1
De smaken in de bijbel Vier bijeenkomsten voor ‘jongerennevendienst’ Idee en samenstelling: Marga Haas We zoeken naar de betekenis van de vier basissmaken in de bijbel (zout, bitter, zuur en zoet). Elke keer is de opzet hetzelfde. We proeven de smaak, horen over die smaak in de bijbel, of een verhaal waarin de smaak een grote rol speelt. En daarna werken we aan het Smaken-in-de-bijbel-kwartet. Voorbereiding: Je gebruikt thuis een internetbijbel, bijvoorbeeld www.biblija.net. Je kunt daar in diverse bijbelvertalingen zoeken op ‘Woorden’ (groene vlak). Kijk goed naar je zoekterm. Je kunt zoeken op bijvoorbeeld ‘zout’, maar ook op ‘zout*’. Dan krijg je ook ‘zoute’ en ‘Zoutzee’. Zoek vier teksten (verhalen) bij je smaak. Maak van correspondentiekaarten één kwartet (vier kaarten, dus). Geef ze de categorienaam van je smaak (bijvoorbeeld: ‘zout’). Maak daaronder ruimte om te tekenen. Zet daaronder de vier teksten die jij uitgekozen hebt. Druk van dit (lege) kwartet een zestal sets af. Deel op je bijeenkomst na het proeven iedereen een set kaarten uit. Vertel over de vier verhalen van je keuze. Laat ze een tekening maken bij de verhalen. En voilà, je hebt zes (of zoveel als er jongeren zijn) dezelfde kwartetten met verschillende tekeningetjes. Je kunt met elkaar de verschillende tekeningetjes bekijken. Niet van: wie heeft de mooiste gemaakt, maar van: waarom heb jij het zus of zo getekend?
Zout in de bijbel
leeg laten voor tekening
1.
maar zijn vrouw werd een zoutpilaar (Gen. 19:26) 2. en elke offergave zult gij zouten (Lev. 2:13) 3. een altoos durend zoutverbond (Num. 18:19) 4. hij brak de stad af en bestrooide ze met zout (Ri. 9:45)
2
ZOUT Vooraf: Als je in de internetbijbel zoekt op ‘zout*’, krijg je voldoende vindplaatsen. Nodig: -
kaars schoteltjes (1 p.p.) met een beetje zeezout, van die mooie grote korrels kaarten voor het kwartetspel stiften, potloden etc.
De bijeenkomst: Steek de kaars aan. Deel de schoteltjes met zeezout (van tevoren klaarmaken) uit. Leg uit wat je gaat doen. Vandaag gaat het over de smaak zout. Ik ga jullie straks vragen om het zout op je tong te nemen en het daar te laten liggen. Goed proeven. Intussen vertel ik iets over zout in de bijbel. Proef maar. (Zelf niet nemen, want jij moet praten.) (Spreek langzaam, laat de woorden goed doordringen!) Zout is een symbool. Het is een teken voor het verbond tussen de Israëlieten en God. Tussen mens en God. Zo vertelt het boek Leviticus hoe graanoffers gebracht moeten worden. En dan staat er: ‘Aan elk graanoffer moet zout worden toegevoegd: het zout, als teken voor het verbond met jullie God, mag bij het graanoffer niet ontbreken. Ook aan de andere offers moet zout worden toegevoegd.’ (Lev. 2:13) Zout, teken voor het verbond met God. Zout heeft ook een andere waarde: het zuivert en het conserveert. Voordat de diepvries werd uitgevonden, werd voedsel in zout bewaard. Zout zuivert. En dan hebben we Jezus, die dit zegt: ‘Jullie zijn het zout der aarde.’ (Mt. 5:13) Het zuiverende zout, teken voor het verbond met God. ‘Jullie zijn het zout der aarde.’ Laat het even stil zijn, zodat de woorden kunnen bezinken. Eventueel geef je gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Daarna deel je de kwartetkaarten uit. Vertel over jouw vier verhalen (of teksten) over jouw smaak. Laat de jongeren er tekeningetjes op maken – elk een eigen set. Verzamel de kaarten na afloop in de Smaken-in-de-bijbel-kwartetdoos.
