland’, met een kleine maar fijne selectie theater: u ziet Discordia aan het werk, de godfathers van het nieuwe toneel, maar ook de jongste generatie, met Schwalbe en Laura van Dolron. Kenners en betrokkenen gaan in debat over de situatie in de Nederlandse kunstwereld.

Tussen Ziel en Zonde #2: Leiderschap en autoriteit Gesprekken over sekse, macht en religie 

SCOOP! A Mighty Heart Journalistieke films op vrijdag 

21.11.12 | Daarkom | Brussel

Cinematek, Fonds Pascal Decroos en deBuren presenteren dit najaar iedere voorlaatste vrijdag van de maand een film met een journalistiek thema. Op de derde avond kunt u kijken naar ‘A Mighty Heart’ (2007), de aangrijpende boekverfilming van Michael Winterbottom over de waargebeurde ontvoering en moord op de Amerikaanse oorlogsverslaggever Daniel Pearl. De journaliste Joanie de Rijke (P-Magazine en Revu, auteur van ‘In handen van de taliban’) geeft een introductie.

Dit najaar organiseren MANA, ella en deBuren een reeks over de relatie tussen religie, seksualiteit en de positie van de vrouw in de maatschappij. De tweede avond staat in het teken van gendergelijkheid en religie. Hoe zit het met de leidersrol van vrouwen binnen hun religieuze gemeenschap? Een panelgesprek met Jürgen Mettepenningen, Dr. Floriane Chinsky (eerste vrouwelijke rabbijn in België) en Leyla Çakir (Al-Nisa). Nadia Dala modereert. Bekijk het introductiefilmpje met Julien Klener, Rik Torfs en Özcan Hidir die vertellen over de (leiders)rol van vrouwen binnen het jodendom, het christendom en de islam.

jaarverslag 2012

23.11.12 | Cinematek | Brussel

In november 1945 maakte Louis Paul Boon voor het eerst kennis met zijn ‘tweede vaderland’ toen hij per autobus door herrijzend Nederland trok. Het L. P. Booncentrum en deBuren doen deze historische tocht over. Met: Kris Humbeeck, Johan Petit, Peter HolvoetHanssen, Arne Sierens, Joost Rosendaal en Het Mannetje met de Bolhoed.

It’s the economy, stupid! #6: Groei zonder vooruitgang: de Brusselse uitzondering 27.11.12 | Beursschouwburg | Brussel

Ondanks twee decennia van sterke economische groei blijft de sociale situatie in Brussel verslechteren met onveranderd hoge werkloosheidscijfers en almaar toenemende sociale ongelijkheid. Waarom doet Brussel het zoveel slechter dan Gent of Antwerpen? Gilles Vanhamme (ULB) presenteert zijn bevindingen en spreekt met Piet Depuydt (De Tijd). In het Engels.

dit was 2012

P26

deBuren

‘Mediacafé’ ontmoet ‘Grijze Cellen’ Over de relatie tussen farma, PR en media

Uitreiking van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2012

28.11.12 | Handelsbeurs|Gent

29.11.12 | Stedelijk Museum | Amsterdam

Door toedoen van PR professionals uit de farmaceutische wereld is medische en farmaceutische informatie toegankelijker dan ooit. Wie profiteert er van deze situatie? De patiënt of de industrie? Welke rol speelt de wetenschapsjournalist? Een debat met Leo Neels (Pharma. be, Belga en UA), Marleen Teugels (freelance journaliste, Artevelde Hogeschool), Joop Bouma (Trouw), Hendrik Cammu (VUB en UZ Brussel) en moderator Dieter De Cleene (EOS)

Op 29 november 2012 wordt voor de derde maal de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek uitgereikt. Birgit Donker (Mondriaan Fonds) maakt de geselecteerde auteur voor het schrijven van het juryrapport van de Prix de Rome bekend. In naam van de jury reikt Peter Verhelst de hoofd- en basisprijzen uit in de categorieën essay (€ 7.500), recensie (€ 5.000) en internetkritiek (€ 1.500). Er vindt ook een debat plaats tussen Chris Buur (Volkskrant), Eric Rinckhout (De Morgen) en Sandra Smallenburg (NRC). deBuren geeft 20 exemplaren weg van de publicaties bij de vorige edities (2008-2010).

De Europese droom in tijden van crisis Jeremy Rifkin en Rajeev Bhargava

Cyclus literaire avonden Nederlandse Ambassade: Kees van Kooten

Salon: Grand Central Belge Pascal Verbeken in gesprek met Béatrice Delvaux

29.11.12 | Flagey | Brussel

29.11.12 | Koninklijk Conservatorium | Brussel


Welke stappen moeten we ondernemen om van Europa opnieuw een sterk, invloedrijk continent te maken? Jeremy Rifkin, auteur van het veelgeprezen boek ‘The European Dream’, en Indisch politiek wetenschapper Rajeev Bhargava geven hun ‘outsiderperspectief ’ op de huidige staat van Europa. Journalist en onafhankelijk expert Mia Doornaert modereert het debat. U kunt ook deelnemen aan de workshops van ‘Getting Smaller - Determinants on a shrinking Europe’ op 29 en 30.11. In het Engels.

De Cyclus Literaire Avonden van de Nederlandse Ambassade wordt afgesloten met Kees van Kooten. Van Kooten werd vooral bekend door zijn samenwerking met collega Wim de Bie. Met hem vormde hij het duo ‘Van Kooten en De Bie’ dat jarenlang programma’s voor de VPRO op televisie maakte.

Grand Central Belge: zo heette de spoorlijn die Wallonië met Vlaanderen verbond. Voor zijn gelijknamige boek liep Pascal Verbeken langs de spoorlijn terug naar het tijdperk van de Great Expectations. Onderweg sprak hij met een bonte verzameling Belgen, vaak met een migratieachtergrond. Wat betekenden zij voor dit land en wat betekent het verdwijnende België voor hen? Béatrice Delvaux (Le Soir) gaat in gesprek met de auteur over het België van vroeger en nu.

What about Brussels? Presentatie ‘Architectuurboek Vlaanderen’ en debat

10 jaar MO* - Feest van de Toekomst

Kunst en migratie. Sofagesprekken over sociaal-artistiek werk in Brussel

29.11.12 | Atelier Bouwmeester | Brussel

MO* bestaat 10 jaar en dat moet gevierd worden. Ze brengen niet alleen een extra dikke 100ste editie uit, maar organiseren ook een spetterend verjaardagsfeest dat in het teken van een hoopvolle toekomst staat. Graag nodigen we u uit om met ons mee te vieren. Hopelijk tot dan!

Op uitgelezen locaties houden auteurs van het ‘Architectuurboek Vlaanderen N°10’ salon met gastsprekers en zoeken ze door reflectie en debat de dialoog op tussen Vlaamse architectuur en lokale en/of Europese architectuurthema’s. Sprekers: Joachim Declerck, Christoph Grafe, Zofia Machnicka, Charlotte Kokken, Peter Swinnen, Pieter T’Jonck e.a. In het Engels.

01.12.12 | Kaaitheater |Brussel

Met Boon op de bus #2 Een literaire tocht door Nederland 02.12.12 | Vertrek in Antwerpen

Tijdens de tweede etappe rukken we onder leiding van Boonbiograaf Kris Humbeeck vanuit Antwerpen op naar Rotterdam, Den Haag en Amsterdam om te eindigen in De Brakke Grond. Stap op! U wordt ook weer veilig teruggebracht.


De sociaal-artistieke organisatie Globe Aroma bestaat 10 jaar, en dat vraagt om feest! Sinds 2002 biedt Globe Aroma werkplekken en ontmoetingsruimtes aan artiesten zonder papieren, en zetten ze projecten op met nieuwkomers. Op 30 november organiseren Demos en deBuren een aantal sofagesprekken met betrokkenen bij Globe Aroma.

P27

Hommage aan Louis Paul Boon n.a.v. de honderdste geboortedag van Boon 02.12.12 | Brakke Grond | Amsterdam

Wat hebben de Nederlanders nog met de Vlaamse schrijver, dichter, columnist, cartoonist en maatschappijcriticus Louis Paul Boon? En wat had Boon met Nederland? In Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam dompelen Boonofielen Els Moors en P.F. Thomése hun collega-schrijvers Saskia de Jong en David Pefko onder in het wondere literaire universum van deze tedere anarchist. Chokri Ben Chikha en Jeroen Olyslaegers assimileren Boons kenmerkende schrijfstijl en brengen een tekst ‘over Boon die met zijn manuscript van ‘De Kapellekensbaan’ naar Amsterdam spoort om z’n uitgever te ontmoeten’.

Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken! De toekomst van de financiële sector 03.12.12 | Bourlaschouwburg | Antwerpen

‘Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken!’ is een nieuwe vierdelige debatreeks over de spanning tussen het publiek belang en het privé belang. Het eerste debat vertrekt vanuit de bankencrisis en onderzoekt de toekomst van de financiële sector. Met Pia Desmet, Koen Schoors en Bernhard Ardaen. Moderator van dienst is Dirk Barrez.

Toneelhuis@TheMovies: Abke Haring 04.12.12 | Cinema Zuid|Antwerpen

Topacteurs en makers van Toneelhuis spreken over de spannende relatie tussen toneel en film. Abke Haring wordt geïnterviewd door Ben Van Alboom over leven en werken in Nederland en Vlaanderen maar ook over haar verrassende keuzefilm, het hondsbrutale en licht perverse ‘Hard Candy’.

Debat: Hollandse Bergen 04.12.12 | Kaaitheater | Brussel

Voor heel wat Nederlandse gezelschappen waarmee het Kaaitheater de voorbije drie decennia gewerkt heeft, is 1 januari 2013 een kantelmoment. Dan gaat de nieuwe meerjarige subsidieperiode in en vallen twee op de drie van de huidige gezelschappen uit de boot. Zijn er nog perspectieven voor de Nederlandse podiumkunsten? Waar is corrigerend beleid mogelijk? En wat kunnen we hier in Vlaanderen uit dat alles leren?

Steden in het hoofd 07.12.12 | Eindhoven

jaarverslag 2012

Opkraskuit en Vergeetstuk Creatieve Vlaamse avond over de wondere wereld van het geheugen 08.12.12 > 09.12.12 | Brakke Grond | Amsterdam

Rebekka de Wit, Freek Vielen en Maud Vanhauwaert (Opkraskuit) nemen het geheugen als uitgangspunt voor een avond met interviews, theater, literaire performances en wetenschappelijke minicolleges van psycholoog en hoogleraar Douwe Draaisma (RUG) en neurochirurg Dirk De Ridder (UZ Antwerpen). Wetenschap en fantasie gaan hand in hand! Onderdeel van de avond: de korte voorstelling ‘Vergeetstuk’ van Tom Struyf. Vlaamse hapjes en drankjes worden voorzien.

Kijk, ik spreek illegaals! Jongerentaal in de stad

Iedereen heeft wel een beeld in zijn hoofd van steden als Tel Aviv, Venetië en Skopje. Maar wat doe je met de steden in je hoofd als je gevraagd wordt er een verhaal of gedicht over te schrijven? deBuren en 040schrijvers nodigen Rebekka de Wit, Ester Naomi Perquin, Ronny Someck, Willem van Toorn en Ineke Holzhaus uit om een literaire voordracht te houden naar aanleiding van dit thema.

10.12.12 | HETPALEIS | Antwerpen

AAA Festival Muziek en Kunst NL/B deBuren Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend

Tussen Ziel en Zonde #3: De scheiding der seksen, onderdrukkend of bevrijdend? Gesprekken over sekse, macht en religie

08.12.12 > 16.12.12 | Op verschillende locaties in Amsterdam

Ooit vormden we samen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, maar lang heeft dat niet geduurd. Een opera was in 1830 de vonk tot het oproer dat naar de onafhankelijkheid van België zou leiden. Hoe goed kennen wij onze noorder-/zuiderburen eigenlijk? AAA brengt een programma met veel Vlaamse gasten.

Maatschappelijke ontwikkelingen beïnvloeden voortdurend de taal van jongeren. Dat weerspiegelt zich in hun taalgebruik zelf (lexicon, grammatica en intonatie) en hangt sterk samen met de verschillende identiteiten die ze aannemen op de schoolbanken, in het jeugdhuis, of bij hun ouders. Aan de hand van taalkundige en etnografische data schetst Heleen Mercelis (UA) een aantal opmerkelijke eigenschappen en praktijken van jongerentaal in de stad.

11.12.12 | De Centrale | Intercultureel centrum | Gent

Dit najaar organiseren MANA, ella en deBuren een reeks over de relatie tussen religie, seksualiteit en de positie van de vrouw in de maatschappij. De laatste avond staat in het teken van de scheiding der seksen. Is dit, in een religieuze context maar ook in onze seculiere samenleving, achterhaald en onderdrukkend of kan het ook emanciperend zijn? Een gesprek met Sarah Bracke (KU Leuven), Ida Dequeecker (VOK en Boeh!) en Victoria Vandersteen (UGent). Nadia Dala modereert de reeks.

dit was 2012

De Literaire Loketten | De Lente, de Muziek en Devriendt Voorproefjes literair tijdschrift DW B 2013 12.12.12 | De Loketten van het Vlaams Parlement | Brussel

Het zijn onzekere tijden maar één ding staat vast: 12.12.12 wordt een prachtige literaire middag. deBuren en het Vlaams Parlement nodigen literair tijdschrift DW B uit om voorproefjes uit de 158e jaargang te presenteren. Redacteurs, schrijvers en kunstenaars stellen hun themanummers en -bijdragen voor. Met: Hugo Bousset (hoofdredacteur), Christophe van Gerrewey, Hans Demeyer, Lucas Hüsgen, Robert Devriendt, Delphine Lecompte en Jeroen Olyslaegers.

citybooks: Arnon Grunberg Grunberg leest voor en interview met Gudrun De Geyter 13.12.12 | De Markten | Brussel

Arnon Grunberg is een van de auteurs die voor citybooks naar Lublin afreisden. Naar aanleiding van zijn verblijf in Polen schreef hij het hilarische citybook Aanklacht, waarin de schrijver zelf een centrale rol speelt als figuur van twijfelachtig allooi. Tijdens de avond in De Markten leest Grunberg enkele fragmenten voor. Gudrun De Geyter (VRT - Klara) interviewt hem over zijn ervaringen in Lublin en de totstandkoming van het citybook.

P28

Eros en de kwetsbare mens #8: Ger Groot Jean-Paul Sartre en het andere lichaam 16.12.12 | Filosofiehuis Het zoekend hert | Berchem

Als existentialist vond Jean-Paul Sartre dat de mens het product is van zijn eigen keuzes. Naast ‘L’être et le néant’ schreef hij geëngageerde romans en toneelstukken, stichtte een tijdschrift en een krant. Zijn dynamische spankracht bezorgde hem ook de reputatie van vrouwenverleider. Filosoof Ger Groot, die aanwezig was op de begrafenis van Sartre, wijdt ons in.

SCOOP! C’est arrivé près de chez vous Journalistieke films op vrijdag 21.12.12 | Brussel

Cinematek, Fonds Pascal Decroos en deBuren presenteren dit najaar iedere voorlaatste vrijdag van de maand een film met een journalistiek thema, geïntroduceerd door een bekende Nederlandse of Belgische journalist. Op de laatste avond in deze reeks kunt u kijken naar ‘C’est arrivé près de chez vous’. De Belgische documentairemaker Peter Boeckx geeft een inleiding. Voor deze vertoning geven we 5 duotickets weg.

Het beste orkest ter wereld voor het eerst in deSingel!

‘Scenes of Wonder - Paris’ Fototentoonstelling Marianne Hommersom te zien in Parijs

Het Koninklijk Concertgebouworkest | deSingel Antwerpen

11.12.12 > 18.01.13 | Stichting BiermansLapôtreHuis van de Belgische en Luxemburgse studenten | Parijs

Op zaterdag 15 december speelt het beste orkest ter wereld, geleid door de Vlaming Jan Raes, in deSingel. Het Koninklijk Concertgebouworkest uit Amsterdam onder leiding van de Nederlandse dirigent Otto Tausk leidt u doorheen een verrassende muzikale ontmoeting tussen Vlaanderen en Nederland.

Deze zomer gingen veertien jonge schrijvers en een fotografe op uitnodiging van deBuren en de Stichting Biermans-Lapôtre naar Parijs om zich twee weken onder te dompelen in de Franse metropool. Marianne Hommersom ging met haar camera op pad en fotografeerde de reeks ‘Scenes of Wonder - Paris’. De foto’s worden tot 18 januari 2013 tentoongesteld door de Stichting Biermans-Lapôtre in Parijs.

deBuren

P29

jaarverslag 2012

P30

deBuren

P31

jaarverslag 2012

hoogtepunten Thin k i n g Eur o p e D e his to r i s c he b li k Relig ie e n c ultur el e i den ti tei t W ete n s c h a p Li te r atuur D e bo e ke n va n deBur e n M edi a D e s ta d a ls la b o r ato r iu m Fi los o fi e Fi l m Jon g e me n s e n , j o n ge m ak e rs Te nto o n ste lli n ge n C ollo q ui a e n s em i n a r ie s Opi n ie stuk ke n en c o lum ns

P32

deBuren

Thinking europe Europa ter discussie 2012 was het jaar waarin de economische crisis zich verdiepte en vooral het jaar waarin de impact daarvan zich steeds duidelijker manifesteerde. Tegelijkertijd werd duidelijk wat daadkrachtige samenwerking op Europees niveau tot stand kan brengen. Door nauwere Europese samenwerking werd erger voorkomen en werd de basis gelegd voor een duurzaam stabiel Europa. De keerzijde is uiteraard dat de weerstand tegen Europa op het hele continent toenam doordat pijnlijke bezuinigingsmaatregelen moesten worden genomen. In deze context blijft debat over Europa belangrijk. Niet langer is het nodig Europa als thema op de agenda te krijgen, daarvoor heeft de crisis al gezorgd. Wel is het van belang dat het debat op basis van de juiste informatie word gevoerd en dat Europees beleid in de context van de Lage Landen wordt besproken. Daarbij blijft uiteraard de culturele component voor deBuren van groot belang. In samenwerking met diverse partners die actief zijn op het gebied van internationale culturele activiteiten werd ook dit jaar een aantal programma’s met een internationale en meertalige uitstraling gerealiseerd. De Europese programmering van deBuren valt grofweg uiteen in drie themagebieden: politiek, economie en meertaligheid & cultuur.

Politiek Passage naar Europa De Nederlander Luuk van Middelaar is filosoof, historicus en in het dagelijks leven speechwriter van de Vlaamse EU-president Herman Van Rompuy. Met De passage naar Europa, geschiedenis van een begin schreef hij een boek dat in binnen- en buitenland veel lof kreeg toegezwaaid en waarvoor hem onder andere de European Book Prize 2012 werd toegekend. Inmiddels wordt het boek in vele talen vertaald en op 23 januari 2012 werd de Franse vertaling in samenwerking met deBuren gepresenteerd tijdens een debat in Bozar (Brussel), waaraan o.a. minister Paul Magnette deelnam. De verhinderde Van Rompuy sprak het publiek toe vanaf een videoscherm. De Franstalige media waren ruim vertegenwoordigd.

NIEUW: Debatten in het kader van Time To talk – European Houses of Debate Sinds 2012 is deBuren lid van het nieuwe Europese debatnetwerk Time to Talk. Naast deBuren zijn onder andere Felix Meritis in Amsterdam, the Institute of Ideas in Londen, Depot in Wenen en The Red House in Sofia partner in het project. Time to Talk is een Europees netwerk van debatcentra dat in samenwerking met online magazine Eurozine.eu debatten over Europese thema’s on-

line gratis toegankelijk maakt in de vorm van videoreportages. De debatten worden in het Engels gevoerd of voor publicatie op de Time to Talk-website (www.eurozine.eu/timetotalk) ondertiteld. In 2012 werden drie door deBuren georganiseerde debatten via Time to Talk verspreid. Het eerste debat was getiteld De Europese droom in tijden van crisis en kwam tot stand in samenwerking met EUNIC, de organisatie van nationale culturele instituten in Brussel waar deBuren lid van is. Jeremy Rifkin, auteur van het veelgeprezen boek The European Dream, en Indisch politiek wetenschapper Rajeev Bhargava gaven voor een volle zaal hun buitenstaandervisie op de huidige staat van Europa. Tijdens De avond van de verontwaardiging debatteerde een aantal sprekers over de vraag of bewegingen als Occupy en de Indignados een blijvende impact hebben op ons politieke systeem, of dat het slechts om een storm in een glas water gaat. Ook dit debat kwam in het Engels ondertiteld op de site van Time to Talk terecht. De derde bijdrage van deBuren aan dit project was de videoreportage van een lezing die de veelbesproken filosoof Tariq Ramadan hield in onze reeks Tussen Ratio en Geloof. Tijdens zijn lezing ging Ramadan in op de invloed van de Arabische revolutie op de integratie van moslims in Europa.

P33

jaarverslag 2012

Thinking EUROPE Thinking Europe Onder ‘Thinking Europe’ krijgt u een overzicht van alle activiteiten die een duidelijke link hebben met Europa. Het is een selectie van debatten, ontmoetingen, lezingen, tentoonstellingen of grotere EUNIC projecten. deBuren is gelegen in hartje Brussel, in het middelpunt van Europa.

De Unie Het Vlaams-Nederlands Huis wil een schakel zijn in het Culturele Europa en het signaal geven dat cultuur van zeer groot belang Op 3isseptember vond in Rotterdam een debat plaats dat de eerste bij het realiseren van Europese cohesie. deBuren presenteert in aflevering zou worden in een nieuwe reeks Europadebatten, georganiseerd door het Rotterdamse debatcentrum De Unie en dedeze Europese context de cultuur, taal en samenleving van de Lage Buren in samenwerking met NRC Handelsblad en de Standaard. Landen aan Europa, maar organiseert ook met Europese partners Europarlementariër Sophie in ‘t Veld, hoogleraar Europese gesprekken en uitwisselingen over culturele, maatschappelijke en Paul Scheffer en Eurocommissaris Karel De Gucht ginStudies gen onder leiding van Bas Heijne in debat. Europa leeft weer. Dat politieke onderwerpen. was een van de constateringen in het debat. De problemen van de Europese Unie zijn groot, aan het democratisch gehalte wordt getwijfeld en de toekomst is onzeker, maar er wordt weer over Europa gepraat. ‘Vier jaar geleden zouden er geen mensen op een debat www.deburen.eu over Europa zijn afgekomen’ stelde debatleider Bas Heijne. Nu zit de zaal vol. De drie gasten waren het erover eens dat de crisis in dat opzicht best eens een positief effect zou kunnen hebben. Over de richting die het op moet gaan, zijn de sprekers minder eensgezind. Filosoof Tariq Ramadan tijdens zijn betoog in de Vooruit, Tussen Ratio en In ‘t Veld pleitte voor een verdere eenwording, een Verenigde Staten Geloof # 4 © Wim Scheire van Europa. De Gucht zag meer in een proces waarin ontwikkelingen in de praktijk, stap voor stap, vorm krijgen. En Scheffer hield een pleidooi om terug te gaan naar de basis. Wat willen we eigenlijk met Europa en waarom? Welke alternatieven zijn er? Zijn stelling dat de indruk vaak gewekt wordt dat er eigenlijk geen alternatieven zijn, leidt tot instemming vanuit de zaal. ‘Basale economische theorieën die aan de EU ten grondslag liggen, worden niet ter discussie gesteld’ stelt iemand in de zaal. Een ander vraagt zich af of we niet beter terug kunnen naar een model waarin alleen op economisch vlak wordt samengewerkt. Doorgaan op de huidige weg is niet de enige mogelijkheid, erkende In ‘t Veld. Er is altijd een keuze. Maar alternatieven voor minder samenwerking worden in het debat niet uitgewerkt. Het is ook de vraag of politici die optie serieus overwegen. ‘De prijs van een mislukking is hoog opgedreven’ aldus Scheffer. Al met al was het een drukbezocht en geanimeerd debat, dat helaas meteen het laatste in de reeks bleek te zijn toen het Rotterdamse gemeentebestuur besloot de subsidie van De Unie in Journalist Dirk Barrez, auteur Jeroen Olyslaegers en prof. Jeroen van Laer (UA) tijdens De avond van de verontwaardiging i.s.m. DeWereldMorgen.be te trekken per januari 2013.

THINKING EUROPE

P34

deBuren

WRR Ook in 2012 sloegen deBuren en de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) de handen in elkaar voor een actueel debat naar aanleiding van een onderzoek met relevantie voor Nederland, Vlaanderen en Europa. Vooruitlopend op het Europese jaar van de burger (2013) organiseerden deBuren en de WRR een debat in de Nederlandse ambassade in Brussel naar aanleiding van het rapport Vertrouwen in burgers. Daarin stond de vraag centraal wat de politiek kan doen om de kloof met de burger te dichten. Hoe kan de beleidsparticipatie worden verhoogd en zo het beroemde democratisch tekort worden verkleind? Het onderzoek vond plaats op basis van de Nederlandse situatie maar is ook voor Vlaanderen en Europa zeer relevant, zo bleek ook tijdens het debat onder leiding van Tijn Sadée waaraan naast WRR-voorzitter André Knottnerus ook de Vlaamse burgeractivist Manu Claeys deelnam.

In het vierde en laatste debat in onze reeks LinksRechtsdebatten over de maakbaarheid van de samenleving nodigden we de Europarlementariërs Kathleen Van Brempt (sp.a) en Philippe De Backer (Open VLD) uit om het tegen elkaar op te nemen. Ze discussieerden over de kost, de prijs en de waarde van solidariteit, in het licht van de eurocrisis. Jef Maes, directeur van de sociale studiedienst van het ABVV versterkte na drie kwartier het debat en reflecteerde mee over de vragen die moderator Dirk Barrez (deWereldMorgen.be) het panel voor de voeten wierp. Tot de kwesties waarover gedebatteerd werd, behoort de sociale zekerheid. Van wie is de sociale zekerheid? Van de overheid? Of zijn en blijven de sociale partners de motor? Verder werd gesproken over de vraag of het wenselijk is dat de privésector een steeds belangrijkere rol gaat spelen in hospitalisatieverzekering en pensioenen. Ook de vraag of de Europese Unie een gevaar is voor onze sociale zekerheid kwam aan de orde, evenals het punt hoe ‘verworven rechten’ zich verhouden tot de modernisering van de sociale zekerheid. Het debat werd gefilmd en rechtstreeks uitgezonden. De registratie is nog steeds te bekijken op de DeWereldMorgen.be en deBuren.eu.

Kathleen Van Brempt (sp.a) en Philippe De Backer (Open VLD) discussieerden over de vraag wat de Europese Unie voor ons in petto heeft. Hoe sociaal of asociaal is Europa?

P35

jaarverslag 2012

Europa & economie It’s the economy, stupid! Ook in 2012 bleef de Europese crisis de gemoederen danig bezighouden. Daarom besloten we ook dit jaar een aantal actuele en heikele thema’s vanuit een economische invalshoek te benaderen in onze succesvolle reeks It’s the economy, stupid. In elke aflevering van die reeks staat een prikkelende en soms controversiële stelling centraal. We gingen dit jaar van start met een opmerkelijk betoog van de bekende Nederlandse econoom Arnold Heertje. Anders dan doorgaans het geval is, was zijn stelling die avond dat de economische crisis een zegen voor Europa is. Het begrip ‘creative destruction’ nam een centrale plaats in zijn betoog in: wat niet werkt kan dankzij de crisis worden vervangen door een beter systeem. Het zal geen verbazing wekken dat zijn stelling tot de nodige kritische vragen van onze vaste ‘Economy’-moderator Piet Depuydt en het publiek leidde.

Arnold Heertje in gesprek met Piet Depuydt voor It’s the economy, stupid!

Onze tweede gast voor It’s the economy, stupid was Mariana Mazzucato, hoogleraar economie aan de universiteit van Sussex en zeer invloedrijk in Brussel als leider van het driejarige EUonderzoeksprogramma FINNOV. Haar stelling was dat de rol van de staat bij economische groei en innovatie systematisch onderschat wordt. De staat moet juist méér investeren in plaats van zich terugtrekken en bezuinigen. Anders gezegd, pleitte Mazzucato voor een ondernemende staat. Tijdens haar betoog toonde ze met sprekende voorbeelden aan dat innovaties zoals de iPhone niet tot stand zijn gekomen door een creatief genie - zoals de legende wil - maar dankzij grote investeringen van de overheid in de technologie die een product als de iPhone mogelijk maakt. Na haar betoog debatteerde Mazzucato met de moderator en met leden van het publiek, waaronder een flink aantal aan Europese ambtenaren en lobbyisten. Andere onderwerpen die dit jaar in onze economische debatreeks aan de orde kwamen, zijn de economische impact van grote sportevenementen zoals de Olympische spelen van Londen, de vraag of het islamitisch banksysteem een alternatief kan zijn voor ons door de crisis getroffen Westerse systeem en de vraag waarom de economische groei van de Europese hoofdstad niet tot minder werkloosheid en sociale problematiek heeft geleid. Tenslotte organiseerden we een debat over de crisis in de modewereld binnen het kader van het project High Fashion, Low Countries van de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden.

P36

deBuren

Ikke, ikke, ikke, en de rest kan stikken!

Ikke, ikke, ikke #1: De crisis van de financiële sector. Pia Desmet en Koen Schoors

Opstand der Nederlanden

Ikke, ikke, ikke, en de rest kan stikken!

De opvoering in Brussel van een nieuwe bewerking van een ruim tweehonderd jaar oud toneelstuk bleek ook een goede aanleiding om het te hebben over de crisis. 444 jaar geleden kwamen de Nederlanden in opstand tegen de Spaanse onderdrukker. Vrije burger, vrije staat, vrije markt. Schiller verheerlijkte die Nederlandse spirit 200 jaar later in De opstand der Nederlanden. Het Duitse gezelschap Andcompany en de Vlaamse, in Rotterdam werkende regisseur Joachim Robbrecht fristen het geheugen op in het toneelstuk Der Kommende Aufstand. Naar aanleiding van deze bijzondere voorstelling organiseerde deBuren samen met het Goethe Institut en het Kunstenfestival een debat: betekent de crisis het einde van vier eeuwen kapitalisme? Deelnemers aan het debat waren de Belgische filosoof en econoom Philippe Van Parijs, de Nederlandse internetpionier Geert Lovink en de theatermakers Joachim Robbrecht en Alexander Karschnia.

In 2012 startten deBuren, de internetkrant DeWereldMorgen.be en Toneelhuis, in navolging van de LinksRechtsdebatten, met een nieuwe reeks: Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken!, debatten over de spanning tussen het algemene belang en het privébelang. Journalist Dirk Barrez van DeWereldMorgen is de vaste moderator en zijn collega Christophe Callewaert is fact checker die, gewapend met laptop en internetverbinding, de uitgesproken feiten nagaat. Tijdens de eerste avond in Antwerpen debatteerden econoom Koen Schoors (UGent en Itinera), vakbondssecretaris Pia Desmet (BBTK/ABVV) en auteur en ex-Dexiawerknemer Bernhard Ardaen over onze grootbanken en de door hen veroorzaakte financiële crisis die voelbaar is in heel Europa. Tijdens het debat werd benadrukt dat meer regulering vanuit de Europese Unie een mogelijk antwoord kan bieden op bepaalde contradicties in de Europese financiële markt. Het eerste debat van de vierdelige reeks trok 120 mensen naar de Bourlaschouwburg in Antwerpen. Er werd druk getwitterd, en de live streaming vanuit het Toneelhuis kluisterde ook nog eens 185 aan het computerscherm.

P37

De caravan van ‘Trekhaak gezocht’ stond even geparkeerd voor de Beursschouwburg in Brussel en werd gebruikt voor interviews.

jaarverslag 2012

Filip Berte, citybooks Tbilisi, Hotel Iveria Radisson

Grenzeloze cultuur & meertaligheid Trekhaak gezocht

Eutopia

Een van de redenen waarom Europa weinig gevoelens van warmte oproept, is het feit dat de term voor de meeste mensen vooral abstracte connotaties zoals ‘Europese Unie’, ‘Brussel’, of ‘Europese Commissie’ oproept. Dat Europa geen ver-van-mijn-bed-show is maar ons allemaal op persoonlijk niveau raakt en aangaat, komt heel goed tot uitdrukking in het project Trekhaak gezocht. Theatermaker Tjerk Ridder en journalist Peter Bijl reisden liftend met een caravan – maar zonder auto – van Utrecht naar Istanboel onder het motto: ‘Je hebt anderen nodig om verder te komen’. Het doel van de reis was om te laten zien dat we anderen nodig hebben om verder te komen, zij het op een letterlijke of meer figuurlijke manier. Nadat de liftgevers hem telkens verder op weg hadden geholpen, hielp Tjerk zijn chauffeurs op zijn beurt ook verder, door hen in de caravan naar hun dromen te vragen en hun een stappenplan naar het realiseren van hun droom te laten schrijven. De ‘theatrale roadmovie’ die uit het project voortkwam was eerder te zien op de Wereld Expo in Shanghai en het Lowlands festival. De Belgische première werd door deBuren georganiseerd in de Beursschouwburg. Na de muzikale voorstelling gingen Tjerk en Peter in debat met onder andere Vlaams parlementslid Jean-Jacques De Gucht. De avond was een echt publiekssucces en leverde een grote hoeveelheid persaandacht op voor de twee Nederlandse initiatiefnemers en voor het project.

Kunstenaar en architect Filip Berte en zijn Europese multimediale cultuurproject Eutopia worden door deBuren al enkele jaren gevolgd en ondersteund. In de beeldende installatie Eutopia focust Berte op de actuele Europese leefomgeving en reflecteert over plaats, territorium en identiteit. Dit onderzoek resulteert in autonome kamers (installaties) van het Huis van Eutopia. De bouw van het volledige Huis van Eutopia zal afgerond zijn tegen de zomer van 2013. Filip Berte zal zijn project tijdens de viering van de Vrede Van Utrecht (2013-2014) voorstellen. Aan dit project zullen gedurende vier jaar Campo (Gent), de Vrede Van Utrecht, de European Cultural Foundation (Amsterdam) en het Kunstenfestivaldesarts (Brussel) hebben samengewerkt. Naar aanleiding van de Provinciale Prijs voor Beeldende Kunst 2011, die Filip Berte in de wacht sleepte, was in het Caermersklooster in Gent van 27 april tot 17 juni Collective Memory Mass Grave te zien. Deze installatie maakt deel uit van Eutopia. Naast de tentoonstelling in het Caermersklooster organiseerde ook het STAM in Gent een grote tentoonstelling van Filip Berte: Filip Berte / The Graveyard - Steden in de marge. Voor deBuren maakte Filip Berte in het kader van het project citybooks een beeldende reportage over de Georgische stad Tbilisi en haar inwoners. Deze reportage was zowel in het Caermersklooster als in het STAM te zien en is uiteraard ook op de website van citybooks te bekijken.

P38

deBuren

Princess Margriet Award supporting cultural excellence

Public Debate

Politics, economics and culture, a different balance? Museum Director Charles Esche and Former Dutch minister for European Affairs Frans Timmermans in discussion, moderated by Julie de Groote, president of the Brussels French-speaking Parliament. This debate addresses the urgent responsibilities of culture, economics and politics in constructing a new horizon of democracy, beyond the nation state. What kind of shared values can make a radically positive change to the way we think and act as an engaged people of Europe and the world?

19 March 14:30 Venue: The Egg rue Bara 175, Brussels Entry free of charge, registration required: www.deburen.eu In English in collaboration with:

Dan Perjovschi, detail wall drawing, Van Abbemuseum

Engels als lingua franca Philippe Van Parijs is een internationaal gerespecteerd Belgisch filosoof en econoom. Naast zijn hoogleraarschap aan UCL doceerde hij aan o.a. Harvard en Ofxord University. Zijn meest recente boek Linguistic justice for Europe and for the World gaat over de opkomst van het Engels als lingua franca. Zijn stelling is dat deze ontwikkeling moet worden aangemoedigd, maar dat de onrechtvaardigheden die ermee gepaard gaan actief moeten worden bestreden. Op 28 februari organiseerde deBuren een drukbezochte lezing in de Brusselse Beursschouwburg, waar Van Parijs zijn controversiële standpunten toelichtte. Daarbij stond hij uitgebreid stil bij de consequenties van zijn ideeën voor de Europese instituties en de hoofdstad van Europa.

European Cultural Foundation en Princess Margriet Award In samenwerking met de European Cultural Foundation (ECF) en ter gelegenheid van de uitreiking van de jaarlijkse Princess Margriet Award in Brussel organiseerden deBuren en ECF een debat over de belangrijke rol die de cultuur, economie en politiek spelen in het uitkijken naar een nieuwe horizon van de democratie die voorbij gaat aan de natiestaat. Welke gedeelde waarden kunnen een positieve verandering teweegbrengen in de manier waarop we denken en handelen als burgers van Europa en de wereld? Museumdirecteur Charles Esche en professor Julie Marquand (Oxford) debatteerden hierover onder leiding van Julie de Groote, voorzitter van het Brusselse Franstalige Parlement. Het debat was evenals de officiële prijsuitreiking in aanwezigheid van Hunne Koninklijke Hoogheden Prinses Margriet en Prinses Laurentien een groot publiekssucces.

Onno Kosters voor het Transpoesie-affiche met zijn gedicht ‘Alte Galerie, Schloss Eggenberg’ uit de reeks citybooks Graz

EUNIC Ook dit jaar kon deBuren voor de Europese programmering weer een beroep doen op een keur van partners in binnen- en buitenland. Uiteraard is EUNIC (overkoepelend orgaan van culturele instituten in Brussel) daarvan één van de belangrijkste. In 2012 was deBuren betrokken bij de projecten Poliglotti4.eu – een door de Europese Commissie gesteund project dat bedoeld is om meertaligheid in Europa te bevorderen – en bij de tweede editie van Transpoesie, een meertalig literatuurproject in de Brusselse metro. In Brusselse metrostations werden posters met gedichten in de oorspronkelijke versies en in Nederlandse en Franse vertaling verspreid. De inzending van deBuren was een citybookgedicht van de Nederlandse dichter Onno Kosters. De vertalingen van dat gedicht maken ook onderdeel uit van het citybooksproject. Het is een van de vele voorbeelden van Europese programma’s waarvoor deBuren citybooks heeft ingezet.

Philippe Van Parijs legt uit waarom de opkomst van het Engels zowel een zegen als een bedreiging voor democratie en internationale samenwerking kan zijn

P39

jaarverslag 2012

Voorbij de grenzen van Europa Europa is geen ondoordringbaar fort en kan dat in een sterk geglobaliseerde wereld ook onmogelijk zijn. Daarom organiseert deBuren in de reeks Salons en met de MO*lezingen (in samenwerking met MO*Magazine) op regelmatige basis debatten, projecten en presentaties over ontwikkelingen buiten Europa die hun invloed op ons continent – en met name in de Lage Landen – doen gelden.

