De Nieuwe Stad. Eindrapportage van het Large Scale Event ter gelegenheid van 70 jaar Ooa (V2.0)

De Nieuwe Stad Eindrapportage van het Large Scale Event ter gelegenheid van 70 jaar Ooa (V2.0) 200 organisatieadviseurs, (lokale) bestuurders en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven - professioneel betrokken bij de toekomst van de Nieuwe Stad

Inleiding De grote groepsdialoog op 23 april 2010 was in alle opzichten een unieke gebeurtenis. Getracht is om op deze zonnige lentedag een bijna onmogelijke doelstelling te realiseren. De grootste uitdaging lag erin om op tijd het ruwe eindrapport klaar te hebben om dat te kunnen overhandigen aan vertegenwoordigers van Bestuurlijk Nederland. En dat is gelukt! Alle data – die bestonden uit duizenden meningen, ideeën en visies van zo’n 200 professionals vanuit meer dan 30 verschillende disciplines – zijn real time verwerkt en konden klokslag om 16.30 uur door voorzitter Miel Otto worden overhandigd. Een tweede doelstelling was het proces zodanig te ontwerpen dat er ook daadwerkelijk iets zou komen dat ertoe deed en waarbij alle deelnemers, zonder uitzondering hun inbreng konden leveren, zonder debat, zonder discussie en retoriek, hun eigen vakdiscipline overstijgend. Ook dat is volgens ons redelijk gelukt. Het is vervolgens aan Bestuurlijk Nederland te beoordelen of het advies de dominante single issues, waarop beleid vaak is gebaseerd overstijgt. De werkgroep Nieuwe Stad had ook nog een derde doelstelling geformuleerd: de deelnemers te laten kennis maken met de Large Scale Intervention. Uiteraard was dit slechts ten dele mogelijk, daar de Large Scale Intervention, ontstaan in de traditie van de Organizational Development school, als doel heeft veranderprocessen in organisaties en communities te realiseren, voorbereid met de betrokkenen zelf. Daarvan kon hier geen sprake zijn, alleen van het opleveren van een advies. Een min of meer open einde dus, terwijl de Large Scale Intervention zich kenmerkt door het voortdurend en consequent sluiten van lussen, feedback- en feedforwardprocessen. Daarnaast is het grote verschil dat er bij deze bijeenkomst uiteraard, in tegenstelling tot organisatieverandering, bij aanvang geen gemeenschappelijke sense of urgency was, waar dat bij de reguliere Large Scale Intervention wel het geval is of op waarop wordt geïntervenieerd én waar meer tijd ter beschikking is. Niettemin heeft de werkgroep gebruik gemaakt van een aantal werkvormen die vaak tijdens Large Scale Interventions worden gehanteerd ten behoeve van de dialoog en optimale interactie. Om deze reden heeft de bijeenkomst de naam Large Group Event meegekregen. Vele mogelijkheden zijn benut om de deelnemers in de gelegenheid te stellen om op verschillende manieren met elkaar van gedachten te laten wisselen: het procesgestuurde werken in max mix groepen (‘maximale mix’ van het systeem), een onderdeel van de Open Space techniek, de vrije en open gedachtewisseling, diverse creatieve mogelijkheden, tijd en ruimte voor netwerken enz. in een ongebruikelijke locatie, de voormalige fabriekshal van de Nivea fabriek in Almere. Met veel energie is er door de deelnemers gewerkt en tegelijkertijd was het ook een unieke ontmoeting tussen vele vakgenoten en bekenden in een ontspannen en professionele sfeer. De evaluatiegegevens van de deelnemers zijn ronduit positief te noemen, in alle opzichten. “Er is uitgekomen wat er in zat”. Een unieke dag die leert dat de dialoog en het werken vanuit alle perspectieven energie en kwaliteit oplevert. De Ooa-werkgroep Nieuwe Stad

2

De Nieuwe Stad – 23 april 2010 (versie 2.0)

Werkwijze De gekozen werkwijze is die van een grote groepsdialoog. Hier is uitdrukkelijk voor gekozen omdat ‘klassieke’ thematische conferentie opzetten over het algemeen onvoldoende tot convergentie, een gezamenlijke gedragen uitkomst van alle aanwezige beelden leiden. Daar wordt vaak vooral input geleverd door deskundigen en wordt er gewerkt met discussie en debat, waardoor er vaak meer polarisatie dan convergentie bereikt wordt. De Ooa heeft zich ten doel gesteld om in het kader van haar 70-jarige jubileum met veel van haar leden iets maatschappelijk relevants op te leveren ten behoeve van Bestuurlijk Nederland en er is gekozen voor de “Large Scale Intervention”, waarbij (grote) groepsdialogen in diverse vormen worden ingezet.1

Wat is de LSI? De LSI is een zich steeds verder ontwikkelend systeem van interventies dat zich baseert op het open systeemdenken en op voortschrijdend inzicht door continue samenspraak tussen adviseur en kleine en grote dwarsdoorsneden van het klantsysteem. Vorm en inhoud van interventies zijn vooraf niet bepaald, maar worden tijdens het proces vastgesteld. Het ontwikkelingsproces verloopt, en iedere stap daarbinnen wordt gezet met het continue en steeds tegelijk in acht nemen van de volgende, op het oog simpele vuistregels:    

Verleden, heden en toekomst vormen samen en onlosmakelijk de organisatiewerkelijkheid De organisatiewerkelijkheid is groter dan onze directe waarneming Actieve participatie vergroot betrokkenheid Veranderen houdt nooit op

Wanneer wordt LSI ingezet? De LSI wordt ingezet in organisaties als het antwoord op de volgende drie vragen bevestigend is: 

 

Is er een vraagstuk waarop het mogelijke antwoord consequenties heeft voor (nagenoeg) alle betrokkenen van het sociale systeem (organisatie of gemeenschap), hun werk of activiteiten en de wijze waarop hun werk of activiteiten zijn georganiseerd? Is adequaat antwoorden op het vraagstuk van vitaal belang voor het systeem? Zijn de machthebbers van het systeem bereid zich door participatie van allerlei betrokkenen te laten beïnvloeden, sturen of leiden?

