info
Op weg naar een participatiemaatschappij met als thema: Veiligheid? Zoek het ff zelf uit!
De Participatiewet en veiligheid op de werkvloer NVVK congres 2 0 1 5
Op 1 januari 2015 is de Participatiewet ingevoerd; een samenvoeging van de Wet werk en bijstand (Wwb), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wet werk en arbeids ondersteuning jonggehandicapten (Wajong). De wet is bedoeld om mensen met een arbeids beperking, die niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen, aan het werk te helpen. Maar hoe zit het met de veiligheid? De marktsector en de overheid moeten extra banen
maar nog niet zelfstandig het minimumloon kunnen
creëren voor mensen met een beperking. Maar hoe
verdienen, vallen onder deze regeling.
gaan organisaties er voor zorgen, dat zulke mede werkers veilig aan het werk kunnen in hun bedrijf?
In het Sociaal Akkoord van 11 april 2013 is afgesproken dat de overheid tussen nu en 2026 25.000 extra banen
mei 2015 I 6
De inhoud van de Participatiewet
voor mensen met een arbeidsbeperking realiseert.
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoerding
Daarnaast moeten organisaties in de marktsector met
van de Participatiewet. Alle mensen die kunnen werken,
minstens 25 werknemers 100.000 extra banen schep-
info pen. Voor de marktsector is afgesproken dat er eind
Sociale werkvoorziening
2015 tenminste 6.000 extra banen moeten zijn gereali-
De sociale werkvoorziening (SW) is een Nederlandse
seerd ten opzichte van 2013. Als dit niet lukt, treedt de
overheidsvoorziening, op grond van de Wet sociale
quotumregeling in werking, waarbij de aantallen door
werkvoorziening (Wsw). Dit systeem biedt mensen
middel van een wettelijke verplichting moeten worden
met een arbeidshandicap een passende werkplek in
gehaald.
een zo regulier mogelijke, aan de arbeidshandicap aangepaste werkomgeving.
Alle ondernemingen met meer dan 25 medewerkers zullen dus nieuwe medewerkers krijgen met een
De wettelijke regeling is ontstaan na de Tweede
arbeidsbeperking. Dat kan een fysieke beperking zijn,
Wereldoorlog, toen voor de talrijke oorlogs
maar ook een psychische, verstandelijke, sociale of
gehandicapten aangepast werk nodig was. Het
mentale beperking. Ook voor deze medewerkers geldt
werk dat gecreëerd werd, bestond voornamelijk uit
dat zij veilig aan het werk moeten kunnen.
eenvoudige handenarbeid in een fabrieksmatige omgeving. Tussen 1950 en 1980 zijn de meeste
Werkkamer
grotere SW-bedrijven uitgegroeid tot industriële
Met de komst van de Participatiewet en de banenaf-
ondernemingen, waarbij de wettelijke opdracht was
spraak in het Sociaal Akkoord 2013 is de Werkkamer
om de werkomstandigheden in reguliere bedrijven zo
in het leven geroepen om op bestuurlijk niveau overleg
veel mogelijk te weerspiegelen.
te hebben tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Stichting van de Arbeid (StvA).
Daarna is het accent meer verschoven naar dienstverlenende activiteiten en naar een werkplek die
De Werkkamer heeft onder andere besloten in elke
zoveel mogelijk aansluit bij de mogelijkheden van
arbeidsmarktregio een Werkbedrijf op te richten. Neder-
de medewerker. De aangepaste werkomgeving kan
land is sinds 2012 verdeeld in 35 arbeidsmarkregio’s.
beschut, binnen het SW-bedrijf worden aangeboden
In elke arbeidsmarktregio is er één aanspreekpunt voor
of – de laatste tijd in toenemende mate – op een
werkgevers en één registratiesysteem van vacatures en
passende plaats bij reguliere instellingen en bedrijven
werkzoekenden.
(detachering of begeleid werken). Met ingang van 1 januari 2015 is de Wsw gestopt en vervangen door
Regionale werkbedrijven
de Participatiewet.
