de w er k elijk heid i s o nb eg r en s d (2) projec t en o ni x Net als in 2010 (zie nummer 5/2010) maakten we dit vroege najaar met Haiko Meijer van Onix een rondreis langs enkele projecten, dit keer in de provincies Groningen, Drenthe en Overijssel. Het bureau laat de trompet nog even hard schallen: grenzen bestaan niet, standaard wordt geschuwd, nieuwe woonvormen bedacht. Deel 2.
foto: peter van der knoop groningen
Artist’s impression de Buitenhoeve in Eesveen. Modern prefab met de boerde-
december 2013
rijmaterialen van nu.
het houtblad
44
Aloude gebintenstructuur
Plattegrond begane grond de Buitenhoeve. foto’s en tekening: onix groningen
met stads loftgevoel.
uit een of meer existentiële vragen, zoals duidelijk werd
een laag toevoegen, zoals bomen jaarringen. Zó ontstaat
uit deel 1 (6/2013) en het artikel uit 2010. In het geval van
doorgaande groei in vorm en betekenis, in waarde en
Kindercentrum de Buitenhoeve in Eesveen, een landelijk
emotionele verbondenheid. Een nieuwe toevoeging aan
boerendorp in de Kop van Overijssel iets ten noorden van
het archetype van de boerenschuur is bijvoorbeeld de
Steenwijk, was de oppering deze: waarom moet een kin-
associatie van pakhuizen in de haven, waardoor stad en
deropvang altijd in de bebouwde kom van een plaats of
bedrijvigheid ineens op een stille manier ten plattelande
stad zitten? Opvoedkundig is het wel zo waardevol, als
verschijnen. ‘De zolder vind ik heel belangrijk. Met drie
kinderen in aanraking komen met planten en dieren,
verdiepingen in een verder redelijk open structuur ont-
boerderijen en schuren, graan en suikerbieten, landschap-
staat een soort loftgevoel, en daar was ik op uit, een ruime
pen en ruimtes. Dat is totaal iets anders dan wat ze op
binnenwereld waarin je je klein groot kunt voelen.’
distantie waarnemen in de dierentuin, een boek, de
Volgens het bestemmingsplan was een luifel toegestaan,
supermarkt of op tv.
die dan ook dankbaar is toegevoegd om het gebouw een
december 2013
Frisrode appelwangetjes Kortom, iedere tijd moet
45
het houtblad
Je kunt zeggen dat ieder project van Onix wordt geboren
net iets mooiere contour te geven. Als scherm tegen zon
Buitenhoeve Eesveen (2014) Linda Gout bewoont
en regen kunnen de verzadigde baby’s daaronder boven-
een boerderij in Eesveen. Haar man René heeft er een
dien vredig slapen in de buitenlucht. De gezonde relatie
loonbedrijf. Zelf was ze jarenlang werkzaam in het basis-
met de natuur tekent zich dus, volgens het concept van de
onderwijs en op de pabo, en ze volgde de masteropleiding
landelijke kinderopvang, al heel vroeg af op de frisrode
Pedagogiek. Allengs rijpte bij haar het idee van een kin-
appelwangetjes.
derdagcentrum bij de boerderij om zo de jeugd via een persoonlijke benadering in contact te brengen met de Groene Speelnatuur. Door dit ‘ontdekkend leren’ te integreren in hun belevingswereld worden ze vanzelf
s ta d e n b e d r i j v i g h e i d v e r s c h i j n e n i n e e n s s t i l t e n p l at t e l a n d e
harmonische mensen, waar medemens en maatschappij de vruchten van kunnen plukken. De weg van droom naar daad verliep voorspoedig, want ze kwam in aanraking met
Amerika ontdekken Als we er arriveren, is de af-
Haiko Meijer, de juiste architect die aan haar plannen
bouw nog volop in gang. Echtgenoot René is in de weer
vorm kon geven. Voor hem was het, op de beschikbare
met de landschapsinrichting: bomen, planten, struiken,
buitenruimte van 7.000 m2, weer een nieuwe loot aan de
spannende kruip-en-sluipdoortjes. Ook binnen is gezocht
architectonische exploratieboom.