Wat wordt met LSI bewerkstelligd? De LSI zorgt ervoor dat zoveel mogelijk van de betrokkenen in en bij het systeem (stakeholders) het veranderproces voeden en vormgeven en daarmee dus dragen en ondersteunen. De betrokkenen:

1

Van Nistelrooi, Antonie. van en en Rob de Wilde. Voorbij Verandermanagement; Whole Scale Change, de wind onder de Vleugels. Kluwer 2008 De Wilde, Rob en Annemiek Geverink. De Large Scale Intervention, het werken met conferenties voor duurzame verandering. Kluwer 2001 Voor meer literatuur, zie de website van Rob de Wilde www.sigma-rt.nl

3


   

leren hun sociale systeem in totaliteit zien en kennen, inclusief de samenhangen, relaties en verschillen die tussen onderdelen en met de omgeving bestaan – de bomen én het bos; creëren een gezamenlijk gedeelde werkelijkheid over het heden, verleden en de toekomst van de organisatie dat als richtsnoer dient voor strategische beslissingen; (onder)kennen de impact van (hun) besluiten en handelingen op de organisatie en/of haar verschillende onderdelen en de omgeving; komen tot doelgerichte, uitgelijnde en op elkaar afgestemde acties

De Large Group Intervention De LGI is te omschrijven als “Het participatief werken met al dan niet grote groepen aan vraagstukken die het hele systeem aan gaan, als onderdeel van een Large Scale Intervention, waarin uiteindelijk het hele systeem (of een kritische massa ervan) participeert”. De LGI is het voertuig in de vorm van groepsdialogen waarmee de doelen moeten worden bereikt en wordt in nauwe samenspraak en op basis van voortschrijdend inzicht en kennis over het eigen systeem met een representatie van het systeem ontwikkeld, wat op zich een indringend leerproces is voor de betrokkenen. Wanneer een LGI op zichzelf staat, dus niet verbonden is met andere interventies, zoals bij “De Nieuwe Stad” is dit geen Large Scale Intervention, omdat er geen sprake is van ‘interventie’ maar gewoon van een grote groepsdialoog, waarbij weliswaar wel wordt gewerkt vanuit de principes van de LSI, maar waarbij op zich geen systematische verandering wordt beoogd. Wat is dus geen LGI?     

Een bijeenkomst met een grote groep, die los staat van systeemwijde verandering Productlanceringen voor en met grote groepen De kick off en zeepkistsessie Thema- en studiedagen met grote groepen Een glijmiddel voor de doelen van de top

Gemeenschappelijke stelregels van LGI’s           

“ieders waarheid is waar” de “juiste” mensen zijn aanwezig gebruik van de principes van de participatieve democratie de dialoog is constructiever dan de discussie en het debat mensen nemen wijze besluiten op basis van een ‘Common Database’. Verborgen kennis en wijsheid naar boven halen de toekomst heeft de leiding de realiteit van de dag is niet weg te organiseren. Je kunt gras niet laten groeien door eraan te trekken. werk heeft meer betekenis wanneer het door de uitvoerder gezien kan worden in een groter geheel werknemers zijn volwassen mensen en worden als zodanig behandeld medewerkers weten vaak minder dan je denkt, maar als ze het eenmaal weten, kunnen ze meer dan je denkt weerstand is energie en informatie en geen probleem dat moet worden opgelost. 4


       

het zoeken naar ‘Common Ground’ is positiever dan het zoeken naar schuldigen en oorzaken gedeelde visies zijn de beste strategieën gedeeld leiderschap en zelforganisatie ‘eigenaarschap’ van probleem én oplossing leidt tot een grotere zelfsturing verandering is het pendelen van globaal naar lokaal en omgekeerd leren is ontdekken en niet het aanhoren van deskundigen iedere bijdrage is de juiste en komt op het juiste moment het overbruggen van de kloof tussen strategie en operaties

Enkele kenmerken 





cross functioneel (multi stakeholder), dus in heel nieuwe groepsamenstellingen, in dialoog met elkaar praten, werken en betekenis geven, zodat hun eigen beelden van en hun aannames omtrent de organisatiewerkelijkheid worden verruimd en bijgesteld, en de zichtbare en onzichtbare relaties in het systeem ‘organisatie’ zichtbaar, herkend en erkend worden (Get out of your box!). door organisatie en zelforganisatie nieuwe feedbacksystemen creëren, die zowel positieve als negatieve informatie doorgeven over het veranderen aanpassingsvermogen van de organisatie en de wijze waarop de bestaande en natuurlijk dan wel formeel ontstane relaties binnen het systeem hier al dan niet een bijdrage aan leveren. ontdekken dat er veel energie gegenereerd wordt door het laten bestaan en gebruiken van verschillen, polariteiten en paradoxen in plaats van deze weg te organiseren, te bestrijden of te negeren.

5


Deelnemende disciplines De Ooa heeft een zeer divers ledenbestand met organisatieadviseurs en organisatiekundigen vanuit alle mogelijke disciplines en werkzaam in alle mogelijk sectoren en branches. Ieder deelnemend Ooalid is gevraagd iemand mee te nemen die professioneel betrokken is bij De Nieuwe Stad. Daarnaast heeft het organiserend comité een aantal stakeholders uitgenodigd mee te doen aan het Large Scale Event. De grote diversiteit aan deelnemende disciplines zorgt voor een optimale groepsdialoog en draagt bij aan een multi-level en polyvocaal antwoord op de vraag hoe De Nieuwe Stad eruit moet gaan zien. Vertegenwoordigers van de volgende disciplines waren onder andere aanwezig:

Politie, onderwijs, Natuurmonumenten, sportwereld, Veilig Verkeer Nederland, VNO NCW, Kamer van Koophandel, buurtverenigingen, architectuur, monumentenzorg, stadsgeschiedenis, provincie, stedenbeleid, cultuur, brancheverenigingen, logistiek, toekomstscenario’s, cultureel erfgoed, jeugdzorg, gezondheidszorg, woningbouwverenigingen, vastgoedontwikkeling, afvalverwerking, politiek, planologie, scholieren, archeologie, psychologie, sociologie, filosofie, gemeentesecretariaat, wetenschap, ICT en levenskunst. Alle deelnemers zijn tevens inwoner, bezoeker, recreant van een Nederlandse stad en als zodanig als burger betrokken bij De Nieuwe Stad. 6