Salons In 2012 bleef immigratie een hot item in de media, politiek en samenleving. Zowel in Nederland als in België was daar veel over te doen, de nasleep van de ‘zaak-Mauro’ trok ook ten zuiden van Roosendaal veel aandacht. Ook België kent uiteraard de problematiek van onbegeleide minderjarige asielzoekers. De Morgenjournaliste Catherine Vuylsteke kwam met een nieuw boek, Vroeger is een ander land, waarvoor zij een groep van acht minderjarige asielzoekers in België gedurende een schooljaar volgde om hun vaak schrijnende verhaal vast te leggen. Naar aanleiding van dit boek organiseerde deBuren een gesprek in de reeks Salons, een samenwerkingsproject met onze Oostendse partner Vrijstaat O. Catherine Vuylsteke ging met uitzicht op de zee – voor veel asielzoekers hét obstakel tussen henzelf en een gedroomde toekomst – in debat met Annemarie Busser van Amnesty International Nederland. Busser is auteur van het veelgeprezen boek Gevangen tussen grenzen, waarvoor ze minderjarige asielzoekers in Nederland volgde. Tijdens het debat kwamen de overeenkomsten en verschillen tussen Nederland en België op het gebied van asielproblematiek goed naar voren, en waren de Nederlandse en de Vlaamse spreker het eens over het essentiële belang van een uniform Europees asielbeleid.

Van een geheel andere orde was het onderwerp van de tweede aflevering van de reeks Salons van dit jaar, die plaatsvond op 7 oktober. Voor de tweede editie nodigden we twee Amerikadeskundigen uit, één uit Nederland en één uit Vlaanderen. Tijdens dit debat stonden uiteraard de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 6 november 2012 centraal. Evita Neefs, Amerika-correspondent van de Standaard, kruiste de degens met de Nederlander Koen Petersen, auteur van het boek Einddoel Witte Huis. Van de centrale stelling van Neefs boek Amerika’s destructieve droom – dat de Amerikaanse droom tot een onacceptabele tweedeling in die samenleving heeft geleid – moest Petersen weinig hebben. Hij verweet Neefs met een Europese bril naar de Amerikaanse situatie te kijken. Neefs vond echter dat vanuit de politieke en economische elite de Amerikaanse bevolking met holle retoriek een rad voor ogen wordt gedraaid, ook weer tijdens deze verkiezingen.

Evita Neefs en Koen Petersen gingen onder leiding van Rik Van Cauwelaert (Knack/De Tijd) in gesprek. De standpunten naderden elkaar tijdens het debat niet, maar het publiek kreeg veel te horen over wat er op de achtergrond van de Amerikaanse verkiezingen speelt en ging wellicht met een beter gevoel over Europa naar huis.

P40

deBuren

MO*lezingen Sinds 2009 organiseert MO*Magazine in samenwerking met deBuren de MO*lezingen. Daarin wordt een prangend thema behandeld door een internationaal gerenommeerde spreker. Een andere goedgeplaatste spreker mag daarop reageren en daarna krijgt het publiek de kans om vragen te stellen en opmerkingen te maken. Op 7 mei 2012 was er in het Zuiderpershuis in Antwerpen een MO*lezing met de Amerikaanse socioloog Walter Benn Michaels en met de Vlaamse intellectuelen Jean-Pierre Rondas en Jan Blommaert. Het thema van de avond was diversiteit en (on)gelijkheid. Op 10 oktober 2012 waren de milieu- en klimaatexperts Jacqueline McGlade en Jochim Spangenberg te gast in de Brusselse Beursschouwburg voor een lezing over een groene economie binnen de grenzen van onze planeet. Twee dagen later – op 12 oktober 2012 – was er in de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel een unieke avond met de Chileense kunstenaar Alfredo Jaar en met Newtopia-curator Katerina Gregos. Titel van de avond was: Creating a riot: kan kunst de politiek veranderen? Deze drie MO*lezingen waren een schot in de roos. Elke MO*lezing kon op een talrijke opkomst rekenen en kreeg weerklank in de andere media. Zowel van de sprekers als van de toeschouwers kregen we positieve feedback. Het jaar werd feestelijk afgesloten met de tiende verjaardag van MO* op 1 december. Zo’n 750 mensen waren aanwezig in het Brusselse Kaaitheater om te luisteren naar de getuigenissen over de veerkracht van mensen midden de talloze crisissen die de wereld treffen.

De Egyptische revolutie De aanhoudende spanningen in de islamitische wereld waren de directe aanleiding om in het voorjaar van 2012 samen met Expertisecentrum voor Islamitische Culturen MANA een gespreksavond te organiseren over het democratiseringsproces in Egypte, over de impact hiervan op Europa en de rest van de (islamitische) wereld en vooral ook over het (stereotype) beeld dat wij in het Westen hebben over Egypte. Een jaar na het aftreden van Mubarak maakten we in het Vlaams-Marokkaans culturenhuis Daarkom in Brussel de balans op: bracht de Arabische Lente de veranderingen waarop de betogers op het Tahrirplein op hoopten? Over deze en andere vragen gingen de Nederlandse Petra Stienen (oud-diplomate en auteur), Sami Zemni (U Gent) en Chams Eddine Zaougui (arabist en filosoof ) met elkaar in gesprek onder leiding van Iman Lechkar (KU Leuven). ‘Het Egyptische leger heeft meer politieke macht dan voordien. Mijn interpretatie is dat ze zich daar redelijk comfortabel bij voelen’ zegt Chams Eddine Zaougui tijdens het debat Egyptische democratie: realiteit of fictie. Podcast van deze avond kan herbeluisterd worden op http://www.deburen.eu/nl/programma/ detail/egyptische-democratie-realiteit-of-fictie)

W.B. Michaels (lezing 7 mei 2012): ‘In de VS is de laatste decennia veel aandacht gegaan naar het bestrijden van discriminatie, maar er zijn te weinig inspanningen gedaan voor inkomensherverdeling, waardoor de economische ongelijkheid sterk is gestegen.’

P41

jaarverslag 2012

De historische blik Verzwegen verleden Onze geschiedenis bepaalt in belangrijke mate hoe Nederland, Vlaanderen en Europa er vandaag uitzien. Zonder voldoende historische kennis valt onze samenleving niet goed te begrijpen. Gebrek aan kennis van elkaars geschiedenis is ook vaak aanleiding voor misverstanden tussen Vlamingen en Nederlanders. Geschiedenis – de Vlaamse, de Nederlandse en de Europese – blijft daarom een belangrijke plaats in het programma van deBuren innemen.

Susan Legêne, Jean Kabuta, John Leerdam in discussie onder leiding van de vaste moderator Marc Reynebeau

De aanhoudende discussie over onderbelichte en minder fraaie momenten uit de geschiedenis van de Lage Landen was reden voor deBuren om de reeks Verzwegen Verleden op te zetten. We vonden historicus en bekend mediafiguur Marc Reynebeau (De Standaard) bereid om de vaste moderator te worden van de reeks. In zowel de Nederlandse als de Belgische geschiedenis komen gebeurtenissen voor waar men niet trots op is. Slavernij en kolonisatie, maar ook het Heizeldrama en de val van de moslimenclave in Srebrenica zijn pijnlijke herinneringen. In het voorjaar van 2012 verklaarde de Nederlandse historicus Chris van der Heijden in De Groene Amsterdammer dat de schaduwzijden van de ontwikkeling van de Nederlandse natie nauwelijks in de ‘Canon van Nederland’ ter sprake komen. Van der Heijden pleitte voor de samenstelling van ‘een zwarte canon, een overzicht van de donkere pagina’s van de Vaderlandse cultuur.’ Dit pleidooi voor een ‘Zwarte Canon’ was reden voor deBuren om een avond te organiseren over de manier waarop duistere passages uit ons nationale verleden herdacht moeten worden.

P42

Op 5 juni gaven historicus Susan Legêne (VU in Amsterdam), politicus en theatermaker John Leerdam (PvdA) en emeritus hoogleraar Afrikaanse talen en literatuur Jean Kabuta (UGent) ieder een lezing over dit onderwerp en na afloop ging Marc Reynebeau met hen in gesprek. Tijdens haar lezing plaatste Susan Legêne kanttekeningen bij een nationale kader rond de herdenking van het verleden. Jean Kabutu vertrok daarentegen vanuit zijn eigen ervaringen in het voormalige Belgisch-Congo om vervolgens heersende opvattingen over het Congo van vandaag de dag te bespreken. Tijdens het gesprek werd duidelijk dat het bespreken van donkere passages uit het verleden veelal gepaard gaat met het zoeken naar morele verantwoordelijkheid en waren de sprekers het erover eens dat men het verleden moet kennen om het heden te kunnen begrijpen.

'We leven in een tijd waarin veelvuldig de geschiedenis wordt aangeroepen om invulling te geven aan eigentijds burgerschap. Daarbij geldt het kader van de natiestaat als uitgangspunt – vanuit Nederland of België, eventueel verbreed tot de wat vagere noemer van de Lage Landen. Maar dit nationale kader versmalt het historisch perspectief. We moeten de geschiedenis van de natie en van het eigentijds burgerschap kennen – en dat is waaraan bijvoorbeeld in Nederland de canon beoogt bij te dragen – maar voor de herdenking van het verleden is het nationale kader te smal.' (citaat uit de lezing die Susane Legêne gaf op 5 juni. De lezing kan integraal teruggelezen worden op http://www.deburen.eu/nl/ nieuws-opinie/detail/wie-zwijgt-verzwijgt).

deBuren

Tijdens de tweede editie van de nieuwe reeks Verzwegen Verleden stond de Eerste Wereldoorlog centraal, een tijdperk dat in Nederland heel andere associaties oproept dan in Vlaanderen. In Nederland wordt niet stilgestaan bij 11 november, de datum waarop jaarlijks het einde van de Eerste Wereldoorlog wordt herdacht. Het neutrale Nederland ontsnapte aan de bittere ellende die de zuidelijke buurlanden trof. Een in België veelgehoord verwijt is zelfs dat Nederland dankzij haar neutraliteit economisch heeft kunnen profiteren van de Eerste Wereldoorlog. Is dit een fabeltje of de harde werkelijkheid? Tijdens de editie van Verzwegen Verleden – die twee dagen na Wapenstilstand plaatsvond – stond de stelling Nederland heeft flink verdiend aan de Eerste Wereldoorlog centraal. Hein Klemann, hoogleraar Sociale en Economische Geschiedenis in Rotterdam, deed in een lezing uit de doeken waarom deze uitspraak een halve waarheid bevat. Nederland heeft niet verdiend aan de Eerste Wereldoorlog door winst te maken over de ruggen van de oorlogvoerende landen heen. Wel kon het land na de oorlog profiteren van het feit dat de economie volledig gemoderniseerd was omdat de omstandigheden Nederland daartoe dwongen. Er vonden veel bedrijfsfusies plaats en door het wegvallen van de aanvoer van producten uit het buitenland ten gevolge van de oorlog ging Nederland over tot het zelf produceren van producten die voordien geïmporteerd werden. Hierdoor kwam de Nederlandse economie goed uit de oorlog. Bovendien stelde de sterke gulden Nederlandse bedrijven in staat na de oorlog voor weinig geld buitenlandse concurrenten op te kopen. De volledige lezing is beschikbaar op de website van deBuren.

'Wij hebben scholen, ziekhuizen en wegen gemaakt en achtergelaten, en ze hebben alles kapotgemaakt’. Hoeveel keren hebben we deze gewetensgeruststellende uiting niet gehoord! Die wordt nooit aangevuld met een zinnetje zoals: ‘Dankzij ‘onze’ Congo is onze economie een van sterkste ter wereld geweest’. Geen enkel woord wordt gerept over de schade voor Congo en het geweld tegen de Congolese mens!' (citaat uit de lezing die Jean Kabuta gaf op 5 juni. De lezing kan integraal teruggelezen worden op http://www.deburen.eu/nl/ nieuws-opinie/detail/verzwegen-verleden-door-jean-kabuta)

P43

jaarverslag 2012

Sire, er zijn geen Belgen?

Congo

België staat de afgelopen jaren steeds vaker ter discussie. De geschiedenis speelt uiteraard een belangrijke rol in het debat, al was het maar omdat de verklaring van veel van wat vandaag ter discussie staat in het verleden moet worden gezocht. Dat het ontstaan van de Belgische natie een goed voorbeeld is van het toevallige verloop van de geschiedenis beschrijft Rolf Falter in zijn nieuwe boek België, een geschiedenis zonder land. Waarom zijn Belgische nationale gevoelens minder sterk dan in de buurlanden? Kijken historici onder en boven Roosendaal anders tegen het uiteenvallen van de Lage Landen aan? Wat is het verband tussen nationalisme en geschiedschrijving in beide landen? Over deze en andere vragen ging Falter tijdens een door deBuren georganiseerde avond in debat op een wel heel toepasselijke plek: het museum BELvue, waar de Belgische geschiedenis centraal staat. Falter ging in gesprek met twee Nederlandse historici: Kees Ribbens (NIOD, co-auteur WRR-rapport Nationale identiteit en meervoudig verleden) en Niek van Sas, hoogleraar Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Naar aanleiding van zijn boek Congo, een geschiedenis daalde er een ware prijzenregen neer op David Van Reybrouck, zowel in zijn thuisland als in Nederland. Zo werd het boek bekroond met de Libris Geschiedenisprijs en met de AKO Literatuurprijs. Er werden al enkele honderdduizenden exemplaren van verkocht. De Franse vertaling werd op 18 september 2012 met een debat gepresenteerd in het Brusselse Théâtre National, in samenwerking met deBuren en Le Soir. Onderwerp van het debat: is alles nu gezegd over de geschiedenis van Congo en welke rol heeft België te spelen in het Congo van vandaag en morgen? Die vraag zorgde voor de nodige verdeeldheid en discussie onder de deelnemers aan de avond, waaronder minister Didier Reynders van Buitenlandse Zaken, ambassadeur Mova van Congo en Louis Michel, voormalig Eurocommisaris voor Ontwikkelingssamenwerking en tegenwoordig lid van het Europees Parlement. De zaal liet zich ook niet onbetuigd. Het door honderden mensen bezochte debat kreeg veel persaandacht en na de presentatie verschenen veel artikelen over het boek in de Franstalige pers. Inmiddels werd het boek ook bekroond met de prestigieuze Franse Prix Médicis voor essays.

Het roemrijke verleden van België als industriële grootmacht kwam ter sprake in de derde aflevering van onze reeks Salons, een serie debatten door deBuren georganiseerd in samenwerking met het Oostendse cultuurhuis Vrijstaat O. Grand Central Belge: zo heette de spoorlijn die Wallonië destijds met Vlaanderen verbond. Voor zijn gelijknamige boek liep de Vlaamse schrijver, journalist en documentairemaker Pascal Verbeken langs de spoorlijn terug naar de Gouden Eeuw van Wallonië, de hoogtijdagen van de staalen kolenindustrie. Onderweg sprak hij met een bonte verzameling Belgen, vaak met een migratieachtergrond. Wat betekenden zij voor dit land en wat betekent het schijnbaar verdwijnende België voor hen? Béatrice Delvaux, redacteur van Le Soir, sprak met Verbeken over het België van vroeger en nu. Na afloop ontstond een levendige discussie met leden van het publiek, dat verdeeld bleek over de historische uitspraak: ‘Sire, er zijn geen Belgen’.

Rolf Falter legt uit waarom de grenzen van België zo lopen als ze lopen

Minister Reynders sprak lovende woorden over Congo van David van Reybrouck tijdens de presentatie van de Franse vertaling in Théatre National

P44

deBuren

Religie en culturele identiteit Religie en interculturaliteit zijn belangrijke en steeds terugkerende thema’s voor deBuren en via interculturele dialoog willen we bepaalde heersende opvattingen en vooroordelen bespreekbaar maken.

In het najaar van 2011 organiseerde deBuren samen met Expertisecentrum voor Islamitische Culturen MANA de vierdelige lezingen- en debattenreeks Tussen Ratio en Geloof over universele denkers uit de Islamitische wereld als Nasr Abu Zayd, Fethullah Gülen en Edward Said. Op 1 februari van 2012 sloten we deze succesvolle reeks af met lezing door Tariq Ramadan in een uitverkochte grote zaal in de Vooruit in Gent. Met deze reeks wilden we hedendaagse theorieën rond de moderne islam beter bekend maken en aantonen dat de islamitische wereld geen monolithisch blok is. De aanhoudende omwentelingen en spanningen in de Arabische wereld zorgden er mede voor dat deze reeks op veel bijval kon rekenen.

Tussen Ziel en Zonde: gesprekken over sekse, macht en religie In navolging op de reeks Tussen Ratio en Geloof gaven wij in 2012 de samenwerking met MANA een vervolg en organiseerden we dit keer samen met een derde partner ella (kenniscentrum voor gender & etniciteit) de driedelige reeks Tussen Ziel en Zonde over de relatie tussen religie, seksualiteit en de positie van de vrouw in de maatschappij. Door de migratie, de toenemende culturele diversiteit alsook een groeiende belangstelling voor godsdienst en spiritualiteit is religie meer dan ooit voorwerp van maatschappelijk debat. Kwesties zoals de hoofddoek en de niqab wekken heel wat beroering en hebben alles te maken met vragen rond de rol van godsdienst in de publieke sfeer, maar ook met de positie van de vrouw en normen rond haar lichaam en seksualiteit. In deze reeks gaven wij het woord aan deskundigen die op basis van hun onderzoek, ervaring of positie spraken over belangrijke thema’s. Het vrouwelijk lichaam en seksualiteit, leiderschap en autoriteit en de scheiding der seksen binnen het jodendom, het christendom en de islam en daarbuiten kwamen aan bod. Nadia Dala (auteur en journalist) trad op als moderator van dienst en deed dat met een belezen en kritische blik.

P45

jaarverslag 2012

De eerste avond met lezingen van Chia Longman (UGent, ella) en schrijfster Naema Tahir over het vrouwelijk lichaam, seksualiteit en religie vond plaats in het Atlas in Antwerpen. Voor een volle zaal gaf Naema Tahir een uiterst persoonlijk en feministisch getint relaas over Pakistaans-islamitische vrouwelijke kledingvoorschriften. Deze avond en de lezing van Tahir in het bijzonder spoorde Evenlien Geerts van Kif Kif aan om een mooi verslag te schrijven. Hieronder een fragment: Tahir was zich overigens zeer bewust van het feit dat de hoofddoek tegenwoordig als een “hot lapje stof” gezien wordt en het hele debat er rond behoorlijk overgemediatiseerd is. Maar door het te hebben over haar eigen wisselende ervaringen met het dragen van een hoofddoek in al z’n varianten, slaagde ze er in om de typische sensationele retoriek waarin dit symbool momenteel verankerd is, te vermijden. Net omdat ze ons een persoonlijk inzicht verleende in de complexe materie van diverse islamitische kledingvoorschriften, was Tahirs verhaal over haar jeugd in Groot-Brittannië, Nederland en Pakistan verhelderd en meeslepend. Bron: ‘Tussen Ziel en Zonde 1: Het vrouwelijke lichaam en seksualiteit’ door Evelien Geerts, www.kifkif.be

Voor deze avonden maakten wij drie introductiefilmpjes waarin Julien Klener, Rik Torfs en Özcan Hidir vanuit hun expertise op het gebied van jodendom, christendom en de islam hun visie gaven op het thema van de avond.

P46

deBuren

Naema Tahir

'Ik denk dat het debat over de hoofddoek, over wat wel en wat niet bedekt moet worden, wordt gevoerd vanuit een mannelijk perspectief. Vanuit het mannelijke idee dat vrouwen hun seksualiteit moeten bedekken, dat vrouwen de verantwoordelijk daarvoor moeten dragen.' Naema Tahir

Ook de tweede en de derde avond kon op een geïnteresseerd publiek rekenen. Tijdens de tweede avond in Daarkom in Brussel op 21 november sprak Nadia Dala met Jürgen Mettepenningen, Leyla Çakir en Floriane Chinsky over de (leiders)rol van vrouwen binnen hun religieuze gemeenschap. Tijdens het gesprek werd duidelijk dat het heel wat slechter is gesteld met de gelijkheid van vrouwen en mannen binnen het instituut van de katholieke kerk dan in bepaalde stromingen in de islam en het jodendom. Rik Torfs liet dat al blijken in het introductiefilmpje dat voorafgaand aan het debat in Daarkom werd getoond. Daarin stelde hij: ‘Paus Johannes Paulus II kwam in 1994 tot de conclusie dat het tot de goddelijke ordening van de kerk behoord dat vrouwen geen priester kunnen worden. Maar er staan toch wel een paar belangrijke topfuncties voor vrouwen open zoals bijvoorbeeld bloemschikster en stoeltjeszetser.’ Op 11 december sloten we de reeks af in De Centrale in Gent, waar Sarah Bracke, Ida Dequeecker en Victoria Vandersteen met elkaar debatteerden over de vraag of de scheiding van de seksen Van links naar rechts: Jürgen Mettepenningen, Leyla Çakir en Floriane Chinsky.

binnen religie en daarbuiten onderdrukkend of juist bevrijdend is. Er werden een aantal vooroordelen de wereld uit geholpen en ook feitelijkheden genuanceerd. Op de vraag of de scheiding van mannen en vrouwen bij islamitische feestelijkheden achterhaald en onderdrukkend is, antwoordde Victoria Vandersteen vrij gevat dat er dan eens goed gekeken moet worden naar de manier waarop er in de meeste Vlaamse gezinnen verjaardagen worden gevierd. ‘Daar is het heel normaal dat tantes apart zitten van de nonkels, maar daar wordt helemaal geen ophef over gemaakt.’ Daarnaast nuanceerde Sarah Bracke de idee dat de steeds grotere gelijkheid tussen mannen en vrouwen op de werkvloer een westerse verworvenheid is van de laatste decennia, omdat uit onderzoek is gebleken dat een groot aantal vrouwen belangrijke posities vervulden binnen de middeleeuwse gilden. Van links naar rechts: Nadia Dala, Victoria Vandersteen, Sarah Bracke en Ida Dequeecker.

P47

jaarverslag 2012

Wetenschap Grijze Cellen Het is inmiddels geen nieuws meer dat onze globaliserende wereld onder grote druk staat. De aarde warmt in snel tempo op, economische verhoudingen verschuiven en technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen werpen nieuw licht op de machtsverhoudingen. Onze economische en politieke systemen lopen steeds vaker op tegen de beperkingen van de natuurlijke hulpbronnen. De komende jaren zullen de uitdagingen die onze politici en wetenschappers voor zich hebben alleen nog maar urgenter en ingewikkelder worden. Ondanks (of wellicht mede door) de toename in het aantal pseudowetenschappelijke publicaties en nieuwsberichten lijkt het ook voor burgers alsmaar lastiger om zich een helder beeld te vormen van de knelpunten en oplossingen. deBuren wil in de turbulente jaren die voor ons liggen haar rol blijven vervullen als plaats voor reflectie en debat en een podium zijn voor topwetenschappers en excellente denkers. Gedegen, heldere en wetenschappelijke informatie over deze maatschappelijke, ecologische en economische vraagstukken is hierbij onontbeerlijk. deBuren heeft daarom de afgelopen jaren geïnvesteerd in goede partnerschappen met wetenschappelijke organen en mediapartners. De reeks Grijze Cellen (i.s.m. wetenschappelijk tijdschrift Eos, de Handelsbeurs Gent en het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen, FWO) is hier een goed voorbeelden van en we hebben binnen deze reeks vier zeer succesvolle, uitverkochte avonden neer kunnen zetten in 2012. Alle avonden zijn vastgelegd op video en via het internet gratis te bekijken.

De vaste formule, twee presentaties over één helder, maatschappelijk thema, afgerond met een vraaggesprek met moderator Reinout Verbeke (Eos) vindt steeds plaats in De Handelsbeurs in Gent. Zijn wij ons brein? 22 februari Hoe vrij is onze vrije wil? In welke mate worden we gestuurd door onbewuste hersenprocessen? Maken we al keuzes in ons brein voordat we ons daar bewust van worden? Kan een misdadiger dan nog verantwoordelijk zijn voor zijn daden? Kunnen wij hersenprocessen technologisch sturen? Wat zijn de beloften van hersenstimulatie in de strijd tegen depressie, epilepsie, gehoor- en gezichtsverlies? Een bomvolle zaal hoorde het van prof. dr. Dick Swaab en prof. dr. Paul Boon onder leiding van Reinout Verbeke (Eos). Dick Swaab legde ons uit waarom wij ons brein zijn en waarom we volgens hem nauwelijks een vrije wil hebben. Zijn argumenten gaan van de veelbepalende fase in de baarmoeder tot experimenten die bewezen dat we ons pas een halve seconde tot zeven seconden later bewust worden van de beslissingen die onze hersenen al hebben genomen. Paul Boon besprak de vormen van neuromodulatie, en vooral elektrische hersenstimulatie. En hoe die laatste aandoeningen als epilepsie, parkinson of depressie kan wegnemen of verzachten. Boon maakte duidelijk dat en waar de hersenen ‘plastisch’ zijn, hetgeen juist zou betekenen dat we onszelf en onze hersenen wel degelijk kunnen veranderen. Bekijk de volledige lezingen en het debat op video via: http://eoswetenschap.eu/artikel/zijn-wij-ons-brein-herbekijk-het-debat-van-eos

P48

De doping van morgen 25 april Er gaat geen wielerseizoen voorbij zonder dat er ten minste één dopingrelletje de revue passeert. Aanleiding voor deBuren, Eos en FWO om in de Handelsbeurs Concertzaal het debat aan te gaan over de nieuwste evoluties in drugsgebruik: designerdrugs, gendoping en breinpillen. Reinout Verbeke (Eos) sprak met toxicoloog Jan Tytgat (KULeuven) en Peter Van Eeno (UGent). Dopingjagers lopen altijd achter de dopinggebruikers aan, wordt vaak beweerd. Maar klopt dat wel? Volgens dopingexpert Peter Van Eenoo niet. Hij en zijn medewerkers van het dopinglab in Gent speuren specifieke internetfora af op zoek naar nieuwe, veelbelovende producten. Ook potentiële doping die zich nog in de klinische fase bevindt wordt nauwlettend in het oog gehouden. Toch lopen niet alle dopinggebruikers tegen de lamp, vooral de moderne ‘designerdrugs’ zijn momenteel nog lastig te vinden. Jan Tytgat benadrukte tijdens de avond dat drugs en het gebruiken van drugs even oud is als de mensheid zelf en de race om de beste doping of performancedrug waarschijnlijk nog niet gelopen is.

deBuren

Mediacafé ontmoet Grijze Cellen: De relatie tussen farma, PR en media 28 november Informatie over medische onderwerpen was nog nooit zo toegankelijk, zowel voor de burger/patiënt/consument als voor de journalist. Met een paar muisklikken krijg je toegang tot een overvloed aan wetenschappelijke studies, rapporten en opinies. Maar betekent dat ook dat we beter geïnformeerd zijn? Welke rol speelt de farmaceutische industrie in het onderzoek naar en de berichtgeving over nieuwe therapieën? En welke taak is er nog weggelegd voor de (wetenschaps) journalist? Die vragen werden beantwoord in een panelgesprek met Christine Vanormelingen (Pharma.be), Marleen Teugels (freelance journaliste), Joop Bouma (onderzoeksjournalist Trouw) en Hendrik Cammu (hoogleraar en gynaecoloog VUB en UZ Brussel). Eos-redacteur Dieter De Cleene modereerde. Bekijk het debat via: http://eoswetenschap.eu/video/de-relatie-tussenfarma-pr-en-media-herbekijk-het-debat-van-eos

Bekijk de volledige lezingen en het debat op video via: http://eoswetenschap.eu/video/de-doping-van-morgen-herbekijk-het-debat-van-eos

Zijn we te proper? 10 oktober De allergiecijfers in de rijke landen blijven stijgen. Vandaag heeft één op de vijf mensen allergische klachten. Twintig jaar geleden was dat amper één op de tien. Volgens de hygiënehypothese is die alarmerende trend te wijten aan onze te hygiënische leefstijl en het overmatige gebruik van antibiotica. Zijn we echt te proper? Dat was de centrale vraag op de vijfde Grijze Cellen-avond van Eos in Handelsbeurs Gent op woensdag 10 oktober 2012. Ons lichaam bevat tien keer zoveel bacteriële als menselijke cellen. Het is alleen omdat ze zo klein zijn, dat ze relatief verborgen blijven. Wetenschappers spreken van het menselijke microbioom: de mens als een wandelend ecosysteem. Gedurende de evolutie heeft ons lichaam altijd de interessantste intieme relaties met bacteriën gepromoot. Vandaag vormen ze daardoor een onmisbaar verlengde van ons spijsverteringsstelsel en afweersysteem. Moderne ontwikkelingen, zoals het overmatig gebruik van antibiotica en een superhygiënische levensstijl, duwen bepaalde van onze kleinste bewoners richting uitsterven. Die evolutie ligt mogelijk aan de basis van heel wat moderne aandoeningen en ziektes. Bioinformaticus Jeroen Raes (VUB-VIB) schetst in zijn lezing het belang van goedaardige bacteriën voor onze gezondheid. De toename van het aantal allergieën in de rijke landen, zou een rechtstreeks gevolg zijn van onze drang naar hygiëne. Maar zijn we echt te proper? Een beter hygiëne heeft ons immers verlost van een lange reeks infectieziektes. Allergie-expert Jan Ceuppens (KU Leuven) legt uit wat allergenen met ons immuunsysteem doen en bespreekt de hygiënehypothese. Bekijk de volledige lezingen en het debat via: http://eoswetenschap.eu/ video/zijn-we-te-proper

Grijze Cellen: Zijn we te proper?

P49

jaarverslag 2012

Literatuur Een blik over de grens deBuren beseft dat Vlaams-Nederlandse samenwerking altijd een belangrijke talige dimensie heeft. We zien het Engels oprukken als nieuwe lingua franca van Europa en de rest van de wereld en beseffen ons terdege dat het koesteren van de Nederlandse taal in al haar facetten een belangrijke opdracht van deze tijd is. Het is mede daarom dat deBuren volop aandacht heeft voor het genre bij uitstek waarin onze taal op haar best is: in de literatuur van de Lage Landen.

2012 was een jaar waarin we meer dan ooit in onze literaire programmering een blik over de grens wierpen. Het internationale residentieproject citybooks – dat het gehele jaar mocht rekenen op genereuze steun van de Europese Commissie – kwam volop op stoom. We publiceerden online tientallen nieuwe literaire verhalen in verschillende talen en zagen onze inspanningen beloond met een spectaculaire stijging in het aantal Nederlandstalige downloads. Kers op de taart was de groepstentoonstelling met tien fotoreeksen in Brussel. Aan het begin van de Boekenweek schonken we Tom Lanoye symbolisch aan Nederland en organiseerden we een drukbezochte vriendschapsavond samen met De Brakke Grond. Gedurende de zomer lieten we jong talent daadwerkelijk de grens oversteken: jonge schrijvers verbleven twee weken in Parijs en schreven artikelen, verhalen en gedichten over de lichtstad. Een grootsteedse kennismaking met publicaties in tal van media als gevolg en een sprankelende presentatieavond in Antwerpen als orgelpunt. Het Louis Paul Boonjaar werd bekroond twee veelzijdige busreizen naar het Nederland van Boon. In Brussel organiseerden we een compleet nieuwe reeks: De Literaire Loketten, een middagprogramma in het Vlaams Parlement met schrijvers uit het hele taalgebied. Daarnaast startten we een intensieve samenwerking met het Amsterdamse digitale platform hard//hoofd. We namen diverse kwalitatief hoogstaande teksten van deze jonge honden over op onze eigen website en werkten regelmatig met hen samen rondom literaire projecten.

Literatuur

P50

deBuren

vertel me een verhaal - raconte-moi une histoire - tell me a story

SCHRIJVERS EN FOTOGRAFEN OVER STEDEN Het Europese project citybooks is in 2012 stevig gegroeid. Eind 2011 was het pilotproject in Oostende en Utrecht klaar en stonden Grahamstown (i.s.m. Vlaanderen Internationaal) en Tbilisi (i.s.m. de Nederlandse Ambassade in Georgië) op de kaart. De toekenning van een subsidie van de Europese Commissie van 200.000 euro gaf het project vleugels. Maar liefst 15 steden waren in december 2012 bezig of klaar met het project, en ruim 90 schrijvers en fotografen maakten een citybook in de vorm van een kort verhaal, een essay, een reeks gedichten of 24 foto’s. Daarnaast worden in ieder stad 24 City One Minute video’s gemaakt door diverse filmmakers. In 2012 ging citybooks van start in Turnhout, in Yerevan, in Venetië en het verre Semarang (Indonesië). In de aanloop naar citybooks Stellenbosch, dat in 2013 plaatsvindt, vertaalde Rentia Bartlett-Möhl in het kader van haar stage bij deBuren twaalf citybooks en Radioboeken naar het Afrikaans. citybooks is in de eerste plaats een online project, maar ook offline vallen de stadsportretten te ontdekken via presentatieavonden, publicaties en tentoonstellingen. Zo ging een tournee van literaire avonden van start in Nederlandse steden, waarop citybooksauteurs te gast zijn. En in de zomer kregen de lezers van De Morgen tien weken lang een citybook als speciale bijlage bij hun krant. boekarest

boekarest

universitatea din bucureşti / asociata heritage

christian binder

jaap faber

charleroi

charleroi

charleroi

bucharest

boekarest

boekarest

boekarest

boekarest

anna luyten ester naomi perquin

răzvan radulescu

adrian schiop

charleroi

charleroi

charleroi

erik lindner

davide longo

pascal verbeken

chartres

chartres

i.s.m.

charleroi

i.s.m.

sander buyck chartres

thomas gunzig caroline lamarche chartres

chartres

musée de la photographie chartres

chartres

i.s.m.

bart van loo

chris van camp

grahamstown

grahamstown

toast coetzer

national arts festival grahamstown

stadsbestuur chartres

jeroen van rooij

goce smilevski

lea titz

marcin wroński

grahamstown

grahamstown

grahamstown

grahamstown

grahamstown

gerda dendooven

ronelda kamfer

brink scholtz

sophie smith

ingrid winterbach

graz

graz

graz

graz

i.s.m.

graz

graz

graz

i.s.m.

milena m. flašar

onno kosters

lublin

lublin

simone lenaerts

lublin

werner schandor

andrea stift

lublin

lublin

next - verein für zeitgenossische kunst lea titz lublin

lublin

i.s.m.

arnon grunberg

ostend

mauro pawlowski

semarang

bouke billiet

maciej rukasz

oostende

oostende

oostende

bernard dewulf

milena m. flašar

martijn van de griendt

semarang

semarang

semarang

i.s.m.

vrijstaat o.

towarzystwo edukacji kulturalnej

candra dewi

gustaaf peek

dadang pribadi

andrzej stasiuk witold szablowski maud vanhauwaert oostende

oostende

oostende

peter holvoet-hanssen jeroen olyslaegers

christiaan weijts

semarang

tubagus p. svarajati

semarang

i.s.m. erasmus taalcentrum, widya mitra & de nederlandse ambassade

semarang

triyanto triwikromo

P51

jaarverslag 2012

Reis zonder je te verplaatsen!

Een internationaal netwerk tussen steden via schrijvers en fotografen

SHEFFIELD

UTRECHT OOSTENDE

TURNHOUT CHA RLER OI

CHARTRES

LUBLIN

GRAZ BOEKAREST

VENETIË

TBILISI YEREVAN

SKOPJE

Download de gratis luisterverhalen van 30 minuten via www.citybooks.eu en via het citybookskanaal in de iTunes Store.

sheffield

sheffield

sheffield

sheffield

sheffield

sheffield

sheffield

i.s.m.

abdelkader benali

david bocking

àgnes lehóczky

rebecca lenaerts

helen mort

joost zwagerman

sheffield

skopje

skopje

skopje

skopje

skopje

nikola madzirov

skopje

i.s.m. pen macedonië / ministerie van cultuur macedonië

university of sheffield

abdelkader benali

irena cvetkovic

saskia de coster

turnhout

turnhout

turnhout

turnhout

lasha bugadze

maxim februari

kakha kakhiani

peter terrin

goce smilevski frosina stojkovska turnhout

turnhout

turnhout

i.s.m.

tbilisi

tbilisi

tbilisi

turnhout 2012

walter vanden broeck

chika unigwe

tbilisi

tbilisi

tbilisi

shota iatashvili

kakha kakhiani

ana kordzaiasamadashvili

tbilisi

tbilisi

i.s.m.

filip berte

lasha bugadze utrecht

stefan hertmans

utrecht

de nederlandse ambassade in tbilisi

grahamstown

utrecht

onno kosters

astrid lampe

venetië

venetië

utrecht

utrecht

frank westerman utrecht

i.s.m.

lisa van damme venetië

stichting vrede van utrecht venetië

brink scholz davide longo jeroen olyslaegers venetië

venetië

venetië

i.s.m.

luc devoldere

andrea galiazzo

yerevan

yerevan

atte jongstra

yerevan

lydia mischkulnig

cees nooteboom

rebekka de wit

yerevan

yerevan

yerevan

yerevan

gevorg gilants

armen ohanyan

pieter-jan de pue

arpi voskanyan

i.s.m.

johan deboose serge van duijnhoven

literary ark

fondazione giorgio cini

Literatuur

P52

deBuren

‘Ik berekende dat de gevangenis in vogelvlucht nauwelijks honderdvijftig meter van mijn kamer in het Begijnhof lag, met daartussen onbewoond gebied, en voelde meteen dat het een met ander te maken zou krijgen in mijn citybook. Veroordeelden en begijntjes.’ Peter Terrin over Turnhout in De ware toedracht

‘This is a city that is preparing itself. The wind is fierce. This is a city where old houses’ teeth chatter.’