naar speelse ruimtes via het al genoemde open loftkarakter, een vloer die 40 cm zakt, twee opgangen naar boven,
Schraal boerenerf Het ensemble van boerderij en een
een brede uitloop naar het weidelandschap, een zolder
stalen loods voor de machines vond hij maar ‘een schraal
van geborgenheid en een aangename afwisseling van
boerenerf’. Daarom vatte hij het kindergebouw (497 m2)
beschutting en veel licht door raampartijen en Velux-dak-
op als boerenschuur die het beeld moest versterken. Hij
vensters. Wanden en plafonds zijn afgewerkt met onbe-
wilde iets met de aloude gebintenstructuur doen. Historie
handeld OSB en Radiplex (radiata pine-triplex), de vloe-
geeft diepte, gelaagdheid, een thuisvoelen, zoals hij in
ren met gevlinderd beton. De jongste generaties mogen
deel 1 al zei: Teruggrijpen doen we niet uit romantiek, maar
weerstand opbouwen tegen weerbarstige (on)natuurlijke
vanuit de vragen: waarom zijn bouwvormen en -types afge-
materialen. De peuters en kleuters hebben hun wereld op
dankt en hoe zijn ze opnieuw bruikbaar te maken? En dat
de begane grond, de ouderen ontdekken op de verdie-
moet dan niet retro gebeuren, maar modern prefab met
pingen hun Amerika. Meijer vindt het een project waarin
de boerderijmaterialen van nu, robuuste gelamineerd
echt met hout is gebouwd. Voor Linda Gout was het ge-
vuren kolommen en liggers, een invulling met houtskelet-
zamenlijke ontwerpproces een openbaring van rationeel
bouw, verticale onbehandelde Platohout Fraké-gevelbe-
en lateraal denken. Meijer: ‘Ook tijdens de bouw blijven
kleding, mooie zinken afdekkers, windveren en goot, en
we experimenteren om alles te optimaliseren.’ Komend
nietszeggende maar in hun nieuwe toepassing prachtige,
voorjaar is de Buitenhoeve gereed.
halftransparante plastic dakgolfplaten. Is de boerenwereld niet bars en knoesterig? En alles gaat schitterend verkleu-
Traphuis Almelo (2013) De tweede odyssee eindigt
ren in de tintschakeringen van het landschap. Laat het de
aan de rand van een nieuwe welstandsvrije uitbreidings-
kinderen maar meemaken!
wijk in Almelo bij een nieuw hoogtepunt in niet alleen het
■ ■ ■
foto’s: peter van der knoop groningen
december 2013 het houtblad
46
Daktrimloze doos, helder en abstract, ingepakt in PEFC-gecertificeerd Modiwood, mooi
tekening: onix groningen
belijnde delen van smal, smaller, smalst.
Deuren naar badkamer, slaapkamer en, linksom gedraaid, naar het dakterras.
Doorsnede traphuis.
Zicht vanuit de werkkamer op de keuken; rechts opgang naar de badkamer. Schoonheid in plaatmateriaal.
vormen. Een afzichtelijke retrovilla ernaast doet de glans
schakelen. De woning wordt dan nog ruimtelijker en je
nog beter uitkomen van het nieuwe woningtype dat Onix
komt met bouwen beter uit: de constructie wordt zowel
heeft bedacht: het traphuis, met een stalen kern maar ver-
ruimte als ornament en meubel. In het nieuwe archetype
der compleet in hout. Opnieuw komen we terecht in een
zou je verwantschap kunnen ontdekken met het orga-
zinsbegoocheling van wat (niet) is. Want eigenlijk heeft
nisch modernisme van Frank Lloyd Wright, die ook expe-
dit huis helemaal geen trappen, eerder is er sprake van
rimenteerde met open vloervelden, of met het Raumplan
wentelende vloervelden boven drietredige, balustradelo-
van Adolf Loos, die plattegronden met verschillende
ze opstapjes. En ga je nu omhoog of omlaag? Sta je te zit-
bouwlagen ontwierp, maar het traphuis is toch anders.
ten of zit je te staan? Sta je zonder houvast te duizelen in
Het is geen split level, bij de ruimtecontinua is zeker ook
een Escher-achtige droomwereld of zit je rotsvast in een
sprake van virtuele vertrekken en er is meubelend genu-
duidelijk kubistische omgeving? Is het misschien een ter-
anceerd om intimiteit te creëren. ‘Met continue vloervel-
rassen-, een molen- of een cascadewoning met waterval-
den waren we al bezig bij de Vensterschool in Groningen,
trappetjes? Waarom spreekt Haiko lyrisch van trapgevels,
in 1998, waar we de beganegrondvloer met een lus naar
tafels en aanrechten, van wokkelen, vouwen en wieken,
de verdieping hebben geleid. De bewoners hier wilden
van beeldhouwwerken, schilderijen en ansichtkaarten?