Aanleiding “Diederik, je bent medeorganisator. Wat is je beweegreden om zo’n evenement op touw te zetten?” “Ik wil een bijdrage leveren aan het 70-jarig bestaan van de Ooa. Mijn grootvader is een van de medeoprichters geweest en ik vind het erg leuk om als kleinzoon 70 jaar later dit moment te markeren. Het thema komt voort onder andere uit mijn eigen ervaring. Ik werd geconfronteerd met het plan om een parkeergarage voor mijn deur te realiseren. Ik was ineens medespeler in een krachtenspel in zo’n stad. Alle belangen kwamen samen; monumentenzorg, gemeenteraad, Fietsersbond, Kamer van Koophandel, noem maar op! De toekomst van De Nieuwe Stad is een zeer kleurrijk belangenspel dat we in een dag een maximale versnelling kunnen geven. Ik ben me ervan bewust geworden dat dit nodig is.” “Rob, je bent vanwege je expertise in grootschalige interventies en Whole Scale Change gevraagd om het programma van De Nieuwe Stad vorm te geven. Kun je een tipje van de sluier oplichten over de dag?” “We gaan in max mix setting (red. maximaal gemengde groepen) zoveel mogelijk perspectieven bundelen over dit thema. Dit is eigenlijk een vrij ongebruikelijke vorm. In dit proces gaat het om convergeren, divergeren en zeker niet om overtuigen. Het geheel wordt gevormd vanuit een gezamenlijk toekomstbeeld. Het wordt een grootse open dialoog. Divergerende processen gericht op de toekomst geven richting en energie!. We doen dit in een fabriekshal en niet in een klassiek conferentieoord. De vrije ruimte is bedoeld om de blik te openen.” “Barbara, je maakt deel uit van het organisatiecomité. Hoe ziet de organisatie van deze dag eruit?” “Eigenlijk is dit een kopie van het proces dat op de dag zelf plaatsvindt. Het is leren, faciliteren en organiseren. Inhoudelijk is het een hele klus om zo open mogelijk het onderwerp neer te zetten. Daarnaast is er van alles te regelen. We hebben bijvoorbeeld zo’n 10 logistiek medewerkers nodig, 40 ronde tafels, 300 stoelen, ontelbare flip-overs en een goede communicatiecampagne. Het vergt ook creativiteit, we willen op de locatie een stadssfeer neerzetten, met onder andere beeld en geluid om zoveel mogelijk denkstijlen aan te spreken.”

7


“Mario, als medeorganisator van De Nieuwe Stad wil je honderden adviseurs mobiliseren. Waarom is deze dag belangrijk voor de Ooa-adviseur?” “Dit event wordt een unieke belevenis voor alle aanwezigen, een cadeau van de Ooa aan haar leden ter ere van het 70-jarig bestaan. Daarnaast kan elke adviseur ook een relatie meenemen. We creëren een enorme diversiteit en denkkracht, welke we gaan inzetten voor de BV Nederland. Het wordt een dag van beleven en creëren. Een uniek evenement waarin je vakkennis en kunde, je interessegebieden en je nieuwsgierigheid worden geprikkeld. Maar ook een dag die een concreet advies oplevert. Zo ontstaat een win-win-situatie voor de adviseur en zijn relatie, de Ooa en voor Nederland.”

8


Persoonlijke beelden van de Nieuwe Stad De deelnemers hebben in 30 max-mix groepen bestaande uit 7 deelnemers met elkaar besproken wat hun persoonlijke missie is om mee te doen met De Nieuwe Stad en wat voor hun “De Nieuwe Stad” is. Onderstaande opsomming zijn de gerangschikte antwoorden op deze tweede vraag:                                   

Sociale cohesie, menselijke maat, verbinding van mensen  oog hebben voor elkaar (18x) De relatie tussen stad en platteland. De stad loopt door in het platteland. Heel Nederland is een stad. (15x) Compacte stad met groen, minder baksteen (6x) Balans in de combinatie wonen werken (6x) Maximaal duurzaamheid (6x) Minder op stenen  meer op samenhang (5x) Vervoer: Openbaar, groen, gratis (4x) Innovatief en creatief (3x) Het nieuwe leven, kwaliteit van leven in bredere zin Anders samenwonen, leven en werken Leiderschap nodig om samenwerking op te zetten Vitale stad, bestaande uit communities Gebruik eigen kracht van samenleving Hoe kun je goed leven met je gezin? Creativiteit en inventiviteit Alle voorzieningen binnen handbereik Plek waar men graag is en aan denkt Oud en nieuw komen samen in het geheel Mooie omgeving waar mensen zich fysiek en mentaal prettig voelen Individuen in staat stellen zich over meer druk te maken dan over zichzelf en directe omgeving Het virtuele werken fysiek maken en de stad daarbij helpt Mensen dwingen om meer in contact met elkaar te treden Lerend en van elkaar leren Vrijheid Flexibele gebouwen, multifunctionele gebouwen, gaat over mensen niet over gebouwen Samenwerking dwars door samenleving Circulaire structuur Rijke en diverse cultuur bevorderen Snelle, makkelijke verbindingen tussen steden Theater, winkels voorzieningen dichtbij Ontsluiting, virtuele mogelijkheid voor meer mensen Energie: zon en wind Bouwen: meer groen, minder rood Meer water, blauw De stad is niet voor iedereen, ook platteland 9


                              