In de Werkbedrijven vindt samenwerking plaats tussen gemeenten, werkgeversorganisaties, werknemersorganisaties en het Uitvoeringsinstituut Werknemers
Arbeidsbeperkingen
Verzekeringen (UWV). Er is geen blauwdruk hoe een
Meester Jaap, een figuur uit de kinderboeken van
regionaal Werkbedrijf er uit zou moeten zien. De
Jacques Vriens, roept altijd in de klas: ‘Jongens,
Werkkamer richt zich vooral op de vraag wat er te doen
iedereen heeft recht op zijn eigen afwijking. Het zou
staat en streeft naar consensus op landelijk niveau. Per
ontzettend saai zijn als we allemaal hetzelfde waren’.
regionaal Werkbedrijf kunnen er dus verschillen zijn in
En dat is gelukkig ook zo. We zijn allemaal verschillend
hoe de samenwerking tussen de verschillende partijen
van elkaar en hebben allemaal onze eigenaardigheden,
vorm krijgt.
sterke en minder sterke kanten.
Participatiebanen
Een arbeidsbeperking is te beschouwen als een
Met betrekking tot de participatiebanen is afgesproken
vorm van afwijking en die zijn er in allerlei soorten en
dat de focus tot en met 2016 zal liggen op het plaatsen
gradaties. In het algemeen onderkennen we fysieke,
van Wajongers en mensen op de wachtlijst van de Wsw.
psychische en verstandelijke beperkingen. Soms is een
De nieuwe instroom van mensen met een arbeids
beperking eenvoudig te herkennen, bijvoorbeeld bij
beperking die voorheen onder de Wajong zouden vallen
iemand die als gevolg van een ongeval blijvend op een
en vanaf 1 januari 2015 onder de Participatiewet worden
rolstoel is aangewezen. De enige beperking zou dan
ondergebracht, hoort hier ook bij. Pas vanaf 2017 zal
kunnen bestaan uit het feit dat de betrokken medewer-
ook de bredere doelgroep in aanmerking komen.
ker niet meer kan lopen. Verder kan de medewerker net zo functioneren als voorheen. Veel vaker echter
Werkgevers krijgen dus in eerste instantie te maken met
is er sprake van een combinatie van beperkingen. Bij
arbeidsgehandicapten, die voorheen in aanmerking
diezelfde medewerker in de rolstoel kan als gevolg van
kwamen voor een Wajong-uitkering of een baan binnen
het ongeval ook een hersenbeschadiging zijn ontstaan,
de sociale werkvoorziening.
die een psychische of een verstandelijke beperking tot gevolg heeft.
mei 2015 I 7
info
Collectief begrip
in huis om medewerkers met een arbeidsbeperking
Arbeidsbeperking is een collectief begrip, dat zich
optimaal en veilig te kunnen laten werken.
vrijwel altijd op een individuele wijze manifesteert. Voor de ene medewerker in een rolstoel is het ontbreken van
Sociale werkplaats
hoogteverschillen de enige voorwaarde om ‘normaal’ te
Wat voor ‘normale’ organisaties deels nog onontgon-
functioneren, terwijl voor de andere veel meer aanpas-
nen gebied is, is voor andere organisaties inmiddels
singen nodig zijn.
wél bekend terrein. De uitvoerders van de Wet sociale werkvoorziening (in de volksmond vaak de ‘sociale
Voor de ene medewerker met epilepsie kan het werken
werkplaats’ genoemd) hebben jarenlange ervaring met
met een machine verantwoord zijn, omdat hij de aanval
de doelgroepen uit de Participatiewet. Deze SW-
ruim van te voren voelt aankomen en rustig de tijd heeft
bedrijven participeren veelal in de Werkbedrijven van de
de machine uit te zetten en een stoel op te zoeken. Een
arbeidsmarktregio’s.
ander met dezelfde beperking mag wellicht niet eens een afdeling met machines betreden, vanwege het
SW-bedrijven hadden in het verleden geen goede
onvoorspelbare karakter van zijn of haar aanvallen.
reputatie op het gebied van arbeidsveiligheid. In de afgelopen 10 jaar is echter een forse inhaalslag uitge-
Verantwoordelijkheid
voerd en heeft de sector veel geïnvesteerd in goede
Op grond van artikel 1 van de Arbowet is de materiële
arbeidsomstandigheden en veiligheid. Er zijn tal van
werkgever de feitelijke werkgever in de zin van de
instrumenten en hulpmiddelen ontwikkeld, die hieraan
Arbowet. De materiële werkgever zal de bepalingen
hebben bijgedragen. Reguliere bedrijven kunnen hun
van de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling
voordeel doen met deze kennis.