zowel van de tuin als van het uitzicht genieten, dus kwa-
Wat je benoemt, bestaat, maar bestaat woordenverwir-
men we uit op wonen op meer niveaus.’ Tegelijkertijd liep
warring? Hier leef je met de voeten op de grond en het
voorts het ontwerp van een landhuis in Bloemendaal,
hoofd in de wolken, tussen vloerpanorama’s.
waar de ruimtes om een middenkolom spiralen.
Nieuwe horizonten Vanbuiten toont het huis als een daktrimloze doos, helder en abstract, ingepakt in PEFCgecertificeerd Modiwood (gemodificeerd vuren, fijnbe-
47
wentelende vloervelden boven driet r e d i g e , b a l u s t r a d e l o z e o p s ta p j e s
zaagd), mooi belijnde delen van smal, smaller, smalst. Het fijnbezaagde hout, aan de onderzijde afgeschuind, is gewhitewasht voor een egalere vergrijzing. Wat wel met-
Bladderend behang Hoewel het traphuis eveneens in
een opvalt, zijn enkele grote kozijnen en een ruime hand
andere materialen kan worden uitgevoerd, verdient hout
verspreide raampjes op de gevels, waaruit je niet de ver-
de voorkeur. ‘De muren zijn minder dik, omdat in hout-
diepingen kunt afleiden. Zodra je binnenstapt, is er de
skeletbouwwanden alle leidingen en isolatie te integreren
herkenning van het Onix-thema Megameubel, waarbij
zijn. En het is een behoorlijke klus om zo’n woning te ma-
alle woningonderdelen aan elkaar vastzitten, en de sen-
ken. Dan is het fijn dat er hout is: je kunt het gemakkelijk
satie van een enorme ruimtelijke vrijheid. Maar er is ook
bewerken, je kunt ermee improviseren en alles is ermee
mysterie omdat de woning - op de kern na ontbreken bin-
op te lossen.’ En natuurlijk geeft het als geen ander mate-
nenwanden - steeds nieuwe horizonten opent. Opmer-
riaal sfeer en warmte, wat vooral bij dit woningtype, dat
kelijk genoeg is het interieur heel licht ondanks de spaar-
feitelijk één grote verblijfsruimte is, van groot belang is.
zaamheid van grote kozijnen. De woning (150 m2) bestaat
Buiten planken, binnen triplex, ertussen houtskeletbouw
feitelijk uit continue vloervelden die zich steeds tafelhoog
- meer is het traphuis niet, meer is ook niet nodig. Het
(75 cm) een halve slag ten opzichte van elkaar gedraaid
thema perfect-imperfect is te ontwaren in het stijlvolle
naar boven afwikkelen, eindigend in een dakterras. Tot 1
Modiwood op de gevel en het ‘ordinaire’ PEFC-gecertifi-
m zijn trapbalustrades niet verplicht, waarvan voor de
ceerde Araucotriplex (Chileens radiata pine-triplex) op
abstractie en de beeldrust dankbaar gebruik is gemaakt.
wanden, vloeren en plafonds, al is de schoonheid van het plaatmateriaal oneindig veel groter dan prutswerk van
Organisch modernisme Meijer: ‘Het huis heeft tien
klungelplintjes, bladderbehang en kliederschilderijtjes.
“verdiepingen”, maar het hadden er ook zestig kunnen
Het traphuis is strak maar rijk, eerlijk maar bedrieglijk,
zijn. Dit is de eerste proefwoning, we zijn nog volop aan
eenvoudig maar complex - en boven alles uit: een huis
het ontwikkelen.’ Zo denkt hij dat een hoogte van steeds
van de beweging. •
85 cm (aanrechthoogte) constructief beter is, ook door de doorontwikkeling van de voetafdruk van 7 x 9 m nu naar
december 2013
10 x 10 m straks. Het traphuis kun je tevens seriematig
het houtblad
oeuvre van Onix, maar ook in de Nederlandse woning-
hans de groot
■ ■ ■