Wonen, werken, geïntegreerd Publiek ruimte terug naar publiek Echt werk maken van duurzaamheid Leefgemeenschap in plaats van stad Logische planologie Leefbaarheid Verandering van fysieke structuren Hoe maken we het leefbaar met alle diversiteit en afhankelijkheid? De plek waar mensen ruimte hebben om hun bestemming te bereiken Stad voor alle mensen in alle levensfase, dus welzijn Harmonieuze samenleving waarin men samen kan leven Wonen, werken gaan samen, ruimte voor ondernemingsschap en participatie Klimaat neutraal, veilig, fietsen met gps, elektrische fiets In en uitgaand verkeer in balans Gestapelde stad, functie gemixt, organisch helpen, groeien met verscheidende Zorg en rijdom verankerd Zingeving structureel meenemen in leefbare stad door middel van kerkgemeenschap Betekenis gebaseerd op nieuwe zinvolheid aan oude ambacht Kleinschaligheid ook fysiek Andere bestuurlijke vormen, out of the box denken Nieuwe economische functies en herbeleving lokale economie Gebouwen als energie leveranciers Ruimte aan nieuwe binnenstad Nieuwe verbindingen bijvoorbeeld tussen onderwijs en bedrijfsleven Voldoet aan individuele behoeftes van inwoners Geen blauwdruk Verbinding tussen boven- en onderlaag Goede voorzieningen veiligheid Vanuit historie nieuwe stad in oud jasje Kwaliteit van leven i.p.v. kwantiteit van groei Wonen en leven: levensloop toekomst bestendig organiseren

10


Inleiders De stad en het goede leven Door J-H. Bakker Dr. Jan-Hendrik Bakker is filosoof en schrijver. Hij publiceerde over media, literatuur en stedelijke kwesties. In 2008 verscheen Welkom in Megapolis. Denken over stad, wonen en toekomst. Zijn bijdrage aan dit congres gaat over ‘De stad en het goede leven’. De Nieuwe Stad is misschien een wat te ambitieuze doelstelling. De stad als utopisch model is een plan waarin 1 mln. mensen wonen, werken en recreëren met alle voorzieningen die daarvoor noodzakelijk zijn en mensen autonoom kunnen leven. Als model wel aardig, maar ik wil u waarschuwen dat we niet te snel invulling moeten geven aan onze beelden, als dat al zou kunnen worden gerealiseerd. Daarnaast is de stad slechts voor 50% materiaal. De andere 50 % is verhaal. Plato dacht aan een piramide gewijzigde structuur van mensen met een filosoof aan het hoofd. Aristoteles zag het goede leven als het politieke leven. Voor het politieke leven zijn anders denkenden noodzakelijk. Deze maken een goede discussie mogelijk en leveren creativiteit. Bronnen die altijd nodig zijn voor De Nieuwe Stad zijn: Openbaarheid en Diversiteit. Openbaarheid De stad dient een neutrale ruimte te zijn waar je elkaar kunt ontmoeten, kunt aanspreken, maar er ook voor kunt kiezen niets te doen. Te zwijgen en waar te nemen bijvoorbeeld. Je bent er anoniem. De keerzijde daarvan is mogelijk eenzaamheid. De Openbaarheid is momenteel in gevaar. Als gevolg van bijvoorbeeld de opkomst van de auto. Een ander gevaar is de citymarketing waarbij de nadruk wordt gelegd op slechts één enkel aspect van de stad. Rotterdam met zijn evenementen waarvoor hele woonwijken worden afgezet en de bewoners met een pasje naar huis moeten. Den Haag dat internationaal wil zijn en expats aantrekt. Dit maakt de huizen duur en de middenklasse trekt de stad uit. Hierdoor ontstaan monofunctionele steden. Een hele wijk waar alleen geslapen wordt. De vraag is hoe we openbaarheid vorm moeten geven in De Nieuwe Stad. Diversiteit Niet alleen de diversiteit van mensen die veel aandacht krijgt de laatste tijd. Maar ook de diversiteit van de stad zelf. De afwisseling van steen en groen bijvoorbeeld. Het is de uitdaging van de Randstad om de 1 miljoen mensen die willen komen wonen in de Randstad niet te laten leiden tot steeds meer uitdijende steden ten koste van het groen. In de rest van Nederland is er nog genoeg ruimte.

11


Leve de stad! Door ir. C.A.J. van Beukering Cees van Beukering wil graag weten hoe de stad werkt. Wil de stad proeven en wil weten hoe mensen daarin gedijen. De stad als uitdaging voor mensen. De stadsmens verovert de wereld. Al sinds mensenheugenis is er een tendens geweest tot stadsvorming. Stedenbouw kwam in ieder geval tegemoet aan twee wensen: maximalisatie en veiligheid. De concentratie van mensen vormde een ideale omgeving voor specialisatie en ruil. Tegelijkertijd was de stad een veilige haven als verdediging tegen de vijand die uit was op kostbare goederen. Het is niet overdreven te zeggen dat het landbouwoverschot de sleutel is tot het ontstaan van de stad. De stijging van de landbouwproductie gaf een enorme impuls aan de mogelijkheid om zich te specialiseren en aan het handelsverkeer, waarbij de stad ten slotte hét domein werd van ambachtslieden en kooplieden. Wanneer mensen met elkaar een economie tot ontwikkeling brengen, is stadsvorming blijkbaar onontkoombaar. Economie is permanent in beweging en als het tegenzit spreken we van een crisis. De taak voor de bestuurders is om onevenwichtigheden uit het systeem van de samenleving te halen. De huidige onevenwichtigheden zijn maar al te goed zichtbaar en voelbaar, doordat ze het effect hebben van schokken. We bevinden ons nog midden in de naweeën van de financiële schok, de financiële crisis, mede ontstaan door hebzucht en onverantwoordelijk gedrag. Bovendien is het wantrouwen tegenover het gezag gegroeid. Dan is er de demografische schok: vergrijzing, een groeiend aantal ouderen die ook langer leven, dus een terugloop van de arbeidscapaciteit - minder arbeidskrachten moeten meer mensen onderhouden. Voor weer een ander effect zorgt de Chinese schok. Doordat we onze bedrijven naar China hebben gedreven en door de sterke groei van dat land is de wereld multipolair geworden. De ICT-schok laat eveneens zijn invloed gelden: naast de fysieke wereld is de digitale wereld steeds belangrijker geworden, met een eigen zelfstandige ontwikkeling. Verder dreigt er een gevecht om schaarse grondstoffen, een grondstoffenoorlog. En daarmee samenhangend is er de ecologische schok: klimaatverandering, problemen rond het milieu, energie, voedsel en overbevolking - wat laten we over voor onze nakomelingen? Als de competitie toeneemt, moet alles worden ingezet op competenties. Wanneer we in staat zijn de vermogens van mensen en daarmee van organisaties en instanties te vermeerderen, dan heeft dat een toegevoegde waarde en vergroten we de kans op welvaart en welzijn. Concreet gaat het hier over het fysiek en psychisch vermogen, denkvermogen, sociaal vermogen, commercieel vermogen en materieel vermogen. Zo is ook de ontwikkeling en groei van een stad of regio een kwestie van competitie en competentie. Competentie bevat de waarden, de ‘facts & figures’, die bepalen waar een regio dan wel stad voor staat of kan staan. Het is hier dat slimmer werken, gebaseerd op creativiteit en innovatie en gericht op een hogere productiviteit, uitkomst kan bieden. Met inzet van zowel de overheid als commerciële partijen.