moeten naleven. Dit geldt dus niet alleen voor arbeidsgehandicapten die een dienstverband hebben met de
Hulpmiddelen
organisatie, maar ook voor medewerkers die door mid-
De instrumenten om medewerkers met beperkingen
del van een detachering (bijvoorbeeld via een sociale
optimaal te kunnen laten functioneren en veilig te
werkvoorziening) aan het werk zijn.
kunnen laten werken, zijn door de SW-sector veelal zelf ontwikkeld. Nu door de Participatiewet arbeids
mei 2015 I 8
Dat zij een dienstverband hebben bij een andere
gehandicapten nog meer dan voorheen in het reguliere
organisatie, doet niet ter zake. Reguliere bedrijven heb-
bedrijf aan de slag moeten, kunnen deze hulpmiddelen
ben echter lang niet altijd de kennis, kunde en ervaring
ook dáár worden ingezet.
info Arbocatalogus
een nieuw takenpakket, dat uitgevoerd kan worden
De arbocatalogus voor de SW-sector bestaat uit zeven
door een nieuwe medewerker met een arbeids
delen en is geschreven voor de specifieke doelgroep
beperking.
van medewerkers die werkzaam zijn binnen SW- bedrijven: medewerkers met een arbeidshandicap.
Bij functiecreatie worden alle functies binnen een afdeling geanalyseerd en taken opnieuw gegroe-
Deze arbocatalogus bevat onder meer tips en trucs hoe
peerd. Zo ontstaan functies die ook geschikt zijn voor
om te gaan met arbeidsveiligheid in relatie tot mede-
medewerkers met een arbeidshandicap en die zij met
werkers met een beperking. De nadruk ligt daarom
hun beperking veilig kunnen uitvoeren. Een uitleg over
veel meer op de manier van voorlichting, instructie en
deze methodiek en een aantal goede voorbeelden is te
toezicht dan bij arbocatalogi uit andere
vinden op de website van SBCM
sectoren. De arbocatalogus voor de
(het arbeids- en organisatiefonds van
SW-sector is openbaar, door iedereen te
de SW-sector) via de link
gebruiken en te vinden op www.arbocata-
www.sbcm.nl/functiecreatie.
logussw.nl. Trainingen Jobcarving en functiecreatie
Een aantal SW-bedrijven heeft trainingen opgezet voor
Jobcarving en functiecreatie zijn instrumenten om
reguliere bedrijven op het gebied van beperkingen (bv.
werkzaamheden geschikt te maken voor medewerkers
over autisme, psychische aandoeningen, enz.). De werk-
met een arbeidsbeperking. In onze huidige maatschap-
gever krijgt daardoor een beter inzicht in de problematiek
pij gaan we er van uit dat ‘iedereen alles moet kunnen’,
van medewerkers met een specifieke arbeidsbeperking.
maar dat is natuurlijk niet altijd zo.
De bedrijven kunnen daardoor de werkzaamheden beter afstemmen op de medewerker met een arbeidsbe
Bij jobcarving worden (oneigenlijke) onderdelen van
perking. Bovendien kan ervoor worden gezorgd dat deze
bestaande functies weggehaald en ondergebracht in
medewerker veilig aan het werk kan.
mei 2015 I 9
info Handreikingen
rondom ‘Handige Herman’: een
Om de duurzaamheid van plaatsingen te bevorderen,
stripfiguur die optreedt in verschil-
heeft SBCM handreikingen voor werkgevers ontwik-
lende voorbeelden van onveilige en
keld.
ongezonde werksituaties.
De handreiking ‘Aan het werk met nieuwe collega’s’
Consulenten
biedt leidinggevenden en begeleiders op de werkvloer
De 35 regionale Werkbedrijven
een overzicht van alle aandachtspunten die belangrijk
beschikken over consulenten met
zijn voor een duurzaam en veilig werkverband.
ruime ervaring bij het plaatsen en begeleiden van arbeidsgehandicapten in reguliere
Met de checklist ‘De spelregels op de werkvloer’
bedrijven. Zij kunnen als geen ander bepalen of
kunnen werkgever, de begeleidende professional en
werkzaamheden geschikt zijn voor een medewerker
medewerker de ongeschreven regels op de werkvloer in
met een beperking. Bovendien kunnen zij terugvallen
kaart brengen en bespreken.
op expertise over arbeidsveiligheid binnen hun eigen organisatie, zoals de eigen Arbo-coördinator. Reguliere
De ‘Begeleidingskaarten psychische beperkingen’
bedrijven, die medewerkers met een arbeidsbeperking
dienen op de werkplek als hulpmiddel bij de dagelijkse
in hun organisatie plaatsen, kunnen hiervan gebruikma-
begeleiding van medewerkers met een psychische
ken.
beperking en/of gedragsprobleem. De documenten zijn te vinden op de website van SBCM: www.sbcm.nl.
