De Vrije Gemeente: voor mensen, door mensen

Zondagmorgenlezingen Vrije Gemeente, Amsterdam

De Vrije Gemeente: voor mensen, door mensen

Op 4 september jl. heeft Alain Sadon deze lezing gegeven bij de Vrije Gemeente Amsterdam. Hij vertelt over het vernieuwingsproces dat aldaar nu op stoom aan het komen is. Alain was anderhalf jaar vice-voorzitter van de Vrije Gemeente en heeft zich daar nu tijdelijk uit teruggetrokken om zich als ‘projectleider vernieuwing’ geheel aan dit fascinerende proces te kunnen wijden. Meer informatie op www.vrijegemeente.nl/broedplaats/ Welkom bij de opening van het nieuwe Vrije Gemeente-seizoen. De afgelopen maanden zijn we intensief bezig geweest om het programma voor dit seizoen samen te stellen. Volgens mij is dat goed gelukt. Voor een deel van het programma hebben we voor een nieuwe aanpak gekozen in vergelijking met de afgelopen jaren. In deze lezing ga ik het specifiek over die nieuwe aanpak hebben omdat ik me in het bijzonder daarmee heb beziggehouden. Sinds een paar weken kan men inschrijven op de verschillende activiteiten. En waar ik heel blij mee ben: de inschrijvingen lopen geweldig! Wat hebben we precies gedaan? Kort gezegd zijn we de gemeenschap meer gaan betrekken bij de activiteiten. En met gemeenschap bedoel ik iedereen die hier over de vloer komt en zich op de één of andere manier bij de Vrije Gemeente betrokken voelt. U weet dat wij hier met name lezingen en cursussen/workshops organiseren. Er staat hier dan een spreker die geweldig zijn best doet ú te inspireren. Bij de cursussen staat een docent die via allerlei werkvormen hetzelfde probeert te bereiken. U neemt dat allemaal tot u en gaat weer geïnspireerd naar huis. Dit blijft zo, maar daarnaast bieden we u vanaf dit seizoen de mogelijkheid op uw beurt zelf ook inspirator te zijn. Naar onze stellige overtuiging hebben we inmiddels zoveel geleerd, hier bij de Vrije Gemeente maar ook op zoveel andere plaatsen, en zoveel levenservaring opgedaan dat we daar nu helemaal rijp voor zijn. M.a.w. de Vrije Gemeente wil graag ook úw stem gaan horen. Het afgelopen jaar heb ik veel gesprekken gevoerd met mensen in en rond de Vrije Gemeente. Wat mij daarin overduidelijk is geworden is dat de Vrije Gemeente een enorm creatief potentieel onbenut laat. Dat gaan we dit jaar veranderen. We verwachten daardoor veel meer dynamiek in de gemeenschap te krijgen en daardoor veel meer gemeenschap te worden. Een vrije gemeenschap welteverstaan. Want dát is waar het de Vrije Gemeente natuurlijk om gaat: het zoeken naar oplossingen voor de paradox van een vrije gemeenschap. We heten niet voor niets Vrije Gemeente. Vrijheid en gemeenschap lijken elkaar uit te sluiten. Het is de missie van de Vrije Gemeente te onderzoeken of die twee op de één of andere manier toch kunnen samengaan. En of dit niet al moeilijk genoeg is hebben de oprichters van de Vrije Gemeente, de gebroeders Hugenholtz, in 1877 bovendien gezegd dat dit ‘in ondogmatische geest’ moet plaatsvinden. Hiermee wordt ons