Maud Vanhauwaert over Lublin in Staties in Lublin, vertaald uit het Nederlands door Jane Hedley-Prole

© Kakha Kakhiani | citybooks Turnhout

© Andrea Galiazzo citybooks Venetië

© Maciej Rukasz | citybooks Lublin

‘De stad, de stad en nog eens de stad, een vloeibare stad van water en boten, een stenen stad van paleizen, en daarnaast wat er achter al die gesloten muren gebeurde, de stad in de stad, de kermis van ijdelheid in het Ridotto, een wervel van raffinement en geilheid rond de speeltafels, een zachte geur van bederf dat het langzame einde aankondigt.’ Cees Nooteboom in Venetië 2012

‘Dat Armeense alfabet, met 39 letters, is net zo curieus en weerbarstig als de kerken en het landschap waarvan het de taal tracht te verbeelden.’ ‘39 տառից բաղկացած հայոց այբուբենը իր արտասովոր ու աննկուն տեսքով նման է այն եկեղեցիներին ու բնաշխարհին, որի լեզուն ներկայացնում է:’ Serge van Duijnhoven over Yerevan in Het kerkhof van het alfabet, vertaald door Anna Maria Martirosjan-Mattaar

© Pieter-Jan De Pue | citybooks Yerevan

© Frosina Stojkovska | citybooks Skopje

‘Het volk van de Salade-eters heeft geleden en daar een cultuur uit gemaakt, die aarzelt tussen publieke onverschilligheid en privaat lijden en geilen.’ Saskia de Coster over Skopje in Honderdveertig kilo liefde

© Sander Buyck | citybooks Charleroi

‘ Elektriciteitskabels steken door het trottoir. Uit een opengesprongen kraan spuit water de lucht in. Er staat voor even een regenboog boven het kanaal.’ Erik Lindner in Charleroi. 10 gedichten

© Lea Titz | citybooks Chartres

‘Mon chemin ne cesse de croiser celui de pauvres mortels en quête de bonheur mais qui ont signé ici un contrat avec la mort. Jean Moulin, Charles Péguy, Henri IV et une poignée de révolutionnaires oubliés. ’ Bart Van Loo over Chartres in Sluiertijd vertaald uit het Nederlands door Coraline Soulier

P53

jaarverslag 2012

CITYBOOKSACTIVITEITEN deBuren en de partnerorganisaties organiseerden diverse literaire activiteiten met citybooksauteurs, zoals lezingen en gesprekken. Daarnaast waren er verschillende festivals en andere evenementen waar de citybooks gepresenteerd werden. Hierbij een greep uit de activiteiten.

Op 8 mei werden in de Beursschouwburg de vertalingen gepresenteerd die studenten vertaalkunde van de Hogent en Universiteit Mons maakten van het citybook Patrimoine immatériel : Un séjour au Pays noir van Caroline Lamarche naar het Nederlands, en het Radioboek Erfenis van Joseph Pearce naar het Frans. De studenten gingen in gesprek met de auteurs. citybooks te gast in De Markten. Op 5 juni ging Mauro Pawlowski in gesprek met Johan de Boose. Arnon Grunberg was op 13 december te gast.Hij werd geïnterviewd in De Markten, droeg voor uit zijn citybook Aangifte en ging in gesprek met Gudrun De Geyter (VRT Klara).

citybooksactiviteiten 2012 -‐ georganiseerd door deBuren Brussel Pecha Kucha door deBuren over citybooks 25/01/12 Utrecht Huis van de Poezie -‐ presentatie citybooks Perquin + Lindner 26/01/12 Brussel Foire du Livre -‐ promo citybooks in EUNIC stand 2/03/12 Gent Mind the Book stand + gesprek Lenaerts, Luyten, Dewulf 10 >11/03/2012 Brussel Literaire Loketten: Saskia de Coster 14/03/12 Antwerpen Boekpresentatie Van Rooij + aandacht citybook 15/03/12 Utrecht Presentatie citybooks op congres ‘Achter de Verhalen 4’ 18 > 20/04/2012 20/04/12 Amsterdam Clubavond DW B en Perdu met citybooksauteurs Parijs Expo citybooks Sander Buyck in Biermans-‐Lapôtre 23/04/12 Gent Expo Filip Berte met o.a. citybooks Tbilisi 17/05/12 Charleroi Presentatie citybooks Charleroi -‐ Musée de la Photo 26/04/12 Brussel Presentatie studentenvertalingen citybook Lamarche 8/05/12 Brussel Literaire Loketten Lindner + Verbeken 9/05/12 Brussel Expo citybooks De Markten VERNISSAGE 24/05/12 Brussel Expo citybooks De Markten 24/5 > 11/7/12 Brussel Mauro te gast in De Markten 5/06/12 Brussel Rondleiding Broodje Brussel in citybooks expo 19/06/12 Brussel Transpoesie (gedicht Onno Kosters over Graz) 26/09/12 Antwerpen Boekpresentatie Simone Lenaerts + aandacht citybook 27/09/12 Antwerpen Mag ik u boeken? + gast Lenaerts over citybooks Graz 27/10/12 Brussel DDN (Serge van Duijnhoven) in De Markten 9/11/12 Utrecht Presentatie citybooks op LUCIDE congres + voordracht Kosters 30/11/12 Eindhoven Steden in het hoofd met De Wit + Perquin 7/12/12 Brussel Arnon Grunberg in De Markten 13/12/12 citybooksactiviteiten 2012 door de partnersteden Lublin Meeting with Witold Szabłowski Chartres Rencontre avec Lea Titz Chartres Rencontre avec Marcin Wronski Sheffield Exhbition David Bocking Chartres Rencontre avec Bart Van Loo Tbilisi Booklaunch citybooks Tbilisi Utrecht City2Cities -‐ Onno Kosters en Astrid Lampe Charleroi Presentatie citybooks Charleroi Lublin Presentatie op conferentie 'EU funds for culture' Sheffield Presentatie tijdens conferentie Low Countries Big Cities Graz Presentatie citybooks + expo Sheffield Tentoonstelling David Bocking + City One Minutes Turnhout Tentoonstelling Kakha Kakhiani Utrecht LUCIDE seminarie -‐ presentatie citybooks Berlijn Presentatie citybooks door Luise Kloos Sheffield Wordsurge festival: expo David Bocking + literaire avond

26/01/12 11/02/12 24/03/12 1/04/12 21/01/12 23/04/12 25/04/12 26/04/12 27/04/12 5/05/12 11/05/12 2/7 > 25/7/12 17/08 > 26/08/12 30/11/12 16/12 > 17/12/12 24 > 29/09/12

deBuren organiseert met lokale organisaties een reeks literaire avonden in Nederland waarbij citybooksauteurs te gast zijn. De eerste avond vond plaats op 7 december in Eindhoven onder de titel Steden in het hoofd. Te gast waren Rebekka de Wit en Ester Naomi Perquin. In 2013 zetten we deze ‘citybooks-trekter-op-uit’ reeks voort, met avonden in Amersfoort, Almere, Amsterdam en andere Nederlandse steden.

In Sheffield organiseerde de Association for Low Countries Studies haar tweejaarlijkse congres rond het thema ‘Low Countries, Big Cities’. Aanleiding voor dit thema is de deelname van The University of Sheffield aan citybooks. Willem Bongers-Dek gaf een introductie bij het project, dichters Helen Mort en Ágnes Lehóczky lazen voor uit hun citybooks en de foto’s van David Bocking werden tentoongesteld.

Luise Kloos (citybooks Graz) presenteerde het project voor het Europees Parlement in Berlijn.

Ontmoeting met Witold Szabłowski in Lublin

Literatuur

P54

deBuren

COMMUNICATIE

vertel me een verhaal

-

raconte-moi une histoire

-

tell me a story

VERNIEUWDE WEBSITE: WWW.cITy-BookS.EU WERD WWW.cITyBookS.EU De website van citybooks vormt het hart van het project waar alle verhalen, foto’s, video’s samenkomen met informatie over de steden, auteurs en nieuws over citybooksactiviteiten. De site onderging een stevige vernieuwing om de gebruiksvriendelijkheid en de interactiviteit te verhogen. Zo werden de sociale media geïntegreerd, zijn de foto’s in een mooie online gallerie te zien en kan men nu luisteren naar een podcast en tegelijk de vertalingen lezen. De vernieuwde site werd in 2012 genomineerd voor de Usability Award als één van de tien meest gebruiksvriendelijke websites van België. NIEUWSBRIEF Op 26 mei werd de eerste citybooksnieuwsbrief verstuurd. Maandelijks wordt in drie talen (Nederlands, Engels en Frans) nieuws over het project en de auteurs en fotografen naar meer dan 700 abonnees verstuurd. Wekelijks stijgt dit aantal met nieuwe inschrijvingen via de website. Vaste rubrieken zijn ‘Nieuw online’ en de blogberichten ‘Aantekeningen uit het ondergrondse’ waarin verschillende mensen die achter de schermen bij citybooks betrokken zijn, een stukje schrijven.

Miet Vanhassel promoot citybooks en deBuren vanuit de EUNIC stand op Foire du Livre, Brussel.

SOCIALE MEDIA Sinds 2012 is citybooks actief op Facebook en Twitter. Het online project leent zich bij uitstek om een jong en internationaal publiek te bereiken via sociale media. De voertaal is Engels, om een doelgroep te bereiken over de Vlaams-Nederlandse grenzen heen. Sommige partnerorganisaties hebben een eigen Facebookaccount, zodat zij in hun eigen taal over het project kunnen communiceren. Door middel van een streambox op de stadspagina van www. citybooks.eu wordt de interactiviteit van het project verhoogd. Berichten over het project worden onderling uitgewisseld en ‘geliked’. Dit verhoogt de zichtbaarheid van het project voor het publiek in de partnersteden. PROMOTIE deBuren heeft citybooks actief gepromoot tijdens de eigen literaire activiteiten. Daarnaast vonden enkele gerichte promotionele acties plaats op literaire evenementen als Foire du Livre, de boekenbeurs van Brussel en non-fictiefestival Mind the Book. Ook verschenen ruiladvertenties in literaire tijdschriften als DW B, Ons Erfdeel en Vooys, maar ook in Brussel Deze Week, H<art>, de brochure van Cinema Zuid, Batârd festival, Dansand festival en in de programmabrochure en op de website van Koningsblauw (Behoud de Begeerte).

In het kader van een speciale zomerreeks verscheen 10 weken lang een citybook in De Morgen. Hier de cover van de bijlage met het citybook van Jeroen Olyslaegers over Utrecht. Illustratie © Brecht Evens

Interview met Dorian van der Brempt over de citybookstentoonstelling in De Markten. © TV Brussel

PERS In binnen- en buitenlandse media werd aandachtbesteed aan citybooks. Denk aan interviews met auteurs tijdens of na afloop van hun residentie, aandacht voor citybooksactiviteiten en voor de tentoonstellingen.

Interview met Thomas Gunzig in De Morgen 26.04.12

Een artikel over de City One Minutes Sheffield in de Sheffield Star, 6.21.12

P55

jaarverslag 2012

GROTE CITYBOOKSZOMERWEDSTRIJD Naar aanleiding van de tentoonstelling in De Markten en de vernieuwde website organiseerde deBuren in de zomer een grote citybookswedstrijd. Deelnemers konden hun motivatie inzenden om naar een bepaalde citybooksstad te gaan. De prijs was een citytrip naar die betreffende stad. Uit de enthousiaste inzendingen uit binnen- en buitenland won An Vandermeulen een reis naar Lublin. We kregen een creatief antwoord via haar reisblog dziekujebardzo.tumblr.com. Daarnaast werden verschillende kleine prijsvragen georganiseerd op de citybookswebsite. Door een vraag over een citybook te beantwoorden kon men onder meer een boek winnen van Jeroen van Rooij, Milena Michiko Flašar en Peter Holvoet-Hanssen, een citybooks-cd of citybooks in boekvorm van Tbilisi en Graz. DOWNLOADS citybooks is een online project en we zijn dan ook blij te merken aan de downloadcijfers dat meer en meer mensen het project ontdekken en de podcasts en e-books downloaden. Vooral de Nederlandstalige podcasts doen het uitstekend, niet alleen omdat er daarvan al de meeste citybooks beschikbaar zijn, maar ook omdat het publiek van deBuren grotendeels Nederlandstalig is. In de voorbereiding van de vernieuwde website werd beslist om de citybookspodcasts ook beschikbaar te stellen via het succesvolle Radioboekenkanaal op iTunes. De citybooks vonden hierdoor een geïnteresseerd publiek, ook de Radioboeken werden herontdekt en opvallend vaker gedownload. Vanaf de zomervakantie zakten de downloads van de citybooks niet meer onder de 20.000 per maand, met een piek van 26.000 in augustus 2012.

TOP TIEN 2012 1 Aangifte Arnon Grunberg (NL) over Lublin 2 Fragmenten uit Oostende Bernard Dewulf (BE) over Oostende 3 Uitgeteld en plat in Sheffield Abdelkader Benali (NL) over Sheffield 4 Beeld van een gewapende strijder op een paard Abdelkader Benali (NL) over Skopje 5 Een lied over Tbilisi Lasha Bugadze (GEO) over Tbilisi 6 Alles en niets Onno Kosters (NL) over Utrecht 7 Ik zit in de zee Toast Coetzer (ZA) over Grahamstown 8 Zwaartekracht en tegenwicht Onno Kosters (NL) over Graz 9 Neem wel uw eigen fietspomp mee Jaap Faber (NL) over Boekarest 10 Honderdveertig kilo liefde Saskia de Coster (BE) over Skopje

Dankzij de partnersteden vinden we ook een steeds groter publiek buiten Nederland en België. De Franse en Engelstalige podcasts werden steeds meer beluisterd. Bernard Dewulf en Arnon Grunberg gooien ook in vertaling hoge ogen. Ons aanbod in talen als het Pools, Roemeens en Georgisch vindt aftrek, waarbij vooral Afrikaans populair blijkt onder luisteraars. Opvallend is verder dat ons kleine maar fijne poëzieaanbod het zeer goed doet. In de top tien van 2012 staan maar liefst drie citybooks die uit gedichten bestaan: twee van Onno Kosters en een van Toast Coetzer.

Jeroen van Rooij in de studio voor de opname van zijn citybook over Chartres.

Voorbeeld van een advertentie, zomer 2012

Persaandacht voor de citybooksresidentie van Arnon Grunberg in Lublin. 22.02.2012 Gazeta Lublin

Literatuur

P56

Praat

Op citytrip met een muisklik achteraf

SAMENWERKINGEN Met DW B is een bijzondere samenwerking aangegaan: elk jaar verschijnen vier voorpublicaties in dit oudste en belangrijkste literaire tijdschrift van Vlaanderen. Waren in het aprilnummer Saskia de Coster en Erik Lindner aan de beurt, in het oktobernummer volgden Nikola Madzirov en Adrian Schiop hen op. Hun citybooks zijn tevens te beluisteren via www.dwb.be. deBuren en De Groene Amsterdammer, Nederlands oudste onafhankelijke weekblad, delen een liefde voor literatuur. Sinds 20 maart 2012 wordt wekelijks een citybookspodcast op www.groene.nl/boeken gepubliceerd. Ook op de website van Daarkom, het VlaamsMarokkaans culturenhuis in Brussel, was een fijne selectie citybooks en Radioboeken te beluisteren. Eind 2012 ging een samenwerking met De Gids, het oudste literaire tijdschrift, van start zodat op www.de-gids.nl citybooks te beluisteren zijn. Tot slot hebben we ook aandacht voor het onderwijs. Op docentenplatform KlasCement.net zijn de Radioboeken en citybooks beschikbaar, voorzien van didactische tips om de leerkrachten op weg te helpen. De nationale Oostenrijkse televisie zond van 10.11.2012 tot 10.01.2013 dagelijks enkele City One Minute films uit Graz, Sheffield, Lublin en Skopje uit in ORF III “Kunstraum”.

SHEFFIELD. © DAVID BOCKING

Op initiatief van de partnerorganisaties en de plaatselijke stadsbesturen verschijnen sommige citybooks in de vorm van een boekpublicatie. In 2012 verscheen een EngelsGeorgische uitgave van Tbilisi, een Duits-Engelse uitgave van Graz, en een Nederlands-Franse uitgave van citybooks Charleroi.

Gezien: fototentoonstelling Citybooks van deBuren en De Markten, nog tot en met 11 juli in De Markten (Oude Graanmarkt 5, dinsdag tot en met zondag van 12 tot 18 uur, met op 28 juni om 20 uur een voorleesavond met Arnon Grunberg). Gelezen: verhalen op www.city-books.eu.

“Wat hebben steden als Boekarest, Charleroi, Chartres, Graz, Lublin, Sheffield, Skopje, Tbilisi, Oostende en Utrecht met elkaar gemeen?” vroeg deBuren-directeur Dorian van der Brempt bij de vernissage van de tentoonstelling Citybooks in De Markten. “Niets,” was het antwoord dat hij meteen zelf gaf. Alleen dat het niet de voor de hand liggende steden zijn om een artistiek project rond op te bouwen. Ze hebben niet de allure van Parijs of Londen, maar deBuren vond deze ‘Verenigde Steden van Europa’ toch geschikte plekken voor het multimediale programma Citybooks. Voor Citybooks maakt een zich nog steeds uitbreidende groep internationale kunstenaars stadsportretten aan de hand van gedichten, essays, foto’s, video’s en kortverhalen. Vijf schrijvers en één fotograaf resideren telkens twee weken in één stad, en hun output is geheel gratis raadpleegbaar op de website. Zo staat er op www.city-books.eu al een hele reeks kortverhalen die als audioboek (podcast), e-book of webtekst kunnen worden beluisterd of gelezen. Telkens in het Nederlands, Engels, Frans én in de lokale taal van de steden. Thomas Gunzig, Anna Luyten, Stefan Hertmans, Pascal Verbeken, Caroline Lamarche, Saskia de Coster... ze vertrokken allemaal en kwamen terug met uiteenlopend materiaal. Hertmans zoekt in een erg zintuiglijk verhaal tevergeefs naar de oude Abchazische messenmaker van het Georgische Tbilisi; Verbeken haalt verhalen uit de trommels van de Eurowash 2000-wasserette in Charleroi, De Coster vindt het Macedonische Skopje geschikt voor een potje exuberante crime-kolder. De mate waarin de verhalen echt doordringen tot de stad, verschilt. Sommige verhalen lijden onder vluchtigheid van vlieghavens en kortstondige ontmoetingen, zoals dat van Joost Zwagerman over Sheffield. Soms gebeuren er ook wonderlijke zaken, zoals bij het bezoek aan Utrecht van de Italiaanse schrijver Davide Longo. Diens research naar de Vrede van Utrecht (1713) werd op een wel heel bizarre

Erfgoed >

Klein

BRUSSEL – De B besloten de pro het gebouw op d op te starten.

CHARTRES. © LEA TITZ

Daarnaast kwamen de citybooks terecht in de betere literaire tijdschriften. Tirade, het tijdschrift van uitgeverij Van Oorschot waarvan Ester Naomi Perquin redacteur is, plaatste haar citybook over Boekarest. Ook op hard//hoofd werden twee citybooks gepubliceerd met citybooksfoto’s van de betreffende stad.

TBILISI. © KAKHA KAKHIANI

PUBLICATIES citybooks waren te lezen in verschillende kranten, tijdschriften en boeken. Een zomer lang verschenen citybooks als bijlage in De Morgen, in De Standaard verscheen Pascal Verbekens citybook over Charleroi. In het Poolse tijdschrift LAJF Magazyn Lubelski werden de citybooks van Maud Vanhauwaert, Mauro Pawlowski en Andrzej Stasiuk ver Lublin gepubliceerd, in februari 2013 verscheen ook Marcin Wroński’s verhaal over Chartres. Arnon Grunbergs Aangifte verscheen in Italiaanse vertaling in het tijdschrift Internazionale.

deBuren

manier beïnvloed door een recent sterfgeval in Utrecht van een Italiaan met nagenoeg dezelfde naam als een Italiaans diplomaat die drie eeuwen eerder mee onderhandelde over de Vrede. In elke stad maakte een professionele fotograaf telkens een reportage van 24 foto’s. Toeristische plaatjes zijn het natuurlijk niet. De fotografe die nog het dichtst in de buurt daarvan komt, is Frosina Stojkovska, die de teloorgang van haar oude Skopje betreurt, en in aangezette roze en oranje tinten vastlegt wat nog niet door grote woon- en kantoorblokken is weggevaagd. Ook David Bocking uit Sheffield deed zijn best om zijn stad er goed te laten uitzien. Dat betekent dan vooral zónder het grijs van de oude industrie. Elders is het realisme minder rooskleurig. Over het Poolse Lublin op de foto’s van Maciej Rukasz hangt een dichte mist die nog net zicht biedt op lege banken, een lege markt, een lege manege, een leeg winkelkarretje. Filip Berte laat de periferie van Tbilisi zien, met torengebouwen en interieurs van oude Sovjet-hotels die nu door vluchtelingen uit Abchazië en Zuid-Ossetië worden bewoond. Autochtoon Kakha Kakhiani fotografeert dezelfde stad wel in kleur, maar ook hij legt vooral schaduwen en overgangsgebieden vast. In Boekarest komt de kleur vooral van de billboards die Christian Binder er overal aantreft. Dan stemt het Charleroi van Sander Buyck vrolijker, als je de humor van de sociale contrasten op zijn foto’s (het statige Palais des Beaux-Arts samen met de schreeuwerige Palace Bar afgebeeld) kunt smaken. Sommigen fotografen gooien het over een andere boeg. Lisa Van Damme brengt in Utrecht niet de stad, maar een deel van haar zenuwstelsel in beeld, door twee weken lang personeelsleden van de openbare busmaatschappij te volgen. Zo vertelt ze meer dan de anderen een verhaal met haar foto’s. Ook Lea Titz doet zowel met haar foto’s van Graz als van Chartres wat extra’s. Op de foto’s van de Zwitserse stad arceerde ze stukken weg om zo bepaalde reliëfs, gebouwen en perspectieven bloot te leggen of te accentueren. In Chartres speelde Titz een spelletje met de dominante kathedraal. In plaats van hem te ontwijken maakt ze hem het onderwerp van een reeks zoekplaatjes. Zelfs in de vorm van een half verwijderde sticker op een vuilnisbak herken je de twee torens. Michaël Bellon

Een recensie over de citybookstentoonstelling in De Markten verschenen in Brussel Deze Week, 07.06.12

Het gaat om vers het dak van een door de toenm Bordiau werd o bouwd in een st neoclassicisme, geheel van de Za Van in het begi onderdak gebod ook nu nog zo. H het notariskanto trappen, ontvan getuigen van de toor van de kler verwijst. De pare in art-nouveaus sche architect-d Bovy.

‘OPEN KE

SCHAARBEEK – den laten zaterda telen voor een ro kan, reserveren eerste editie van

B

Cul in h 12 e

H op

De Toe

Mu Gro Info

P57

jaarverslag 2012

MEER DAN LEZEN EN LUISTEREN : FOTOTENTOONSTELLINGEN

vertel me een verhaal

-

raconte-moi une histoire

-

tell me a story

25.05 – 11.07.2012

Het project citybooks bestaat niet alleen uit geschreven stadsportretten. In elke deelnemende stad gaat, naast de vijf schrijvers, ook een jonge fotograaf op pad. Hij of zij legt de stad vast in 24 beelden. De resulterende fotoreeksen tonen zeer uiteenlopende, persoonlijke stadsportretten. Deze zijn in een permanente online tentoonstelling te bekijken op www.citybooks.eu. Daarnaast organiseren deBuren en de partnerorganisties exposities, vaak naar aanleiding van een presentatiemoment van de citybooks over die stad. In 2012 vond in het kader van de Summer of Photography een grote citybookstentoonstelling plaats in De Markten in Brussel, met foto’s van tien fotografen. In 2013 reizen de stadsportretten door naar De Brakke Grond in Amsterdam, en worden nog vijf steden toegevoegd aan de tentoonstelling.

fototentoonstelling | exposition de photos | photography exhibition

Openingstijden Heures d’ouverture Opening hours

+Lezingen met o.a.

Conférences avec e.a. Lectures by a.o.

DIN-ZON | MAR-DIM | TUE-SUN 12:00 - 18:00 u/h

DO 05.06 | Mauro Pawlowski DO 28.06 | Arnon Grunberg

www.city-books.eu Info en reserveren www.deburen.eu Info et réservations Info and reservations www.demarkten.be

Met werk van Les oeuvres sont de The exhibition includes work from

Christian Binder David Bocking Sander Buyck Filip Berte Lisa Van Damme Martijn van de Griendt Kakha Kakhiani Maciej Rukasz Frosina Stojkovska Lea Titz

De Markten | Oude Graanmarkt 5 | Vieux Marché aux Grains 5 | 1000 Brussel(s) Bruxelles

poster-citybooks-exh.indd 1

Dorian van der Brempt en Nora De Kempeneer op de opening van de citybookstentoonstelling in De Markten in Brussel. © Ronald Giebel

2012-05-16 11:37

© Frosina Stojkovska | citybooks Skopje

TENTOONSTELLINGEN IN 2012: > citybooks Tbilisi | Boekpresentatie + foto’s van Filip Berte en Kakha Kakhiani 23.04.2012 EuropE HousE, Tbilisi, GEorGië

Kakha Kakhiani stelt zijn citybook Tbilisi tentoon in Turnhout tijdens zijn residentie in deze stad in augustus. Partner is Turnhout 2012.

> citybooks Charleroi | Sander Buyck 24.04.2012 > 03.06.2012 FondaTion biErmans-lapôTrE, parijs, Frankrijk > Collective Memory Mass Grave | Filip Berte Het citybook Tbilisi maakt deel uit van zijn Eutopia project. 27.04.2012 > 17.06.2012 CaErmErskloosTEr, GEnT, bElGië > citybooks Sheffield | David Bocking Tijdens de ALCS conferentie ‘Low Countries Big Cities’ 03.05.2012 > 05.05.2012 univErsiTEiT, sHEFFiEld, uk > Graze | Lea Titz 11.05.2012 > 20.05.2012 dEsiGnHallE, Graz, oosTEnrijk

© Sam De Wilde

> The Graveyard – Steden in de marge | Filip Berte Het citybook Tbilisi maakt deel uit van zijn Eutopia project. 17.05.2012 > 04.11.2012 sTam, GEnT, bElGië > Summer of Photography | citybooks Overzichtstentoonstelling met werk van Christian Binder, David Bocking, Sander Buyck, Filip Berte, Lisa Van Damme, Martijn van de Griendt, Kakha Kakhiani, Maciej Rukasz, Frosina Stojkovska en Lea Titz. 24.05.2012 > 11.07.2012 dE markTEn, brussEl, bElGië > citybooks Sheffield | David Bocking 02.07.2012 > 25.07.2012 jEssop WEsT, sHEFFiEld, uk citybooks Tbilisi | Kakha Kakhiani 17.08.2012 > 26.08.2012 CrEaTivE FaCTory, TurnHouT, bElGië > citybooks Sheffield | David Bocking Festival of the Mind/Wordsurge 24.09.2012 > 29.09.2012 buTCHEr Works GallEry, sHEFFiEld, uk

© David Bocking | citybooks Sheffield

Bekijk alle cityBooks foto’s op www.cityBooks.eu

Literatuur

P58

deBuren

De Literaire Loketten

10 jaar het Liegend Konijn met Ester Naomi Perquin, Ruth Lasters, Willem-Bongers-Dek en Lieke Marsman © Lodewijk Deleu

De Literaire Loketten

Literaire Lunch op woensdag 12:30 > 13:30 in De Loketten van het Vlaams Parlement Aan het buffet kunt u een broodje of een lekkere koude schotel bestellen tegen democratische prijzen. Of breng uw eigen lunchpakket mee. Wij trakteren op een drankje!

Programma 11.04: Het Liegend Konijn viert zijn tiende verjaardag. Met Jozef Deleu, Ester Naomi Perquin, Ruth Lasters en Lieke Marsman 09.05: Pascal Verbeken en Erik Lindner over citybooks Charleroi 13.06: Kris Humbeeck over Louis Paul Boon

V.U.: Dorian van der Brempt, deBuren, Leopoldstraat 6, 1000 Brussel

Het Vlaams Parlement en deBuren presenteren sinds januari 2012 elke tweede woensdag van de maand een gezamenlijk middagprogramma in Brussel: De Literaire Loketten. In de Lokettenzaal nodigen we schrijvers uit om schoonheid en wijsheid te delen met het publiek. Iedereen is welkom om te komen luisteren naar interessante Vlaamse en Nederlandse stemmen. Het Parlement trakteert op een drankje. Deze nieuwe reeks was vanaf het begin een succesformule met bijna altijd volle zalen en relatief veel persaandacht. Het bijzondere podium dat het Parlement ons biedt, werd een perfecte afspiegeling van het brede palet van deBuren: onze literaire jaarprogrammering in het klein. Zo lieten we de Vlaamse schrijver Stefan Hertmans in gesprek gaan met de Nederlandse filosofe Stine Jensen over kunst en literatuur, seksualiteit en sociaal engagement in emotionele tijden en onderwees chansonkenner Bart Van Loo – die inmiddels een vaste plaats heeft in De Wereld Draait Door – ons over het Franse lied. Daarnaast was er aandacht voor de Vlaamse en Nederlandse invulling van citybooks: de Vlaamse schrijfster Saskia de Coster vertelde over haar ervaringen in Skopje en de Nederlandse dichter Erik Lindner ging in gesprek met de Vlaamse schrijver Pascal Verbeken. Ook het Boonjaar kwam aan bod met een boeiende lezing van biograaf Kris Humbeeck. Een speciale plaats was ingeruimd voor de drie laureaten van de Liegend Konijn Debuutprijs. Hoofdredacteur Jozef Deleu hield het nieuwe nummer boven de doopvont, Ester Naomi Perquin (winnaar 2007), Ruth Lasters (2009) en Lieke Marsman (2011) droegen voor en gingen in gesprek met Willem Bongers-Dek (deBuren). Het najaar stond in het teken van de verjaardagen van twee grande dames van de literatuur. Twee bijzonder verdienstelijke Nederlandse schrijfsters met een groot publiek in België werden in de bloemetjes gezet. Cyrille Offermans en Karin Kustermans riepen in oktober Iep, Iep, Oera! Joke van Leeuwen is 60 en een maand later zwaaiden tijdens het programma Lang Leve Charlotte Mutsaers! criticus Tom Van Imschoot en interviewer Carlos Alleene de vitale schrijfster veel lof toe. Het slotakkoord was in handen van het oudste Vlaamse literaire tijdschrift DW B dat in december voorproefjes uit de 158e jaargang (2013) presenteerde met voordrachten van Hugo Bousset, Christophe van Gerrewey, Hans Demeyer, Lucas Hüsgen, Robert Devriendt, Delphine Lecompte en Jeroen Olyslaegers.

In De Loketten van het Vlaams Parlement, IJzerenkruisstraat 99, 1000 Brussel Gratis, reserveren aanbevolen: www.deburen.eu, +32 (0)2 212 19 30 Organisatie: Vlaams-Nederlands Huis deBuren en het Vlaams Parlement i.s.m. Broodje Brussel

Lit Lok Contour 120x170.indd 1

Twee literaire verjaardagen: Joke van Leeuwen werd 60 en Charlotte Mutsaers 70!

21/02/12 10:42

verantwoordelijke uitgever: Dylan Casaer, voorzitter vzw Dirk Martenscomité, Oude Vismarkt 1, 9300 Aalst

P59

www.boon2012.be 15 maart - 7 oktober 2012 Dirk Martenscomité

jaarverslag 2012

Vanwege het Boonjaar 2012 deden het L. P. Booncentrum en deBuren zijn historische kennismakingstocht over. Tijdens de eerste etappe gingen we met biograaf Kris Humbeeck vanuit Brussel eerst naar Veldwezelt (Lanaken), waarna we Maastricht en Nijmegen aandeden. Tijdens de tweede etappe rukten we nogmaals onder leiding van Humbeeck, maar ditmaal vanuit Antwerpen, op naar Rotterdam, Den Haag en Amsterdam om te eindigen in De Brakke Grond. In elke stad was een bijzonder informatief, literair en theatraal programma voorzien met medewerking van schrijvers, wetenschappers en theatermakers als HET BETOOG, Johan Petit, Peter Holvoet-Hanssen, Joost Rosendaal, Jan Gielkens, Matthijs de Ridder, Jacqueline Bel, Geert Buelens, Els Moors, P.F. Thomése, Saskia de Jong, Chokri Ben Chikha, Jeroen Olyslaegers en Lex Jansen. De jonge schrijvers, radiomakers en videasten van hard//hoofd zorgen voor tekstuele, auditieve en visuele reflecties op deze busreis en de vele interessante haltes.

Louis Paul Boonjaar

Oostende: de liefde en dood

In 2012 was het honderd jaar geleden dat Louis Paul Boon in Aalst werd geboren. deBuren was een van de organisaties die het Boonjaar mee vormgaf, uiteraard vanuit de VlaamsNederlandse missie. Naast twee afleveringen van onze vaste reeks De Biograaf (in Utrecht en in Brussel) participeerden we aan De Grote Boonmarathon met vele nationale en internationale stemmen die Boon gedurende een gehele zondag tot leven brachten. Samen met Het zoekend hert zetten we een tiendelige filosofiereeks op: Eros en de kwetsbare mens.

In Oostende laveert ons literaire programma in samenwerking met Vrijstaat O. altijd tussen twee polen: de liefde en de dood. Ons Valentijnsprogramma Liefde tussen de Lijnen, gepresenteerd door Ruth Joos, had dit jaar de Nederlandse schrijver Tommy Wieringa als hoofdgast. De muzikale invulling kwam van Stef Kamil Carlens (bekend van Zita Swoon) en Maud Vanhauwaert speelde met verve een dubbelrol: ze las eigen gedichten voor en bracht poëzie van de Nederlandse dichteres Gertrude Starink van wie recent de bundel De weg naar Egypte (het balanseer) postuum werd uitgebracht.

deBuren vond een bijzondere aanleiding om Vlamingen op rondreis door het Nederland van Boon te sturen. In november 1945 maakte Louis Paul Boon voor het eerst kennis met Nederland toen hij met een groep Belgische journalisten per autobus door herrijzend Nederland trok. Zijn band met Nederland ging echter dieper dan een eenmalige reis. Nadat hij voor zijn roman De Kapellekensbaan (1953) in Vlaanderen geen uitgever had kunnen vinden en scheep was gegaan met de Amsterdamse uitgeverij De Arbeiderspers, vatte hij een bijzondere liefde op voor ‘Holland’. Hij ging zelfs beweren dat zijn talent daar pas echt was ontdekt en dat men hem in Vlaanderen altijd onderschat had. Het is een van de vele mythes die Boon rond zich heeft gesponnen, maar het is wel een feit dat deze Vlaamse schrijver in de sixties weergaloos populair werd in zijn ‘tweede vaderland’.

IM Onze vaste reeks IM, gemodereerd door Anna Luyten, krijgt steeds meer weerklank. Dit jaar voegden we drie nieuwe edities toe: Vlaamse steractrice Viviane De Muynck hoorde de Nederlandse acteur Simon Versnel een ontroerend In Memoriam voor haar uitspreken terwijl de heren Joost Prinsen en Adriaan van Dis koppig hun eigen IM te berde brachten. Prinsen speculeerde over zijn eigen onsterfelijkheid, Van Dis liet zijn eigen vader oprijzen uit het graf om zijn zoon met typisch Indische tongval toe te spreken.

Literatuur

P60

deBuren

Joost Prinsen © Annie Boedt

Anna Luyten vroeg Adriaan van Dis tijdens IM hoe hij na zijn dood herdacht wil worden

In het najaar beleefden we een treurige primeur: J. Bernlef, die we in 2010 te gast hadden in deze reeks, overleed op 29 oktober 2012. Het In Memoriam dat hij toen voor zichzelf uitsprak, werd gepubliceerd als tekst in De Morgen en de video die wij van die middag maakten, werd honderden keren gedownload en zelfs in klaslokalen gebruikt. Zo mailde student Karel Uyttenhove ons: ‘Via jullie video op Vimeo kon ik ook bewegende beelden bemachtigen, wat het uiteindelijke resultaat absoluut ten goede kwam. Als afsluiter van de presentatie plande ik een montage van jullie beelden met foto’s uit de kernmomenten van het leven Bernlef, dit alles onder de begeleiding van muziek van Charlie Parker en de mooie woorden uit het zelfgeschreven In Memoriam van Bernlef. Onder de titel In Memoriam werd dit ook het slotstuk van onze presentatie. Geobserveerd en gesmaakt door Prof. dr. H. Vandevoorde werd het filmpje door de volledige groep goed onthaald. Nogmaals bedankt voor jullie fantastische materiaal.’

Op de avond van die literaire treinreis organiseerden we samen met De Brakke Grond en naar aanleiding van het Boekenweekthema Vriendschap en andere ongemakken een veelzijdig avondprogramma. Onder leiding van Hanneke Groenteman ging Lanoye in gesprek met schrijvers, acteurs en theatermakers. De avond was opgezet als een grote ode aan de vriendschap, met literaire voordrachten, muzikale interventies en straf toneelwerk. Lanoye’s Vlaamse en Nederlandse vrienden Connie Palmen, Gerrit Komrij, Erwin Mortier, Vic van de Reijt, Chris Nietvelt, Saskia de Coster, Guy Cassiers, Jan Decleir en Nico Dijkshoorn passeren de revue.

Van A tot A met Tom Lanoye De Vlaamse topauteur Tom Lanoye schreef het Nederlandse Boekenweekgeschenk 2012. In samenwerking met Boek.be werd het Boekenweekgeschenk voor het eerst ook in Vlaanderen verspreid. Op zondagochtend 18 maart trakteerde deBuren de treinreizigers in de intercity van 10:00 tussen Antwerpen en Amsterdam op voorleessessies uit het Boekenweekgeschenk Heldere hemel. Philip Heylen, Antwerps schepen van cultuur, schonk Lanoye symbolisch aan Nederland. Samen met twaalf jonge acteurs van d e t h e a t e r m a k e r las hij op de trein fragmenten voor uit zijn novelle. Ook anderstaligen konden meegenieten, want deBuren liet het boek vertalen naar het Engels en het ook in die taal voordragen. Zonder het te weten, namen we tijdens de Vriendschapavond met Tom Lanoye afscheid van Gerrit Komrij.

P61

jaarverslag 2012

Veertien jonge schrijvers en een fotografe gingen in residentie in Parijs © Marianne Hommersom

Parijs!

Mooie avonden en evenementen

Sinds 1927 biedt de Stichting Biermans-Lapôtre, Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten, jaarlijks onderdak aan meer dan 200 studenten, onderzoekers en professoren uit alle hoeken van de wereld. Samen met deBuren was er in juli 2012 een bijzondere residentie voorzien. Veertien jonge schrijvers en een fotografe gingen in residentie in Parijs. Ze spraken ter plaatse met Yves Leterme, Bart Van Loo en Adriaan van Dis. Na hun residenties schreven zij artikels, reportages, kortverhalen en gedichten die terechtkwamen in De Groene Amsterdammer, Trouw, Het Reformatorisch Dagblad, Het Liegend Konijn en op hard//hoofd. Alle bijdragen werden verzameld op www.deburen.eu. Tijdens een drukbezochte avond in Antwerpen traden de deelnemers op en brachten ze hun teksten ten gehore. De fototentoonstelling Scenes of Wonder – Paris van Marianne Hommersom was te zien in Antwerpen en Parijs.

Naast de schrijversjaren, literaire reeksen en bijzondere projecten, waren we ook te gast op verschillende evenementen, organiseerden we boeiende avondprogramma’s en presenteerden we interessante boeken.