12


Helsinki wordt wel gezien als goed voorbeeld van een slimme stad, high tech en innovatie hebben er alle ruimte gekregen. Het succes van de Finse hoofdstad stoelt op vertrouwen, een onmisbare factor in de kenniseconomie, de vorming van gemeenschappen en creativiteit. Aan het andere uiterste bevindt zich Venetië, een stad die leegloopt. De bewoners trekken weg, met in hun kielzog de winkels waar de noodzakelijke levensbehoeften konden worden gekocht. Overdag wordt de stad in beslag genomen door toeristen die de gondels bezetten, voor drukte zorgen in musea, kerken en op terrassen, en ‘s avonds verlaten zij de stad. Dan is de stad onverlicht en op sterven na dood. Over verlichting gesproken: wie bij helder weer op grote hoogte een nachtvlucht boven Europa maakt, zal zien dat er in het landschap beneden een langgerekte gordel van licht schijnt vanaf het noordwesten naar het zuidoosten, tot aan de Italiaanse Po-vlakte. Het is ‘la Banane Bleue’, gevormd door levendige, economisch zeer actieve stedelijke regio’s. Een voorbeeld van zo’n ‘regioster’ dichtbij huis is de Philips High Tech Campus in Eindhoven. Deze campus laat tegelijkertijd zien dat huisvesting een middel kan zijn voor waarde- en vermogensvermeerdering van organisaties. Het commercieel vermogen is groot: het is een aantrekkelijke locatie. Het sociaal vermogen is groot: het is een prettig object om in samen te werken. Het denkvermogen is groot: het is een stimulerende werken leefomgeving. En het materieel vermogen is groot: het object behoudt zijn financiële waarde. De drijvende krachten voor gebieds- en stadsontwikkeling zijn daarmee min of meer benoemd: talent, ondernemerschap en innovatie. We kunnen er nog aan toevoegen: openheid en verwevenheid. De Zweedse geograaf Ake Anderson stelt dat slimme steden met het onvoorspelbare kunnen omgaan. Menselijke communicatie over en weer is een belangrijke factor in de ontwikkeling van de stad. Ontmoetingen tussen mensen bieden kansen voor nieuwe ideeën en daaruit voortvloeiend nieuwe zakelijke activiteiten. Terrassen, cafés, restaurants, musea, theaters, pleinen kunnen daarbij helpen om mensen met elkaar in contact te brengen. De gebouwde omgeving kan daarin zodanig zijn opgezet dat op een natuurlijke manier ontmoetingen worden gestimuleerd. Gebieden (of steden zoals Helsinki) waar mensen uit verschillende branches elkaar kunnen ontmoeten, lijken beter te werken dan gebieden (of steden zoals Venetië) die een eenzijdig gebruik kennen. Het is de plek die goed voelt, de genius loci zoals dat in de oudheid werd aangeduid. In de oudheid werd hiermee de beschermende geest van een bepaald gebied bedoeld. Tegenwoordig gebruikt men het vooral in overdrachtelijke zin om de eigenheid van een locatie te benadrukken, de unieke, plaatsgebonden atmosfeer. Of, zoals we het ook wel zeggen, de ‘couleur locale’. Bouwen is morgen weer anders dan vandaag. Bouwen is, net als vooruitgang, een vloeiende realiteit. Gebouwen zijn ongelooflijk dure gereedschappen die voortdurend moeten worden aangepast om doelmatig te functioneren. De economie van de ruimte en van bouwwerken is even complex als het ontwerp ervan. Waarbij we dit in het achterhoofd houden: de stad is de drager van onze geschiedenis. Het is ons collectief geheugen, vastgelegd in stenen, dat ons bindt als samenleving in de tijd, achteruit en met name vooruit. Leve de stad!

13


Hoezo Stad als fysieke ruimte? Door B. Alkema Bram Alkema leidt nɐɐʍdɐɐl. Dat zijn specialisten in het opzetten van gloednieuwe marketing strategieën. Met zijn creatieve, onorthodoxe en soms confronterende stijl helpt hij het publiek over de toekomst en grenzen heen te kijken. Hij zal vertellen over de opmerkelijke vervaging tussen virtuele en fysieke ruimte maar vooral hoe stompzinnig adressen zijn... Futuroloog Bram Alkema gaf als derde spreker de aanwezigen de opdracht om veel verder te kijken vanuit het thema ‘De Nieuwe Stad’ dan een Nederlandse stad als Amsterdam of Den Haag. Door Chinezen wordt Rotterdam of Antwerpen toch ook niet gezien als een enkele stad. Een Ruhrgebied, Vlaamse Ruit of Randstad worden herkend. Ontstaan op een logische plek aan rivieren, waar in de vorige eeuwen steeds grotere werken leefplekken ontstonden. Het is kneuterigheid om nu aan citymarketing te doen, laat staan om net te doen alsof nieuwe steden als Almere de toekomst hebben. De echte ontwikkeling en toekomst van de stad is niet in de fysieke maar in de virtuele wereld. Als Facebook een land zou zijn, dan was dit het 5e land in de wereld. Mensen hoeven niet zozeer in de nieuwe stad te wonen. Mensen willen individueel keuzes kunnen maken die hun leven positief beïnvloeden. Het nieuwe werken, wonen en recreëren is een combinatie van fysiek en virtueel, waar antwoorden op gegeven moeten worden. Daar gaat de nieuwe stad over. Op alleen ruimtelijke ordening gaat de nieuwe stad het in elk geval niet winnen.