Meer info: www.vrijegemeente.nl

1


iedere houvast uit handen geslagen: we kunnen de oplossing dus niet vinden in één of ander boek, leer of guru, zoals zoveel andere levensbeschouwelijke organisaties, kerken en sektes dat wel kunnen. Bij mijn weten is dat uniek hier in Amsterdam, maar misschien ook wel in Nederland (op de zusterorganisaties van de Vrije Gemeente in Den Haag, Twente en Odoorn na natuurlijk). Het is ook verschrikkelijk moeilijk, maar wel zeer actueel. Door het ondogmatische uitgangspunt is het niet mogelijk op een goed moment te zeggen dat we de oplossing hebben gevonden. Er is voor de Vrije Gemeente geen eindoplossing, geen ‘laatste woord’, mogelijk. Het enige dat volgens mij dan overblijft is een praktische oplossing. De oplossing van de vrijheid/gemeenschapparadox zal in de praktijk gestalte of vorm moeten krijgen. In die praktijk zullen ook kernzaken als spiritualiteit, religie en ethiek betekenis moeten krijgen. Een prikkelende uitspraak van Goethe die ik in dit verband dit weekend las: “Zelfkennis wordt verkregen door doen, niet door denken. Doe uw plicht en ontdek uit welk hout u bent gesneden.” De vraag wordt daarmee: hoe gaan we de hier aanwezige inspiratie en creativiteit in de praktijk oppakken? Daartoe hebben we broedplaatsen opgezet. Ik heb ze ‘broedplaatsen’ genoemd vanwege het nieuwe, experimentele karakter. Op dit moment zijn er een drietal in het leven geroepen. Ze zijn ontstaan als uitkomst van de gesprekken die ik heb gehad, in het bijzonder een gesprek met een groep van 25 personen die zich n.a.v. mijn vorige lezing in november min of meer spontaan aanmeldden om mee te denken over het vernieuwingsproces van de Vrije Gemeente. De vraag die ik daar heb gesteld was hoe zij aankeken tegen religie en spiritualiteit en welke rol zij daarbij zagen voor de Vrije Gemeente. De reacties waren zeer veelzijdig. De Vrije Gemeente lijkt een ideaal projectiescherm voor een veelheid aan spirituele en religieuze verlangens. Ik heb desondanks geprobeerd die verlangens te ordenen, waarvan de broedplaatsen het praktische resultaat zijn. Het eerste dat mij in de gesprekken opviel was dat er veel mensen zijn die iets te vertéllen hebben, gepassioneerd zijn over iets. Ik wil een tweetal uitspraken noemen: “Ik stel een actievere aanpak voor. We moeten een standpunt innemen t.a.v. de onverschilligheid in onze maatschappij!”. Van iemand anders kwam de volgende uitspraak: “Religie en politiek kunnen samengaan. Gandhi bijvoorbeeld bracht allerlei verschillende religies samen en was ook politiek actief.” Voor dit soort geluiden hebben we de ‘broedplaats nieuwe geluiden’ opgezet. Via een viertal trainingen, verspreid over het gehele jaar, gaan de deelnemers hun persoonlijke levensvisie verhelderen en verwoorden. Nadat in de eerste training op zoek gegaan en contact gemaakt wordt met de eigen passie en het persoonlijke verhaal wordt in de tweede training m.b.v. de Socratische gespreksvorm de vraag onderzocht wat nu precies een levensvisie tot een inspirerende levensvisie maakt. De derde training is een schrijftraining waar de deelnemers hun visie via de verbeelding zo gaan verwoorden dat het anderen kan gaan raken. De resultaten hiervan zullen worden gepubliceerd in Nieuwe Stemmen, het verenigingsorgaan van de Vrije Gemeente, dan wel via andere kanalen. De vierde training betreft ‘spreken in het openbaar’. Het zondagpodium van de Vrije Gemeente is in juni voor de deelnemers vrijgehouden om anderen met hun visie te gaan inspireren. Omdat we bij het inschrijven ook naar de motivatie vragen weet ik dat zich


2


inmiddels een zeer interessante en relatief jonge groep aan het vormen is die deze trainingen gaat doorlopen. In de gevoerde gesprekken werd verder duidelijk dat er verschillende mensen zijn die behoefte hebben aan mystieke samenkomsten, getuige de volgende uitspraken: “Vrije religiositeit is geweldig, maar moet wel als religie worden gevoeld. In samenkomsten zou de Vrije Gemeente meer lef moeten hebben, meer gemeente moeten durven zijn. Nu is de religieuze beleving geminimaliseerd.”; ”Ik verlang naar een plek van warmte, dienst en misschien zelfs samen zingen. Bij de Vrije Gemeente zie ik dat te weinig. Het is wel heel erg intellectueel.”; ”Het religieuze moeten we niet loslaten! In het verleden hadden we hier Ernst Verwaal (docent vergelijkende cultuurfilosofie, Leiden) en Prof. Witteveen (exminister, soefist) die een enorme mystieke diepgang hadden.” Voor dit soort verlangens zijn we vier maanden geleden een tweede broedplaats gestart onder de naam ‘nieuwe mystiek’. Sindsdien komen tweewekelijks op de zondagmorgen (11:00-12:00) een groep in grootte variërend van 6 tot 15 personen bij de Vrije Gemeente samen om een bijeenkomst vorm te geven waarbinnen we gezamenlijk iets kunnen ervaren en beleven van het mysterie dat ons leven in de kern is. Dit doen we niet op basis van één of andere specifieke methode, maar op basis van onze eigen ervaring, hart en verstand. De bijeenkomsten staan open voor een ieder die hierin is geïnteresseerd. In dit prille stadium van haar evolutie zitten we tijdens de bijeenkomst met de aanwezigen in een kring rond een kaars. In het eerste half uur zijn we volledig stil. Dit stille deel wordt begonnen en afgesloten met een kort gedicht dat door één van onze groepsleden speciaal t.b.v. deze bijeenkomsten is geschreven. In het tweede half uur blijven we stil zitten maar kan er ook iets worden gezegd, in die zin dat we de mogelijkheid hebben iets te delen, een woord, een zin of een korte beschrijving van een ervaring. We reageren daarbij niet op elkaar. We beschouwen de gehele bijeenkomst als een meditatie omdat aan zowel het stille als het gesproken deel een gelijksoortig meditatief principe ten grondslag ligt. In het stille deel zien we gedachtes opkomen, worden ons daarvan bewust en laten ze weer los, m.a.w. ‘reageren’ er niet (of zo min mogelijk) op. In het gesproken deel van de meditatie zijn het niet onze eigen gedachten maar de woorden van anderen die ons bewustzijn bereiken, maar de benadering ervan is identiek: we nemen ze waar en laten ze weer los. De kaars in het midden van de cirkel is een mooi concentratiepunt: we werpen de woorden in het vuur en laten die in rook rustig verdwijnen. Ik denk dat door deze vorm, maar ook door de toewijding van de deelnemers, we nu naar die paar maanden reeds iets heel bijzonders hebben weten te bewerkstelligen. In mijn denken over het vernieuwingsproces heb ik deze bijeenkomst in het hart van de Vrije Gemeente geplaatst als meest zuivere, integere bron van inspiratie en creativiteit die ik kon bedenken. De derde broedplaats is ontstaan vanuit de observatie dat er een groep mensen is die steun zoekt voor ideeën of projecten die in mijn optiek heel goed passen binnen het gedachtegoed van de Vrije Gemeente. Tot voor kort was onze organisatie niet in staat dergelijke initiatieven op te pakken omdat het bestuur de handen vol heeft aan het afhandelen van lopende zaken. Het professioneel begeleiden van zo’n initiatief is zeer tijdsintensief. Een paar voorbeelden in dit