De deelnemers van 2012 waren: Susanne Bartels, Reinier Bijman, Willem Bongers-Dek (deBuren), Tim Devriese, Nathan de Groot, Marianne Hommersom (deBuren), Roos Menkhorst, Julie Reniers, Esther Severi, Maud Vanhauwaert, Sarah Vankersschaever, Albert Verbeek, Tamar de Waal, Judith van der Wel en Rebekka de Wit. Ook in 2013 verwelkomt directeur Jos Aelvoet van Biermans-Lapôtre jonge talenten in zijn mooie huis en ook dit jaar werken we vanaf het begin van het project samen met De Groene Amsterdammer en hard//hoofd.

Op het Antwerps-Gentse literaire festival Mind the Book trokken we samen op met De Groene Amsterdammer. We organiseerden een Mediacafé, vertoonden de documentaire DWARS! (over De Groene) en hoorden directeur Teun Gatier de CELT-lezing uitspreken. Daarnaast presenteerden we een citybooksprogramma met Anna Luyten, Simone Lenaerts en Bernard Dewulf. Elk jaar reikt de Nederlandse Taalunie haar scriptieprijs uit aan een briljante student taal- of letterkunde. In 2012 was de taalkunde aan de beurt en brachten we een avondvullende ode aan de taal, opbouwend naar de uitreiking van de prijs aan Barbara Snel. Tijdens een daverende show, verzorgd door het Royal Improphonic Orchestra and Theatre (RIOT), improviseerden de acteurs van RIOT een scala aan spitsvondige odes, aubades en lofprijzingen aan het adres van de taalkundestudenten. Daarnaast traden de Antwerpse nachtburgemeester Vitalski, singer-songwriter Silke Vanhoof en Simon Den Harynck op. Daan Heerma van Voss trad op als taaladviseur van dienst en hield het publiek in zijn gesproken column een spiegel voor.

Literatuur

P62

deBuren

Starink in Oostende en Aalst. De presentatie van de biografie Leopold I. De eerste koning van Europa was drukbezocht. In het kader van onze reeks De Biograaf ging Greet Op de Beeck in gesprek met Gita Deneckere. Het boek was genomineerd voor de Erik Hazelfhoff Biografieprijs en won de Henriëtte de Beaufort-prijs. Met onze vaste partner Ons Erfdeel presenteerden we het twintigste deel van hun Engelstalige jaarboek The Low Countries, Arts and Society in Flanders and the Netherlands. Samen met de Nederlandse ambassade in Brussel organiseerden we een feestelijke avond. Gastheren waren de Nederlandse ambassadeur Henne Schuwer en hoofdredacteur Luc Devoldere, optredens werden verzorgd door Derek Blyth, Paul Vincent, David Winner, Charles Ducal, Christopher Adrian, Sarah D’hondt en Koen De Cauter. Op de voorgrond: Jeroen van Rooij en Ruth Joos tijdens de literaire quiz Qwerty & Azerty

Dit programma kreeg twee leuke staartjes: Willem Bongers-Dek, medeorganisator van deze avond, won het jaar erop zelf de Taalunie Scriptieprijs voor letterkunde en met Katrijn Van Bouwel (een van de actrices van RIOT) begonnen we aan een nieuwe literaire reeks: Mag ik u boeken?. Tijdens dit programma gaan lezers met elkaar in gesprek. Na een eerste bijeenkomst in Antwerpen plannen we in 2013 meerdere activiteiten rond dit concept. Op donderdag 26 januari 2012 was het Gedichtendag en vond in Utrecht de zesde editie plaats van het Huis van de Poëzie, ditmaal in het Centraal Museum. Ook citybooks was weer van de partij met een eigen kamer waarin Ester Naomi Perquin en Erik Lindner hun citybooks voordroegen en we de foto’s van Sander Buyck (Charleroi) en Christian Binder (Boekarest) vertoonden.

Op 1 juni werd de winnaar van de essaywedstrijd Lof der Letteren van het Nederlandse literair-wetenschappelijke tijdschrit Vooys bekendgemaakt. Tijdens de feestelijke uitreiking las Marja Pruis het juryrapport voor en mocht Tabitha Speelman de prijs in ontvangst nemen. Daarnaast werd haar essay gepubliceerd in De Groene Amsterdammer en in Vooys. deBuren ondersteunde de uitreiking die werd omlijst met muziek van Moi, le voisin en poëzie van Maarten van der Graaff en Kila van der Starre. Op 29 november werden tijdens een feestelijke uitreiking in het Stedelijk Museum in Amsterdam de prijswinnaars van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2012 bekendgemaakt. deBuren werkt graag mee aan deze prijs die jong talent stimuleert. Alle winnaars krijgen een masterclass aangeboden die wordt ontwikkeld door Domein voor Kunstkritiek. De winnende artikelen worden gepubliceerd in de mediapartners van de Prijs: De Groene Amsterdammer, Knack en hard//hoofd.

Qwerty & Azerty is een boeiende, humorvolle quiz over boeken en schrijvers, over klassiekers en debuten, over literair en ander proza uit de Lage Landen. Na de succesvolle editie van 2010, organiseerden we in 2012 opnieuw een quiz in het Koninklijk Atheneum te Antwerpen. Quizmaster van dienst was de geestige en charmante Warre Borgmans. Nu we de nodige ervaring hebben opgedaan, gaan we vanaf 2013 de quiz ook in Nederland organiseren. Samen met Vlaamse en Nederlandse uitgeverijen organiseerden we boekpresentaties van auteurs uit het hele taalgebied. De jonge Nederlandse schrijver Jeroen van Rooij die ook deelnam aan citybooks Chartres hield in Antwerpen zijn roman Het licht boven het doopvont, met Koen Peeters’ roman Duizend heuvels bezochten we Rwanda en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika te Tervuren waar het boek werd gepresenteerd en De Onvervangbare van Simone Lenaerts (citbyooks Graz) kreeg lovende woorden van Dirk Verhofstadt en van haar Nederlandse redacteur Ad van den Kieboom. Met de Vlaamse uitgeverij het balanseer presenteerden we De weg naar Egypte van de Nederlandse dichteres Getrude Marc Reynebeau interviewde Koen Peeters tijdens de presentatie van diens roman Duizend heuvels in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika te Tervuren

P63

jaarverslag 2012

De boeken van deBuren deBuren geeft zelf geen boeken uit maar helpt wel cultureel relevante boeken realiseren die de markt moeilijk verdraagt. deBuren speelt dus een ondersteunende rol om belangwekkende publicaties, zowel fictie als non-fictie, te doen ontstaan en beter te distribueren. 3 1 2 6

4 7 5

publicaties 1. In 2012 maakten we de Engelstalige publicatie Luc Deleu – T.O.P office: Orban Space (Valiz, Amsterdam/Stroom Den Haag) mee mogelijk. Het boek is een collectie visuele en geschreven essays over het werk van de architect Luc Deleu. Het boek gaat samen met een tentoonstelling in Stroom Den Haag en in Extra City (Antwerpen). 2. Ook in 2012 vierde Het Liegend Konijn zijn tienjarig bestaan. We presenteerden het eerste nummer van de jubileumjaargang tijdens de Literaire Loketten in het Vlaams Parlement. Het Liegend Konijn bevat uitsluitend nieuwe, niet eerder gepubliceerde gedichten van bekende dichters en talentvolle debutanten uit Nederland en Vlaanderen. 3. Het boek Epilogue was het resultaat van het Brusselse stadsproject ‘Postcards from the Future’ van het Brusselse performancecollectief C&H. Dat project bestond uit een parcours dat negen Brusselse wijken aandeed en er met de inwoners en gebruikers van deze plekken aan postkaarten en performances werkte.

4. In november stelde het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten (Bozar) een exquise fotoselectie tentoon van de BelgischMarokkaanse kunstenaar Charif Benhelima: Polaroids 1998-2012 waarbij een uitgave verscheen. 5. Tijdens het zomerfestival Dansand! 2012 in Oostende zorgde deBuren voor een meertalige blog met dagelijkse updates van nieuws en recensies. We coproduceerde het boek The Reflecting Pool met werk van ondermeer Jan De Cock, Wim Delvoye, Pieter Huybrechts, Lawrence Malstaf en Bill Viola dat tijdens het festival werd voorgesteld. 6. In GEMAK in Den Haag en in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel stelden we het nomadische gedenkteken (een installatie) en het gelijknamige boek Gegoten Lood #2 voor, in aanwezigheid van denkers, kunstenaars en theatermakers uit de Arabische wereld, België en Nederland. 7. De Prijs voor de Jonge Kunstkritiek staat open voor jong talent tot 35 jaar en wordt uitgereikt in de categorieën essay, recensie en internetkritiek. deBuren is een van de initiatiefnemers en gaf een gelijknamige bundel mee uit met de winnende en genomineerde artikelen van de editie 2012.

publicaties

Gegoten Lood: Een Nomadisch Gedenkteken

Eind 2011 vond de tentoonstelling Gegoten Lood #2 plaats in De Markten in Brussel. Op initiatief van de Nederlandse kunstenares Ingrid Rollema ontstond een artistieke kijk op de revoluties die toen woedden. De daaruit voortkomende publicatie in het Nederlands, Engels en Arabisch is een terugblik, maar kijkt ook naar het heden en de toekomst van deze revoluties en de manier waarop kunst hier een actieve rol in kan spelen. Voor de presentatie van het boek werd voor een bijzondere en aangrijpende presentatievorm gekozen. Het betrof een indrukwekkende installatie van 1430 unieke boeken die in slagorde op de grond waren gelegd en daarmee een beeld opriep van een grafveld. Ieder exemplaar van dit boek draagt de naam van één van 1430 slachtoffers (1417 Palestijnen en 13 Israëliërs) van Operation Cast Lead die in 2008/2009 in Gaza werd uitgevoerd. De uitgave is een coproductie van het VlaamsNederlands Huis deBuren en Stichting Gegoten Lood. De inhoud van het boek, waaraan denkers, kunstenaars en theatermakers uit Iran, Syrië, Egypte, Palestina, Marokko, België, Nederland en de Verenigde Staten bijdragen hebben geleverd, heeft onder meer betrekking op de ingrijpende veranderingen die de Arabische Lente en de Occupybeweging op het politieke wereldpodium hebben teweeggebracht. De boeken tezamen vormden een aangrijpend gedenkteken vervuld van kennis, die de verwoestende catastrofe niet heeft kunnen voorkomen Op 21 september (Internationale Dag van de Vrede) werd de installatie van de drietalige publicatie Gegoten Lood (of Cast Lead) voor het eerst getoond in GEMAK in Den Haag, de Stad van Vrede en Recht. Op 2 november 2012 (op Allerzielen) was het tijdelijke herdenkingsmonument te zien in BOZAR, Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Temidden van het ‘papieren grafveld’ voerde bekende Palestijnse toneelschrijver en acteur Taher Najib een solo-performance uit. De publicatie Gegoten Lood is verschenen in drie talen, Arabisch, Engels en Nederlands is groter dan A4 en telt 120 pagina’s.

P64

deBuren

P65

jaarverslag 2012

media Media, mediakritiek, vorming van jonge journalisten en andere onderwerpen uit de geschreven en audiovisuele media zijn thema’s waaraan deBuren steeds aandacht en een bescheiden bijdrage wil leveren. We doen dat binnen het format Mediacafé, een initiatief van deBuren, de Vlaams-Nederlandse Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) , het Fonds Pascal Decroos en het platform Mediakritiek.be. In een gemoedelijke debatsfeer behandelen journalisten, academici en mediaspecialisten onder leiding van een ervaren moderator thema’s die in ruime zin aan media(cultuur) en journalistiek zijn gerelateerd. Het doel is om het publiek meer inzicht te geven in hoe (wereldwijde) mediasystemen functioneren en een blik achter de schermen te gunnen van het journalistenvak. De cafés zijn open voor iedereen en worden drukbezocht, niet in het minst door studenten Journalistiek. De Twitter hashtag voor de mediacafé debatten is #mediacafe

In samenwerking met het Fonds Pascal Decroos en Cinematek organiseerde deBuren dit najaar een vierdelige journalistieke filmreeks. Onder de titel SCOOP! presenteerde we elke voorlaatste vrijdag van de maand een filmklassieker. Elke film werd door een bekende Nederlandse of Belgische journalist ingeleid. Meer over deze reeks in het hoofdstuk 10 (Film).

Mediacafé Uit het openingspleidooi van Karel van den Berg: 'In mijn boek Nieuws, dat verzin je niet, bepleit ik herstel van en waardering voor journalistiek vakmanschap. Journalistiek produceert nieuws – wat zoveel betekent als: wat nieuws is. Nieuwe feiten, nieuwe inzichten. Dat is iets heel anders dan trending topics volgen, ‘u vraagt wij draaien’ of amechtig doelgroepen bevredigen. Dat vraagt om creatief en onafhankelijk denken. Dat maakt het tot een intellectueel ambacht.'

In Mediacafé#9 Nieuws, dat verzin je niet bekeken we het mogelijke spanningsveld tussen de nieuwe weekbladen, zoals bijvoorbeeld het DS weekblad en DMuze, en de bestaande opiniemagazines. Wat kunnen we verwachten van deze nieuwe magazines? Hoe zal deze markt evalueren? En zal het ervoor zorgen dat onze journalisten opnieuw creatief, nieuwsgierig en kritisch kunnen zijn? Nederlands journalist Karel van den Berg hield een opmerkelijk openingspleidooi voor journalistiek vakmanschap. Wie zijn de vijanden van de vrije pers? Zijn het de journalisten zelf? Na deze rede schoven Xandra Schutte (De Groene Amsterdammer), Wouter Verschelden (De Morgen) en Piet Piryns (voormalig journalist Knack) bij op de sofa voor een prikkelend debat onder leiding van Lisbeth Imbo (Canvas). Dit media-café was gekaderd binnen het festival Mind the Book.

media

In Mediacafé#10 Privacy? Not in my backyard! onderzochten we de moeilijke grens tussen privé- en persvrijheid. Waar begint maatschappelijk belang en houdt de persoonlijke levenssfeer op? Dat de publicatie van foto’s van een topless Kate Middleton een brug te ver is, daar waren Tom Naegels, ombudsman bij De Standaard, en Frederik De Swaef, hoofdredacteur bij Story, het over eens. Maar de discussie werd genuanceerder toen de moderator, Sara Van Boxstael (De Ochtend op Radio 1) andere Vlaamse cases voorlegde. Moest de pers harder aangedrongen hebben op een verklaring van toenmalig premier Yves Desmet toen bleek dat die pikante sms’jes had gestuurd naar een jonge kandidate op zoek naar een job binnen de overheid? Was de ondergang van Pol Van Den Driessche het resultaat van een op sensatie beluste journalistiek? Het bleek snel dat de grenzen niet zo duidelijk te trekken zijn en dat effectieve (zelf ) regulatie vaak afwezig is.

P66

deBuren

Voor het Mediacafé#11 sloegen de partners van mediacafé de handen in elkaar met de partners van Grijze Cellen (Eos, FWO en Handelsbeurs). Het resultaat was een debat met Christine Vanormelingen (woordvoerder Pharma.be), Marleen Teugels (freelance journaliste, Arteveldehogeschool), Joop Bouma (Trouw), Hendrik Cammu (VUB en UZ Brussel) en moderator Dieter De Cleene (Eos) over de relatie tussen de farmaceutische industrie, de communicatiesector en de media. Uit het gesprek bleek snel dat er reeds serieuze stappen vanuit de farmaceutische sector zijn ondernomen om de transparantie te verhogen, maar, zo bleek ook, iedereen draagt een verantwoordelijkheid. Artsen hebben ook boter op het hoofd als ze geschenken aanvaarden van de sector (hoewel dit nu ook strenger wordt gereguleerd) en journalisten moeten een kritische blik bewaren bij een al te positieve presentatie van de werking van een geneesmiddel. Alleen op deze manier zullen we kunnen vermijden dat bepaalde verhalen, zoals het feit dat je van de anticonceptiepil ‘Yasmine’ zou vermageren, een eigen leven gaan leiden. Prof. dr. Hendrik Cammu doorprikte dit verhaal met de eenvoudige melding dat het hier ging om een marketingstunt. Mooie verslaggeving is beschikbaar op deBuren.eu en eoswetenschap.eu

Tom Naegels tijdens het dubbelgesprek met Frederik De Swaef: ‘Maatschappelijke relevantie is een eindeloos rekbaar begrip in de journalistiek.’

Mediacafé meets Grijze cellen. Les van de dag: er is veel geld gemoeid met medicijnen. Aan alle partijen om zich bewust te zijn van de gevaren die dit met zich meebrengt!

P67

jaarverslag 2012

De stad als laboratorium Stad en stedelijkheid blijven een rode draad in het programma van deBuren. De Verenigde Steden van Europa zijn anno 2012 dichterbij dan de Verenigde Staten van Europa. Dat uitgangspunt komt ook tot uitdrukking in het project citybooks, waarmee deBuren nieuwe culturele banden tussen steden smeedt en bestaande banden strakker aanhaalt. De nadruk lag dit jaar de nadruk op stadscultuur en architectuur, ook in relatie tot sociale samenhang en integratie. De meeste aandacht ging daarbij uit naar Brussel, vanwege haar zeer divers samengestelde bevolking en bijbehorende problematiek zeer representatief voor het Europa van vandaag.

Brussel Brussel, als hoofdstad van Vlaanderen, België en Europa, werd vanuit diverse invalshoeken onder de loep genomen. In het Atelier Vlaams Bouwmeester in de Ravensteingalerij werd het Architectuurboek Vlaanderen #10 gepresenteerd en bogen architecten en stedenbouwkundigen zich in een debat over de toekomst en de grote ruimtelijke uitdagingen van de hoofdstad. Tijdens een debat over Brussel, in de reeks It’s the economy, stupid!, stelde Gilles Van Hamme (ULB) dat ondanks sterke economische groei de sociale situatie in Brussel verslechtert. De stad blijft kampen met onveranderd hoge werkloosheidscijfers en almaar toenemende sociale ongelijkheid. Samen met de Brusselse sociaal-artistieke organisatie Globe Aroma en Demos organiseerde deBuren een aantal sofagesprekken over kunst en migratie en sociaal-artistiek werk. Architectuurboek Vlaanderen #10

Op de vraag waarom Brussel het zoveel slechter doet dan bijvoorbeeld Gent of Antwerpen antwoordde Gilles Vanhamme (ULB): 'Ondanks een gunstige economische conjunctuur in die periode, blijft de sociale situatie verslechteren met werkloosheidscijfers die steeds hoger liggen en met sociale ongelijkheden die almaar toenemen. Hoewel zulks ook het geval is in de andere Belgische grote steden, is die situatie meer uitgesproken in Brussel. Dat wordt verklaard door een veelvoud van dynamische factoren, waaronder de almaar hogere opleidingseisen die aan de arbeidskrachten worden gesteld en die laagopgeleiden uitsluiten van de arbeidsmarkt. Die evolutie wordt nog versterkt door de ruimtelijke concentratie van kansarme bevolkingsgroepen, die zeer groot is in Brussel.'

De complexiteit van het bestuursapparaat in de Brussel heeft haar invloed op de ruimtelijke planning en dus op het fysieke voorkomen en de architectuur. Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen en architectuurcriticus Pieter T’Jonck in gesprek.

de stad

P68

deBuren

Rondleidingen in Brussel Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bezit een uitgebreide kunstcollectie met ruim 11.000 werken. Voor het algemene publiek blijven die doorgaans buiten beeld, maar op 25 april organiseerde deBuren in samenwerking met de Nederlandse ambassade in Brussel een rondleiding in het nieuwe ambassadegebouw vlakbij het Schumanplein, het epicentrum van de Europese wijk. In de ambassade zijn niet zomaar kunstwerken opgehangen: per verdieping kreeg één Nederlandse kunstenaar de kans de gemeenschappelijke ruimten – gangen en vergaderzalen – naar eigen goeddunken in te richten. Er hangen werken van de kunstenaars, en kleurgebruik en Nederlands designmeubilair is speciaal hierbij uitgekozen. Een groep mensen kreeg de gelegenheid de verschillende verdiepingen te bezoeken onder begeleiding van enkele van de kunstenaars zelf. Over Brussel doen heel wat stadslegendes de ronde. We kregen ze allemaal te horen tijdens de rondleiding Wie lust nog een broodje aap? Die was gebaseerd op een proefschrift van Aurore Van de Winkel (UCL) die het fenomeen van stadslegendes en -sages onderzocht. Twee groepen, een Nederlandstalige en een Franstalige, vertrokken in de richting van de Grote Markt, naar de SintGorikshallen en via de Anspachlaan naar het metrostation Rogier.

Andere steden In samenwerking met het VAi organiseerde deBuren een avond over de nieuwe megasteden in China, de mensen die er wonen en de uitdagingen waar het land voor staat. De Nederlandse journalist Michiel Hulshof en architect Daan Roggeveen zijn allebei al jaren

De sprekers, journalist Michiel Hulshof en architect Daan Roggeveen gebruikten veel beeldmateriaal over hun ontdekkingstocht langs de nieuwe metropolen, de mensen die ze spraken en de verhalen die ze optekenden.

actief in China en richtten de denktank Go West Project op. De Vlaamse China-expert Jeanne Boden gaf een reactie op het boek van Hulshof en Roggeveen: China’s nieuwe megasteden. Hulshof en Roggeveen gaven een boeiende presentatie van hun onderzoek naar de nieuwe miljoenensteden, de bewoners en de stadsplanners. Tijdens het ArchiFacts Film Festival Antwerpen organiseerde deBuren een debat over ‘le medi’, een Mediterrane woonwijk in Rotterdam, met sprekers uit Nederland en Vlaanderen. Is zoiets ook mogelijk in een stad als Antwerpen? En natuurlijk was er het verblijf van de 15 jonge auteurs in Parijs, die zich onderdompelden in de mogelijkheden en de problemen van de Franse metropool anno nu. deBuren liet hen tijdens hun veertiendaags verblijf nadenken over stedelijkheid en de uitdagingen, verleidingen en gevaren van de Europese grootstad bij uitstek. Meer daarover in het hoofdstuk Literatuur.

Jongeren op literair-muzikale stadsexploratie in Parijs onder leiding van Bart Van Loo.

Onderzoekster Aurore Van de Winkel (UCL) en een ervaren stadsgids van Brukselbinnestebuiten namen ons mee op sleeptouw door de stad en verklaarde waar de Brusselse stadslegendes vandaan kwamen.

P69

jaarverslag 2012

filosofie Het zoekend Hert Op zondagvoormiddag doet deBuren aan filosofie. We doen dat in hechte samenwerking met filosofiehuis Het zoekend hert. The searching deer in Berchem (Antwerpen). Onder het moto: ‘Men moet de wereld niet begrijpen, men moet er alleen zijn plaats in weten te vinden’ nodigen we iedere maand op zondagvoormiddag filosofen, dichters en schrijvers uit Vlaanderen en Nederland uit voor een lezing. De sprekers kunnen – als ze dat willen – enkele dagen in het filosofisch gastenverblijf van Het zoekend hert verblijven. De productie van deze lezingen ligt integraal bij Het zoekend hert, die ook samenvattingen en reflecties van de ontmoetingen bundelen in een verzorgd berichtenblad. De fijne matinees spreken altijd veel geïnteresseerden aan.

Eros en de kwetsbare mens eros en de kwetsbare mens - Overzicht 2012

1 – Leopold Flam en de roeping van de eros 18.03 | Prof. Em. Hubert Dethier 2 – Louis Paul Boon en de eenzame kunstenaar 22.04 | Marja Pruis 3 – Søren Kierkegaard en de onmogelijke liefde 20.05 | Else Walravens 4 – Sigmund Freud en het primaire driftleven 24.06 | Tinneke Beeckman

Naar aanleiding van de honderdste geboortedagen van schrijver Louis-Paul Boon (1912-1979) en filosoof Leopold Flam (19121995) organiseerden we in 2012 een tiendelige lezingencyclus over gepassioneerd denken & geperverteerd verlangen: Eros en de kwetsbare mens. Vlaamse en Nederlandse sprekers focusten op de invloed van eros op essentiële existentiedenkers zoals Kierkegaard, Heidegger, Arendt, Sartre, de Beauvoir en hun impact op de werkzaamheden van generatiegenoten Boon en Flam, maar ook op het actuele denken. Eros en de kwetsbare mens werd in februari 2013 afgerond met een superieure synthese door drie jonge denkers, Selm Wenselaers, Dimitri Goossens en Suzanne Grotenhuis Zij focusten één na één op de innerlijke erotische spanningen in de mens.

5 – Martin Heidegger en de verborgen relaties 16.09 | Marc Wildschut 6 – Hannah Arendt en het gepassioneerde denken 21.10 | Peter Venmans 7 – Georges Bataille en de liefde tot de dood 18.11 | Marc De Kesel 8 – Jean-Paul Sartre en het andere lichaam 16.12 | Ger Groot 9 – Simone de Beauvoir en de tweede sekse 20.01. 2013 |Veronica Vasterling 10 – Connie Palmen en de wetten van de liefde 17.02. 2013 | Connie Palmen

Schrijfster Connie Palmen en professor-filosoof Hubert Dethier, de leerlinge en haar leermeester, verbonden door een innige vriendschapsliefde, ontmoetten elkaar na lange tijd opnieuw in Het zoekend hert voor een diepgaande evocatie over eros en kwetsbaarheid.

filosofie

P70

deBuren

Publieksfilosofie: boekvoorstelling Gebroeders Meester

Filosofische wandelingen in het Middelheimmuseum In september 2012 startten Het zoekend hert en deBuren een nieuwe reeks filosofische wandelingen in het vernieuwde beeldenpark Middelheimmuseum, een prachtige plek in de nabijheid van het filosofiehuis. Prof. dr. Maarten Doorman (Universiteit Amsterdam en Maastricht) begeleidde de eerste ‘walk-in-progress’. Hij nam ons mee doorheen het park, en stopte bij een aantal beelden die de leidraad vormden van zijn discours ‘Het lichaam in beeld’. De tweede rondleiding gaf Willem Elias (VUB), die tijdens deze gelegenheid zijn nieuwste boek Het moderne in de kunst voorstelde. Ook in 2013 zetten we de wandelingen verder.

Maarten Doorman

Bij het 20-jarige jubileum van Filosofie Magazine publiceerden uitgeverij VBKU en Veen Magazines een bijzonder gelegenheidsboek van Frank en Maarten Meester over 20 jaar publieksfilosofie in de Lage Landen: Meesters in het hier en nu. Het zoekend hert en deBuren presenteerden dit werk in primeur voor België, met een lezing van ernstige onernst en onernstige ernst door de beide auteurs. Eén van de basisvragen was: heeft deze publieksfilosofie voor verruiming gezorgd of eerder voor vervlakking? www.hetzoekendhert.be

P71

jaarverslag 2012

filM Door de jaren heen heeft film een steeds belangrijkere plek gekregen bij deBuren. Waar de nadruk in voorafgaande jaren vooral lag op het stimuleren van bijzondere producties, krijgt de presentatie en de analyse van film in 2012 een echte vaste plek in de programmering. Zo organiseerden wij twee nieuwe reeksen: Toneelhuis@demovies rond theater en film in samenwerking met Toneelhuis en Cinema Zuid in Antwerpen, en de journalistieke filmreeks SCOOP! in samenwerking met Fonds Pascal Decroos en Cinematek in Brussel. Samenwerking met filmhuizen en producenten, alsook het Vlaams-Nederlandse karakter vinden we zeer belangrijk. Zo zetten we met Cinema Zuid IDFA on Tour op rond de prijswinnende documentaires van het Internationale Documentaire Festival Amsterdam, en organiseerden we de avant-première Anton Corbijn: Inside Out van de Nederlandse documentairemaakster Klaartje Quirijns.

SCOOP! In samenwerking met het Fonds Pascal Decroos en Cinematek organiseerde deBuren dit najaar een vierdelige journalistieke filmreeks. Onder de titel SCOOP! presenteerde we elke voorlaatste vrijdag van de maand de filmklassiekers Citizen Kane (1941) en All the President’s Men (1976), de aangrijpende boekverfilming A Mighty Heart (2007) en de cultstatus uitgegroeide schokkende mock-documentaire C’est arrivé près de chez vous (1992). Elke film werd door een bekende Nederlandse of Belgische journalist ingeleid.

1. De Nederlandse Ronald Ockhuysen, filmjournalist en adjunct-hoofdredacteur van Het Parool, gaf in september de aftrap. Voorafgaand aan de vertoning van Citizen Kane vertelde hij niet alleen als gepassioneerd filmliefhebber over de importantie van deze film, maar ook over de manier waarop het journalistieke vak in de film verbeeld wordt en over zijn eigen ervaringen op redactie van kranten als Het Parool en de Volkskrant. De Belgische filmjournalist Jan Temmerman sprak naar aanleiding van de filmreeks de dag voor de vertoning met Ockhuysen over de film en schreef daar voor De Morgen een mooi artikel over waarin hij opmerkte

In Nederland zijn er momenteel meer prmedewerkers dan journalisten, dus het is allemaal wel wat gecompliceerder geworden en minder romantisch dan meestal in de films te zien is. Het komt nu heel erg neer op netwerken, mensen kennen en niet alleen meer de straat opgaan met een kladblokje. (Bron: Old school journalistiek, door Jan Temmerman, De Morgen, 21 september 2012)

Citizen Kane

Film

P72

Björn Soenens (VRT):

deBuren

C’est arrivé près de chez vous

Wat u gaat zien is geen ingewikkelde politieke film, het is wel ingewikkeld maar u hoeft de details niet allemaal te onthouden. Het is opnieuw een verhaal van dromen en bedrog. Je droomt van een president die eerlijk is, die de maatschappij vooruit helpt en uiteindelijk zit je met een schurk opgezadeld. (podcast te beluisteren via http://www.deburen.eu/nl/ programma/detail/scoop-all-the-presidents-men)

All the President’s Men

2. Voor de tweede avond in oktober was Amerikawatcher de uitgelezen man voor een inleiding bij de film All the President’s Men, de met vier Oscars bekroonde waargebeurde politieke thriller van Alan J. Pakula waarin twee onderzoeksjournalisten het Watergateschandaal ontrafelen. Soenens is chef buitenland van het VRT-nieuws en kon gelukkig nog wat tijd vrijmaken zo vlak voor de Amerikaanse verkiezingen. Met het boek waar de film op gebaseerd is in zijn hand, gaf Soenens een gedetailleerd verslag over het Watergateschandaal en legde daarmee ook de nodige achtergrondinformatie op tafel die bij het bekijken van de film handig van pas kwam.

A Mighty Heart

3. Joanie de Rijke, een Nederlandse freelancerjournaliste voor onder andere P-Magazine en Revu, gaf een introductie bij de derde film A Mighty Heart. De film vertelt het verhaal van de waargebeurde ontvoering en moord op de Amerikaanse Wall Street Journal oorlogsverslaggever Daniel Pearl. In november 2008 werd De Rijke zelf zes dagen ontvoerd door de Afghaanse talibanrebellen en over haar ervaringen schreef ze het boek In handen van de taliban (2009). De Rijke omschreef in haar inleiding het verhaal van Pearl en zij wist het publiek te raken toen ze vertelde over haar eigen ervaringen als oorlogsjournalist, de risico’s en de bange momenten tijdens haar ontvoering.

P73

Peter Boeckx

jaarverslag 2012

Toneelhuis@themovies In het najaar van 2012 hebben Toneelhuis, Cinema Zuid en deBuren de handen in elkaar geslagen voor een nieuwe reeks van boeiende gesprekken met topacteurs en makers van Toneelhuis over de spannende relatie tussen toneel en film, de eigen wetten van het vak, de vertaalslag van het live performen naar het grote doek. Aansluitend op elk gesprek konden de bezoekers naar een film kijken die de acteur of maker gekozen had omdat hij een grote indruk op hun gemaakt had. Op 11 oktober 2012 was Geert Van Rampelberg te gast in Cinema Zuid. Zijn keuzefilm was After the Wedding van Susanne Bier. Op 19 november was het de beurt aan Bart Meuleman. Zijn keuzefilm was Touch of Evil van Orson Welles. Op 4 december tenslotte was Abke Haring onze gast. Haar keuzefilm was Hard Candy van David Slade.

4. Met de vertoning van C’est arrivé près de chez vous sloten we de filmreeks af. De Belgische documentairemaker Peter Boeckx gaf een kleurrijke inleiding bij deze nepdocumentaire van Rémy Belvaux, André Bonzel en Benoît Poelvoorde, waarin de sensatiezucht van de media buitenproportioneel wordt uitvergroot. Zo vertelde Boeckx over een ontmoeting met Poelvoorde, in de tijd dat hij voor het legendarische RTBFmagazine Strip-tease werkte. Benoît Poelvoorde kwam langs om een idee te pitchen, een idee dat vanwege de absurditeit geweigerd werd. Uiteindelijk werkte Poelvoorde dat absurde idee uit tot de uiteindelijke zeer succesvolle film C’est arrivé près de chez vous.

De gesprekken werden afwisselend gemodereerd door Erwin Jans (dramaturg Toneelhuis), Jonas Van Thielen (theateracteur en filmkenner) en Ben van Alboom (filmjournalist). De reeks wordt verder gezet in het voorjaar van 2013. Dan zijn Guy Cassiers, Mokhallad Rasem en Kevin Janssens te gast.

BART MEULEMAN

ABKE HARING

GEERT VAN RAMPELBERG

GUY CASSIERS

- RASEM

KEVIN JANSSENS

Film

P74

deBuren

Opmerkelijke copresentaties en coproducties Met Cinema Zuid heeft deBuren een interessante partner gevonden om op opportuniteiten en belangwekkende gebeurtenissen uit de filmactualiteit in te spelen. Anton Corbijn: Inside Out Exclusieve voorstelling Anton Corbijn is één van de invloedrijkste visuele kunstenaars in de popcultuur van de laatste dertig jaar. Documentairemaakster Klaartje Quirijns volgde Anton Corbijn vier jaar lang, tijdens fotosessies met U2 en bij de opnames van The American. Ze ging ook terug naar de wortels van Corbijn, als zoon van een calvinistische dominee in de Hoekse Waard. Anton Corbijn en Klaartje Quirijns stelden hun documentaire persoonlijk voor op 12 mei in Cinema Zuid (Antwerpen). Deze exclusieve vertoning was een samenwerking tussen Cinema Zuid, deBuren, A&Gallery, Savage Films, LEV Pictures, A-Film en het Consulaat-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden.

IDFA on tour Jaarlijks vindt in Amsterdam het belangrijkste documentaire festival ter wereld plaats, het International Documentary Festival Amsterdam (IDFA). Cinema Zuid en deBuren vonden het een sterk idee om voor de eerste editie een ‘best of ’ te maken van dit prestigieuze festival. VRT anchor William Van Laeken (Panorama) modereerde gesprekken met o.a. documentairemaker Manu Riche, Gie Goris, (Mo*Magazine) en de Nederlandse documentairemaker Anne-Marieke Graafmans (Als ik jou niet had.) deBuren steunt al enkele jaren het werk van Manon de Boer, in samenwerking met Auguste Orts vzw. De nieuwste creatie van de Boer, de film One, two, many mocht de Nederlandse kunstenares in de zomer op dOCUMENTA in Kassel tonen (27.000 bezoekers). De film kende zijn festival première tijdens het Festival International du Documentaire in Marseille van 4 tot 9 juli.

Roger Raveel

deBuren hielp ook de film De schilder, de dood & de muze van de Nederlandse filmmakers John Albert Jansen en Lynda Lyklema (Oogland en Picoux Productions) realiseren, waarin de zopas overleden Belgische schilder Roger Raveel geportretteerd wordt in de nadagen van zijn leven. De documentaire werd op 10 februari 2013 op Canvast getoond. © Cinema Zuid

Tenslotte kijken wij nu al uit naar de documentaire over de grootstad Brussel Au Boulot. Het is tijd om te dromen... die Maria Tarantino met steun van deBuren aan het produceren is.

P75

jaarverslag 2012

Jonge mensen, jonge makers deBuren is voortdurend bezig om nieuw Vlaams en Nederlands talent te ontdekken en een internationaal podium te geven. Hoe we dat doen op literair vlak kon u al lezen in hoofdstuk vijf. Binnen de podiumkunsten stimuleren we jonge makers via de samenwerking met promotoren van jong talent.

Podiumkunsten d e t h e a t e r m a k e r, Opkraskuit, Bâtard en Baroque Bodies detheatermaker Op theatergebied zijn er altijd logische verbindingen tussen Nederland en Vlaanderen. Niet alleen omdat studenten graag over de grens hun studies doen maar ook omdat theaterfestivals en theatermakers het hele taalgebied overzien. Een extra stimulans is de brug die d e t h e a t e r m a k e r met deBuren heeft gebouwd naar De Brakke Grond en Work Space Brussels. De komende jaren zullen jonge makers van die kansen kunnen profiteren. d e t h e a t e r m a k e r is een werkplaats voor jong theaterlatent die jonge mensen voorbereidt op een zelfstandige positie als theatermaker. Ze wordt geleid door de Nederlandse Elsemieke Scholte en opereert vanuit Antwerpen in Vlaanderen en Nederland. Het is een creatieve broedplaats waar experiment mogelijk en zelfs noodzakelijk is. De laatste jaren zien we een professionaleringsslag in de sector en samen met d e t h e a t e r m a k e r zetten we ons in om, parallel aan de makers, productieondersteunend te werken. We gaan liever de diepte in dan de breedte: we bereiden liever enkele groepen en

André Klukhuhn tijdens Opkras Kuit: een amusant en informatief geheel van theater, wetenschap en interview. Een creatieve Vlaamse avond over de wondere wereld van het geheugen in de Brakke Grond.

individuen drie jaar lang stevig voor dan dat we meer makers toelaten die we te weinig aandacht kunnen geven. Dit heeft al geleid tot talrijke presentaties in Vlaanderen en Nederland. In 2012 vierden we de vijfde verjaardag van d e t h e a t e r m a k e r. Troubleyn, het huis van Jan Fabre, deed dienst als tijdelijke werkplaats, ontmoetingsplaats, toonzaal en veilingruimte. Opkras Kuit Uit d e t h e a t e r m a k e r ontstond Opkras Kuit, een bijzonder initiatief van Rebekka de Wit, Freek Vielen en Maud Vanhauwaert. Deze drie jonge performers uit Nederland en Vlaanderen openden in december 2012 het AAA Festival NL/B deBuren in De Brakke Grond met een veelzijdig weekendprogramma waarin wetenschap en fantasie hand in hand gingen. Ze namen het geheugen als uitgangspunt voor een creatieve Vlaamse avond met interviews, theater, literaire performances en wetenschappelijke minicolleges van de Nederlandse scheikundige en filosoof André Klukhuhn en neurochirurg Dirk De Ridder (UZ Antwerpen).