3
BITTER Vooraf: Als je zoekt op ‘bitter*’, krijg je voldoende vindplaatsen. Maar je kunt ook bedenken welke bijbelse zaken bitter smaken. Olijfolie en olijven bijvoorbeeld. Nodig: - kaars - schoteltjes (1 p.p.) met een klein stukje bittere chocolade, de puurste die je kunt vinden, minimaal 75% - kaarten voor het kwartetspel - stiften, potloden etc.
De bijeenkomst: Steek de kaars aan. Deel de schoteltjes met chocolade (van tevoren klaarmaken) uit. Leg uit wat je gaat doen. Vandaag gaat het over de smaak bitter. Op jullie schoteltje ligt chocolade, maar vergis je niet. Het is hele pure chocolade en die is bitter. Ik ga jullie straks vragen om het op je tong te nemen en het daar te laten liggen. Goed proeven. Intussen vertel ik een verhaal uit de bijbel, waarin bitter een grote rol speelt. Het is het verhaal van Noömi. Vlak voor de zomer deden we een serie over het verhaal van haar en Ruth en op de startzondag, over twee weken, spelen zij weer een rol. Proef de chocolade maar. (Zelf niet nemen, want jij moet praten.) (Spreek langzaam, laat de woorden goed doordringen!) Noömi heet ze. Haar ouders hebben haar een prachtige naam gegeven. Noömi, de lieflijke. Ze wordt geboren en groeit op in Bethlehem. Als ze volwassen is, trouwt Noömi en krijgt ze twee zoons. Tekort aan voedsel drijft het gezin naar het buitenland. De hongersnood duurt en duurt en het gezin blijft lang in het buitenland wonen. De zoons trouwen er zelfs. Het lot keert zich echter tegen het gezin. De vader en beide zoons sterven. Noömi, de lieflijke, blijft alleen met haar twee schoondochters achter. Als er in Bethlehem weer voldoende te eten is, keert Noömi terug naar huis. Eén schoondochter blijft achter, de ander gaat mee. Als Noömi terugkomt in Bethlehem, wordt ze herkend door haar oude stadsgenoten. ‘Hé, daar is Noömi’, zeggen ze. Noömi antwoordt: ‘Noem mij geen Noömi meer, geen Lieflijke. De Eeuwige heeft zich tegen mij gekeerd. Noem mij Mara, Bitter, want de Ontzagwekkende heeft mijn lot zeer bitter gemaakt. Zo bitter als het water te Mara. Jullie kennen dat verhaal toch!? Het volk Israël was bevrijd uit Egypte. Mirjam zong bij de Rode Zee dat prachtige lied. Drie dagen trok het volk door de woestijn, zonder water. Toen kwamen ze bij Mara. Ze vonden er tot hun grote opluchting water. Maar het was te bitter om te drinken. Zo bitter is mijn lot. Het is haast niet te dragen. Noem mij niet langer de Lieflijke, noem mij Mara.’ Laat het even stil zijn, zodat de woorden kunnen bezinken. Eventueel geef je gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Daarna deel je de kwartetkaarten uit. Vertel over jouw vier verhalen (of teksten) over jouw smaak. Laat de jongeren er tekeningetjes op maken – elk een eigen set. Verzamel de kaarten na afloop in de Smaken-in-de-bijbel-kwartetdoos.
4
ZOET Vooraf: Als je zoekt op ‘zoet*’ krijg je veel vindplaatsen. Je kunt daarnaast ook bedenken welke bijbelse zaken zoet smaken. (Bijvoorbeeld honing*, manna, rijp*, rozijn*, dadel*, vijg*.) Nodig: -
kaars schoteltjes (1 p.p.) met een beetje honing kaarten voor het kwartetspel stiften, potloden etc.
De bijeenkomst: Steek de kaars aan. Deel de schoteltjes met honing (van tevoren klaarmaken) uit. Leg uit wat je gaat doen. Vandaag gaat het over de smaak zoet. Op jullie schoteltje ligt honing. Proef het maar en luister naar wat ik vertel. (Zelf niet nemen, want jij moet praten.) (Spreek langzaam, laat de woorden goed doordringen!) Het Hooglied is een prachtig bijbelboek, het boek van zoete liefde. Het is een soort van toneelstuk met teksten voor een man en een vrouw. Ze bezingen elkaar. Luister maar naar een klein stukje. Zusje, bruid van mij, je brengt me in vervoering, je brengt me in verrukking met maar één blik van je ogen, met één flonker van je ketting. Zusje, bruid van mij, hoe heerlijk is jouw liefde, hoeveel zoeter nog dan wijn. Hoeveel zoeter is je geur dan alle balsems die er zijn. Mijn bruid, je lippen druipen van honing, melk en honing proef ik onder je tong, je kleed geurt naar de Libanon. (Hooglied 4:9-11) Zo bezingt een bruidegom zijn geliefde. We hebben het bij de smaak ‘bitter’ over Noömi gehad. Weten jullie nog dat ze van naam veranderde? Ze heette Noömi, de Lieflijke. Maar toen haar man overleed en daarna haar twee zonen, raakte ze verbitterd. Ze wilde niet meer De Lieflijke genoemd worden, maar zei: Noem me Mara. Bitter.