3


verband van uitspraken van mensen die ik heb gesproken: ”Ik zou gesprekskringen willen opzetten, of aan mensbegeleiding willen doen voor mensen aan het begin van hun carrière”; ”Ik zou meer uitwisseling willen creëren tussen oud en jong, ook tussen vrouwen onderling”; ”Ik ben bezig een gnosis/hermetica denktank op te zetten en zoek samenwerking.” Tegen de achtergrond van dergelijke verlangens en behoeftes is de broedplaats ‘nieuwe projecten’ opgezet en is ter coördinatie hiervan een commissie in het leven geroepen waar de initiatieven kunnen worden voorgelegd. In gezamenlijk overleg met de initiatiefnemer kan dan e.e.a verder worden uitgewerkt alvorens de plannen (met kostenplaatje en al) aan het bestuur worden voorgelegd. Bij een eenmaal goedgekeurd project kan de commissie ook een rol spelen in (aspecten van) de uitvoering ervan. Eén project is al gestart. Twee van ons hebben het initiatief genomen tot de oprichting van een bijeenkomst onder de naam ‘De kracht en macht van vrouwen’, waarbij vrouwen tijdens volle maan hier bij elkaar komen om –zoals ze schrijven- “oude, in onze geïndividualiseerde maatschappij verloren gegane spirituele banden tussen vrouwen van verschillende leeftijdsfasen te herstellen”. Het aantal inschrijving blijkt storm te lopen. De inschrijving staat nu net een paar weken open en het zijn er al 25! Daarnaast hebben we een tweede manier bedacht om nieuwe projecten van de grond te krijgen. We denken namelijk dat als we hier meer van elkaar wéten, er ook projecten of initiatieven zullen gaan ontstáan. Nu is het nog zo dat we elkaar nauwelijks kennen. Twee weken geleden heb ik een lid van ons, die al tientallen jaren lid is en zelfs voorzitter van de Vrije Gemeente is geweest, Jaap de Vust, geïnterviewd voor Nieuwe Stemmen. Hij ligt nu in een verpleeghuis en heeft naar eigen zeggen niet lang meer te leven. In dat interview bleek hij voor mij een bijzonder interessante man. Verschillende passies van hem kwamen overeen met die van mij. Waarom ontdek ik dat nu pas? Er was zoveel meer mogelijk geweest als we dat eerder van elkaar hadden geweten. Daarom bestaat nu het plan om een netwerk, onder de voorlopige naam ‘Het Vrije Netwerk’, te gaan opzetten waar iedereen die zie zich op de één of andere manier verbonden voelt met het gedachtegoed van de Vrije Gemeente aan kan meedoen. We willen van alle deelnemers gaan inventariseren wat hun opleidingen, ervaringen, interesses en ambities zijn. We kunnen dit alles dan op een mooie manier bundelen, met foto erbij, en rondsturen aan de netwerkdeelnemers. Hier kunnen dan initiatieven uit ontstáan. Bovendien kunnen we op deze manier ook oudere en jongere mensen met elkaar in contact brengen. Jongere mensen zijn veelal vol energie om nieuwe projecten van de grond te krijgen. Ouderen hebben vaak weer veel meer ervaring en wijsheid waardoor ze bijvoorbeeld een adviserende of coachende rol in die projecten zouden kunnen spelen. De Vrije Gemeente zou dit netwerk kunnen gaan faciliteren. Het bestuur moet zich nog over dit netwerk-plan buigen. Bij de keuze van trainers, begeleiders en commissieleden hebben we ons laten inspireren door de volgende stelling: “de beste manier om mensen te laten leren is ze zelf leraar te laten zijn”. We hebben zoveel mogelijk mensen aangetrokken die –weliswaar ruim voldoende gekwalificeerd- niet al vele jaren ervaring op betreffend gebied hebben en de werkzaamheden ook voor zichzelf als een