Conclusie Medewerkers met een arbeidsbeperking kunnen best
E-learning pakket
op een veilige manier aan de slag binnen reguliere
SBCM heeft voor mensen met een arbeidsbeperking
bedrijven. Het is echter van essentieel belang dat
trainingen ontwikkeld op het gebied van veilig werken,
de expertise, die binnen de regionale Werkbedrijven
die specifiek op deze doelgroep zijn afgestemd.
aanwezig is, wordt benut.
Deze trainingen worden gegeven met behulp van een e-learning pakket.
Win-win-situaties liggen voor het oprapen: SBCM heeft een rekenmodel ontwikkeld waaruit blijkt hoeveel voor-
mei 2015 I 10
Het lesprogramma omvat de verschillende modules,
deel het aan het werk hebben van medewerkers met
waaronder Schoonmaak, Groenvoorziening en Basisvei-
een beperking kan opleveren. Hiervan zijn ook tal van
ligheid. De cursus kan zowel individueel als in een groep
voorbeelden beschikbaar. Vrijwel alle organisaties, die
worden gegeven. Zo leren medewerkers om te gaan
medewerkers met een beperking aan het werk hebben,
met arbeidsrisico’s. De training is speels opgebouwd
willen niet anders meer.
info Aandachtspunten
vanzelfsprekend. Het komt helaas regelmatig voor dat
Er is wel altijd een aantal aandachtspunten:
medewerkers met een beperking worden gepest, agressief worden benaderd of worden buitengesloten.
• Het hoogste management van een organisatie moet er volledig achter staan dat medewerkers met een
Functiecreatie in de praktijk
arbeidsbeperking aan de slag gaan in hun bedrijf. Bij
Een goed voorbeeld van functiecreatie is toegepast
het midden- en lagere kader komt ‘koudwatervrees’
bij Kemkens, een onderhoudsbedrijf van CV-installa-
regelmatig voor.
ties. Door een andere inrichting van de werkprocessen worden de reguliere medewerkers van Kemkens
• In vrijwel alle gevallen is een medewerker met een
nu ingezet op storingen en complexere problemen,
arbeidsbeperking een individuele uitdaging. Collectieve
terwijl een medewerker van het SW-bedrijf (iemand
maatregelen om de arbeidsveiligheid te garanderen
met een arbeidsbeperking) zich bezighoudt met
werken maar ten dele.
eenvoudige en repeterende werkzaamheden, zoals het jaarlijkse onderhoud aan één type cv-ketel in
• Geef zelf het goede voorbeeld. Als de leidinggevende
huurwoningen. De desbetreffende medewerker heeft
bijvoorbeeld geen veiligheidsschoenen draagt, zullen
hiervoor een uitgebreide training gehad. Omdat hij
de medewerkers het ook niet doen.
maar weinig gereedschap en onderdelen nodig heeft, kan hij zijn werk op de fiets doen en is een busje niet
• Een groot deel van de medewerkers met een arbeids-
nodig. Een win-win-situatie voor de werkgever en de
beperking kan niet of nauwelijks lezen en schrijven.
medewerker met een arbeidsbeperking.
Velen van hen weten dat heel goed te verbergen en geven dit niet toe. Een schriftelijke werkinstructie heeft dan geen zin. Visueel overgebrachte instructies daaren-
Bronnen:
tegen werken veel beter, maar moeten wel regelmatig
Voor deze notitie is gebruikgemaakt van diverse publicaties
worden herhaald.
van Cedris (de brancheorganisatie voor sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie), SBCM, (het A&O-fonds van de
• Acceptatie van arbeidsgehandicapten door de
sociale werkvoorziening), het Ministerie van Sociale Zaken en
‘normale’ werknemers van een organisatie is niet
Werkgelegenheid en Wikipedia.
Trainings
wist je dat...
… deeltjes tot 0,5µ 42 uur lang kunnen rondzweven?* … 1 op 2 mensen
met gehoorbescherming
ONVOLDOENDE beschermd zijn!
3M Nederland B.V. • Personal Safety Division T 00 31 15 782 24 51
* Bron : HSE UK
mei 2015 I 11