En goed geluk! Veiling: ‘Onbetaalbaar’ van d e t h e a t e r m a k e r.

jonge makers

P76

deBuren

AAA Festival bracht van 8 tot en met 16 december een veelzijdig programma met veel Vlaamse gasten in Amsterdam onder de titel deBuren.

*AAA Festival Muziek en Kunst is een samenwerking tussen verschillende culturele instellingen in Amsterdam op initiatief van het Concertgebouworkest Amsterdam. Een AAA-serie is een interdisciplinair programma met concerten, lezingen, films, debat en beeldende kunst. Iedere editie van AAA heeft als uitgangspunt een thema dat van diverse kanten wordt belicht. Dit keer was dat Nederland-België, in samenwerking met Vlaams-Nederlands Huis de Buren en de Brakke Grond. Centrale vraag: hoe goed kennen wij onze zuiderburen eigenlijk? Bâtard Festival Ook het Bâtard Festival, al 10 jaar een presentatieplatform en ontmoetingsplek voor straffe beginnende podiumkunstenaars uit België en Nederland, kan al enkele jaren op de steun van deBuren rekenen. Bâtard lanceerde in het voorjaar een inschrijvingsoproep die zich richtte tot beginnende kunstenaars uit alle mogelijke disciplines. Bâtard legde de focus op engagement, zelforganisatie, duurzaamheid en het ontwikkelen van werk in een lokale context, en selecteerde uit de 115 inzendingen een tiental makers. Van 25 tot 27 oktober 2012 werd het werk gepresenteerd in en rond de Beursschouwburg in Brussel.

(Exhibiting) Baroque Bodies: Opening expo en presentaties Rits Winter School Op het vlak van onderwijs legde deBuren ook de brug tussen Vlaanderen en Nederland. Stef Lernous (Abattoir Fermé) begeleidde tijdens het (Exhibiting) Baroque Bodies Festival 2012 in De Brakke Grond een theaterworkshop met studenten van RITS (Brussel), HKU (Utrecht), Toneelschool Arnhem, Mimeschool Amsterdam en Theater Academie Maastricht. In kc nOna in Mechelen kreeg dit project in het najaar nog een vervolg en toonden deze jonge theaterhonden het resultaat in twee avondvoorstellingen.

Videoverslag: http://vimeo.com/54607528

Baroque Bodies

P77

jaarverslag 2012

Lezingen in het HETPALEIS naar aanleiding van de theaterstukken HETPALEIS is een theaterhuis voor kinderen, jongeren en kunstenaars in het hart van Antwerpen, en de lezingen van deBuren rond het thema van de theaterstukken zijn er een vaste waarde geworden. Ze grijpen plaats in het theaterdecor en tussen de rekwisieten, wat altijd voor een bijzondere sfeer zorgt. Een divers en steeds groeiend publiek maakte het afgelopen jaar kennis met de inzichten van Paul Verhaeghe, Harrie Lemmens, Dries Herpoelaert, Wouter Hillaert en Heleen Mercelis, en trad vaak heftig met deze sprekers in discussie.

28.02 – Vertaler Harrie Lemmens over het leven en werk van schrijver José Saramago Naar aanleiding van het stuk De tocht van de olifant van Stefan Perceval en diens fascinatie voor Saramago’s kritische blik op macht(hebbers), nodigden we Harrie Lemmens uit, de Nederlandse vertaler van verschillende boeken van Saramago. Hij gaf tijdens deze lezing een fascinerende inkijk in het leven van de Nobelprijswinnaar met een opmerkelijk politiek engagement. 23.04 – Directeur Dries Herpoelaert over de toekomst van de Zoo van Antwerpen Naar aanleiding van het stuk ZOO doen ze de dingen schetste de directeur van de Antwerpse Zoo enthousiast en glashelder hoe het bedrijf er in 2020 zal uitzien en voor welke uitdagingen het bedrijf staat. ‘Verwondering, exotisme en klantgerichtheid’ zijn de sleutelwoorden van zijn toekomstplannen. 08.10 – Theaterrecensent Wouter Hillaert over de staat van het repertoiretheater

‘Mijn pleidooi is om voorbij onze angst te luisteren, te kijken, desnoods te ruiken, te voelen wat de eigenheid is van jongeren in hun omgeving. En dat zal moeten gebeuren met respect, met liefde en met autoriteit, want dat zijn de noodzakelijke voorwaarden om een dragende verhouding te ontwikkelen’, betoogde Paul Verhaeghe

24.01 – Psychoanalyticus Paul Verhaeghe over normen en waarden in een neoliberale meritocratie Volgens Verhaeghe heeft de neoliberale economie en meritocratie heel wat normen en waarden van tafel geveegd en creëert een universeel egoïsme. Je moet er geraken, je moet beter zijn dan de ander die sowieso een concurrent is. Ze produceert ADHD individuen die van de ene klas, job of partner naar de andere hoppen, met als gevolg een steeds groter wordende groep die zich mislukt voelt en ‘gestoord’ genoemd wordt.

‘Waarom spelen ze in het theater van tegenwoordig nog zo weinig repertoire, meneer?’ ‘De grote klassiekers, waar zijn ze?’ Het zijn vragen die freelance recensent Wouter Hillaert vaak naar het hoofd geslingerd krijgt. Het antwoord is dat de grote klassiekers alomtegenwoordig zijn vandaag, maar Hillaert zelf niet altijd opgetogen is over de manier waarop ze op de scène worden gebracht. Tijdens zijn lezing naar aanleiding van een nieuwe opvoering van De Meeuw van Tsjechov gaf hij een verklaring voor de opvallende populariteit van Russische klassiekers, en klaarde hij een aantal misverstanden in het sluimerende repertoiredebat uit. Lees zijn integrale lezing na in dit jaarverslag. 10.12 – Onderzoekster Heleen Mercelis (UA) over jongerentaal in de stad Maatschappelijke ontwikkelingen beïnvloeden voortdurend de taal van jongeren. De laatste jaren leven jongeren in de stad steeds meer in een multi-etnische omgeving. Uit de lezing van Heleen Mercelis naar aanleiding van de voorstelling Wiejoow bleek dat zich dit niet enkel weerspiegelt in het taalgebruik van de jongeren zelf op het vlak van woordgebruik, grammatica of intonatie, maar ook sterk samenhangt met de verschillende identiteiten die ze aannemen in de schoolbanken, in het jeugdhuis of bij hun ouders.

Heleen Mercelis in een interview met De Morgen: 'Ouders denken vaak, onterecht, dat hun kind geen AN zal kunnen, omdat het af en toe een jongerentaal spreekt.'

P78

deBuren

tentoonstellingen deBuren beschikt over de expertise noch over de middelen om een sterk gestoffeerd eigen tentoonstellingsprofiel te ontwikkelen. Daarom hebben onze tentoonstellingen steeds een link met andere activiteiten. deBuren wil zich richten op drie domeinen. Binnen de beeldcultuur gaat het hier voornamelijk op fotografie en videokunst, binnen de beeldende kunsten op grafische kunsten en design. Design als onderzoeksgebied naar nieuwe materialen en vormen met een sterke economische spin-off (creatieve industrieën). Ook deze activiteiten worden steeds met partners genomen die terzake een bredere en betere expertise hebben dan deBuren.

Winter in Tembisa, Gauteng, 1991. De fotograaf brengt vaak met grote reclameborden de ‘skyline’ van townships in beeld. © Santu Mofokeng

Nieuwe tentoonstellingen in 2012 Santu Mofokeng: ‘Chasing Shadows’ 03.05.2012 – 29.07.2012 Extra City Kunsthal, Antwerpen | Tulpstraat 79, 2060 Antwerpen

In 2012 pakten Extra City en deBuren uit met de VlaamsNederlandse première van de retrospectieve Chasing Shadows Thirty Years of Photographic Essays van de wereldvermaarde ZuidAfrikaanse fotograaf Santu Mofokeng. In zijn foto-essays reflecteert Santu Mofokeng op een wereld zoals hij deze sinds dertig jaar observeert. Een blik die wordt gevoed vanuit de Zuid-Afrikaanse context die hem vormde, maar hier niet ophoudt. Mofokeng legt steeds de verbinding tussen de grote thema’s die de wereld beheersen en de alledaagse realiteit die deze thema’s weerspiegelt. Zijn oeuvre is een kritische hommage aan de menselijke overlevingskracht, aan de verwoestingen die we aanrichten, aan de ficties die we creëerden en die ons leven bepalen.

P79

jaarverslag 2012

Chasing Shadows was een co-productie tussen Extra City Kunsthal, Antwerpen, Jeu de Paume, Paris, Kunsthalle Bern en Bergen Kunsthall in samenwerking met het Vlaams-Nederlands Huis deBuren. Met dank aan het Institute Français, Paris en Autograph ABP, Londen. Op 29 mei organiseren deBuren en Extra City Kunsthal een unieke rondleiding door de tentoonstelling. Al wandelend tussen de foto’s spraken kunsthistorica Patricia Hayes (University of Western Cape (UWC) in Cape Town, South Africa) en Santu Mofokeng over zijn werk. Bij de retrospectieve verscheen een mooie catalogus met een fijn werkoverzicht, esseys en een interview, uitgegeven bij Prestel: Chasing Shadows - Thirty Years of Photographic Essays

Pers en recensies

De tentoonstelling lokte een 1000-tal bezoekers en de recensies in Knack en De Standaard waren lovend. Zowel NRC als De Morgen kenden de expo vier sterren toe. Na een bezoek aan een fototentoonstelling, een dag gelukkig zijn is niet altijd gegeven. Het is gebeurt bij het zien, proeven van en nadenken over de expositie van de Zuid-Afrikaner Santu Mofokeng (Johannesburg, 1956). Ludo Bekkers in Knack Zowel heroïsch als intiem, claustrofobisch als epifanisch, zelfbewust en voorzichtig ontwikkelt Santu Mofokeng een absoluut hoogtepunt van de essayfotografie. DeWereldMorgen.be Aangrijpende foto’s uit taai Zuid-Afrika, Jan Van der Perre, Gazet van Antwerpen Santu Mofokeng wil niet het zichtbare fotograferen, maar het onzichtbare zichtbaar maken, Eric Rinckhout in De Morgen

Material Sense: ‘Rematerialize the Future!’ 05.05.2012 - 01.06.2012 EESC | Belliardstraat 99, 1040 Brussel

In samenwerking met Material Sense (NL) presenteerden de European Economic and Social Committee (EESC) en deBuren de internationale reizende tentoonstelling Rematerialize, gericht op het tonen van nieuwe duurzame materialen voor fashion en interieur. Deze nieuwe modetentoonstelling van Material Sense spitste zich toe op kwaliteitsmaterialen die gemaakt zijn van vertrouwde, herkenbare ingrediënten die op een nieuwe manier worden gebruikt. Deze materialen hebben niets gemeen met de uitgebluste, gerecyclede producten van het verleden. Integendeel, ze zijn ‘gerematerialiseerd’ tot een beter product. Volgens Material Sense is dit een belangrijke trend in de manier waarop materialen momenteel worden ontwikkeld. Een groot aantal voorbeelden van ‘rematerialisatie’ werden getoond aan nieuwsgierige bezoekers en zelfs aanraken en experimenteren was toegestaan! Elk materiaal werd ondersteund door een visuele en tekstuele uitleg over de achtergrond en hun bruikbaarheid. De verrassende, innovatieve materialen waren ingedeeld in vier categorieën. Zelfhelende materialen vielen onder het hoofdstuk Recover. Refine toonde lichtere en sterkere materialen. Remind bracht materialen samen die emotionele waarde toevoegen met gebruik van licht, projectie of andere technologie. Opnieuw bruikbaar gemaakte ingrediënten en opgewaardeerde materialen werden samen met natuurlijke alternatieven tentoongesteld in de Revalue-categorie.

tentoonstellingen

P80

deBuren

Charif Benhelima: ‘Polaroids 1998 – 2012’ 03.10.2012 – 18.11.2012 Bozar (Paleis voor de Schone Kunsten), Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel

'We kijken altijd naar de verschillen tussen volkeren, terwijl we zouden moeten zoeken naar wat we gemeenschappelijk hebben.' – Charif Benhelima in een interview met Eric Rinckhout in De Morgen (8 oktober)

In de blanc et noir-ruimten die Victor Horta had voorzien voor fotografie, presenteerden BOZAR en deBuren in het najaar van 2012 een monografische tentoonstelling van Charif Benhelima. Het ging hier om een unieke collectie die voor de eerste keer in België getoond werd en verschillende series besloeg. De 260 Polaroids boden een vrijwel volledig overzicht van het Polaroidwerk van Benhelima, waaronder ook de polaroids uit de collectie van deBuren. Enkele werken waren uitvergroot om de bezoeker een beter inzicht te geven in het artistieke werkproces van de kunstenaar.

Summer of Photography: citybooks Een reis door Europa 24.05.2012 - 11.07.2012 De Markten, Brussel, België

Charif Benhelima, Charif Benhelima ‘Memorial I’ 2009 Ilfochrome-Diasec

deBuren organiseerde in samenwerking met De Markten een eerste grote overzichtstentoonstelling met de foto’s van 10 citybookssteden in het kader van het Brusselse festival Brusselse Summer of Photography 2012. Met werk van Christian Binder over Boekarest, David Bocking over Sheffield, Sander Buyck over Charleroi, Filip Berte over Tbilisi, Lisa Van Damme over Utrecht, Martijn van de Griendt over Oostende, Kakha Kakhiani over Tbilisi, Maciej Rukasz over Lublin, Frosina Stojkovska over Skopje en Lea Titz over Graz en Chartres. Via de stadsportretten van deze internationale fotografen werd de reikwijdte en diversiteit van het project prachtig geïllustreerd. Ook werden City One Minute films uit deze steden getoond in de tentoonstelling. Tijdens de expo kon men een rondleiding van Broodje Brussel volgen. Een citybookstentoonstelling zou niet compleet zijn zonder literatuur. Daarom organiseerde deBuren ook een literaire avond in De Markten, met Mauro Pawlowski en Johan De Boose. De avond met Arnon Grunberg werd geannuleerd, maar kon uiteindelijk toch doorgaan op 13 december.

P81

jaarverslag 2012

Teun Voeten, ‘Narco Estado. Drug violence in Mexico’ 02.10.12 - 21.10.12 Villanella / DE Studio, Maarschalk Gérardstraat 4, 2000 Antwerpen

Teun Voeten is een Nederlandse antropoloog en oorlogsfotograaf die zich de afgelopen drie jaar concentreerde op het drugsgeweld in Mexico. Hij bracht niet alleen het bloedige geweld, maar ook de ontwrichting van de samenleving en het ingrijpen van de autoriteiten pregnant in beeld. Op 2 oktober werd zijn boek Narco Estado. Drug Violence in Mexico gepresenteerd in Villanella/DE Studio, gevolgd door een pittig debat over drugsgebruik en -beleid. Nadien werd de gelijknamige tentoonstelling geopend. De persaandacht naar aanleiding van deze tentoonstelling was fel. Er verschenen artikels in de Volkskrant, MO* Magazine, DM Magazine en De Standaard. Teun Voeten reisde van de ene radio- en televisiestudio naar de andere. Hij was te gast in Reyers Laat op Canvas, Joos op Radio 1, en in Babel op Klara. In 2013 is de tentoonstelling te zien in het Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten in Parijs.

DMA57_030_V1_20120929_teun.qxp:Opmaak 1

27-09-2012

14:23

Pagina 30

Teun Voeten was te gast in Reyers Laat Fotograaf Teun Voeten maakt boek over Mexicaans drugsgeweld

31

De poort naar de

DOOD

DM Magazine publiceerde zes pagina’s met foto’s over de tenstoonstelling.

Ciudad Juárez klinkt vriendelijker, maar Teun Voeten weet beter: ‘Deze stad is gevaarlijker dan Mogadishu en Bagdad samen.’ Vier jaar werkte de fotograaf in het door drugsoorlogen bezwaarde Mexico. Alleen al Ciudad Juárez is goed voor tien moorden per dag. ‘Een leven is er niks meer waard.’ foto’s Teun Voeten tekst Rik Van Puymbroeck

tentoonstellingen

P82

deBuren

The residence © Kristien Daem

VIDEO Marianne Hommersom, ‘Scenes of Wonder - Paris’

Vermeir & Heiremans, The Residence (a wager for the afterlife + reading room)

15.09.12- 21.10.12 Villanella / DE Studio, Maarschalk Gérardstraat 4, 2000 Antwerpen

29.01 – 01.04 in Argos, Brussel 03.02 – 01.04.2012, in Extra City Antwerpen

10.12.12 - 18.01.13 Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten 9A Boulevard Jourdan, 75014, Parijs

In antwoord op de videopresentatie The Residence (a wager for the afterlife) in Argos (centre for art & media in Brussel) organiseerden Extra City en deBuren in Antwerpen een discursief platform met performances, screenings, lezingen en boekpresentaties met international sprekers. Tijdens zeven avonden werd het onderzoek dat voorafging aan de video toegankelijk gemaakt voor het publiek. Vermeir & Heiremans creëerden daartoe The Residence (reading room), een installatie in de vorm van een ‘leeszaal’.

Fotografe Marianne Hommersom ging tijdens de residentie voor jonge schrijvers in Parijs in juli 2012 op pad met haar camera en legde de grootstad op geheel eigen wijze vast. De reeks van 25 foto’s werd tentoongesteld in Villanella/DEStudio naar aanleiding van de presentatieavond BOUM!Parijs op 15 september. De fotoserie ‘Scenes of Wonder - Paris’ reisde daarna door naar Parijs, om samen met de portretten die de fotografe van de andere deelnemers maakte tentoongesteld te worden door de Stichting Biermans-Lapôtre in het Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten.

In 2012 werd The Residence ook getoond op Manifesta (Genk), tijdens Rencontres Internationales, in Palais de Tokyo in Parijs en op de Shenzhen Sculpture Biënnale.

One minutes Samen met THE ONE MINUTE FOUNDATION in Amsterdam (Sandberg Instituut) wil deBuren ook de boeiende evoluties in videokunst blijven volgen. We toonden city one minutes in het kader van de citybookstentoonstelling in De Markten en sport one minutes tijdens festival I fail good in de Beursschouwburg.

Marianne Hommersom, ‘Scenes of Wonder - Paris’ in het Huis van de Belgische en Luxemburgse studenten in Parijs

P83

jaarverslag 2012

Reizende tentoonstellingen Pieter-Jan De Pue: ‘Iran op de Grens’

Brech Goris

In 2009 trokken journaliste Ann De Craemer en fotograaf PieterJan De Pue in opdracht van deBuren naar Iran om een reportage te maken. De tentoonstelling ‘Iran op de Grens’ toont het dagelijkse leven in Iran en biedt een spontaan portret van gewone mensen die vechten voor hun vrijheid onder het conservatieve regime, maar die niettemin ook léven, genieten en liefhebben. De tentoonstelling was in de maanden april en mei te bewonderen in het Sociaal Huis Welwel te Roeselare.

(Afghan

Brecht Goris maa reportage vanuit die onze toekoms Met oog voor de zitten tussen reli volkeren gevange op de landkaart. is een reportage overvloeit van ge betekenis en ges brengt in zijn bee alledaagse poëzie Een groter contr dadige clichébee standaard weste zch moeilijk voor Goris is een jong bonden is met he Reporters en reg in MO*. Zijn inter de combinatie va artistiek werk.

Brecht Goris: ‘BorderLives’ De jonge fotograaf Brecht Goris trok in 2011 met zijn vader Gie Goris (journalist, MO*) door de grensgebieden van Afghanistan, Pakistan en Kashmir. Hij kwam thuis met een intrigerende artistieke reportage vanuit de conflictgebieden ons welbekend uit de nieuwsberichten. Brecht Goris heeft oog voor de mensen en volkeren in deze gebieden die, gevangen tussen religie en politiek, bekneld lijken te zitten tussen de stippellijnen op de landkaart. De tentoonstelling werd in 2011 in de Beursschouwburg getoond en was in de maanden september en november van 2012 te zien in de gemeente Zonnebeke.

Le jeune photogr s’est aventuré pe dans une des rég stables et compli A travers les fron politiques, religie il retrouve une qu le quotidien de ce tourmentés. Le r portage émouvan et approche artis es coutumiers de

beu © Brecht Goris

P84

deBuren

Colloquia en seminaries Cultuurmanagement en cultuurbeleid deBuren wil de reflectie over en de kwaliteit van het management en het beleid in de sector van kunst en cultuur ondersteunen en stimuleren. In samenwerking met diverse partners organiseerden of copresenteerden we enkele inspirerende studiedagen met academici en praktijkmensen voor een publiek van studenten en docenten, ambtenaren, bestuurders van steden en gemeenten, kunstenaars en andere geïnteresseerden. Met en in de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, Lectoraat Kunst en Economie, zetten we de debatnamiddag Cultuur, (niet) de kers op de taart op, over cultuurbeleid in Vlaanderen en Nederland naar aanleiding van de nieuwe publicaties van Bart Caron (Vlaams Parlement, Groen!) en Quirine Van der Hoeven (directie Kunsten, Nederlands ministerie voor OCW). Daarnaast was er het jaarlijkse colloquium van het Bilsen Fonds voor Cultuurmanagement (UA): Goed bestuur voor Cultuur dat ging over corporate governance in de cultuursector. Daarbij ging de aandacht in het bijzonder naar de verantwoordelijkheid en de betrokkenheid van leden van de Raden van Bestuur. Het colloquium werd afgesloten met de uitreiking van de prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Cultuurmanagement door minister van Cultuur Joke Schauvliege. Ook de zomer gaf tijd om na te denken. VTi, deBuren en Het Theaterfestival organiseerden op 30 augustus een conferentie over de diversiteit en duurzaamheid van samenwerkingen met partners binnen en buiten de (podium)kunstensector in Vlaanderen en Nederland. Met toespraken en workshops over toekomstpistes voor het Kunstendecreet, strategieën voor een nieuwe relatie tussen de cultuursector en de politiek, netwerksamenwerking en alternatieve economische modellen. In november tenslotte werkte deBuren ook mee aan het colloquium Duurzame Creatieve Steden van de departementen Management en Transport & Ruimtelijke Economie van de Universiteit Antwerpen in samenwerking met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Naast de colloquia en seminaries organiseerde deBuren rond cultuurbeleid ook een publieksavond Crowdfunding. Modewoord of zwaktebod met getuigenissen en uitleg van jonge makers uit Nederland die de vragen en bemerkingen beantwoordden van kunstenaars uit de zaal. En symbolisch in het MAS organiseerden we een avond over het publiek-private museum. De Antwerpse schepen van Cultuur en de directeur van Hermitage Amsterdam wogen af of de samenwerking een liefdesbaby of een verstandshuwelijk is? Rapporten en verslagen zijn terug te vinden op de site van deBuren en van de organiserende partners.

Crowdfunding. Modewoord of zwaktebod.

Computers, Privacy & Data Protection 2012: Coming of Age Elk jaar op 28 januari is het wereldprivacydag en organiseren overheids- en andere instellingen en het sociale middenveld activiteiten om de aandacht te vestigen op de waarde van privacy en de bescherming van persoonsgegevens in onze samenleving. Omdat privacy een belangrijk thema is, ondersteunt deBuren al enkele jaren de internationale conferentie Computers, Privacy and Data Protection (CPDP2012) die prof.dr. Paul De Hert van de Rechtsfaculteit aan de VUB organiseert. Tijdens de driedaagse conferentie debatteren academici, beleidsmakers, juristen, ngo’s en professionals over actuele thema’s in informatietechnologie, privacy en gegevensbescherming. Het congres wordt steeds aangevuld met een Pecha Kucha, een Privacyparty, publieke workshops en debatten. Zo was er een debatavond over ‘slimme’ elektriciteits- en gasmeters, gevolgd door de uitreiking van de prijs voor goede en slechte privacyideeën en maatregelen, de uitreiking van de Big Brother Award (een prijs uitgereikt door de Liga voor Mensenrechten/La Ligue des Droits de l’Homme). Tijdens de debatavond Nieuwe technologieën: vloek of zegen voor nieuwe democratieën? discussieerden activisten uit Noord en Zuid, vertegenwoordigers van de industrie en een Europees Parlementslid met elkaar of technologiebedrijven meer kwaad dan goed doen voor mensenrechtenactivisten en revolutionairen. Een videomontage blijft beschikbaar op www.deburen.eu

P85

Opiniestukken en columns Bij deBuren kruisen boeiende gasten de degens om een inspirerende bijdrage te leveren aan het publieke debat, hetzij op cultureel, wetenschappelijk of politiek vlak. Naast het opzetten van lezingen, debatten en tentoonstellingen stimuleren we op de website ook het virtuele debat via columns van diverse auteurs. Soms vragen we interessante persoonlijkheden om naar aanleiding een belangwekkende gebeurtenis een column te schrijven. Daarnaast geven we ook graag een platform aan talentvolle jonge schrijvers. En natuurlijk komen heel wat goeie stukken voort uit de avondprogramma’s van deBuren. Sommigen werden gepubliceerd in kranten en tijdschriften of overgenomen op andere digitale platformen zoals hard//hoofd. Achteraan in het jaarverslag zijn columns te lezen van Nederlands journalist en schrijver Karel van den Berg, theaterrecensent Wouter Hillaert en journalist Paul Scheffer.

jaarverslag 2012

P86

deBuren

P87

jaarverslag 2012

DE CIJFERS E e n b r ee d e n kw a l it e i ts vo l a a nb o d e n ste v ige s a m enwe rk ing s ve r b a nden H e t a a nt a l be z oe ke rs b lijft s tij ge n Vir tu el e b e z oe kers en d o w nlo a d s de L u is te rboe ke n v a n deB ure n

DE CIJFERS

P88

deBuren

Een breed en kwaliteitsvol aanbod en stevige samenwerkingsverbanden In 2012 bood deBuren en zijn partners in totaal 170 activiteiten aan. Dat zijn 37 evenementen meer dan in 2011. Gemiddeld zijn dat 17 activiteiten per maand ofwel 4,2 per week, één activiteit per week méér dus dan vorig jaar. (De twee zomermaanden waarin amper geprogrammeerd wordt, zijn buiten beschouwing gelaten). deBuren zet sterk in op taal en literatuur. 42 van de 170 activiteiten hadden met auteurs en boeken te maken. Daarenboven waren er nog enkele debatten over taal in de EU, en zetten we 10 citybooksactiviteiten (vertaalprojecten, presentaties, interviews) op in België en Nederland. Met meer dan 50 literaire activiteiten kunnen we stellen dat het aantal verdubbeld is ten opzichte van vorig jaar. deBuren wil dat er beter naar Europa geluisterd wordt en ervoor zorgen dat Vlaanderen en Nederland beter door Europa gehoord worden. Met 12 lezingen en debatten besteedden we aandacht aan Europa. Bij uitbreiding waren er 11 activiteiten die onze Europese blik op de wereld verruimen. De citybooks-activiteiten (door de Europese Commissie gesubsidieerd) worden hier niet ingerekend want die zijn bij ‘Literatuur’ opgenomen. Verder waren er 27 activiteiten waar de politieke, economische, sociale en religieuze tendensen in de samenleving aan bod kwamen. 12 evenementen rond filosofie, 8 rond cultuurbeleid, 6 rond wetenschap, en 5 die betrekking hadden op media. deBuren & partners boden 11 tentoonstellingen aan.

Meertaligheid

Samenwerking loont

Met de activiteiten onder de signatuur Thinking Europe voedt deBuren het debat rond Europese culturele en maatschappelijke onderwerpen, en besteden we zorg aan de presentatie van taal en cultuur van de Lage Landen in Europa. In het Europese debat zijn telkens de Vlaamse én de Nederlandse standpunten goed vertegenwoordigd door minstens één of twee van de sprekers. Verder nodigen we samen met diverse partners graag internationale sprekers uit om onze Europese blik te verruimen en naar de wereld te kijken. Tijdens 41 activiteiten ofwel 24% procent van de 170 activiteiten was de voertaal een andere dan het Nederlands. 21 evenementen verliepen in het Engels, 4 in het Frans, en bij 16 andere werd een mix van Europese talen gesproken.

Sinds februari 2009 ontwikkelt deBuren – in afwachting van de verbouwingen en de nieuwbouw – geen activiteiten meer in het gebouw in de Leopoldstraat. Het presenteren van ons programma ging echter onverminderd voort, en we verspreidden de activiteiten over diverse cultuurhuizen in Brussel, Vlaanderen en Nederland. In sommige gevallen wordt een zaal en logistiek ter beschikking gesteld, maar in vele gevallen ontwikkelen we een programma in nauwe samenspraak met onze gastheren. In andere gevallen neemt de partner de hele organisatie op zich, en speelt deBuren enkel een ondersteunende en communicatieve rol. In ieder geval merken we dat goed samenwerken loont en dat we een steeds ruimer publiek bereiken.

P89

jaarverslag 2012

GENRE

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

De Literaire Loketten | De mobilisatie van Arcadia | Stefan Hertmans

Literatuur

11.01

Lokettenzaal Vlaams Parlement

NL

130

Art’s Birthday

Beeldende kunst

17.01

M HKA

NL

450

ACTIVITEIT

JANUARI

Streven naar het ware leven #9: Hans Achterhuis

Filosofie

22.01

Het zoekend hert, Berchem

NL

55

Le Passage à l’Europe, Luuk van Middelaar

Europa

23.01

Paleis voor Schone Kunsten

FR

180

LinksRechts-debat #4: De prijs van solidariteit

Samenleving

23.01

Toneelhuis

NL

85

Gevaarlijk Jong: Paul Verhaeghe

Jonge mensen, jonge makers

24.01

HetPaleis, Antwerpen

NL

185

Computers, privacy & data protection: Pecha Kucha citybooks

Colloquium

25.01

Hallen van Schaarbeek

ENG

97

Computers, privacy & data protection: Slimme energiemeters

Samenleving

26.01


NL | FR

60

Het Huis van de Poëzie in het Centraal Museum: citybooks

citybooks

26.01

Centraal Museum, Utrecht

NL

60

CPDP: Nieuwe technologieën: vloek of zegen voor nieuwe democratieën?

Samenleving

27.01


ENG

80

The Residence: Opening

Tentoonstelling

28.01

Argos, Brussel

NL | ENG

60

Toonmoment Baroque Bodies

Podiumkunsten

28.01

De Brakke Grond

NL

150

IM: Viviane De Muynck

Literatuur

29.01

Vrijstaat O., Oostende

NL

62

Avond van de verontwaardiging

Samenleving

31.01

Beursschouwburg

NL

157

Tussen Ratio en Geloof#4: Tariq Ramadan

Samenleving

01.02

Vooruit, Gent

ENG

520

The Residence, opening dicursief platform

Tentoonstelling

03.02

Etra City, Antwerpen

ENG

50

FEBRUARI

Streven naar het ware leven #10: Gregg Houwer

Filosofie

04.02


NL

48

It’s the Economy, Stupid #3: Arnold Heertje

Europa

07.02

Beursschouwburg, Brussel

NL

103

De Literaire Loketten | Chanson. Bart Van Loo

Literatuur

08.02


NL

125

Egyptische democratie: realiteit of fictie?

Blik op de wereld

09.02

Daarkom, Brussel

NL

60

Upload Cinema

Film

09.02

Cinema Zuid, Antwerpen

NL

60

Liefde tussen de Lijnen: literair liefdesfestival

Literatuur

09.02


NL

130

Mag ik u prijzen? Taaluniescriptieprijs

Literatuur

15.02

Permeke Bibliotheek

NL

105

Science Bar Brussel: hoort u het goed?

Wetenschap

16.02

Rits Café, Brussel

NL

45

Grijze Cellen: Zijn wij ons brein?

Wetenschap

22.02

Handelsbeurs, Gent

NL

370

Cultuur: (niet) de kers op de taart? Cultuurbeleid

Cultuurbeleid

27.02

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

NL

50

Philippe Van Parijs: Linguistic justice for Europe & for the World

Europa

28.02


ENG

90

Wie was José Saramago?

Literatuur

28.02


NL

56

Smakelijk eten: mensenvlees!

Film

29.02


NL

70

P90

ACTIVITEIT

GENRE

deBuren

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

MAART IDFA on Tour: Cinema Zuid

Film

03.03

Cinema Zuid

NL

120

It’s the economy, stupid #4: Mariana Mazzucato

Europa

06.03


ENG

43

DWARS! Documentaire over De Groene Amsterdammer

Media

10.03

Vooruit, Gent

NL

60

Mediacafé#9: Nieuws, dat verzin je niet

Media

10.03

Vooruit, Gent

NL

203

Celt lezing Teun Gautier, De Groene Amsterdammer

Media

10.03

Vooruit, Gent

NL

110

Salon | Vroeger is een ander land

Blik op de wereld

11.03


NL

45

citybooks op Mind the Book

citybooks

11.03

Vooruit, Gent

NL

60

Trekhaak gezocht, een theatrale roadmovie

Europa

13.03


NL

150

De Literaire Loketten: Honderdveertig kilo liefde | Saskia de Coster

Literatuur

14.03


NL

95

Science bar Brussels: Lachen of huilen, reality tv

Wetenschap

15.03

Rits, Brussel

NL

70

Boekpresentatie: Het licht, Jeroen van Rooij

Literatuur

15.03

Villanella, Antwerpen

NL

38

Eros en de kwetsbare mens #1– Hubert Dethier

Filosofie

18.03


NL

40

Tom Lanoye verbindt Vlaanderen en Nederland met Boekenweekgeschenk

Literatuur

18.03

De Brakke Grond

NL

215

Uitreiking ECF Award prinses Margriet

Europa

19.03

The Egg, Brussel

ENG

300

Cultuurmanagement: Goed bestuur voor Cultuur

Cultuurbeleid

26.03

UA, Antwerpen

NL

140

Hoeveel politiek kan de kunst verdragen? Festival Sapere Aude

Cultuurbeleid

27.03


NL

46

China’s nieuwe megasteden

Blik op de wereld

29.03

deSingel, Antwerpen

NL

145

APRIL Upload Cinema: Not Suitable For Work

film

06.03


NL

53

Crowdfunding: zwaktebod of toverwoord?

Cultuurbeleid

10.04


NL

40

De Literaire Loketten | 10 jaar Het Liegend Konijn

Literatuur

11.04


NL

75

Vacature: HELD (m/v): Erfgoeddag

Samenleving

17.04


NL

45

Achter de verhalen 4: De Biograaf

Literatuur

18.04

Academiegebouw Universiteit Utrecht

NL

45

De actualiteit van Jean-Jacques Rousseau

Samenleving

19.04

Koninklijke bibliotheek, Brussel

NL

52

Presentatie Radioboeken met Saskia De Coster

Literatuur

19.04

Boekenbeurs Buenos Aires

SP|ENG

60

De club, goedgeorganiseerde waan? Voorstelling DW B

Literatuur

22.04

Perdu, Amsterdam

NL

70

Eros en de kwetsbare mens #2 - Marja Pruis

Filosofie

22.04


NL

44

Zoo doen ze de dingen

Samenleving

23.04


NL

100

Rondleiding: kunst in de ambassade

Beeldende kunst

25.04

Nederlandse Ambassade, Brussel

NL

35

Grijze Cellen: Doping van de volgende generatie

Wetenschap

25.04

Handelsbeurs, Gent

NL

203

Presentatie citybooks Charleroi

citybooks

26.04

Musée de la Photohraphie, Charleroi

FR

45

Nieuwe manier van muziek luisteren

Samenleving

26.04

Huis 23, AB, Brussel

NL

35

In Memoriam: Joost Prinsen

Literatuur

29.04


NL

20

P91

ACTIVITEIT

jaarverslag 2012

GENRE

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

Tentoonstelling

02.05

ENG

80

MEI Rematerialise the future: Opening

European Economic and Social Committee

Opening SANTU MOFOKENG: Chasing Shadows

Tentoonstelling

03.05


ENG

50

Presentatie De weg naar Egypte van Gertrude Starink

Literatuur

04.05

Uitgeverij het balanseer, Aalst

NL

40

Anton Corbijn

Film

05.05


NL

460

MO* lezing: Meer diversiteit, minder gelijkheid: Walter Benn Michaels

Blik op de wereld

07.05

Zuiderpershuis, Antwerpen

ENG

235

citybooks & Radioboeken door studenten vertaald

citybooks

08.05


FR | ENG

50

De Literaire Loketten | citybooks Charleroi: Pascal Verbeken & Erik Lindner

Literatuur

09.05


NL

55

Uitreiking Spiegelprijs 2012

Blik op de wereld

09.05


NL

75

Science Bar Brussel: Moet Brussel ambitieuzer worden in zijn rol als hoofdstad van Europa en België?

Europa

10.05

Rits Café, Brussel

NL

55

Boekpresentatie Duizend Heuvels van Koen Peeters

Literatuur

10.05

Koninklijk Museum voor MiddenAfrika, Tervuren

NL

130

Qwerty & Azerty: De Grote Literaire Quiz der Lage Landen

Literatuur

11.05

Koninklijk Atheneum Antwerpen

NL

125

De komende opstand: einde van vier eeuwen kapitalisme?

Europa

13.05

Théâtre Marni, Brussel

ENG

40

Eros en de kwetsbare mens #3: Søren Kierkegaard – Else Walravens

Filosofie

20.05


NL

45

De verschijningen: (moederdag)

Literatuur

13.05

Boot, Merkem

NL

300

Salon: Bart Van Loo + Eddy et les Vedettes

Literatuur

20.05

Belvue, Brussel

NL

130

It’s the Economy, Stupid #5: De economische footprint van sportevenementen | Stefan Kesenne

Europa

22.05


NL

35

Summer of Photography: citybooks: opening

Tentoonstelling

24.05


NL| ENG

200

Street art

Samenleving

29.05


ENG

80

Rondleiding Santu Mofokeng

blik op de wereld

29.05


ENG

45

Presentatie The Low Countries.Ons Erfdeel: Twenty is Plenty

Literatuur

29.05

PSK, Brussel

ENG|FR|NL

120

Literatuur

01.06

Utrecht

NL

70

JUNI Prijsuitreiking essaywedstrijd Lof der Letteren De weg naar Egypte: boekpresentatie

Literatuur

01.06.

Perdu, Amsterdam

NL

50

presentatie citybooks Lublin - Mauro Pawlowski

citybooks

05.06

De Markten

NL

50

Verzwegen verleden

Geschiedenis

05.06


NL

40

Clash der titanen

Samenleving

12.06


NL

35

De Literaire Loketten | Louis Paul Boon

Literatuur

13.06


NL

80

Broodje Brussel: rondleiding expo citybooks

citybooks

19.06

De Markten

NL

40

Wie lust er nog een broodje aap? Lezing

Samenleving

19.06


FR

60

Wie lust er nog een broodje aap? Rondleiding

Samenleving

21.06

Beursschouwburg

NL|FR

60

Eros en de kwetsbare mens #4: Sigmund Freud - Tinneke Beekman

Filosofie

24.06


NL

45

The reflecting Pool: boekvoorstelling

Podiumkunsten

01.07

Vrijstaat. O, Oostende

NL|ENG

45

Theaterfestival: Crossroads

Cultuurbeleid

30.08

deSingel, Antwerpen

NL

120

P92

ACTIVITEIT

GENRE

deBuren

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

SEPTEMBER Verleden, heden en toekomst van het Lam Gods

Samenleving

09.09

Provinciehuis, Gent

NL

171

BOUM! Parijs!