4


uitdaging of leersituatie zien. We noemen ze ook geen docenten of leiders, maar begeleiders die zelf ook mee willen ontwikkelen in het proces dat van start gaat. Dit alles overziende lijkt zich hier bij de Vrije Gemeente een verandering van paradigma te voltrekken. Met een paradigma bedoel ik het denkkader dat we hebben, de wijze waarop we tegen de werkelijkheid aankijken, wat je gelooft dat waar en onwaar is. Populair gezegd: hoe onze oogkleppen staan. Want oogkleppen hebben we op de één of andere manier allemaal. Het paradigma bepaalt daarmee wat in onze beleving mogelijk en ónmogelijk is. Een voor mij belangrijke inspiratiebron bij het denken over paradigma’s is de populaire Amerikaanse schrijver Stephen Covey. Hij heeft een aantal boeken geschreven over leiderschap in organisaties. Hij schrijft over een verandering van paradigma dat zich nu in veel organisaties wereldwijd aan het voltrekken is of zich nog zou moeten voltrekken om een bezielde organisatie te blijven. Ik zie parallellen met wat zich hier nu bij de Vrije Gemeente aan het voltrekken is. Om het oude en nieuwe paradigma inzichtelijker te maken wil ik kort opsommen hoe er vanuit die twee paradigma’s wordt aangekeken tegen een aantal zaken die ook interessant zijn voor de Vrije Gemeente. Het oude paradigma

Het nieuwe paradigma

Mensen moeten geïnspireerd worden

Mensen zijn zelf inspirators

Mensen zijn middel tot het doel van de organisatie

Het doel van mensen en het doel van de organisatie is gelijkwaardig. Het is de kunst om win-win situaties te tussen die twee doelen te creëren.

Mensen zijn nog niet vrij genoeg om te doen wat ze het liefst zouden doen

Mensen zijn wel degelijk al vrij genoeg om te doen wat ze het liefst zouden doen

Mensen zijn slachtoffers en hebben problemen

Mensen zijn de scheppers van hun eigen wereld

De organisatie is top-down georganiseerd (Paar mensen aan de top creatief)

De organisatie is bottom-up georganiseerd (Veel mensen aan de basis creatief)

Autoritair leiderschap (Alleen de stem van de leider is hoorbaar)

Persoonlijk leiderschap (Ieders stem is hoorbaar, het is de taak van de leider om mensen te inspireren het beste in zichzelf naar boven te halen)


5


Het zal duidelijk zijn dat het gehanteerde paradigma grote consequenties heeft voor wat er uiteindelijk (binnen de organisatie) mogelijk is, wat de uiteindelijke uitkomst is. Goedbeschouwd is deze paradigma-verschuiving binnen de Vrije Gemeente al een aantal jaren aan de gang. Binnen cursussen zien we toenemend initiatief vanuit het deelnemersveld. Bij de lezingen hebben we sinds vorig jaar ingevoerd dat bezoekers de mogelijkheid krijgen op de spreker te reageren. We hebben geconstateerd dat m.n. na de dood hier in Amsterdam van Theo van Gogh, de behoefte aan gesprek en uitwisseling van ervaringen sterk is toegenomen. Ik vermoed dat veel levensbeschouwelijke organisaties tegen dezelfde paradigmaverschuiving aanhikken. Misschien dat de Vrije Gemeente wat sneller kan ‘schakelen’ omdat zij geen dogma hoeft af te werpen. Dat scheelt veel tijd. De Vrije Gemeente was met haar samenkomsten in Paradiso destijds revolutionair. Zijn we die draad weer een beetje aan het oppakken?

Alain Sadon was tot 2005 vice-voorzitter van de Vrije Gemeente en is momenteel projectleider vernieuwing binnen de Vrije Gemeente. Hij heeft informatica gestudeerd aan de Technische Universiteit Delft en is in 1990 afgestudeerd op het gebied van de Artificiële Intelligentie. Hij heeft thans een eenmanszaak.


6

De Vrije Gemeente: voor mensen, door mensen

Recommend Documents