14


Conclusies naar aanleiding van inleiders De deelnemers hebben in 30 max-mix groepen bestaande uit 7 deelnemers met elkaar besproken wat hun belangrijkste conclusies zijn naar aanleiding van de drie inleiders. Onderstaande opsomming zijn enkele antwoorden op deze vraag:                               

Co-creatief besturen vanuit een collectieve ambitie. Collectieve ambitie diverse niveaus (wijk, steden, regionaal, land, Europa, wereld) Stad is stad door samenhang Kleinschalige verbondenheid Slimme infrastructuur; fysiek, virtueel, digitaal Vindmiddel is virtueel, maar fysieke ruimte noodzakelijk om te aarden Opnieuw definiëren of verschillende schalen: Globaal en Lokaal Lokale leefkwaliteit onderscheidend vestigingsfactor Intrinsieke kwaliteit als drager voor nieuwe stad Organische ontwikkeling sluit aan bij wat er al is Door structureringsrepen kun je een ontwikkeling niet forceren Stad = gestabiliseerde kudde, de weide hoort daarbij Water is en blijft bron van leven Shift happens Combi tussen fysiek en digitaal (afwisseling) Zoektocht naar de nieuwe normen over hoe we met elkaar omgaan (twitteren in gezelschap!) Geen heldere tweedeling in de samenleving Als je over een nieuwe stad praat, heb je het over een nieuwe mens Ambtenaren maken niet de stad Zowel fysiek als virtueel er zal een verschuiving (80/20-regel) ontstaan van fysiek naar steeds meer virtueel De zintuiglijke behoefte van mensen (Schoonheid, echt contact zal leidend blijven) Het mooie van de nieuwe stad is dat je hem niet kan bedenken Virtuele ontmoetingen komen bovenop de behoefte van fysieke ontmoetingen Politiek bestuur in een virtuele wereld De digitale snelweg is het nieuwe kanaal van vroeger: stad minder afhankelijk van logistiek, maar wel heel kwetsbaar Mobiel werken, mobiel wonen Massa individualiteit Diversiteit ontbreekt in deze zaal Levensfase gerichte steden en Levensloop bestendige steden Perspectief: meerdere lagen: digitaal, steen (rood/blauw/groen), mensen (gemeenschap), geografisch Tijdsdilemma: KT --- 40 jaar Stad groter dan een kern 15


              

Wonen locatie, herkenbaarheid/ menselijke maat Anonimiteit biedt creativiteit veiligheid Mobiel werken, mobiel wonen De nieuwe stad plannen we niet meer, maar groeit organisch Wat is er in de steden op aarde waar ik mij thuis (heb) (ge)voel(d) Je kunt niet in een laptop wonen Stadslandbouw Life time wonen en werken kan De stad ben jij!!! Stad= verstening van behoefte Plaats & Tijd functiescheidend De nieuwe stad bestaat al in Cyberspace Stad is faciliterend voor verschillende ontmoetingsmogelijkheden Combi met kennisinstellingen In de nieuwe stad heeft elke wijk zijn middelen om te creëren

16


Toekomstthema’s De deelnemers hebben wederom in dezelfde max-mix groepen met elkaar besproken wat de belangrijkste toekomstthema’s zijn die de moeite waard zijn om tijdens de Large Scale Event verder te gaan uitwerken. Thema’s die zijn gekozen voor verdere uitwerking:            

Diversiteit in bevolkingsgroepen/verbinding Werkende samenleving Hoe verrijk je de fysieke en virtuele wereld met elkaar? Duurzaamheid (duurzame stad) Stad versus omgeving, hoe verbind je dit? Nieuwe balans tussen maakbaarheid en niet maakbaarheid Hoe geregeld ongeregeld? Stad = infra om te ontmoeten – economische – sociaal – politiek Grootschalig versus kleinschalig Openbare ruimte (fysieke plek dan je werkelijkheden te delen) Hoe verkloten we de stad (met planning) Grote veranderingen / doodsangst en overlevingsinstinct

Onderstaande opsomming zijn de enigszins gerangschikte toekomstthema’s die niet verder zijn uitgewerkt:                    

Onderscheidendheid Oog voor interactie leren alle zintuigen te gebruiken, naast het rationele constructie Verbinden door ontmoeten; plooi eruit halen Emotie in de stad na spelen; beleving Kakofonie geluiden over elkaar heen tuimelen Sterke kant van verschillen accentueren  integreren Loslaten structuren volgende fase  nieuwe structurele power & love Productief  volgende stap maken voor wederzijdse afhankelijkheid Eis van schoonheid als drempel om mee te doen  graffiti Cultureel knooppunt Economie Economische factoren (globaal /lokaal) Economische knooppunt (zo is de stad ook ontstaan) ruilhandel De stad als jaarmarkt – fysiek en virtueel (internet) Ruihandel, kopen/verkopen, eten, vertier en plezier, ontmoeten, ruzie maken, muziek en zang, verhalen vertellen Fysieke grenzen Competitie Van individu naar gemeenschap Eiland Spelregels samenleving 17


                                         

Grenzeloos Waar woon jij op dit moment Inkrimpen a/d Lek, a/d IJssel? Bouwstenen nieuwe stad divers Virtueel houden van elkaar Digitaal verbonden Muziek Fun Groen, blauw, rood in balans Ruimte Natuur Virtueel Nieuwe mobiliteit Cultureel fysiek Verbinden Duurzaam samenleven Duurzame ondernemers, milieu, meso Kracht van de samenleving Globaliseren Vloeiende realiteit De stad is van ons allen veelkleurig (diversiteit) Verhouding: blauw (water), groen (bomen), rood (steen)? Plezier nieuwe omgaan met tijd en ruimte niet in hokjes Integratie van functies binnen kleine kernen (buurten) die een conglomeraat vormen N.I.M.B.Y. Maakbaarheid en besturen versus zichzelf ontwikkelend en dynamisch Roltoegevoegde waarde openbaar bestuur Ontmoeten – fysieke – virtueel New urban governance Eigenaarschap locaal Maakbaarheid versus laten gebeuren overheid blijft wel interveniëren maar wel minder stringent Bewuste onvolkomenheid Witte kant/zwarte kant Heb niet de illusie dat je de zwarte kant kunt weg organiseren Rafelranden blijven nodig voor stadsontwikkelingen Van groei-denken naar kwaliteit/duurzaamheid Duurzame demografie –diversiteit in bevolkingsgroepen Demografische ontwikkelingen Verstedelijking Krimp (niet te heet wassen) andere economie regiosteden 18