Literatuur

15.09

Villanella/De Studio, Antwerpen

NL

180

Eros en de kwetsbare mens #5: Martin Heidegger en de verborgen relaties – Mark Wildschut

Filosofie

16.09

Filosofiehuis Het zoekend hert

NL

50

Congo, une histoire

Blik op de wereld

18.09

Théâtre National, Brussel

FR

750

SCOOP! Citizen Kane

Film

21.09

Cinematek, Brussel

NL

130

Boekpresentatie en installatie Gegoten Lood #2

Tentoonstelling

21.09

GEMAK, Den Haag

NL|ENG

170

BAROQUE BODIES

Podiumkunsten

2122.09

kc nOna, Mechelen

NL

220

Openingsavond Transpoesie 2012

Europa

26.09

Passa Porta, Brussel

ENG|NL

150

Boekpresentatie De onvervangbare van Simone Lenaerts

Literatuur

27.09


NL

117

Vertrouwen in burgers: burgerbetrokkenheid in Nederland en België

Samenleving

27.09

Nederlandse Ambassade, Brussel

NL

35

Filosofische wandeling – Museum Middelheim

Filosofie

30.09


NL

45

Tentoonstelling

02.10


NL

130

OKTOBER Teun Voeten, Narco Estado. Drug violence in Mexico: Vernissage Charif Benhelima, Polaroids 1998 – 2012: Vernissage

Tentoonstelling

03.10

BOZAR, Brussel

NL|FR

95

Twintig jaar publieksfilosofie in de Lage Landen: Frank en Maarten Meester

Filosofie

07.10


NL

45

De grote Boonmarathon

Literatuur

07.10

KVS, Brussel

NL|FR|ENG

250

Salon: Amerika’s destructieve droom

Blik op de wereld

07.10


NL

30

Repertoire leeft! Of is het dood? Wouter Hillaert

Podiumkunsten

08.10

HETPALEIS, Antwerpen

NL

73

It’s the Economy, Stupid #5: Islamitisch bankieren, het antwoord op de financiële crisis?

Europa

09.10


ENG

80

De Literaire Loketten: Iep, Iep, Oera! Joke van Leeuwen is 60.

Literatuur

10.10

De Loketten van het Vlaams Parlement

NL

80

Grijze Cellen: Zijn we te proper? Over de hygiëneobsessie

Wetenschap

10.10

Handelsbeurs, Gent

NL

310

MO*lezing: Een groene economie binnen de grenzen van onze planeet

Blik op de wereld

10.10


ENG

120

Sprekende schilderijen: Constant Permeke

Literatuur

11.10

BOZAR, Brussel

FR/NL/ENG

150

Toneelhuis@themovies: Geert Van Rampelberg

Film

11.10


NL

90

MO*lezing: Alfredo Jaar en Katerina Gregos

blik op de wereld

12.10

Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel

ENG

200

Tussen Ziel en Zonde #1: Het vrouwelijk lichaam en seksualiteit

Samenleving

16.10

Atlas | Huis van Diversiteit, Antwerpen

NL

70

België, een geschiedenis zonder land

Geschiedenis

17.10

Museum BELvue, Brussel

NL

80

De Theatermaker: ONBETAALBAAR! De veiling

Podiumkunsten

18.10

Troubleyn, Antwerpen

NL

80

Tussen droom en daad: crisis in de modewereld

Samenleving

18.10


NL

35

Twee jaar Librarium!

Literatuur

18.10

Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel

NL/FR

65

SCOOP! All the President’s Men

Film

19.10

Cinematek, Brussel

NL

100

P93

jaarverslag 2012

ACTIVITEIT

GENRE

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

Eros en de kwetsbare mens #6: Hannah Arendt en het gepassioneerde denken – Peter Venmans

Filosofie

21.10


NL

50

Bordeline Times: Dirk De Wachter

Samenleving

22.10

OpUnDi (studio Koen Vanmechelen), Hasselt

NL

280

Bâtard festival

Podiumkunsten

25.1027.10


NL

450

Mag ik u boeken?

Literatuur

27.10

De Groene Waterman, Antwerpen

NL

32

Mediacafé #10: Privacy? Not in my backyard!

Media

30.10


NL

100

Tentoonstelling boekpresentatie

02.11

BOZAR, Brussel

ENG

60

NOVEMBER Een nomadisch gedenkteken: Gegoten Lood IM: Adriaan van Dis

Literatuur

04.11


NL

135

Colloquium Duurzame Creatieve Steden

Cultuurbeleid

05.11

Cultuurmanagement, UA, Antwerpen

NL

140

Aankomst als vertrekpunt voor architectuur: is het idealisme terug?

Samenleving

08.11

Permeke Bibliotheek, Antwerpen

NL

25

Dichters Dansen Niet: Serge van Duijnhoven

Literatuur

09.11

De Markten, Brussel

NL

30

Het publiek-private museum: liefdesbaby of verstandshuwelijk?

Cultuurbeleid

09.11

MAS, Antwerpen

NL

46

Who’s afraid of the F-word? #1: Sandra Ezquerra

Samenleving

11.11

Casino, Oostende

ENG|NL

110

Verzwegen Verleden #2: Nederland in de Eerste Wereldoorlog

Geschiedenis

13.11


NL

53

De Literaire Loketten | Lang Leve Charlotte Mutsaers!

Literatuur

14.11

Vlaams Parlement, Brussel

NL

70

Eros en de kwetsbare mens #7: Marc De Kesel

Filosofie

18.11


NL

45

Toneelhuis@TheMovies: Bart Meuleman

Film en podiumkunsten

19.11

Toneelhuis, Antwerpen

NL

40

Proza voor Constant Permeke: literaire nocturne

Literatuur

20.11

BOZAR, Brussel

NL

90

Presentatie In & out of Brussels

Beeldende kunst

20.11


ENG

Tussen Ziel en Zonde #2: Leiderschap en autoriteit

Samenleving

21.11

Daarkom, Brussel

NL

60

Koningsblauw: poëzieprogramma

Literatuur

22.11

De Roma, Antwerpen

NL

383

SCOOP! A Mighty Heart

Film

23.11

Cinematek, Antwerpen

NL

46

Met Boon op de bus #1: literaire tocht door Nederland

Literatuur

24.11

Nederland

NL

50

Slotavond ‘I Fail Good’: Night of Failure

Podiumkunsten

24.11


NL

90

It’s the economy, stupid! #6: Groei zonder vooruitgang: de Brusselse uitzondering

Samenleving

27.11


NL

60

Mediacafé’ ontmoet ‘Grijze Cellen’: de relatie tussen farma, Wetenschap pr en media

28.11

Handelsbeurs, Gent

NL

330

What about Brussels? presentatie architectuurboek Vlaanderen en debat

29.11

Atelier Vlaams Bouwmeester, Brussel

ENG

55

Samenleving


Literatuur

29.11

NTGent, Gent

NL

335

Getting Smaller. Wat met de Europese droom? Jeremy Rifkin

Europa

29.11

Flagey, Brussel

ENG

750


Literatuur

30.11

C-mine, Genk

NL

218

P94

ACTIVITEIT

deBuren

GENRE

DATUM LOCATIE

TAAL

AANTAL AANWEZIGEN

Blik op de wereld

01.12

ENG

100

DECEMBER 10 jaar MO* - Feest van de toekomst

Kaaitheater, Brussel


Literatuur

02.12

30CC, Leuven

NL

440

Salon | Grand Central Belge

Samenleving

02.12


NL

55

Met Boon op de bus #2: literaire tocht door Nederland

Literatuur

02.12

Nederland

NL

50

Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken! De toekomst van de financiële sector

Samenleving

03.12

Bourlaschouwburg, Antwerpen

NL

115

Hollandse bergen. Het Debat

Cultuurbeleid

04.12

Kaaitheater, Brussel

NL

60

Toneelhuis@Themovies: Abke Haring

podiumkunsten + film

04.12


NL

45

Steden in het hoofd

Literatuur

07.12

Stratumsedijk, Eindhoven

NL

30

Opkras Kuit en vergeetstuk

Podiumkunsten

0809.12

De Brakke Grond, Amsterdam

NL

120

AAA festival muziek en kunst: Confrontaties en concert KCO

Podiumkunsten

0816.12

Concertgebouw, Amsterdam

NL

1580

Kijk, ik spreek illegaals!

Samenleving

10.12

HETPALEIS, Antwerpen

NL

70

Marianne Hommersom - Scenes of wonder - Paris: opening

Tentoonstelling

11.12 18.01

Huis van de Belgische en Luemburgse studenten

NL|FR

40

Tussen ziel en zonde #3: scheiding der seksen, onderdrukkend of bevrijdend?

Samenleving

11.12

De Centrale, Gent

NL

60

De Literaire Loketten | de lente, de muziek en Devriendt

de boeken van deBuren

12.12

De Loketten van het Vlaams Parlement

NL

50

citybooks: Arnon Grunberg

citybooks

13.12

De Markten, Brussel

NL

95

Koninklijk Concertgebouworkest: België-Holland in symfonische bezetting

Podiumkunsten

15.12

deSingel, Antwerpen

NL

960

Eros en de kwetsbare mens #8: Sartre: Ger Groot

Filosofie

16.12


NL

45

Scoop! C’est arrivé près de chez vous

Film

18.12

Cinematek, Brussel

NL

90

TOTAAL AANTAL ACTIVITEITEN: 170 TOTAAL AANTAL BEZOEKERS IN 2012

21.779

P95

ACTIVITEIT

GENRE

jaarverslag 2012

DATUM

LOCATIE

AANTAL AANWEZIGEN

Festivals en tentoonstellingen The Residence : Katleen Vermeir en Ronny Heiremans in Argos en Etra city

Tentoonstelling

02.02 > 01.04

550

Boekenweekgeschenk: Tom Lanoye leest voor op de trein A’pen-A’dam

Festival

18.03

1000

Pieter-Jan De Pue, Iran op de grens

Tentoonstelling

01.04 > 30.05

WelWel, Roeselare

250

Achter de verhalen 4: colloquium

Literatuur

18.04

Academiegebouw Universiteit Utrecht

120

Rematerialise the future

Tentoonstelling

02.05 > 01.06

European Economic and Social Committee

200

Santu Mofokeng: Chasing Shadows

Tentoonstelling

03.05 > 27.07


1000

citybooks - Een reis door Europa Summer of Photography

Tentoonstelling

24.05 > 11.07

De Markten

1035

Theaterfestival

Festival

30.08

Antwerpen

12842

Brecht Goris: BorderLives

Tentoonstelling

01.09 > 30.11

Bibliotheek, Zonnebeke

3500

Marianne Hommersom, Scenes of Wonder - Paris

Tentoonstelling

15.09 > 21.10

De Studio/Villanella, Antwerpen

150

Teun Voeten, Narco Estado. Drug violence in Meico

Tentoonstelling

03.10 > 21.10

De Studio/Villanella, Antwerpen

150

Charif Benhelima, Polaroids 1998 – 2012

Tentoonstelling

02.10 > 18.11

BOZAR, Brussel

8804

Een nomadisch gedenkteken: Gegoten Lood

Tentoonstelling

02.11

BOZAR, Brussel

1.000

Marianne Hommersom, Scenes of Wonder - Paris

Tentoonstelling

10.12 > 18.01.2013

Huis v Belgische en Luxemburgse studenten, Parijs

150

TOTAAL PUBLIEKSBEREIK INCLUSIEF FESTIVALS EN TENTOONSTELLINGEN

52.530

DE CIJFERS

P96

deBuren

Het aantal bezoekers blijft stijgen

Virtuele bezoekers en downloads: al meer dan een half miljoen downloads!

Samen met het aantal activiteiten is ook het aantal bezoekers enorm toegenomen. In 2012 steeg het aantal activiteiten van 133 naar 170 (27,8%) terwijl het aantal reële bezoekers in 2012 bijna verdubbelde namelijk van 11.290 naar 21.779. Ten opzichte van 2008 is dat een verdrievoudiging (7.078 bezoekers)! In deze berekening zijn de bezoekersaantallen van de tentoonstellingen en de totaalcijfers van de festivals niet meegerekend omdat die zeer moeilijk te achterhalen of te verifiëren zijn. Rekenen we ze wel mee, dan kunnen we stellen dat we in 2012 meer dan 50.000 bezoekers bereikten.

Wie niet naar onze activiteiten kan komen of er eentje gemist heeft, kan die herbeluisteren via podcasts. Eind december 2012 waren er 237 podcasts beschikbaar op de site van deBuren en registreerden we 624.699 downloads van al onze podcasts sinds 2006.

Het aantal bezoekers per activiteit is de laatste jaren spectaculair gestegen. Van gemiddeld 52 bezoekers per activiteit in 2008 groeiden we naar 84,8 in 2011. In 2012 steeg het gemiddeld aantal bezoekers per activiteit naar 128. Dat hebben we voornamelijk aan de goeie samenwerkingsverbanden en de gezamenlijke communicatiestrategie te danken. Het publiek van deBuren vernieuwt zich voortdurend en verjongt ook. Tegelijkertijd zijn er veel gezichten die we heel regelmatig zien terugkomen, en dat in de verschillende steden waar we actief zijn.

Het succes van de downloads is zeker te danken aan de goede kwaliteit van de luisterverslagen, en de aandacht die we er iedere week op vestigen via de digitale nieuwsbrief. Via de knop ‘Herbeleef ’ presenteren we iedere week, en gelinkt aan de actualiteit of het programma, fragmenten uit het archief.

De toppers De meest succesvolle podcasts over alle jaren heen zijn #33 Debuutprijs: Het Liegend Konijn. Die is in totaal al bijna 60.000 keer gedownload waarvan 1280 keer in 2012. De volgende in rang is podcast #19 - Broodje Brussel - Oscar van den Boogaard die bijna 30.000 keer gedownload werd.

De toppers van 2012 De meest succesvolle podcasts opgeladen en gedownload in 2012 #224 - Lezing: Wie lust nog een broodje aap? Brusselse stadslegendes #211 - Gevaarlijk Jong – lezing Paul Verhaeghe #210 - Frits Bolkestein: De intellectuele verleiding #221 - Boekpresentatie Duizend Heuvels van Koen Peeters #217 - Crowdfunding: zwaktebod of toverwoord? #214 - It’s the economy, stupid! Arnold Heertje #220 - Nieuwe manier van muziek luisteren #215 - ‘Vroeger is een ander land’: Catherine Vuylsteke #216 - Philippe Van Parijs: Linguistic justice for Europe & for the World #223 - Street art

806 788 657 567 559 538 469 466 455 451

P97

jaarverslag 2012

de Luisterboeken van deBuren: bijna 2,5 miljoen keren gedownload! Een aparte categorie van podcasts is te vinden op www.radioboeken.eu. De Radioboeken worden sinds juni 2006 gratis aangeboden via deze website. De hoogste piek werd bereikt in het jaar 2009, toen we het project Radioboeken afsloten en er een grote communicatiecampagne rond voerden. 491.500 downloads op 1 jaar tijd! Daarna werden geen nieuwe Radioboeken meer aangemaakt of aangeboden via iTunes. Toch blijven de downloads opmerkelijk hoog. In 2010 registreerden we nog steeds bijna 450.000 downloads, en in 2011 werden ze nog 335.000 keer binnengetrokken. In 2012 werden vertaalde verhalen toegevoegd en stegen de downloads opnieuw naar 384.760!

solute top in de kersperiode: 71.575 downloads in december. Niet slecht als je weet dat er geen nieuwe Radioboeken meer bijkomen en er ook geen promotie meer rond gevoerd wordt. Het betekent ook dat citybooks nu echt op snelheid is gekomen en heel wat interesse wekt in de Lage landen en Europa.

In 2011 schoot het project citybooks uit de startblokken, en werden iedere maand nieuws stadsportretten toegevoegd aan www.citybooks.eu. Als we de cijfers van alle audioboeken (radioboeken en citybooks) samen nemen, tellen we een mooi aantal downloads van 345.470 in 2011. Dat cijfer steeg ferm in 2012 naar 589.996 met pieken vanaf de zomer, die aanhielden tot in het najaar met een ab-

Dat de citybooks nu ook een hoge vlucht genomen hebben is mede te danken aan het feit dat we de website vernieuwden en dat we verhalen nu ook via iTunes in vele talen aanbieden. De eerste succes daarvan was begin 2012 al zichtbaar en veelbelovend, maar vanaf de zomervakantie zakten de downloads niet meer onder de 20.000 per maand, met een piek van 26.000 in augustus 2012.

In totaal mogen we over de jaren heen 2.481.190 downloads van de luisterboeken van deBuren op ons conto schrijven.

iTunes

Downloads luisterboeken 2006-2012 (Radioboeken en citybooks samen) podcastst

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

januari

11.218

32.053

39.953

35.824

33.538

26.554

februari

6.017

25.212

27.614

35.180

27.399

35.830

maart

7.281

25.467

34.645

30.483

34.263

36.836

april

8.784

20.327

35.584

29.368

28.689

34.015

mei

12.031

21.781

35.202

33.758

30.321

33.821

juni juli

1.982

21.980

22.363

28.274

37.132

30.636

29.600

30.072

33.816

34.908

64.324

29.843

47.819

augustus

6.713

17.985

32.314

89.318

50.111

29.893

71.118

september

4.219

23.667

21.773

53.613

38.520

25.740

65.415

oktober

7.711

27.155

25.998

38.162

31.608

25.474

70.799

november

5.128

46.608

25.012

38.562

29.756

25.243

66.614

december

8.465

29.993

44.574

35.737

30.389

24.431

71.575

totaal

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

totaal

34.218

242.791

330.690

491.572

446.453

345.470

589.996

2.481.190

DE CIJFERS

P98

deBuren

De favoriete luisterverhalen Over alle jaren heen is het meest beluisterde Radioboek dat van Adriaan Van Dis. Ook in 2012 werd zijn verhaal, na dat van Hella Haasse, het meest beluisterd. Het citybook over de Poolse stad Lublin van Arnon Grunberg werd ongeveer even vaak gedownload in 2012, en voert de lijst aan van de citybooktoppers, gevolgd door het citybook van Bernard Dewulf over Oostende. Fijn om te zien dat de toppers van de citybooks in 2012 ongeveer evenveel downloads halen als de toppers van de Radioboeken, namelijk tussen de 4000 en de 8000 per jaar.

Toppers Radioboeken en citybooks TOTAAL in 2012 8500 5929 5811 5724 5197 5084 4791 4659 4633 4628

De toppers van de Radioboeken in 2012 RB 13 - Hella Haasse RB 100 - Adriaan van Dis RB ZA - Brink Scholtz RB 59 - Jeroen Olyslaegers RB 98 - Anna Enquist RB 14 - Saskia de Coster RB 29 - Ilja Leonard Pfeijffer RB 96 - Leo Pleysier RB 86 - Herman Koch RB voor Kinderen - Rachida Lamrabet

Lublin Oostende Sheffield

TOTAAL tot 2012 8634 6885 6742

Skopje

6393

Tbilisi Utrecht Grahamstown Graz Boekarest Oostende

5748 5553 5492 5234 4433 4200

De toppers van de citybooks in 2012 Aangifte’ Arnon Grunberg Fragmenten uit Oostende’ Bernard Dewulf Uitgeteld en plat in Sheffield’ Abdelkader Benali Beeld van een gewapende strijder op een paard’ Abdelkader Benali Een lied over Tbilisi’ Lasha Bugadze Alles en niets’ Onno Kosters Ik zit in de zee’ Toast Coetzer Zwaartekracht en Tegenwicht’ Onno Kosters Neem wel uw eigen fietspomp mee’ Jaap Faber Snippets from Ostend’ Bernard Dewulf

Arnon Grunberg ging in gesprek met Gudrun De Geyter (Klara) en las zijn citybook over Lublin voor.

P99

jaarverslag 2012

communicatie De Pr ogra m m a bro ch ur e De we bs ite so cia l e m edia Ni eu w s bri ef – we ds t ri jden S amenw erking m et de me d ia

communicatie

P100 deBuren

Een grondige en goed verzorgde communicatie naar pers en publiek is voor deBuren nooit een detail maar een constante zorg. deBuren produceert jaarlijks drie programmabrochures maar de belangrijkste instrumenten zijn de website, de digitale nieuwsbrief en de sociale media. Verder werken we op vlak van programmering, redactie en promotie graag samen met kranten en magazines.

Drie keer per jaar verschijnt de programmabrochure van deBuren

Verzot

op kunst literatuur politiek wetenschap media expo

programma 2012

jan / febr / mrt / apr

over hedendaagse kunst in Belgie en omgeving

Nu 2 nummers gratis via deBuren

© Hendrik Braet

Kunst Literatuur PoLitieK WetenschaP Media exPo

aLtijd goed oP de hoogte

De verschillende websites van deBuren zijn veel meer dan een online versie van het programma. Ze herbergen een schat aan schoonheid (www.radioboeken.eu, www.city-books.eu) en wijsheid (www.deburen.eu). Al het materiaal is constant beschikbaar en vele activiteiten kunnen herbeleefd worden. De sociale media spelen een versterkende en toeleidende rol naar de sites. Met de website www.deburen.eu spreken we een breed publiek aan, kunnen we kort op de bal spelen, verdieping bieden, en oproepen tot reflectie en debat. De nieuws- en opiniestukken (zie ook hoofdstukje ‘Columns’) lokken vaak reacties en commentaren uit. De reactiemogelijkheid is erg belangrijk en dit proberen wij ook nog eens extra te stimuleren door middel van prijsvragen en wedstrijden.

Meer virtuele bezoekers dan ooit! In 2012 telde www.deburen.eu 145.748 bezoeken, dat is een stijging van meer dan 10.500 t.o.v. 2011. Het ging om 110.410 unieke bezoekers, dat zijn er 4400 meer dan vorig jaar. (‘Unieke bezoekers’ zijn bezoekers die ondanks dat zij de site bijvoorbeeld meerdere malen bezoeken, slechts een keer worden meegeteld). Wij kunnen opmaken uit onze statistieken, dat onze activiteiten en onze website zeer goed te vinden zijn via zoekmachines als Google, Yahoo! en Bing. We zien verder dat het meeste overige verkeer komt vanuit onze pagina op Facebook en via diverse weblogs (vooral DeWereldMorgen.be en hardhoofd.com). De meeste bezoekers zijn afkomstig uit België en Nederland.

Kunst Literatuur PoLitieK WetenschaP Media exPo

programma 2012 april / mei / juni

schoonheid, Wijsheid en traagheid

programma 2012

SEpT / oKT / nov / dEc

© Frosina Stojkovska voor citybooks Skopje

De programmabrochure van deBuren verschiijnt drie keer per jaar: in januari, april en september. Het is een belangrijk PR-middel en de distributie ervan gebeurt via vele kanalen: driemaal per jaar worden ze via de post verstuurd naar een 5000-tal abonnees in België en Nederland. Dat bestand wordt constant geactualiseerd. Via Aeolus (het distributiekanaal voor culturele publicaties met informatiestanden in musea, bibliotheken, cultuurhuizen) worden in Vlaanderen en Brussel telkens ongeveer 7000 brochures verdeeld. Alle hogescholen, universiteiten, gemeenschapscentra en partners worden eveneens bevoorraad. Een keer per jaar wordt de programmabrochure bijgesloten bij MO*magazine. De brochures worden ook intensief uitgedeeld aan het publiek tijdens alle activiteiten van deBuren, en worden promotioneel ingezet tijdens grote culturele en literaire festivals en andere evenementen waarop we aanwezig zijn. Totale oplage van de brochure: circa 55.000 per jaar.

De website

© Maciej Rukasz voor citybooks Lublin

De Programma brochure

P101 jaarverslag 2012

Herbeleef het! Heeft u één van de activiteiten van deBuren moeten missen? Het archief van deBuren is een enorme bron aan informatie. Het ontsluiten en aanvullen van ons audio-, video- en fotoarchief is een permanente zorg en een aandachtspunt. Vele impressies van debatten, lezingen, ontmoetingen en tentoonstellingen zijn vastgelegd in de vorm van filmpjes (vodcast), luisterimpressies (podcasts), fotoreportages, virtuele tentoonstellingen en teksten. U kunt terug gaan naar het prille begin in 2004, en alles gratis (her)ontdekken. Raadpleeg de lijst van inmiddels 237 podcasts via de site of via iTunes. Bekijk ook de video’s via de site of op vimeo.com/deburen. U vindt er de one minutes van onze gasten én filmreportages van de activiteiten. Op de Vimeo account van deBuren staan 288 filmpjes. Die werden in 2012 bijna 10.500 keer bekeken. Op flickr.com/photos/deburen staan duizenden foto’s. De hele fotocollectie van alle activiteiten door de jaren heen zijn daar gestockeerd; u kunt er ook de virtuele tentoonstellingen bezoeken.

Speciaal webproject: De Gasten van deBuren Een eregalerij van onze gasten in filmpjes van 1 minuut Onder het kopje ‘De Gasten’ verzamelen we zelfgemaakte filmpjes waarin onze sprekers vertellen wie ze zijn, wat ze doen in het dagelijks leven en wat hen inspireert. Op onze gastenlijst staan inmiddels meer dan 125 audiovisuele autobiografietjes van onder andere Jean-Jacques De Gucht, Saskia de Coster, Philippe Van Parijs, Noraly Beyer, Tom Naegels, J.Bernlef, Joost Prinsen. Het project startte eind 2010 en vormt al een mooie eregalerij.

communicatie

P102 deBuren

Sociale media Sinds 2009 zijn we actief op sociale netwerken als Flickr, Vimeo, Facebook en Twitter. Het afgelopen jaar heeft deBuren meer geïnvesteerd in haar aanwezigheid op Twitter en Facebook, door middel van een aantal goede afspraken rondom de toon en de inhoud van onze posts, en de frequentie van het aantal posts en reacties omhoog te schroeven. Dit heeft geresulteerd in een groeiend online publiek en een hogere mate van interactie tussen deBuren en haar publiek. 11.000 van onze online bezoekers komt nu terecht op www.deburen.eu via één van de sociale mediakanalen en ongeveer 5000 van onze online bezoekers surft naar www.citybooks.eu. Voor zowel deBuren als voor de citybooks hebben we gekozen voor een socialemediastrategie die Facebook als uitgangspunt neemt. Facebook is een zeer persoonlijk en visueel medium en daarom zorgen we dat we een mooie afwisseling bieden van uitnodigingen en oproepen voor onze activiteiten, ons foto-, video- en podcastarchief, leuke feitjes over deBuren, Vlaanderen en Nederland en de activiteiten van onze partners en sprekers. Deze berichten worden dan automatisch doorgestuurd naar Twitter, waar we verder een redelijk passief beleid voeren (maar wel vragen beantwoorden en actief partnerorganisaties en sprekers re-tweeten).

dagen rond de 2.500 mensen, hetgeen betekent dat onze posts niet alleen goed worden bekeken, maar ook worden gedeeld en opnieuw op andere pagina’s worden gedeeld. Op topdagen bereikten we zelfs pieken van 6000. Ons publiek bestaat uit een mooie mix van vrouwen (55%) en mannen (45%). De grootste groep is tussen de 25-34 jaar oud (22,4 % van de vrouwen, 13,9% van de mannen), daarna volgt de groep tussen de 35-44 jaar (12,8 % van de vrouwen, 13.1% van de mannen) oud en tot slot de groep van 45-54 jaar oud (6,8% van de vrouwen, 7.1% van de mannen). De 55+’ers, in ons fysieke publiek regelmatig in de meerderheid, is op Facebook in de minderheid. De bezoekers van de sociale media kanalen van deBuren komen hoofdzakelijk uit België (met de regio’s Brussel en Antwerpen op kop) en Nederland (met Amsterdam als centrum). Voertaal is Nederlands.

citybooks: jong en internationaal In 2012 maakten we voor citybooks een Facebook én een Twitter account aan. Dit omdat de online content en de internationale doelgroep zich bijzonder goed lenen voor deze manier van communicatie. Ook bij de citybooks hebben wij eenzelfde Facebookgecentreerde methode gehanteerd, omdat het beeldende materiaal en de podcasts zich beter laten vangen op Facebook. Wel zijn ook hier alle kanalen aan elkaar gekoppeld en verschijnen alle Facebook berichten ook op Twitter. De voertaal op de sociale media kanalen van de citybooks is Engels vanwege het Europese karakter van het project. De citybooks-Facebook-pagina is sindsdien al 1500 keer geliked op Facebook. Op Twitter zitten we momenteel op een 300-tal volgers. We houden voor de citybooks een stramien aan van minstens één à twee posts per week, waarbij we nieuwtjes over de voortgang van het project (residenties, opnamen, nieuwe verhalen, het reilen en zeilen bij deBuren en haar internationale partners), afwisselen met inhoudelijke posts over de citybooksverhalen. Zo spreken we twee verschillende groepen aan: de internationale partnerorganisaties én het bredere publiek.

Het aantal Facebook likes is in 2012 van een krappe 1300 naar een 1900 gegaan. Het aantal Twitter-volgers is gegroeid van 500 naar meer dan 1000. Het publiek van deBuren is kwalitatief ook enorm gegroeid is. Waar er voorheen niet of nauwelijks werd geklikt of gereageerd op onze posts, zien we nu dat het publiek actief met ons in gesprek gaat via Facebook. Concreet bereiken we nu op sommige

Het publiek dat we met de sociale citybooks media bereiken is jonger en internationaler dan dat we bereiken met deBuren in het algemeen. 26,2% is tussen de 18-24 jaar oud (11,9% vrouw, 14,3% man), 34,5% is tussen de 25-34 (19,6% vrouwen, 14,9% mannen), en 20,2% tussen de 35-44 jaar (10,8% vrouwen, 9.4% mannen). Een ruime 7% is ouder dan 45 jaar. De bezoekers komen voornamelijk uit (met stip op 1) Roemenië (citybooks Boekarest), België, Georgië, Nederland en Polen. Voertaal onder de volgers is Roemeens, Engels, Nederlands en Georgisch.


Nieuwsbrief wedstrijden Blijf op de hoogte via de Nieuwsbrief! We leveren grote inspanningen om de abonnees op onze digitale nieuwsbrief aan ons te binden, en om steeds nieuwe geïnteresseerden aan te trekken. Iedere week krijgen 7700 abonnees de nieuwsbrief (=bijna 1200 nieuwe abonnees ten opzichte van vorig jaar), en doorgaans is het een goeie call to action: de nieuwsbrief heeft een direct en positief effect op de inschrijvingen voor de activiteiten.

Wedstrijden Bijna wekelijks zetten we in de nieuwsbrief kleine wedstrijden die steeds gerelateerd zijn aan een activiteit. Vaak gaat het om een creatieve opdracht waarmee we mensen aansporen te reflecteren en te schrijven over het onderwerp van het debat of de lezing. Soms is het ook gewoon een kwestie van geluk, snel of slim wezen. deBuren schenkt de prijswinnaars meestal een boek of een nummer of abonnement van een tijdschrift, bijvoorbeeld van MO*, Ons Erfdeel, DW B, Vooys, HART, OKV. Verder laten we mensen graag reizen tussen Nederland en Vlaanderen of naar Europese citybook partnersteden om er aangenaam cultureel te verblijven en te schrijven. Zeer gegeerd zijn ook de toegangstickets voor coproducties: films, festivals, grote culturele manifestaties.

Wedstrijd over hedendaags heldendom

Vacature: Held m/v Wie is uw held en waarom? Om de Erfgoeddag 2012 (22 april) die in het teken stond van Heldendom mee op gang te trekken organiseerden deBuren, Erfgoedcel Brussel en Coördinatie Erfgoeddag een online Heldenwedstrijd. We vroegen ons af wie de helden van de bevolking zijn, en deden een oproep naar foto’s, filmpjes en korte teksten. ‘Mijn moeder, een Samu Social medewerker, IJslandvaarder Albert Vanneuville, Michael Moore, …’ de inzendingen en de betogen waren even verrassend als divers. De wedstrijd werd via 700 stemmen op de Facebookpagina van Erfgoeddag beslecht. De publieksprijs, een lijvig heldenboekenpakket, ging naar Jana Kerremans die een ode schreef aan Xena The Warrior Princess. Voor de winnaar van de juryprijs, Jeroen Gheysen met de fictieve held Jan Louis Almerbresis, schreef Saskia de Coster een lofdicht en was er een geldprijs van € 200.

De twee grootste wedstrijden waren de fotowedstrijd Held m/v i.s.m. Erfgoeddag en Trage Post in samenwerking met waerbeke. Het sluitstuk van de heldenwedstrijd was de prijsuitreiking en een discussie tijdens een heldenavond met Bruno De Wever, historicus aan UGent, Dan Hassler-Forest, professor film- en mediastudies aan UvA, auteur en columniste Elma Drayer, (Trouw, Vrij Nederland) en moderator Sven Speybrouck. De wedstrijd en de avond werd via sociale media aangekondigd en opgeluisterd met zelfgemaakt filmmateriaal.

Bekijk de trailer op www.deburen.eu

communicatie

P104 deBuren

HELD XXXXXXXL Saskia De Coster

De winnaar van de juryprijs kreeg met zijn fictieve held Jan Louis Almerbresis een heldendicht van Saskia de Coster cadeau

Geen kat heeft ooit van jou gehoord, iedereen aanbidt je delen. Jan Louis Almerbresis, Je bent gehakt, postuum aaneengeplakt. Boon Brel Massis Merckx Ceulemans Alechinsky: Zes dode venten in één lichaamsworst geperst, Zes stukjes genie samengeniet, triomf van fotoshop. Als jij rechtstaat: een aardverzakking van hier tot Ertvelde. Heilig is de grond waarop je dribbelt, Gezegend het papier waarop je kribbelt, Mierzoet de pannekoek van le plat pays Waarin jij je tanden plant. Het vraagt energie, zo geweldig zijn, geweldiger dan Eddy Wally, Het vraagt lef. Samengestelde held, je bent iedereen voorbijgestoken, Hebt je geniale gat aan het reglement gevaagd. Bedenk dat je je voorrang nam op een ellenlange erelijst van échte helden uit vlees en bloed (Morrissey, Xena, vijfhonderd voetballers, De man-die-voor-zijn-vrouw-kiest, nog een voetballer of honderd) Jij, Jan Louis Almerbresis, je bent nog meer, jij bent tien werelden in één, duizend uren stomme verbazing uit andere dagen. Brel deed het zonder rap, Massis zonder implantaattanden, Boon had geen Dutroux, Alechinsky nog geen K3, Ceulemans nog geen Kompany, Boon had enkel korte beentjes en een genie, Merckx vrat ijzer als ontbijt, Massis vrat spijt, Brel kraakte van vurigheid. Kijk, ik vernoem ze allemaal, Namedropping op de hoogste schaal. Je bent er geraakt, Jan Louis Almerbresis. Maar blijf belachelijk bescheiden, een rasechte belg, tuf door de dorpskom aan vijf per uur, slik de bom van je passie in, breng inwendig tot ontploffing. Bedenk dat indigestie en genie rijmen. Geen kat heeft jou ooit gekend. Jij bent geen held maar een superheld, een superstaar, tomtesterom in overdrive, held op held op held op held op held op held gestapeld, een vleeshoop van zes onmogelijk grote venten (En één sigaret, het obligate foutje, Voor de street cred)


Samenwerking met de media: redactioneel en promotioneel deBuren zal zijn onafhankelijkheid altijd vooropstellen maar samenwerking die een gemeenschappelijk nobel doel beoogt, is steeds aan de orde. Het is ook voor deBuren uiterst belangrijk dat het publiek groot en divers blijft.

Nieuw! – Nieuw en verfrissend was de samenwerking met hard//hoofd, een Amsterdams dagelijks online tijdschrift met scheppende kunst en beschouwende journalistiek in de vorm van tekst, beeld en geluid. Regelmatig plaatsen wij hun beste illustraties, interviews, recensies op onze site. Zij publiceerden teksten van deBuren online of reflecteerden over onze activiteiten. – Met De Standaard en NRC Handelsblad besloten we om i.s.m. De Unie in Rotterdam een nieuwe reeks Europadebatten op te zetten. Helaas moesten we het initiatief na de eerste keer al stopzetten omdat het stadsbestuur de subsidies voor De Unie opzegde. De Standaard publiceerde een citybook en diverse opiniestukken van deBuren. – Met De Morgen werken we graag samen op het vlak van literatuur. In de zomermaanden bracht de krant iedere woensdag een literatuurbijlage uit met integrale citybooks. – Ons Erfdeel en DW B mochten ook citybooks publiceren in primeur. Ook de structurele samenwerking met De Groene Amsterdammer werd volop zichtbaar. De redactie gaf publicatieruimte aan onze jonge verslaggevers in Parijs en publiceerde wekelijks een citybook in de digitale nieuwsbrief. Volgend jaar wordt dat via De Groene ook mogelijk gemaakt in De Gids. – Met Le Soir organiseerden we een debat naar aanleiding van de Franse vertaling van Congo van David Van Reybrouck voor een volledig uitverkochte zaal in Théatre National. – Met Knack Focus zetten we enkele geslaagde promotionele literaire acties op.

Andere samenwerkingsverbanden werden verdergezet

debatten. ART schonk redactionele aandacht aan de beeldende kunsten gelieerde projecten. Online magazines of blogs als Ons Erfdeel, De Contrabas, Oote Oote houden ons scherp in de gaten. Vele van onze gasten werden verwelkomd in de studio’s van Klara, Radio 1 (Joos, De Ochtend), FM Brussel en Reyers laat.

Ruiladvertenties en bannering Met MO*, ART , DeWereldMorgen.be, Ons Erfdeel, DW B, KifKif, Knack, Vooys hadden we ook goede ruilovereenkomsten voor advertenties en online bannering. Al deze media zetten ons programma systematisch op hun culturele agenda’s en publiceren wel eens columns of verslagen van activiteiten.

Bekende gesprekleiders uit de mediawereld Al van bij het begin werkt deBuren voor de debatten en de ontmoetingen graag samen met journalisten om de gesprekken te leiden. Zo modereerden Rik Van Cauwelaert (ex-Knack), Jörgen Oosterwaal (Knack), Dirk Barrez (DeWereldMorgen) en Tijn Sadée (NRC, RNW) diverse politieke debatten. Piet Depuydt (De Tijd) schitterende als gespreksleider van financiële en economische debatavonden in de reeks It’s the economy, stupid. Op Marc Reynebeau (De Standaard) konden we steeds rekenen als de debatten een historische inslag hadden. Eos-redacteur Reinout Verbeke ontpopte zich tot een erg goeie gespreksleider van de wetenschapsreeks Grijze Cellen. MO*-redacteuren namen de MO*lezingen voor hun rekening. Cultuurjournaliste en schrijfster Anna Luyten is de vaste gastvrouw van IM in Vrijstaat O. Haar mochten we ook steeds uitnodigen om gesprekken over citybooks te presenteren. Björn Soenens en Xavier Taveirne (VRT) leidden Mediacafés, maar ook Annelies Beck (VRT) en Lisbeth Imbo (VRT) lieten zich als mediakenners en als moderator niet onbetuigd.