5 Maar de liefde tussen twee mensen, die uitmondt in een huwelijk, brengt daar verandering in. Boaz neemt de schoondochter van Noömi, Ruth, ten huwelijk en het leven keert zich weer ten goede, ook voor Noömi. Waar haar leven hard en bitter was, stroomt er weer langzaam wat zachtheid binnen. Is er weer ruimte voor haar om ook het zoete van het leven te proeven en te genieten. Laat het even stil zijn, zodat de woorden kunnen bezinken. Eventueel geef je gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Daarna deel je de kwartetkaarten uit. Vertel over jouw vier verhalen (of teksten) over jouw smaak. Laat de jongeren er tekeningetjes op maken – elk een eigen set. Verzamel de kaarten na afloop in de Smaken-in-de-bijbel-kwartetdoos.
6
ZUUR Vooraf: Als je zoekt op ‘zuur’ en ‘zure’, krijg je niet veel vindplaatsen. Zoek ook op ‘zuur*’. En je kunt ook bedenken welke bijbelse zaken zuur smaken of welke woorden in de buurt komen. (Bijvoorbeeld onrijp*, wrang*, azijn, citroen.) Nodig: -
kaars schoteltjes (1 p.p.) met een stukje citroen kaarten voor het kwartetspel stiften, potloden etc.
De bijeenkomst: Steek de kaars aan. Deel de schoteltjes met citroen (van tevoren klaarmaken) uit. Leg uit wat je gaat doen. Vandaag gaat het over de smaak zuur. Op jullie schoteltje ligt een stukje citroen. Ik ga jullie straks vragen om het op je tong te nemen en het goed te proeven. Intussen vertel ik iets over de smaak zuur in de bijbel. (Dit roept ongetwijfeld gejoel op, geef even ruimte, laat het dan stil worden.) Proef maar. (Zelf niet nemen, want jij moet praten.) (Spreek langzaam, laat de woorden goed doordringen!) Zuur komt nauwelijks voor in de bijbel. Eigenlijk alleen vlak voor het sterven van Jezus, als hij al aan het kruis hangt. Hoor maar. Toen wist Jezus dat alles was volbracht, en om de Schrift geheel in vervulling te laten gaan zei hij: ‘Ik heb dorst.’ Er stond daar een vat zure wijn; ze staken er een marjoraantak met een spons in en brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus ervan had gedronken, zei hij: ‘Het is volbracht.’ Hij boog zijn hoofd en gaf de geest. (Joh. 19:28-30) Zoiets overkwam ook de psalmdichter. ‘Mijn belagers lesten mijn dorst met azijn’, schrijft hij in Psalm 69. Diepe vernedering. Maar deze psalm spreekt óók van de verlossing! Luister maar. 2 Red mij, God, het water staat aan mijn lippen. 20 U kent mijn smaad, mijn schande, mijn schaamte, al mijn belagers staan voor u. 22 Ze mengden gif door mijn eten en lesten mijn dorst met azijn. 30 Ik ben verzwakt, ik ben verwond, maar uw hulp, o God, zal mij beschermen. En dan gaat het in één adem door: 31 De naam van God wil ik loven met een lied, zijn grootheid met een lofzang prijzen.
7
Laat het even stil zijn, zodat de woorden kunnen bezinken. Eventueel geef je gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Daarna deel je de kwartetkaarten uit. Vertel over jouw vier verhalen (of teksten) over jouw smaak. Laat de jongeren er tekeningetjes op maken – elk een eigen set. Verzamel de kaarten na afloop in de Smaken-in-de-bijbel-kwartetdoos.