                                          

schakelen tussen ruimten en communities gedrag taal dynamiek leeftijd achtergrond zoektocht van de community aangeven van structuren via tijdstipprocessen De Nieuwe Stad = de vernieuwende stad zingeving / uitwisseling van invalshoek = totaal benadering geen stad zonder platteland (tweeling fenomenen) fysieke ontmoet – groot denk, en klein blijven dan grenzeloos? Diversiteit – verbinding Grenzeloos Spiritualiteit/beziening Digitale werkelijkheid Mobiliteit Openbaarheid Uitsluiting Globalisering Afzondering Her-uitvinding Menselijkheid Toekomstthema’s autentiteit Spanning nu-morgen Eigenaarschap Tijdelijkheid  marktplaats Perspectief Culturele bescheidenheid Stad en omland Maakbaarheid Verantwoordelijkheid – oorzaak, gevolg Optimale diversiteit Grondstoffen en risico’s kwetsbaarheid Herstelgerichte stad = tolerante stad = veilige stad Maakbaarheid ’t verhaal/ de tal versus stenen (infrastructuur ontmoeten moet maximaal breed zijn Je kunt losser zijn van fysieke structuren Virtuele wonen en werken hoeven niet meer fysiek bepaald te worden Wat heb je gehoord? Stenen en taal, ’t verhaal Kleinschaligheid Verbinden net en ontmoeten 19


              

Vertrouwen Smeltkroes Hanteerbaar houden Oud/nieuw Jong/oud Werk/wonen Veel mensen Mensen per m2 Ruimte voor eigen kracht Eigen verantwoordelijkheid Samenbindende factoren Wij leven waar wij zijn plannen? Zinvol? Sturen in een vloeibare samenleving Leren kijken naar en genieten van vloeibaarheid Stad als geheel van functies = multifunctionaliteit

20


Verdiepingen vanuit de Open Space De deelnemers hebben ieder voor zich een keuze gemaakt voor een toekomstthema. Op deze wijze zijn nieuwe werkgroepen gevormd die ieder een toekomst thema hebben uitgewerkt. In onderstaande boxen zijn korte verslagen opgenomen van verschillende werkgroepen. Toekomstthema’s: Toekomstthema: Ontmoeten Stad is infra om x, y en z te ontmoeten of juist niet te ontmoeten: - culturele - economische - sociale - geborgenheid - politieke Dit alles in een samenhang van een “wolk”

Toekomstthema: Verrijken fysieke en virtuele wereld Wetmatigheid voor succes “Als ik leuk met jou Twitter wil ik je ontmoeten”. Je hebt beiden nodig: fysieke en virtuele wereld!

21


Toekomstthema: grootschalig versus kleinschalig Kei, kiezel en zandkorrel → Ieder heeft zijn / haar plek!! Veel kleinschaligheid in dezelfde ruimte Fusies: hogescholen, politie, zorg, et cetera Naar grootschaligen in dezelfde ruimte geeft lucht voor → nieuwe initiatieven, impulsen, ideeën → ENERGIE!!

Toekomstthema: Diversiteit In woningbouw rekening houden met culturen. ( “eetcultuur” → grote keuken) Nieuwsgierig naar rijkdom in diversiteit Ont = moeting Linking & Bonding & Bridging Grote familie Eigen kracht conferenties Driehoek met in de hoeken: transitioneel, onnarratief en sociaal kapitaal Eigenaarschap conflictmijding: elkaar aanspreken als leefwijze.

22


Toekomstthema: Plannen verkloten de stad Minder plannen is zelfontwikkelend Meer chaos Minder uit maakbaarheid Minder geplande menselijke maat Faciliteren in plaats van sturen

Verbondenheid Betrokkenheid Vanuit de verhalen en identiteit van de bewoners Organisch ↔ man-made maakbaarheid

Toekomstthema: Verbinden Verbinden, verbinding Stad versus niet stad. Moet er verbinding zijn? Zo nee, dan hebben we het over leefomgeving. Functies vervullen Stad → omgeving Leefbaarheid →

23


Toekomstthema: Openbare Ruimte Toekomst naar ons toehalen. Duiding / behoeftepeiling burgers: kunstenaars denkers architecten

Openbare ruimte → transitie van functies naar fysieke inrichting Beweging – stil – stollen – beweging. Verbinden + faciliteren + ontginnen energie Regels versus uitzondering (paradoxale integraliteit) Functies: flexibel, cycli, gezamenlijke activiteiten, ondersteun spontane initiatieven, aansluiten bij waar mensen al zijn / wat ze al doen! (markten) Fysieke inrichting: VG → lange doorlooptijd, → vast: Hoe korter ..?, Geef tijdgeest de ruimte!!, multifunctioneel voor alles, van vastgoed naar losgoed

Toekomstthema: Groot versus klein → zelf creëren van de eigen leefomgeving (moestuinen) pruimenwijn  Geef mensen in de eigen buurten zeggenschap → het echt menselijke is altijd klein en small is beautifull

Faciliteiten dat mensen elkaar kunnen ontmoeten, ontmoeten doen ze zelf. Bv concerten organiseren in het ziekenhuis, peuterspeelzalen / kinderopvang in verzorgingshuizen ….

24


Toekomstthema: Openbare ruimte Openbare ruimte – terugveroveren Zelf schoonmaken Fysieke ontmoetingsplekken: - virtuele werkelijkheid - om jezelf in te verliezen - ter voorbereiding fysieke ontmoeting Belangrijke dingen bespreken: - Het weer ?? bij de Hema - Top 10 van deze stad

-

Aan het water zitten schoonmaken Terrassen / pleinen → gebruiken Banken op straat, platen op straat ] actieve buurt Scholen Sportvelden ↔ stadsparken Samen voetbal / opera kijken op een groot beeldscherm Markten → avond! Fysieke openbare ruimte is geen restruimte maar kernruimte

“Onze stad heeft geen hart”

Toekomstthema: Nieuw gebruik Nieuw gebruik: “stel dat dit over … geen bedrijventerrein meer is, hoe bouw ik …?