In 2011 startten was een inhoudelijke samenwerking met de internetkrant DeWereldMorgen.be. De eerste vier LinksRechtsdebatten in het Toneelhuis waren een succes en in 2012 zetten we een vervolgreeks op: Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken. DWM modereert, capteert videomateriaal, bracht verslag uit via website en nieuwsbrieven. Onze MO*lezingen trekken volle zalen en kennen degelijke aankondigingen en verslaggeving door MO*Magazine. Agenda’s werden uitgewisseld, en onze brochure wordt een keer per jaar naar de MO*abonnees gestuurd. De Standaard en De Morgen kondigden regelmatig activiteiten aan, becommentarieerden of publiceerden opiniestukken van deBuren. KifKif stuurt geregeld een reporter naar de ‘interculturele’

IM: Joost Prinsen en Anna Luyten in Vrijstaat O. © Annie Boedt

P106 deBuren

deBuren is… Dorian van der Brempt Directeur (5/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 30

Willem Bongers-Dek Programmering en redactie citybooks (5/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 39

Mathieu Buyse Programmering en vervanging communicatie

Marianne Hommersom Citybooks (4/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 43

Debbie Marbus Programmering & multimedia (4/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 33

tot juni 2012 voor de deBuren)

Anna Denise van der Reijden Programmering en sociale media (5/5,

Xander Stroo Programmering (5/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 38

Miet Vanhassel Website & communicatie [email protected] +32 (0)2 212 19 32

werkte tot 31 dec bij deBuren)

[email protected] +32 (0)2 212 19 42

(5/5 vanaf september)

[email protected]

Sarah Faict Programmering

Ronald Giebel Office manager (5/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 36

(halftijds,

werkte tot 31 dec bij deBuren)

[email protected] +32 (0)2 212 19 34

Carine Middeldorp Programmering (4/5, werkte

Jenny Quermia Zakelijk leider (4/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 37

[email protected] +32 (0)2 212 19 35

(4/5)

Ann Venneman Pers- & communicatieverantwoordelijke (5/5) [email protected] +32 (0)2 212 19 31


columns K ar e l v a n d e n Be rg p au l schef f er wo u t er hil l a e rt ci t yb o o k ARnon grunb er g

columns

P108 deBuren

Mediacafé #9: Nieuws, dat verzin je niet. Een pleidooi voor journalistiek vakmanschap Geschreven door Karel van den Berg – 10 maart 2012, voor deBuren op Mind the Book Karel van den Berg, Nederlands journalist en oprichter van De Mediapraktijk, schreef het manifest Nieuws, dat verzin je niet. Het is een aanklacht tegen ‘het capitulisme’ in de media: ‘de journalistieke hang naar lijdzaamheid bij economische recessie, de defensieve reflex bij technologische turbulentie, overstelpend massa-amateurisme bij bloggen, maatschappelijke druk of politieke tegenwind…’. Met deze tekst gaf van den Berg de aftrap van het Mediacafé tijdens Mind the Book 2012. Hij hield er een pleidooi voor journalistiek vakmanschap. Wie zijn de vijanden van een vrije pers? Zijn het misschien de journalisten zelf? Dames en heren, goedemiddag. Dank aan deBuren, het Fonds Pascal Decroos en VVOJ voor de eervolle uitnodiging. Uitgerekend – onthoudt u dat woord – uitgerekend in mijn favoriete uitspanning, in mijn favoriete stad. En u – mijn doelgroep – dank voor uw kostbare tijd en aandacht voor dit spannende onderwerp: de Vijanden van de Vrije Pers. Ik zal het kort en snel houden. Met hier en daar wat effectbejag. Af en toe een karikatuur of onverantwoorde generalisatie. En ja, er komt iets over pornografie. Een cliffhanger moet ervoor zorgen dat u in de commercial break niet wegzapt. En ventileert u intussen gerust uw verhitte gemoed via Twitter. Kortom, de hedendaagse journalistiek, daarover gaat het hier. Over de vrije pers. Niet in een dictatuur met persbreidel, maar gewoon hier, in onze eigen democratische rechtsstaten. Eigenlijk had ik moeten beginnen met de vraag – aan u, mijn doelgroep: wat wilt u dat ik u vertel? Dat lijkt een vreemde vraag. U bent immers niet gekomen om te bedenken wat ik u moet vertellen. Bovendien, u zou mij alleen kunnen zeggen wat u al weet of denkt – en waarom zou ik dan weer datzelfde aan u vertellen? Dat zou voor u geen nieuws zijn, dat lijkt mij logisch. En toch, ook in de journalistiek zijn dat soort vragen aan het publiek gewoonte geworden. Wij noemen dat: interactief. Of ook wel: marktonderzoek. Daarmee zijn we bij de eerste Vijand van de Vrije Pers: het legertjemarktonderzoekers en marketeers in onze sector. Zij onderzoeken wat scoort en wat niet. Om vervolgens te pleiten voor méér van dat wat scoort. Voor méér van hetzelfde. ‘Wilt u zwaailichten, bloot en glamour? Krijgt u meer zwaailichten, bloot en glamour.’ ‘Liever géén Brusselse politiek, belangrijke denkers of Afrikaanse genocide? Laten we die weg. Om u te dienen.’ Uit marktonderzoek komen geen nieuwe ideeën. Het meet wat al bestaat. Daardoor herhalen redacties eigen successen en kopiëren zij die van de concurrentie. Tot overmaat van ramp hebben we de trending topics op Twitter erbij gekregen. Nog meer kortetermijndenken. Nog meer dagkoersen die van journalistiek een echoput maken. Marktonderzoek zoekt houvast aan voorspelbaarheid. Het stuurt het altijd richting de weg van de laagste weerstand. Het resultaat: windtunneljournalistiek. Even eenvormig en risicoloos als een Japanse middenklasser. Alleen, in mijn vak zijn de gevolgen veel kwalijker dan alleen onooglijke automodellen. Ik zal een voorbeeld geven. In 1999 werd ik reporter voor de actualiteitenrubriek Netwerk, toen nog prime time op Nederland 1. Het waren de hoogtijdagen van het programma. Ik kan mij uit mijn eerste jaar het woord kijkcijfer eigenlijk niet herinneren. Zeven jaar later, in mijn laatste jaar bij Netwerk, begonnen redactievergaderingen met de kijkcijfers van de afgelopen uitzending – van minuut tot minuut weergegeven in grafieken. De journalistieke kwaliteit van reportages werd er onwillekeurig op beoordeeld. Voor uitzendingen die volgden sneuvelden steeds vaker belangrijke maar impopulaire onderwerpen, door de speculatie op deze dagkoersen. Driehonderdduizend doden in Darfur? Daar zaten de mensen thuis echt niet op te wachten. Weer een paar jaar later, in 2010, werd Netwerk opgedoekt. Op de een of andere manier had het kijkcijferdenken het programma niet onmisbaar kunnen maken.


Straks de beloofde porno, nu eerst een commercial break: In mijn boek Nieuws dat verzin je niet, mijn, bepleit ik herstel van en waardering voor journalistiek vakmanschap. Journalistiek produceert nieuws – wat zoveel betekent als: wat nieuws is. Nieuwe feiten, nieuwe inzichten. Dat is iets heel anders dan trending topics volgen, ‘u vraagt wij draaien’ of amechtig doelgroepen bevredigen. Dat vraagt om creatief en onafhankelijk denken. Dat maakt het tot een intellectueel ambacht. Tot zover de reclame. Welkom terug, bij de volgende Vijand van de Vrije Pers: de master of business administration en zijn boekhouders. Het is deze mensen om het even wat ze maken en verkopen. Zij drukken liever kosten dan kranten. De core business, in die parallelle wereld van het management, is: journalistiek manageable maken. Dat doen zij door te kwantificeren. Redacties moeten targets halen met vastgestelde eenheden content, voor afgemeten eenheden papier, geproduceerd in vooraf bepaalde uren journalistiek. Niet all the news that’s fit to print, maar just the news that’s print to fit. Een goede vriend in het vak noemt dit mechanisme: spread sheet communisme. Dat brengt mij op de toegezegde porno. De Nederlandse bundel Weten is meer dan meten, heeft als motto: ‘Als je kwaliteit meet wordt het kwantiteit’. In dit boek is de filosoof Grahame Lock een van de denkers die de economisering van de samenleving beschouwt. Hij karakteriseert neoliberalisme als uitwas van dat MBA-denken. Hij schrijft: ‘Een neoliberaal erkent geen intrinsieke waarden. Hij brengt alles terug tot economische nuttigheidswaarde en meet alles in termen van financieel rendement. Het enige wat voor hem telt zijn de verkoopcijfers. Pornografie is net zo goed als Dostojevski. Beter gezegd: pornografie is waardevoller dan Dostojevski, want pornografie verkoopt beter.’ Einde citaat. Lock beschrijft hoe zo’n waarden-loze visie het onderwijs verschraalt. Waarom zou dat niet voor de journalistiek gelden? Waarom zou de sterke nadruk op kostenefficiëntie niet ook in ons vak het kritisch en creatief denken smoren? Uitgerekend nu al die denkkracht meer dan ooit nodig is. Neem nu Wegener. De uitgever van regionale dagbladen is in handen van Mecom – een Britse multinational, die in mijn land streeft naar nationale dekking voor zijn regionale content. Ik herhaal de zin nog één keer: een buitenlandse multinational die in Nederland streeft naar nationale dekking voor regionale content. Mag u raden hoe in London het belang van de journalistieke kwaliteit in mijn geboortedorp Oosterwolde wordt afgewogen tegen de beurswaarde van de onderneming. Wegener streeft nu naar ‘Digital First’. Het gerucht gaat dat de baas die deze knoop heeft doorgehakt zelf niet twittert. Iemand moet hem dus hebben bekeerd. Sporenonderzoek zou weleens kunnen leiden naar de volgende Vijand van de Vrije Pers: de nieuwemediagoeroe. Voor alle zekerheid: ik heb niets tegen nieuwe media. Een journalist kan nooit tegen vrije communicatie zijn. Dat is zijn eigen speelveld. Wij moeten nieuwe media juist omarmen, zoals we dat ook ooit met radio en televisie hebben gedaan. Het zou bovendien net zo stompzinnig zijn als protesteren tegen regen in Schotland. Ik heb dus niets tegen nieuwe media. Ik heb iets tegen de nieuwemediagoeroe. Deze goeroe hanteert de marketingstrategie van de sekteleider. ‘Voorwaar, ik zeg u, als u zo doorgaat, gaat u voor eeuwig verloren. Maar wees gezegend: ik kan u redding brengen. Dan moet u wel in mij geloven. En uw oude leven opgeven.’ De nieuwemediagoeroe doet spijkerharde toekomstvoorspellingen alsof ze nu al waar zijn. Zoals: ‘Journalistiek verliest het van Twitter.’ Want hij predikt het misverstand dat populair, snel en dichtbij de enige criteria zijn voor alle vormen van goede journalistiek. Nog zo’n profetie: ‘Gratis is de nieuwe goudmijn!’ Uitgevers en omroepen hebben zich gehaast om veel van waarde alvast gratuit te maken. Nu zitten we met de gebakken peren. Zo draagt de goeroe uniforme oplossingen aan voor de pluriforme pers. Vaak betekent dat tegelijkertijd: morrelen aan fundamentele, onderscheidende waarden van ons vak. Die waarden komen ongelegen, passen niet in de oplossingen van de goeroe. Onafhankelijkheid? Een eigen kompas? Deontologie? Blokken aan het been. Wat waar is

columns

P110 deBuren

en goed, dat maakt de crowd in al haar wisdom zelf wel uit. ‘Kijk maar naar de Arabische Lente!’, roepen de goeroes, een revolutie die zij graag toedichten aan Facebook en Twitter. Zeker, sociale media waren machtige wapens voor de opstandelingen in Caïro. Maar wat zou er zijn gebeurd als CNN en Al Jahzeera het Tahrirplein hadden genegeerd? En waarom denkt u Wikileaks bondgenoten zoekt in stokoude merken als de Guardian en de New York Times? Een mooi moment voor nog een commercial: Voor mijn handboek Bedenk eens wat nieuws had ik een definitie nodig van journalistiek, om journalistiek denken richting te kunnen geven. Ik heb gekozen voor de volgende: Journalistiek wil zoveel mogelijk mensen zo goed mogelijk informeren, door wat belangrijk is interessant en relevant te maken. Daar moet al onze creativiteit in gaan zitten. Brussel, Darfur en nieuwe denkers doen ertoe – hoe gaan wij de interesse wekken voor die verhalen? Hoe laten wij de relevantie daarvan zien? Dat is iets heel anders dan trending topics volgen. Dergelijke dagkoersen laten doorgaans zien wat de goegemeente opwindt of amusant vindt. Lang niet altijd wat belangrijk en relevant is – voor kiezers, bijvoorbeeld, voor goed geïnformeerde wereldburgers. Meepraten met de amateur is daarom een heilloze reflex. In één pot nat verdrinkt je reden van bestaan. Kwaliteit creëren, door intellectueel en creatief vakmanschap – alleen dát kan de journalistiek onderscheiden op de vrije markt van beweringen en meningen. En binnen een bedrijf is de vakman de enige die zich echt bekommert om kwaliteit. U ziet, in onze vrije democratische rechtsstaten zitten onze vijanden niet op een Ministerie van Informatie. Dat is nou juist het probleem. The enemies are among us. Wat mij brengt op de laatste Vijand van de Vrije Pers: de journalist. Wijlen Jan Blokker, een journalistieke icoon in Nederland, sprak liever over een journalistencrisis dan over een dagbladcrisis. Met lichte nostalgie, moet ik zeggen. Want nog niet zo heel lang geleden was journalistiek een manier van leven. Dag en nacht, op de redactie, op café. Ik heb meegemaakt dat een collega de redactie uitnodigde voor zijn derde bruiloft. Een andere collega antwoordde: ‘Ik kan helaas niet. Maar de volgende keer ben ik er weer bij.’ Zonder tenminste één opgeofferd huwelijk, telde je eigenlijk niet mee. Dat hoeft voor mij niet per se terug te keren. Wel pleit ik ervoor dat journalistiek weer een manier van denken wordt. Van kritisch, oorspronkelijk en onafhankelijk denken. Dat betekent niet: wij weten wat u moet vinden. Want er heerst bepaald geen schaarste op de meningenmarkt. Wel: wij vinden wat u moet weten. Journalisten die op eigen gezag alles bevragen, als intellectuele ambachtslieden, op zoek naar belangrijke nieuwe of onbelichte waarheid. Een kwetsbare opstelling, dat besef ik. Criticasters – onder wie marketeers, managers en nieuwemediagoeroes – mogen de journalistiek graag bestempelen als een levende opgraving. Behoudzuchtig, met een defensief gebrek aan zelfreflectie. Ik zou het eerder capitulisme noemen. De hang naar lijdzaamheid bij economische tegenspoed, overgave bij technologische turbulentie en massaamateurisme. Alsof het ons overkomt, alsof er geen andere uitweg is dan de toevlucht in journalistiek populisme. Maar wij zijn de journalistiek! Dat is geen lot, dat is een keuze. Ik was daarom blij verrast door het essay Groot Nieuws uit Laku van Xandra Schutte, over het product krant en de lezer als consument. Inhoudelijk past haar essay naadloos op mijn manifest. Door stom toeval viel die Groene Amsterdammer ook nog tegelijk met de eerste exemplaren van mijn boeken op mijn deurmat. De Groene – onze koosnaam voor Xandra’s oude instituut – wordt door veel ennemies among us tegenwoordig een niche genoemd. Maar pas op! Niche betekent niet: onbelangrijk. Het begrip niche maakt porno niet waardevoller dan De Groene! Kunnen we zonder De Groene? Strikt genomen: ja, dat zouden we overleven. Dus het is niet erg als het opinieblad zou verdwijnen? Jawel, dat wel! Maar een dagblad kan toch hetzelfde doen in zijn weekendbijlagen? Nee! Een vrije pers kan alleen een gezonde vrije pers zijn, als zij pluriform is. Daar hoort journalistiek erfgoed als De Groene bij. Klein of groot, ze zijn allemaal nodig om samen, in hun onderlinge competitie, zoveel mogelijk belangrijke waarheid aan het licht te brengen, en interessant en relevant te vertellen. De kijker van De Wereld Draait Door zal De Groene misschien ervaren als een doctoraalscriptie. Voor de lezer van De Groene is De Wereld Draait Door misschien te vluchtig vermaak.


Ieder zijn doelgroep, zogezegd, ieder zijn vorm en inhoud, samen zoveel mogelijk mensen zo goed mogelijk informeren. Ik zal u uitleggen waarom ik zo blij was met de geestverwantschap die ik in Xandra Schuttes essay las. Voor mijn boeken heb ik bijna 150 interviews met journalisten gehouden, in Nederland, Vlaanderen en Groot-Brittannië. Veel van mijn collega’s heb ik gevraagd waarom zij journalist zijn. Heel weinig vakgenoten hadden een helder doordacht, doorleefd antwoord. Veel relativerend schouderophalen over de rol van de journalistiek. Die moest ik vooral niet overschatten. En ik denk dat daar dat capitulisme begint. Gebrek aan eigenwaarde om verzet te kunnen plegen tegen uniformering en kwantificering. Gebrek aan zelfrespect om zelfbewust te bepalen wat dat is: all the news that’s fit to print. Dat is geen zelfoverschatting maar zelfrespect. Zelfrespect dat de zelfreflectie niet uitschakelt maar verdiept. Zonder zo’n eigen kompas zijn we aan de goeroes overgeleverd. Ik steun Xandra Schutte daarom van harte in haar pleidooi voor een mannetje op elke afzonderlijke redactie, dat permanent, elke hype opnieuw de irritante vraag stelt: is dit wat wij onder nieuws verstaan? Is dit waartoe de journalistiek, waartoe juist deze redactie op aarde is? Ik hoop dat u heeft begrepen dat het mij maar ten dele om de vorm gaat. Met oprechte excuses voor het effectbejag, de onverantwoorde karikaturen, het onbevestigde gerucht en de wellicht teleurstellend ingeloste belofte van porno. Hopelijk heeft de toon u niet afgeleid van de inhoud. Want daar gaat het mij om: onderscheidende, waardevolle inhoud. Ik ben geen goeroe, maar ik vermoed dat daarin onze redding zit. In belang en relevantie. We moeten de journalistiek opnieuw uitvinden, hoor je weleens zeggen. Ik zeg: we moeten terug naar de kern van goede journalistiek – op alle mogelijke media. Zeker, de handel in nieuws moet brood op de plank brengen, wil journalistiek een factor van betekenis kunnen zijn. Maar het omgekeerde geldt evenzeer: journalistiek zonder relevantie verliest ook als sector haar bestaansgrond. Dat zien masters of business administration, goeroes en marketeers weleens over het hoofd. Relevantie en onderscheidend vermogen vereisen een groter vakmanschap dan bekende informatie rondpompen, dan nonsens belangrijk maken, dan ongemakkelijke waarheden verzwijgen of opleuken. Journalisten zullen toch echt voortdurend zelf wat nieuws moeten bedenken. Dus niet amechtig doelgroepen bevredigen, maar journalistieke waarde scheppen. Het is een creatief, intellectueel ambacht. Dat maakt dat journalistiek zich lastig laat uitrekenen. Einstein zei het al: ‘Niet alles wat geteld kan worden is waardevol. Niet alles van waarde kan worden geteld.’ Beste doelgroep, ik dank u voor uw aandacht.

columns

P112 deBuren

Zonder vergezicht gaat het niet Geschreven door Paul Scheffer – 1 september 2012 Meer Europa kan alleen in een kleiner Europa. Dat impliceert dat in een federaal Europa het zwaartepunt in oostelijke en zuidelijke richting zal verschuiven. Daar kun je voor kiezen, maar dat moet er dan wel bij worden gezegd, stelde Paul Scheffer op 1 september in De Standaard en NRC. Dit opiniestuk schreef hij naar aanleiding van de eerste aflevering van een nieuwe reeks Europadebatten waarvoor deBuren samenwerkt met De Unie, NRC Handelsblad en De Standaard. We kijken dezer dagen naar het toneel waarop de lijsttrekkers in Nederland hun uitputtingsslag leveren en weten dat de echte acteurs elders zijn. De uitslag van de Franse of Griekse verkiezingen is belangrijker voor de toekomst van Nederland dan de uitkomst van onze eigen verkiezingen. De besluiten van de Europese Centrale Bank om het uiteenvallen van de gemeenschappelijke munt te voorkomen zijn doorslaggevend; welke partij deze verkiezingen wint, is van ondergeschikte betekenis. Mijn gevoel van onbehagen terwijl ik naar de lijsttrekkers kijk, heeft ook te maken met het ontwijken van het eigenlijke onderwerp: wat is het idee over Europa dat de partijen aan ons willen voorhouden? We krijgen door de meeste politici een vals compromis voorgeschoteld: we gaan door met de monetaire unie, maar spreken niet over de vaste vorm die een politieke unie moet krijgen. En we houden vol dat de muntunie geen transferunie is, terwijl iedereen inmiddels weet dat er veel geld van Noord naar Zuid gaat en voorlopig zal blijven gaan. We kunnen niet meer verder zonder vergezicht: in de komende jaren moet indringend worden gesproken over de ‘finaliteit’ van de integratie. Anders gezegd: wat is de uiteindelijke vorm die de Europese Unie moet krijgen? Links-liberale politici als Alexander Pechtold en Guy Verhofstadt zijn daarover duidelijk en dat siert ze. Volgens hen moeten we een echte federatie willen, met alles erop en eraan. Een grondwet die voorziet in een gekozen president, een volwaardig parlement, een eigen belastingheffing en een leger. Eigenlijk een kopie van het Duitse of Amerikaanse federalisme, waarbij de nationale staten worden gezien als deelstaten. Die vraag naar het einddoel van Europa is altijd ontweken. Dat was een heel productieve vermijding, want iedereen wist dat alleen iets tot stand kon worden gebracht als stap voor stap, van compromis naar compromis, de integratie in de Europese Gemeenschap vorm zou krijgen. Juist door de vraag naar de finaliteit niet voorop te stellen konden voor- en tegenstanders van een federalisme, konden vooral Frankrijk en Duitsland, samenwerken. Een Amerikaanse kenner, Stanley Hoffmann, omschreef de integratie daarom als ‘een beweging zonder doel’. Maar die vermijding is nu niet meer vol te houden. Jacques Delors, de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie, wist het al midden jaren negentig. Met de invoering van een gemeenschappelijke munt werd een stap gezet die voorbij alle pragmatische compromisvorming reikte. Vanaf dat moment kon de vraag of we nu een federatie willen, niet langer worden uitgesteld. Maar het echte debat is nooit van de grond gekomen. Het pleidooi van Pechtold en Verhofstadt is daarom belangrijk. Een Europese federatie heeft als grote voordeel dat het een inzichtelijke staatsstructuur is, die bovendien in theorie heel democratisch kan functioneren. Het zou een einde maken aan het ongemakkelijke compromis tussen supranationale en intergouvernementele instituties die de Unie nu kenmerkt. Maar over de nadelen en problemen van deze keuze hoor je beiden niet: zoals veel mensen met een missie neigen ze naar de monoloog. Toch moeten in


de komende tijd – mede naar aanleiding van het plan waarmee Herman Van Rompuy komt – de voor- en nadelen van een federatie nu eens echt worden besproken. Ik zie de mogelijkheden van federalisering, maar de problemen van die keuze zijn ook duidelijk. Zo is verdere integratie ondenkbaar met alle lidstaten van de Unie, al was het maar omdat de Britten er mordicus tegen zijn. Meer Europa kan alleen in een kleiner Europa. En dat zal dus een Unie zijn zonder de landen waarmee Nederland – en tot op zekere hoogte ook Vlaanderen – zich het meest verwant voelt, zoals het Verenigd Koninkrijk en de Scandinavische landen. Dus zal in een federaal Europa het zwaartepunt in oostelijke en zuidelijke richting verschuiven. Daar kun je voor kiezen, maar dat moet er dan wel bij worden gezegd. Bovendien zijn ook in zo’n kleinere federatie de cultuurverschillen niet snel overbrugd. De relatie tussen staat en burger is in de zuidelijke landen – die vaak in het nabije verleden dictatoriale regimes hebben gekend – nogal verschillend van die in het noordelijke deel van Europa. De burgers in landen als Spanje of Griekenland wantrouwen hun overheden en dat merk je bijvoorbeeld aan de bereidheid in dat laatste land om belasting te betalen. Dat is geen fataliteit, maar het kost wel tijd, veel tijd om zulke ingesleten historische patronen te veranderen. Aan Vlaamse politici als Guy Verhofstadt en Karel De Gucht zou je zo graag eens willen vragen: wat zijn de lessen die zij trekken uit het langzame ontbindingsproces van België? Hoe kunnen ze met zoveel vertrouwen spreken over de eenwording van meer dan twintig landen, met zeer uiteenlopende geschiedenissen, terwijl het hen niet is gelukt om hun eigen land bijeen te houden, om het Vlaamse nationalisme te beteugelen? Wat zegt die mislukking over de toekomst van Europa? Ik denk dat de schrijver van Istendael gelijk had toen hij schreef: L’Europe sera belge ou ne sera pas. Vrij vertaald zegt hij: Europa moet zich ontwikkelen naar het evenbeeld van België als meertalige democratie of het Europese project zal mislukken. Dat schreef hij in de jaren dat België nog redelijk goed functioneerde, maar inmiddels zijn we bijna twintig jaar verder en drijven Walen en Vlamingen steeds verder uiteen. Laten we ook iets leren van de eurocrisis. Al blijft de munt bestaan, omdat de kosten van een mislukking met de dag hoger oplopen, dan nog is duidelijk dat de oorspronkelijke doelstellingen niet zijn gerealiseerd. Want de munt had toch tot doel om de macht van Duitsland in Europa in te tomen? Nu, die macht is zichtbaarder dan ooit. Ook in dit opzicht is de uitkomst anders: de euro heeft de tegenstellingen enorm verscherpt. Erger nog, door de eurocrisis is het vertrouwen in Europa voor lange tijd ondermijnd. De dwangbuis van de euro mag een eigen keuze zijn geweest, maar te snel zijn te veel landen er onderdeel van geworden. Van de geschiedenis van de Europese Gemeenschap had geleerd kunnen worden dat de uitbreiding van de oorspronkelijke zes naar de huidige zevenentwintig leden bijna een halve eeuw heeft gekost. Het is te snel gegaan, en mede daardoor is het wantrouwen tussen landen groot. Dat komt tot uiting in een opeenstapeling van controlemaatregelen. Normaal gesproken maak je na zo’n echec pas op de plaats. Alle intuïtie zegt toch dat, nu de oorspronkelijke doelstellingen zo in hun tegendeel zijn verkeerd, we eerst eens moeten doorgronden wat er mis is gegaan. Maar het parool luidt: in snel tempo verder met de eenwording. Het behoud van euro dwingt immers tot een politieke unie en dat kan niets anders zijn dan een keuze voor een Verenigde Staten van Europa.

columns

P114 deBuren

Dat pleidooi voor een federaal Europa is krachtig en heeft tegelijk iets wereldvreemds. Verhofstadt vraagt om vertrouwen in zijn project, maar in een boek over de krediet- en eurocrisis van twee jaar geleden prijst hij omstandig de Spaanse banken voor hun solide beleid (zie p. 70). Ook de ondertitel van dat boek – ‘Hoe Europa de wereld kan redden’ – duidt op een nogal onthechte blik op de wereld. We hebben de afgelopen jaren toch gezien hoe datzelfde Europa bij India en China moest bedelen om steun bij het oplossen van de eurocrisis? Mijn slotsom is dat de Europese Unie een gemengde orde is en ook in de toekomst moet blijven. Met gemengd bedoel ik dat naast federale instituties – zoals een gerechtshof en een centrale bank – ook vormen van intergouvernementeel bestuur – zoals de raad van regeringsleiders, de Europese Raad – nodig zullen blijven. Anders gezegd: de nationale staten zullen geen deelstaten worden in een federatie. Die illusie moeten we definitief achter ons laten. Een Europa met de huidige zevenentwintig staten kan nooit een Verenigde Staten van Europa worden en moet dat ook niet willen worden. Het Europese Parlement kan in het veeltalige Europa niet zonder een grotere betrokkenheid van nationale parlementen. Die verwevenheid moet het uitgangspunt zijn voor het denken over een politieke vorm voor Europa. Een duurzame unie kan heeft de legitimiteit van nationale staten nodig en omgekeerd kunnen die staten niet langer functioneren zonder de samenhang die deze unie biedt. Want het is waar: in een wereldwijde markt die wilder is dan ooit kunnen landen als Nederland en België, maar ook Frankrijk het niet alleen. De onzekerheid over de betekenis van nationale staten in Europa is overigens niet van vandaag of gisteren. Misschien is geruststellend dat men anderhalve eeuw geleden al met zulke twijfel kampte. Rudolf Thorbecke, de vader van de Nederlandse grondwet, noteerde in 1844 de volgende overpeinzing, de afscheiding van België nog vers in de herinnering: ‘Bezit de natie nog die kracht en dat karakter, dat zij verdient, meer dan in naam en schijn zelfstandig te zijn. Men kan soms twijfelen. wij moeten handelen, alsof de twijfel niet bestaat; alsof wij bestemd zijn, enig eigen oorspronkelijke nationaliteit voor alle tijden te bewaren.’ Voor alle tijd is wat veel van het goede, laten zeggen: voor de afzienbare tijd. Dit artikel verscheen op 1 september 2012 in De Standaard en NRC Handelsblad.


Repertoire leeft! (of is het dood?) Geschreven door Wouter Hillaert – 9 oktober 2012

Wouter Hillaert bespreekt in een bevlogen essay wat het repertoiretheater vandaag vermag. Wat betekent het om in deze tijd hele hordes Oude Russen op te voeren? Welke verborgen stellingen neem je dan als theatermaker in? En ... hoe kan het anders en beter? Laat mij beginnen met een stiekeme jongensdroom te onthullen: mijn groots idee voor een Eigen Voorstelling. Ik probeer het al jaren te onderdrukken, omdat je als recensentje niet geacht wordt met dat soort creatieverlangens rond te lopen. De boekhouder begint ook geen eigen bedrijf. Maar na elke bleke avond repertoiretoneel in een der Laaglandse schouwburgen steekt die droom weer de kop op. Steeds dwingender, steeds moeilijker te weerstaan. Ik heb er niet veel voor nodig. Een stuk of acht acteurs en een draaitoneel, meer moet dat niet zijn. Mijn droom heet: Hamlet De Meeuw. Ik zie mijn grootse Eigen Voorstelling dan beginnen met de openingsscène van De Meeuw van Tsjechov, met Kostja die zijn liefje Nina klaarstoomt voor haar theatermonoloog terwijl hun publiek binnendruppelt. Nina klimt op het toneel, en dan draait langzaam het hele podium 180 graden, en heft zij niet Kostja’s stuk, maar een monoloog van Ofelia aan, en plots zitten we in Hamlet van Shakespeare. En als ook daar het stuk-in-het-stuk van de toneelspelers eraan komt, in regie van Hamlet, draait het hele podium weer terug naar De Meeuw. Het publiek zit paf, zo geniaal is het allemaal bekeken. De sleutelscènes tussen Kostja en zijn verraderlijke moeder, en Hamlet en zijn verraderlijke moeder vloeien daarna gewoon samen, want het zijn spiegelbeelden van elkaar. Het hele toneel zindert van oedipale vibraties: Jeugd, Liefde, Emotie! En nog is het niet gedaan, want dan lijken er veel doden te gaan vallen, maar niet Hamlet/Kostja zoals de traditie het wil. Eerst rekent deze Hamlet/Kostja wel af met de oudere generatie in Hamlet en De Meeuw, maar dan hakt hij in een brechtiaans topmoment het hele toneel in friet, haalt de gordijnen neer en rekent in een splijtende tirade richting het publiek af met alle klassieke repertoiretoneel en de burgerlijke illusies die erbij horen, en kondigt hij in die historische breuk met de aloude traditie een nieuw theater af. Een theater dat niet meer gaat over identiteitstwijfel, over het verlies van de jeugd en de melancholie van wat hoogburgers, maar een theater dat zegt waar het op staat, dat gelooft in zichzelf en in de toekomst, omdat het jong is en van zichzelf overtuigd, en weet wat er moet gebeuren in deze tijd. En daar raakt het doezelende publiek zo door begeesterd dat het met de uitgedeelde drilboren en sloophamers collectief op de muren van het theater begint aan te vallen, en hakt en hakt tot de hele schouwburg met donderend geraas neergaat in een finale bekentenis tot de wereld, de stad en de tijden waarin we leven. Enfin, om maar te zeggen: met repertoire kan je veel. Beste mensen, deze lezing is getiteld: Repertoire leeft! (Of is het dood?) Er stond op allerlei sites te lezen dat ik daarbij zou vertrekken vanuit De Meeuw van HETPALEIS, maar daarover heeft de regisseur mij na mijn recensie in de krant een lange mail gestuurd, met de vriendelijke vraag om van dat voornemen af te zien. ‘Mocht U ooit van plan zijn lezingen te houden of boeken te schrijven over “het repertoiretoneel in de lage landen”, gelieve dan met uw klauwen en uw giftige schorpioenenpen van mijn gehele oeuvre te blijven, want dat zou ik beschouwen als laster, eerroof en smaad aan mijn persoon en mijn artistieke geloofwaardigheid.’ Dat ga ik dan ook niet doen. Wat ik wel ga doen, is eerst een boompje opzetten over wat ‘repertoire’ precies is, dan een boompje over hoe er naar repertoire gekeken wordt, dan een boompje over het recente repertoire op onze podia, en dan een boompje over wat ik denk dat het allemaal moet zijn. Vier bomen, vier bedrijven. Mijn basisvraag: hoe staat het met het repertoiretheater in de Lage Landen?

columns

P116 deBuren

1

Veel hangt af van hoe je ‘repertoire’ begrijpt. Dat vermaledijde woord, voorwerp van eeuwige strijd, wordt in zoveel betekenissen gebruikt dat Babylonische spraakverwarringen nooit ver weg zijn. De breedste definitie heeft het over ‘alle cultuurteksten die ooit geschreven zijn’, en dat kunnen dan ook filmscenario’s, grote romans of zelfs manifesten zijn. Als je sommige regisseurs hoort verdedigen ‘dat ze wél met repertoire bezig zijn’, lijken zelfs telefoonboeken tot het repertoire te behoren. Een tweede definitie heeft het over ‘teksten voor toneel’: van eigen theaterteksten van Dimitri Leue tot commerciële successen op Broadway. Ze zijn ooit bedoeld voor en meestal ook opgevoerd op toneel. In de strikte definitie, en daar wil ik me hier toe begrenzen, is ‘repertoire’ echter die min of meer afgelijnde verzameling van canonieke toneelstukken die met enige regelmaat opnieuw worden opgevoerd en waarvan de naam van de schrijver ook een belletje doet rinkelen buiten het theaterwereldje: Sofocles, Shakespeare, Goethe, Tsjechov, Ibsen, Brecht, Pinter en natuurlijk Cyril Buysse. Vaak vertonen deze stukken een klassieke bedrijvenstructuur en helder afgelijnde personages, maar er is ook die meer versplinterde twintigste-eeuwse schuif met Beckett, Heiner Müller, Sarah Kane… Vrouwelijke auteurs zijn binnen dit repertoire een uitzondering, buiten-Europese stukken al helemaal. Wie las of zag hier al eens een stuk van Wole Soyinka? Deze Nigeriaanse toneelschrijver won in 1986 nochtans de Nobelprijs literatuur. Open deur nummer één: ‘ons repertoire’ is dus niet de verzameling van ‘de beste stukken’, geen keur van ingebakken kwaliteit, maar wel een historisch gegroeide constructie. ‘Deze teksten weerspiegelen wat we denken en belangrijk vinden.’ Onder die selectie steekt een ideologie: bijvoorbeeld dat koningen en rijke burgers over een boeiender gevoelsleven beschikken dan boodschappers en dienstmaagden, of dat de mens niets kan veranderen aan zijn voorgeschreven lot. We noemen dat wel eens ‘eeuwige waarheden’ omdat ze in ons repertoire altijd terugkeren, maar eigenlijk is het omgekeerd. Wij Europeërs hebben ons repertoire door de eeuwen zo samengesteld en aangepast dat het aansluit bij ons wereldbeeld. Open deur nummer twee: repertoire is politiek. Ik denk aan opvoeringen van Shakespeares Midzomernachtsdroom in het communistische Rusland. Daar kregen niet de rijkeluiskinderen alle sympathie, wel de toneelspelende handwerklieden. En zij lachten die rijkelui hartelijk uit. Een viering van de arbeiderscultuur, kortom, ten koste van de bezittende klasse. In West-Europa doen we het altijd andersom, en dat is niet toevallig. Dat is hoe wij door de bril van Shakespeare naar de werkelijkheid kijken: als het speelterrein van Grote Individuele Persoonlijkheden die steeds hoger en verder reiken dan de rest, en aan die ambitie al dan niet ten onder gaan. Wij noemen dit ‘meer en beter’ universeel, maar pakweg de boeddhisten denken daar zeker anders over. Shakespeare is dus niet zozeer bijzonder omdat hij zo bijzonder is, maar omdat zijn stukken de perfecte politieke weerspiegeling zijn van het eeuwige conflict dat het Westen heeft groot gemaakt: het conflict tussen een liberale vooruitgangsideologie (‘streef voor jezelf naar meer’) en een christelijke moraal (‘zondig niet, en je komt in de hemel’). Samengevat: klassiek repertoire draait om hiërarchie. Want wat is een klassieker? Niets anders dan de conflictzone van verticale verhoudingen: tussen goden en mensen, tussen edelen en het volk, tussen beslissende mannen en ondergeschikte vrouwen. Die onderschikkende hiërarchie bepaalt niet alleen de inhoud, maar ook de vorm van klassiekers. Hun plot bestaat uit hoofd- en nevenplots, is causaal opgebouwd (elke scène heeft een oorzaak en een gevolg), en drijft op verschuivingen binnen net die machtsverhoudingen. Dat lijkt misschien allemaal nogal wiedes, maar kijk in die schuif met Beckett, Müller, Kane: hun stukken hebben geen verticale, maar een horizontale structuur. Daar gebeuren de dingen zonder reden, er is niet echt een verhaal van a tot z, er zijn zelfs nauwelijks aparte scènes, enkel zinnen na elkaar. In Wachten op Godot is er dan ook niet echt sprake van machtsverhoudingen, enkel van dialoog tussen twee gelijken. Dàt is de breuk van Beckett met de traditie. Hij rekende af met alle klassiekers die bouwden op patriar-


chale systemen en het verhaal representeerden van de koloniale, witte, mannelijke macht. Bij Beckett was het simpel: Godot, symbool van de aloude autoriteit, speelt hier alleen nog mee omdat hij niet meespeelt. Bon, dit eerste boompje bij wijze van inleiding. Onthoud: repertoire drukt geen eeuwige waarheden uit, maar een bepaald dominant wereldbeeld.