Nieuwe randvoorwaarden: ‘solid concept’ “ontwikkeling stuurt regeling” Nieuw gebruik Design → built → operate → remove

25


Wetten van succes De deelnemers vanuit de Open Space werkgroepen teruggekeerd naar hun oorspronkelijke max-mix groepen. Ervaringen worden gedeeld met de tafelgenoten. Op basis van de verschillende uitwerkingen is per werkgroep antwoord gegeven op de vraag: wat geven wij bestuurlijk Nederland mee als het gaat om de Nieuwe Stad. De antwoorden zijn vervat in 5 wetten voor succes. Deze 5 zijn vastgesteld op basis van de meeste stemmen.     

Praat niet over de stad maar met mensen Stimuleer nieuwsgierigheid naar diversiteit De Nieuwe Stad is een zichzelf vernieuwende stad Zorg voor cohesie (co creatie) door Bestuur en Burgers Doe stoute dingen!

Onderstaande opsomming zijn de enigszins op onderwerp gerangschikte overige succesfactoren. Het aantal pijlen geeft aan hoeveel er op deze wet is gestemd:                          

Behoud niet stad voor de stad (3 pijlen) Bevorderen van zintuiglijke beleving Gij zult het verhaal van de plek als basis voor het ontwerp nemen De stad moet rafelrandig zijn: er moet ruimte zijn voor alle menselijk gedrag (2 pijlen) Je speelt elkaar aan Nieuwe stad is een proces en geen doel op zich Denk over de nieuwe stad als een geheel van functionaliteiten en niet in grenzen creëren we zelf (5 pijlen) Graag een snuifje meer anarchie no kidding… (4 pijlen) Circulaire economie (geen afval – mensen, materiaal) Van ruilen komt geen huilen Zorg dat de virtuele wereld de fysieke wereld verrijkt (1 pijl) Maak verbinding tussen fysieke en virtuele werkelijkheden Zorg voor virtuele en fysieke ontmoetingsplaatsen “crossmedia platform” Verbind de fysieke en virtuele wereld (2 pijlen) Besef: de nieuwe stad is minder fysiek dan voorheen Blijf in verbinding Ontwerp en bouw aan steden vanuit waarden in plaat vanuit regels (5 pijlen) Wie gaat het nu echt doen? Werkt niet Spelen Geef het goede voorbeeld niet praten maar poetsen Durf het contrast (conflict) te zien, gebruiken, voelen Verbind power en love, liefde maakt macht productief macht maakt liefde tot sociale realiteit Zorg voor een gezonde, zachte en harde infrastructuur – aorta voor een stad met een hart Stimuleren eigen verantwoordelijkheid Wij gaan het doen (3 pijlen) Nieuwe combinaties, kinderopvang, nieuwe overdag, graaf zelf uw eigen graf – instructie en parkeren onder de grond, banken, bejaardenhuizen, kantoren flexibiliteiten  multifunctie

26


                           

Ga uit van de intrinsieke kracht van: de plek: kwaliteit, identiteit, de mensen: ondernemer, inwoners in hun diversiteit  gebruik de kracht van de digitale stad voor de fysiek  bied ruimte voor diversiteit, creativiteit en bedrijvigheid, ontmoeting in alle wijken (4 pijlen) Openbare ruim,te is kernruimte, logische indeling en menselijke maat Leer uit het verleden Excellente verbindingen: internet, OV, fiets paden, publieke ruimtes (bibliotheek, schouwburg, hangplekken) (2 pijlen) Van uitsluiting naar deelname (1 pijl) Laat je niet vangen door grenzen… weg met de naambordjes?... Aan bestuurlijk in (en onszelf) schep een lonkend perspectief (2 pijlen) De mens heeft de plicht tot deelname aan de maatschappij – teneinde het recht op persoonlijke ontwikkeling Faciliteer, stimuleer, ontwikkel, multifunctionele ontwikkelingsplaatsen, openbare ruimten en centra Bouw: ondersteunt ontmoeting openbare ruimte: idem Oog hebben voor complexiteit en risico’s kwetsbaarheid Ride the waves Minimaliseer wet en regelgeving/ verdere kaders Maak ruimte voor initiatieven en verantwoordelijkheid van groepen burgers in alle diversiteit Bestuur: stel kaders, ontgin energie, faciliteer, verbind en laat los (4 pijlen) Betrokkenheid van de samenleving + vakmanschap + creativiteit = nieuwe steden (1 pijl) Ga uit van de rijkdom van de bestaande stad/inwoners Humor in de stad (3pijlen) Draai de stad om begin bij openbare ruimte (2 pijlen) Follow the people not the money (1 pijl) Zonder vraag geen antwoord Flexibiliteit in het kader van vloeiende realiteit Multidisciplinair denken bijvoorbeeld betrekken van creatieve sector / anders denkende bij vraagstukken Ont-moeten divers en in het klein Gij zult een goede infrastructuur faciliteren: fiets, auto, ov, gigabyte Meer aandacht voor schoonheid en kunst in de stadsontwikkeling (1 pijl) In de nieuwe stad raken we elkaar in elkaar zingeving Van gemeen naar gemeenschapszin (en durf) Dns faciliteert ontmoeten, integraal en continue, t.b.v. economische, politieke, sociaal en cultureel verkeer, voor met en door betrokken burgers

27


Ondertekening Onderstaande deelnemers onderschrijven de resultaten van de Large Scale Event - De Nieuwe Stad

28


Echt hoor, die nieuwe stad, laat hem van glas zijn Glashelder en doorzichtig, dat vindt de burger fijn Een stad van verhalen, verteld voor slapen gaan Een stad van vele talen, die iedereen kan verstaan Waar gesproken wordt met lichaam, hart & ziel Waar we samen strijden, waar ’n voorganger viel Daar wil ik wonen! Met die stad heb ik een band Ach, en even relativeren! Doe mij maar het platteland!!!

Bartolomeus, Straatmuzikant

29


De Nieuwe Stad. Eindrapportage van het Large Scale Event ter gelegenheid van 70 jaar Ooa (V2.0)

Recommend Documents