2

Daarom hoeft het niet te verwonderen dat ‘repertoire’, of de canon, makkelijk het onderwerp wordt van politieke discussies. Wat opvalt, is dat repertoire daarbij vaak wordt gezien als een wondermiddel voor een heel ander probleem. Nationale identiteit, bijvoorbeeld: op vraag van de politiek moet 10% van de muziek op Radio 1 – en 25% van de muziek op Radio 2 – uit het Nederlandstalige liedjesrepertoire komen. Of culturele opvoeding: eeuwig zijn de discussies welke literaire klassiekers de schoolgaande jeugd zou moeten gelezen hebben om niet ten prooi te vallen aan de totale barbarij. Wat theater betreft, was er in 2008 dan weer de beruchte motie die bijna unaniem werd goedgekeurd door het Vlaamse parlement: die zei dat de overheid het repertoire in het theaterlandschap extra moest stimuleren, in beheersovereenkomsten en beleidsbrieven. Dat was niet omdat onze parlementariërs zonodig nog eens een goeie ouwe Vondel wilden zien. Wel omdat we ‘publiekstoneel’ zouden missen, theater voor de gewone Vlaming. Voor al uw problemen, bel wat repertoire in! Repertoire zou onze gemeenschap weer bijeen brengen, is dan de veronderstelling. Als het cultuurcentrum of het stadstheater een toneelklassieker programmeert, dan zou de schouwburg sneller volstromen. Dat klopt natuurlijk niet. Het volstaat een blik te werpen op het programma van Theater Aan De Stroom, dat van dat goede oude repertoire altijd de grote pleitbezorger is geweest. Hoeveel echte klassiekers zijn daar de afgelopen seizoenen gespeeld? Tot gisteren liep er Van de brug af gezien van Arthur Miller, en straks volgt er een Antigone, maar veel meer dan 10% grote klassiekers per seizoen zullen er nooit gespeeld hebben. De canon is enkel met mate te degusteren. Wie echt veel publiek wil, kan beter wat Broadwaysuccessen importeren, een goeie komedie met wat bv’s opzetten en twee stand-up comedians inviteren. Mensen willen vertier, en dat biedt de canon maar in beperkte mate. Waar komt die hang naar repertoire dan vandaan? Je ziet ze niet enkel bij politici. Ook Pierre Audi, Nederlands grootste podiumdirecteur en dus geen kleine vis, riep in 2009 in zijn ‘Staat van het Theater’ de verzamelde theatersector op om weer meer in te zetten op teksttoneel. ‘Het moet mij van het hart dat het voortbestaan van deze kunstvorm gevaar loopt door de weigering om te accepteren dat theater in een traditie staat. In het huidige theaterlandschap is er te veel van het een en te weinig van het ander. De keuze om minder toneelstukken te spelen, om geen continuïteit te garanderen in wat “repertoire” genoemd wordt: sommige mensen in het theater vinden dat een gevaarlijke koers en vrezen dat die op den duur als een boemerang in ons gezicht zal terugslaan. Zoeken wij werkelijk naar nieuwe, universele thema’s, of interesseert het ons niet meer om die te zoeken in de Klassieken van een immens geschreven theatererfgoed? Zijn alleen literatuur en cinema het toneel nog waardig?’ Voor Audi geldt repertoire als een meesterproef voor ambacht, als het fundament voor een gezond debat tussen vroeger en nu, tussen kunst en samenleving. Hij vindt repertoire de drager van ‘de oeroude, ondubbelzinnige wetten die de binding tussen acteurs en publiek bepalen’. Zijn oproep was niet gespeend van enige nostalgie naar de oude hiërarchische uitstraling van een paar grote schouwburgen die met klassiekers hun burgergemeenschap voeden: een verticale en dus vrij reactionaire reflex in een tijd die beheerst wordt door het horizontale denken van internet, flat earth news en het gelijk van elke consument. Maar waar Audi oproept tot artistieke kwaliteit, diepzinnige inhoud en een vruchtbare wisselwerking tussen vroeger en nu en tussen kunst en samenleving, kan ik hem helemaal volgen. Hij heeft het niet over nationale iden-

columns

P118 deBuren

titeit, niet over de teloorgang van de jeugd of over meer publiek. Hij behartigt repertoire als repertoire, voor wat het te vertellen heeft. En dat is de enige discussie die van tel is.

3

Welaan, tijd voor ons derde boompje: hoe zit dat dan met het repertoiretheater in Vlaanderen? Het VTi, het Vlaams Theaterinstituut, heeft wel eens berekend dat er tussen 1993 en 2005 inderdaad steeds minder niet-Nederlandstalige auteurs (gemiddeld 44%) en gestorven auteurs (gemiddeld 26%) zijn opgevoerd. Maar sinds het repertoiredebat in 2008 zou ik met de natte vinger durven zweren dat die neergaande curve weer naar boven is geknikt. In het seizoen 2010-2011 alleen al zagen we zeven verschillende Othello’s. Ook een stuk of vijf Medea’s kregen we de jongste seizoenen op het bord, zoals laatst nog op het Zeeland Nazomer Festival. Vandaag is het dan weer Macbeth die de hitlijsten aanvoert, met onder meer ensceneringen bij Froe Froe en Toneelgroep Amsterdam, en met een versie van Guy Cassiers in aantocht. Cassiers die eens geen dikke roman, maar een toneelklassieker op de planken brengt! Dat zegt eigenlijk alles. Repertoire zit weer in de lift. Terwijl je vroeger als recensent hoogstens tien keer per seizoen nog even een klassieker moest herlezen voor je naar theater ging, holde je de jongste jaren elke week naar de bib. Hugo Claus hebben we herontdekt. Freule Julie van Strindberg. Woyzeck van Büchner, noem maar op. Repertoire leeft! Geen opmars was echter zo opvallend als die van het Russische repertoire. Van Tsjechov kon je de jongste twaalf maanden het hele oeuvre weer op de planken zien, of toch zijn meesterwerken, met niet minder dan drie Oom Wanja’s, En niet alleen Tsjechov. Wie herinnerde zich nog Gorki, die would-be Tsjechov met zijn meer politieke inslag? Stan haalde zijn Zomergasten van onder het stof, NTGent en Toneelgroep Amsterdam deden hetzelfde met Kinderen van de zon. Ook Russische romans als Dostojevski’s Aantekeningen uit het ondergrondse en Gontsjarovs Oblomow werden enthousiast bewerkt voor de planken. Waar komen die oude Russen plots toch allemaal uitgekropen? Wat zit hier achter? Sta mij een kleine overinterpretatie toe. Die Russische revival zegt niets over die Russen, maar alles over ons. Russische stukken delen iets wat je in geen andere traditie terugvindt. Er wordt vaak gezegd dat het hun lethargie is, van burgers die in een godvergeten gat bij de pakken blijven neerzitten. Dat klopt maar ten dele. Wat deze burgers kenmerkt, is hun scherpe besef van die lethargie. Hun passiviteit en hun existentiële treurnis vormen een discours. ‘Ik ben in de rouw van mijn leven, ik ben ongelukkig’, luidt al meteen de tweede repliek van De Meeuw, van de jonge Masja. Zo zal je het bij wel meer Russische personages horen. Ze zijn even passief als intelligent. Hun verlichte pessimisme is een hogere staat van niet-zijn. Zou het kunnen dat die toestand sterk overeenkomt met het huidige zelfgevoel bij kunstenaars, en bij uitbreiding bij hun publiek? Links, progressief en intellectueel zijn in de verdrukking. We lijken zelf Tjechovs ondergaande bezitsklasse geworden. Ivo Van Hove maakte dat in zijn interpretatie van Kinderen van de zon zelfs heel expliciet. Hij trok Gorki’s doembeeld van een wereldvreemde hogere klasse door naar de artistieke kringen van vandaag: veel hoge praat, maar ontheemd tot op het bot, en in hun voortbestaan bedreigd door een roerige buitenwereld die ze totaal ontkennen. We voelen ons verduisterd, keren naar binnen, analyseren tot in den treure de uitzichtloosheid van een vervlakkende wereld, alsook ons eigen onvermogen om erop te reageren. Ons wereldbeeld mist actiebereidheid. We verzuchten ‘Naar Moskou, naar Moskou!’ en blijven doorgaan met hetzelfde. Portretteren we met al dit Russische repertoire in wezen niet onze eigen eclips? Dat uit Oblomow van Lazarus veel feestelijke humor sprak, en uit De Meeuw van Dirk Tanghe veel passie, maakt het in feite enkel tragischer. Een viering van de eigen verstomming, daar lijken we onszelf toe te veroordelen. Of overdrijf ik nu?


4

Die aanvaarding is deel van een groter probleem, en hier kom ik tot mijn eigenlijke punt. Boompje vier: het repertoiretheater in Vlaanderen en Nederland lijkt zo ontzettend volgzaam geworden. We kiezen een tekst, we spelen hem met brio, klaar. Neem de Oom Wanja van Gerardjan Rijnders in Nederland, maar ook die van De Roovers in Vlaanderen. Ik snapte in beide gevallen niet waarom deze makers net deze klassieker zonodig wilden opvoeren. Niks interpretatie, niks noodzaak voorbij het feit dat Tsjechov een speeltekst heeft geschreven waar acteurs hun hartje aan kunnen ophalen. Dan was de Oom Wanja van het Leuvense sociaal-artistieke gezelschap Tartaren tien keer levendiger. Onhandig gespeeld, zeker, door amateurs met een kwetsbare achtergrond. Maar hier werd je tenminste weer herinnerd aan wat voor een sociale tristesse er onder deze Tsjechov schuilt. Hier werd elke glimlach vanzelf een existentiële bevrijding. Bij de professionele Oom Wanja’s zag ik geen wereld, maar gewoon een stuk zoals we het al kennen. Waarom het dan opvoeren? Dit zijn, u raadt het al, geen alleenstaande gevallen. Stan met Bedrog van Pinter, Ivo Van Hove met De Russen (naar Tsjechovs Platonov en Ivanov), Macbeth van Froe Froe, De Perzen van Dood Paard, Les Aveugles van LOD (naar Maeterlinck) zelfs de alom geprezen Oresteia van De Roovers: aangename voorstellingen, soms heel goed gespeeld en in een verrassende vorm. Maar waarom? Wat wil er vandaag met dit repertoire verteld worden? Aan eigen accenten geen gebrek, maar zelden leverden die ook eigen inhoudelijke uitspraken, hoe lang er ook wel over gepraat en nagedacht zal zijn. Dat gebrek aan eigen verhaal is niet enkel een artistieke manco, maar ook een politiek statement. Onder het mom van ‘dit is een universeel thema’ worden de ideologische hiërarchieën van het origineel, in sommige gevallen honderd jaar oud, simpelweg gekopieerd en herbevestigd. Vergeef me deze veralgemening, maar het begint een heel klein beetje op bandwerk te lijken. Het kan anders. Eén weekendje Berlijn gaf me een half jaar geleden meer denkstof dan een heel seizoen repertoiretoneel in Vlaanderen. Frank Castorf dook bij de Volksbühne in De dame met de camelia’s van Alexandre Dumas: een wervelende show vol ironie en post-brechtiaanse afrekeningen met de patriarchale ideologie. Een mooi voorbeeld van een eigentijdse horizontale kattensprong op de verticale hiërarchie van het klassieke literaire erfgoed. Thomas Ostermeier verplaatste Strindbergs Freule Julie naar het huidige Rusland, vanuit de analyse dat het nieuwe kapitalisme in Moskou de Russen terugwerpt op negentiendeeeuwse klassenverhoudingen. Ook hier bekeek je geen stuk, maar een wereld, door de kwaliteitsbril van repertoire. Plots besefte je weer wat er met oude klassiekers allemaal mogelijk is. Top of the bill was wat diezelfde Ostermeier deze zomer in Avignon presteerde: Ibsens Vijand van het volk. Het stuk gaat over dokter Stockman die protesteert tegen milieuvervuiling die wordt weggemoffeld door het stadsbestuur. Ostermeier plaatste dat in een eigentijds Berlijns gezinsappartement, en verving Stockmans sleutelspeech door het beste manifest van de laatste jaren: L’insurrection qui vient, van het anonieme Franse Comité Invisible. Economie tegenover ecologie, de relatie tussen commercie en de illusie dat we elke apart uniek zijn: het droop allemaal van relevantie. Bovendien slaagde Ostermeiers acteurs erin om tijdens deze speech een heus debatje los te maken in de zaal: ‘zijn jullie het dan met Stockmans eens?’. Ibsen werd je door de neus geboord met ongeziene urgentie. Even werd de schouwburg weer dat ideologische strijdperk van de gemeenschap waar elke maker van droomt. Pierre Audi zou er duimen en vingers bij afgelikt hebben: vroeger en nu, kunst en samenleving, inhoud en kwaliteit. Waarom kan dat in Vlaanderen niet? Waarom dommelen we hier allemaal in? Waarschijnlijk klink ik als de zoveelste pleitbezorger voor de zelfprofilering van de regisseur ten koste van de originele tekst. Vermaard criticus Eric De Kuyper verzet zich daartegen in zijn jongste boek Applaus: dat alle repertoire steeds maar weer geactualiseerd moet worden, en tot welke belachelijke toestanden dat wel eens leidt. Wie De Vrek van Van Hove zag, moet De Kuyper gelijk geven. Het helpt niet om een

columns

P120 deBuren

zeventiende-eeuwse klassieker in een moderne loft te zetten om hem over het geldbejag en de economische crisis van vandaag te doen gaan. De Kuyper hanteert een heel andere definitie van ‘actualiseren’: het opvoeren van een tekst is per definitie een actualisering. ‘Ook al speelt men in historische kostuums, het zijn de lichamen van nu die in deze historische kostuums spelen. Het unieke van een theateropvoering is nog altijd dat die hier en nu plaatsvindt. Een opvoering is dus per definitie actueel.’ Het is aan dat soort verstokte definities, hoe oprecht ook, dat het theater zal verglijden tot een brave en nodeloze entertainmentindustrie, waarvan we in Nederland al de eerste tekenen zien. Nogal wat politici dromen daarvan. Ze willen ‘het stuk zien zoals het door de auteur bedoeld is’. Ik denk: om een repertoirestuk op te voeren zoals het ooit bedoeld is, moet je er juist grondig mee aan de slag gaan. Ibsen wou clashen, hij wou debat. Wie niet op zoek gaat naar hoe je die clash kan handhaven in de taal van deze tijd, voor een publiek van vandaag, begraaft Ibsen. Zo vind ik ook elke regisseur van De Meeuw die de theatersolo van Nina gewoon overneemt, een beetje een doodgraver. In Tsjechovs tijd was het symbolisme van die solo een theaterpolitieke zaak, en zo reageren de personages er ook op. Zoek je geen vertaling van die tekst naar vandaag, dan sterft repertoire in de wieg van een reactionair originaliteitsbeginsel. Kortom, als besluit: repertoire is een hoge zaak: ideologisch, politiek, artistiek. Het is geen stukje spelen als een ander. Wat theater voorheeft op opera – dat het kan ingrijpen op het origineel – kunnen theatermakers maar beter met beide handen grijpen. Alleen komt het mij momenteel voor dat opera veel interessanter en diepgravender met zijn repertoire omgaat dan onze Laaglandse theatermakers. In de jaren 1980 hebben we nochtans geleerd om sprekende voorstellingen te maken door de ideologie van bepaalde repertoirestukken om te keren en bloot te leggen, denk aan Starkadd in Arca of Maria Magdalena van Jan Decorte. Waar is die traditie heen? Waar is de tijd van Hamlet van Piet Arfeuille, hier op dit podium, of het succes van Romeinse Tragedies? Waar is het repertoiretheater dat blijft nazeuren, omdat het echt een uitspraak doet over zijn tijd, omdat het de vanzelfsprekende moraal van vandaag tegen de kar rijdt, of een vooruitgangsoptimisme voor deze tijd weet te verbeelden? Om Pierre Audi nogmaals te citeren: ‘Repertoire blijft het fundament voor een gezond debat tussen vroeger en nu, tussen kunst en samenleving.’ We hoeven het niet te doen voor de politiek, niet voor onze nationale identiteit, niet voor meer publiek of om onze jeugd te behoeden van de ondergang. Maar in de eerste plaats om geloofwaardig te zijn met wat we antwoorden als mensen ons vragen waarom we subsidies moeten krijgen. De rest volgt dan wel vanzelf. Als repertoire neerkomt op die keur aan teksten die we belangrijk vinden, dan zullen we toch duidelijker moeten maken waarom we ze belangrijk vinden, en wat we er vandaag belangrijk aan vinden. Welk wereldbeeld verdedig je met of tegen die aloude klassiekers? Wat met hun versteende hiërarchie in deze horizontale tijden? Voor we weer beginnen te schelden op Theater Aan De Stroom met zijn ongeïnspireerde repertoiretoneel, moesten we eerst maar even in eigen boezem kijken. Ik zie niet zoveel verschil. Zoals het er nu voorstaat, leeft het repertoire wel weer een beetje, maar is het ook een beetje dood. Ik wens het Laaglandse theater in zijn omgang met klassiekers terug wat elementaire opwinding, weg van zijn angst om niet genoeg te nuanceren, weg van onze links-intellectuele verstomming. In ruil vraag ik niet meer dan acht acteurs en een draaitoneel voor Hamlet De Meeuw! Wouter Hillaert sprak deze tekst uit op 8 oktober in HETPALEIS n.a.v. het repertoirestuk De Meeuw. U kunt de lezing ook volledig herbeluisteren als podcast.


citybooks Lublin: ‘Aangifte’ Geschreven door Arnon Grunberg

Aangifte, het citybook over de Poolse stad Lublin van Arnon Grunberg werd samen met een interview op 9 mei 2012 gepubliceerd als speciale bijlage in De Morgen. Het verhaal is vertaald naar het Frans, Engels, Pools en het Afrikaans. Geachte burgemeester, geacht gemeentebestuur, geachte volksvertegenwoordigers, mijn naam is Danuta Kalinowska, ik ben 24 jaar en geboren en getogen in onze mooie stad. Mijn moeder heet Hildegarda Kalinowska en mijn vader was Ferdzik Kalinowski, die helaas bij een tragisch auto-ongeluk op weg naar Warschau in de winter van 2007 is omgekomen. Officieel heette hij Ferdynand, maar hij werd door iedereen Ferdzik genoemd en op zijn grafsteen staat ook Ferdzik. Voor mij heeft hij nooit anders geheten dan Ferdzik. Ik ben enig kind en om redenen die ik hier niet uit de doeken kan doen zorg ik voor mijn lieve moeder Hildegarda, die verder geen familieleden in Lublin heeft en ook niet in de buurt van onze stad. Met de broer van mijn vader, mijn oom Paweł, heeft ze al het contact verbroken. Ik schrijf u deze brief vanwege een voor mij en mijn moeder zeer onaangename aangelegenheid en ik hoop dat u de tijd wilt nemen om deze brief in alle rust te lezen. Uiteraard ben ik graag bereid alles mondeling toe te lichten, mocht dat nodig zijn, en ook mijn moeder heeft het een en ander te vertellen over de nare gebeurtenissen, al hoop ik dat u rekening houdt met haar gezondheidstoestand. Ik heb een opleiding gevolgd tot secretaresse en ik kan Engels en Duits. Volgens velen heb ik een talenknobbel. Nu ben ik Spaans aan het leren. In de zomer van 2009 zijn mijn moeder en ik naar Barcelona gevlogen en daar hebben we genoten van de musea en het eten. Helaas werd op de boulevard ons fototoestel uit mijn handen gegrist door een onguur Afrikaans type. We waren dan ook blij toen we weer terug waren in onze stad. Mijn moeder zei: ‘Ik ga nooit meer naar Spanje, hier in Lublin is alles wat we nodig hebben.’ Daar ben ik het mee eens. Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens. Aangezien ik vanwege de gezondheidstoestand van mijn moeder alleen parttime kan werken geef ik af en toe rondleidingen door onze mooie stad om wat bij te verdienen. Zoals u weet komen de meeste toeristen in de zomer, bang als zij zijn voor een vlokje sneeuw en een beetje vrieskou. Wij inwoners van Lublin houden van de sneeuw en de kou en mijn moeder zegt altijd: ‘Lubliners worden hard van de kou.’ Zo is dat. Mijn lieve vader, God hebbe zijn ziel, die in de nacht van 21 op 22 januari 2007 door een vrachtwagen tegen een boom werd gedrukt op weg naar Warschau, was de beste gymnastiekleraar van Lublin. Velen van u zullen zich hem nog herinneren. Hij was niet alleen gymnastiekleraar, maar ook de coach van het meisjesvolleybalteam in onze stad en zo heeft hij veel vrienden gemaakt. Hij was de meest godsvruchtige persoon die ik ooit heb gekend. Hij hield van drinken, hij stookte zelf brandewijn, maar zelfs als hij dronken was, bleef hij godsvruchtig en riep hij Maria aan. Maria heeft hem nooit in de steek gelaten, behalve dan in de nacht van 21 op 22 januari 2007, maar dat kwam door een vrachtwagenchauffeur uit Wrocław, een goddeloze man die dacht dat hij er zich vanaf kon maken met een bosje rozen. Mijn moeder heeft die rozen meteen bij de vuilnis gezet. Daar zijn wij niet van gediend. Geachte heren, hoe is het mogelijk dat Wrocław de Europese Culturele Hoofdstad zal worden en Lublin niet?

P122 deBuren

Zoals u ongetwijfeld weet, en nu kom ik op de reden van mijn brief, maar het is van het grootste belang dat u begrijpt hoe onze familiesituatie is, en mijn lieve moeder vraagt mij u door te geven dat wij nog nooit een boete hebben gehad. Zelfs mijn vader, die toch van drinken hield, heeft nooit een verkeersovertreding begaan. Wij hebben ons altijd aan de wetten gehouden, ook als de wetten ons niet aanstonden. Zoals u ongetwijfeld weet is deze winter een Nederlandse schrijver op bezoek geweest in onze stad. Arnon Grunberg. Het precieze doel van zijn bezoek weet ik nog steeds niet. Ik ben maar een eenvoudige vrouw en ik doe wat mij gevraagd wordt. Vooral omdat ik momenteel zonder werk zit. Mijn oom Paweł had mij als secretaresse ingehuurd voor zijn import- en exportbedrijf Best Global Tools maar u weet ongetwijfeld hoe dat is afgelopen en mijn moeder en ik hebben het contact verbroken met mijn oom en ik heb besloten me te concentreren op toeristen, want toeristen liggen me meer dan de import en de export. Dat zegt mijn moeder ook. Ik was dan ook blij dat een vriendin van een vriendin mij had gevraagd meneer Grunberg rond te leiden door onze stad omdat hij wilde weten waar hij was beland. Zo had ik dat gehoord tenminste want toen ik hem ontmoette merkte ik direct dat het hem niets kon schelen in welke stad hij was. Hij had net zo goed in Japan kunnen zijn. Normaal gesproken geef ik alleen in de zomer rondleidingen, maar als een vreemdeling in de winter naar Lublin komt, maak ik natuurlijk een uitzondering. Zeker nu oom Paweł mij op straat heeft gezet. Van de mevrouw van het culturele bureau, Małgorzata, God zegen haar, kreeg ik een boek van de schrijver, zodat ik wist wat voor vlees ik in de kuip had. Had ik toen maar naar mijn innerlijke stem geluisterd. Ik heb spijt als haren op mijn hoofd dat ik mijn innerlijke stem heb genegeerd en ook de stem van mijn moeder. Die zag een foto van de schrijver en zij zei meteen: ‘Die man die deugt niet.’ Ik heb meneer Grunbergs boek Fantoompijn in het Pools gelezen. Niet helemaal, maar wel zo dat ik ongeveer wist waar het over ging en ik vraag u in alle bescheidenheid: noemen ze dat literatuur? Is er niemand die dat kan verbieden? Ik zou er een stokje voor steken als ik in de politiek zat. Maar ik schrijf u niet vanwege boekenkwesties, ik schrijf u vanwege de misdaden die in onze stad hebben plaatsgevonden. Ik heb ook de politie ingelicht, maar omdat ik niets heb gehoord, ook al heb ik aangedrongen, wilde ik u alvast op de hoogte brengen. Laat ik bij het begin beginnen. Op maandag 20 februari liep ik naar hotel Campanile om de schrijver op te halen en hem rond te leiden. Hij was, dat moet ik wel zeggen, beleefd. Hij gaf me complimentjes over mijn laarzen en mijn roze sjaal die ik zelf heb gebreid en later zei hij ook nog wat aardigs over mijn spijkerbroek. Ik geloof dat er geen kledingstuk is geweest dat ik die dag aanhad dat hij niet voorzien heeft van de nodige complimenten. Uiteraard vermeed ik het nare onderwerp van zijn boek en gelukkig begon hij er ook niet over, want ik ben een eerlijk mens en dan had ik moeten zeggen dat het niet gezond is om zo’n boek te lezen en ook niet om het te schrijven. Wij liepen door de stad en ik vertelde over de geschiedenis van Lublin en de heldhaftige strijd van het Poolse volk, maar ik merkte dat zijn gedachten afdwaalden want hij zei: ‘Het begint nu aardig koud te worden.’


Ik wilde hem meenemen naar een echt Lublins café, Café Heca, maar hij wilde alleen naar Café Vanilla. Hij zei: ‘Daar ben ik al een paar keer geweest, daar is de wijn goed.’ Ik ben beleefd, dus ik ben met hem meegegaan naar Café Vanilla, waar hij een dure salade bestelde en een glas rode wijn. Ik hield het bij water. Hij zag er nog steeds ontevreden uit, dus ik vroeg hoe het met hem ging. ‘Slecht,’ zei hij. En hij keek mij aan en hij zei: ‘Heel slecht. Ik heb de halve nacht liggen woelen.’ Ik had daar misschien niet op moeten reageren maar het is nu eenmaal mijn taak in het leven om de mensen te helpen. Daarnaast ben ik een optimistisch mens. Ook mijn lieve vader heb ik geholpen toen er na zijn dood nog steeds schandelijke leugens over hem de ronde deden, onder andere dat hij de aanvoerster van het volleybalteam zwanger had gemaakt. Mijn moeder zei: ‘Fatsoenlijke vrouwen krijgen op hun zestiende geen kind.’ Daarin heeft ze natuurlijk gelijk. Zoals ik zei, deze brief gaat niet over mijn vader, maar ik word emotioneel als ik het over hem heb. De schrijver antwoordde op mijn vraag waarom het zo slecht met hem ging terwijl hij in zo’n mooie stad was beland, dat niemand van hem hield. Daarna zei hij dat hij een monsterlijk persoon was. Terwijl hij over dit onderwerp verder doorzeurde, at hij de dure salade alsof hij dagen niet had gegeten en van de vriendin van mijn vriendin had ik gehoord dat hij niet eens hoefde te betalen voor zijn hotel, dus ik begreep dat gezeur niet. Toen was hij eindelijk klaar met zijn jeremiade. Als gids ben ik altijd optimistisch gebleven terwijl ik heel wat tegenslag in mijn leven heb gehad, maar je zult mij niet horen zeuren. Je moet de stemming er een beetje in houden, dus daarom zei ik tegen hem: ‘Dat moet u niet zeggen, meneertje. Er is voor iedereen wel iemand op deze wereld. Zo monsterlijk bent u nu ook weer niet.’ Daarna keek hij mij aan alsof hij het in Keulen had horen donderen en hij vroeg: ‘Hebt u dan al de ware gevonden?’ Ik heb mijn verloving verbroken, omdat mijn verloofde een smeerlap was, dus daarom moest ik een klein beetje huilen toen de schrijver vroeg of ik de ware al had gevonden. Ik ben gevoelig. Mijn moeder zei meteen al de eerste keer dat ze mijn verloofde zag: ‘Die is erger dan moderne kunst.’ Had ik maar naar haar geluisterd. Meneer Grunberg troostte mij (wat ik hier vertel heb ik trouwens ook allemaal in de brief aan de politie verteld en ik ben er ook een paar keer langs gegaan, maar ik kon niet alles kwijt). Hij bestelde eerst een glas rode wijn voor mij en gaf me daarna een papieren zakdoekje. Vervolgens zei hij dat hij ook niemand op deze wereld had, dat er overal crisis was maar in zijn hoofd nog wel het meest. Veel geld had hij ook niet. Het kwam erop neer dat hij geen geld en geen liefde had maar dat hij mij had ontmoet en dat iedereen die mij had ontmoet geen geld en liefde meer nodig had. Zoiets in elk geval, ik heb het niet allemaal onthouden.

P124 deBuren

Ik drink normaal gesproken wodka met jus d’orange, maar ik kijk een gegeven paard niet in de bek. Dus ik goot de rode wijn zo naar binnen, want ik houd niet van rode wijn en hoe minder je proeft hoe beter het is. Ik vroeg hem: ‘Wat zou u van onze mooie stad willen zien? Wilt u naar de beroemde kapel?’ Want daarvoor was ik gekomen, toch? Toen zei hij: ‘Ik heb het mooiste van de stad al gezien. Dat ben jij.’ Mijn vader Ferdzik zei al toen ik twaalf was tegen me: ‘Jij bent niet de dunste maar wel de mooiste.’ Toen ik veertien was, zei hij het nog steeds tegen me hoewel ik acne had die niet alleen op mijn gezicht zat maar ook op mijn rug, maar mijn vader hield nu eenmaal van zijn dochter en zijn liefde ging dwars door alle acne van de wereld heen. Een vrouw wil graag horen dat ze mooi is, heren. Ook al kwam het compliment dan uit zijn mond, ik besloot er toch van te genieten. Beter een vogel in de hand dan tien in de lucht. ‘Maar wat wilt u van de stad zien?’ vroeg ik aan de schrijver. ‘Ik ben hier om u iets van de stad te laten zien. Wilt u soms iets over de geschiedenis van Lublin weten?’ Hij zei: ‘Ik zou alleen maar jou willen zien. Ik ben een ongelukkig mens, maar als ik naar jou kijk word ik weer een klein beetje gelukkig.’ Ik dacht dat hij het meende en ik wilde niet weer dat gezeur over de liefde en het monster horen, daarom zei ik: ‘Ik wil best wel een keertje wodka met jus d’orange met u drinken, maar nu ga ik u rondleiden.’ Ik was een beetje op mijn hoede, maar ik ga altijd uit van het beste in de mens. Want in december 2011 was ik gevraagd een Poolse schrijver door onze stad rond te leiden, ik zal zijn naam niet noemen. Die weigerde zijn appartement uit te komen en hij dwong me boodschappen voor hem te doen. Ik kan u verzekeren dat hij dingen met mij gedaan heeft die je niet met een vrouw doet, maar mij hoort u niet klagen. Van een Poolse schrijver accepteer je ook meer dan van een vreemdeling. De Nederlandse schrijver begon mij allemaal vragen te stellen. Voor de beroemde kapel had hij totaal geen interesse. Ik was aan het vertellen over de schilderijen en de fresco’s en hij zei opeens: ‘Nu moeten we stil zijn, want we moeten mediteren.’ Terwijl hij aan het mediteren was, greep hij mijn hand en de tranen liepen over zijn wangen, maar ik heb ze daar laten lopen want er zijn grenzen. Maar toen hij na vijf minuten nog steeds aan het snotteren was zei ik: ‘Hoge bomen vangen veel wind, meneer.’ Daarna zijn we naar hotel Lublinianka gelopen, waar hij in de bar een wodka met jus d’orange voor mij heeft besteld en rode wijn voor zichzelf. Ik heb hem alles verteld, over mijn moeder, die na de dood van mijn vader in de war is geraakt maar niet zo dat ze moet worden opgenomen, en over de aanvoerster van het volleybalteam, die beweert dat mijn vader een kind bij haar heeft gemaakt, maar mijn moeder en ik weten beter. Dat interesseerde hem allemaal enorm. ‘Ongelooflijk,’ zei hij. ‘Jouw familie heeft veel meegemaakt. Jij bent een bijzonder mens.’


Daarna zijn we naar hotel Campanile gelopen, en daar heeft hij mij uitgenodigd op zijn kamer. In zijn klerenkast stond een fles rode wijn en die heeft hij toen met mij opgedronken. Ook heeft hij ongevraagd dingen met mij gedaan die een man niet met een vrouw doet en die ik daarom niet hier zal noemen. De volgende dag ging ik weer naar hem toe, want ik moest hem rondleiden. Om eerlijk te zijn begon ik op dat moment al wel een beetje aan zijn oprechte interesse in mij te twijfelen, want toen hij uit de lift kwam, gaf hij mij een handkus en hij zei: ‘Ik wil je bedanken dat je mijn leven mooier maakt.’ Overdreven vond ik dat. Ik kende hem amper. Voor het mooier maken van een leven is wel meer nodig. Zo snel gaat dat niet. Hij wilde naar Majdanek. We liepen daar wat rond en hij zei weinig. Wel wilde hij weten of de flatgebouwen naast het concentratiekamp er ook al stonden tijdens de oorlog. Ook durfde hij te zeggen dat het vast niet zo prettig is om over een concentratiekamp uit te kijken. Na Majdanek gingen we naar mijn moeder, want hij wilde een oudere Poolse vrouw ontmoeten die hem kon vertellen over hoe het vroeger in Lublin was. Sinds de dood van mijn vader lijdt mijn moeder aan stemmingswisselingen. Soms komt ze haar bed niet uit, dan weer nodigt ze al haar vrienden uit. Ze is 56, maar ondanks haar slechte gezondheid ziet ze eruit alsof ze 46 is, misschien zelfs nog een paar jaartjes jonger. Mijn moeder spreekt geen Engels dus ik vertaalde. De schrijver complimenteerde haar met haar rok, hij vertelde dat hij een onmens was en een monster en dat hij geen liefde in zijn leven had en dat het geld ook op was, vanwege de crisis, en toen de avond begon te vallen pakte hij haar hand. Hij deed precies hetzelfde bij mijn moeder als bij mij en het ergste was nog wel dat hij leek te zijn vergeten dat ik erbij was. Mijn moeder is een gastvrije vrouw en ze droeg me op een soep te maken en de fles wodka op tafel te zetten. En toen ik tegensputterde sputterde zij tegen, maar zij is beter in tegensputteren dus ik maakte de soep. Na de soep en de wodka vroeg meneer Grunberg of hij mocht blijven slapen, want hij zei dat hij het niet meer uithield in Campanile. Hij zei dat hij altijd dacht dat hij van hotels hield, maar dat hij nu wist dat hij op zoek was naar warmte, menselijke warmte. En hij beweerde dat de Poolse warmte de echte menselijke warmte was. Hij had het over smerige, menselijke liefde, maar u en ik weten dat er niets smerigs is aan de menselijke liefde. Mijn moeder is net zo’n gevoelige vrouw als ik en daarom heeft ze hem warmte gegeven. In de winter slapen we in één bed om de stookkosten laag te houden. Eerst deed hij met mij wat je niet doet met een eerbare vrouw en daarna met mijn moeder. Ik zal er verder niet over spreken. Maar als u de details wilt weten kunt u beslist bij mijn moeder terecht. De volgende ochtend ging hij het huis uit en een kwartier later kwam hij terug met twee bossen bloemen. Hij trok bij ons in, hij nam eten en wodka mee en hij noemde mijn moeder ‘een engel’ en mij ‘de dochter van een engel’. Ik wilde het niet, maar zoals ik al zei, wij zijn gastvrij. En de appel valt nu eenmaal niet ver van de boom.

P126 deBuren

Ik geloof dat hij de rest van zijn verblijf amper ons bed uit is gekomen. Elke avond om zeven uur kroop hij in ons bed en dan droeg hij mijn moeder en mij op naast hem te komen liggen en dan moesten we volksliedjes zingen. Af en toe citeerde hij een dichter, maar ik weet niet meer welke. Ik zal nu de voorwerpen opsommen die uit onze woning zijn verdwenen: 2 verzilverde theelepels 1 vaas, volgens mijn moeder antiek 1 commode, deze commode heeft mijn moeder hem geschonken maar op dat moment wist ze niet wat ze deed en toen de commode de volgende dag door twee mannen werd afgehaald, durfde ze er niets meer van te zeggen, want gegeven is gegeven 1 bruidsjurk, van mijn moeder 1 pak dat nog van mijn vader is geweest 1 verzameling zeldzame munten 1 zilveren kandelaar, volgens mijn moeder een museumstuk. Ik sluit een foto van de commode bij. Ik vermoed dat de schrijver deze commode aan iemand in Lublin heeft verkocht, dus als u de commode ziet kunt u hem in beslag nemen en weer aan ons teruggeven. Als het zo doorgaat moeten wij een onderhuurder nemen en dan kunnen we die commode goed gebruiken. Die theelepels zullen niet veel waard zijn, maar het gaat om het principe. Wie het kleine niet eert is het grote niet weerd. Mijn moeder en ik hebben het niet gemakkelijk maar elke vrijdagavond is er een salon om het leven aangenaam te maken. Bezoekers kunnen dan een enveloppe met iets extra’s achterlaten op het aanrecht want dit zijn moeilijke tijden voor hardwerkende mensen. Wij geven warmte en we willen er niet veel voor terug. U hoort mij niet zeggen dat alle Nederlanders dieven zijn of dat alle schrijvers dingen doen met vrouwen die geen fatsoenlijk mens zou doen, maar ik hoop van harte dat u optreedt tegen deze dief, deze oplichter, deze man, die een gevaar is voor mens en samenleving, en die geen enkele moraal heeft als het gaat om fatsoen. Uw toegewijde dienares, Danuta Kalinowska

P.S. Als u op vrijdag naar onze salon komt, wilt u s.v.p. zachtjes doen op de trap? Een kleine bijdrage aan de stookkosten wordt zeer op prijs gesteld.

deBuren geniet de steun van de Vlaamse Gemeenschap en de Nederlandse overheid.

deBuren, Leopoldstraat 6, B - 1000 Brussel t. +32(0)2 212 19 30, f .+32(0)2 212 19 49, [email protected]

deburen jaarverslag 2012 VLAAMS-NEDERLANDS HUIS Pieter-Jan De Pue voor citybooks Yerevan

Recommend Documents