De Innovatiekrant >> 15 > Editoriaal
NOVEMBER 2006
Het IWT elitair? Er wordt wel eens gefluisterd dat het IWT zich vooral richt op de ‘trendy’ hoogtechnologische bedrijven, in de biotechnologie bijvoorbeeld. Een terechte opmerking? Toch niet. De trendy hoogtechnologische ondernemingen krijgen natuurlijk heel wat aandacht, ook in deze Innovatiekrant. Als het IWT met zijn steunmaatregelen in het nieuws komt, is het dan ook vaak in deze context. De werkelijkheid is echter veel genuanceerder. Slechts een klein deel van de ongeveer 2000 ondernemingen die in Vlaanderen aan onderzoek en ontwikkeling in de eigenlijke zin van het woord doen, is actief in de trendy nieuwe hightechsectoren. En van de IWT-bedrijfsklanten zijn 75% kmo’s, veelal uit traditionelere sectoren. Het IWT helpt ze met subsidies, eventueel in combinatie met andere steunmaatregelen, zoals achtergestelde leningen van het Vlaams Innovatiefonds. De IWT-steun reikt echter veel verder. In totaal helpt het IWT zowat 20 000 bedrijven die bezig zijn met innovatie. Dat gebeurt voornamelijk onrechtstreeks via steun aan actoren, zoals universiteiten, competentiepolen, sectoriële collectieve centra, enz. Die delen hun kennis met de bedrijfswereld dankzij een aantal IWT-steunprogramma’s als ‘back office’. Dat de steun van het IWT voor ondernemingen door hen niet altijd wordt opgemerkt , is eigenlijk van ondergeschikt belang. Wat telt, is dat de ‘performance’ van Vlaamse bedrijven op het vlak van innovatie stijgt. Dat blijft voor het IWT het hoofddoel. Veel leesplezier,
Paul Zeeuwts Directievoorzitter
>>
> IN dit nummer
Geslaagde kapitaalverhogingen, beursintroducties, overnames, ... Het is overduidelijk: de Vlaamse biotechnologie floreert. De steun van de Vlaamse overheid – en vooral het IWT – is daar niet vreemd aan. Wij zetten de feiten voor u op een rijtje.
>> 03
1 > EDITORIAAL
> lees verder pagina 3 2 > IN DIT NUMMER 3 > ACTUEEL De Vlaamse biotechsector en de rol van het IWT
>> 04
Het IWT is voor innovatieve ondernemingen heel belangrijk. Dat blijkt eens temeer uit het verhaal van Galapagos en Ablynx. Dankzij de steun die ze kregen, gelden beide biotechnologiebedrijven vandaag als referentie binnen hun sector. Onno van de Stolpe en Mark Vaeck getuigen.
4 > CASE STUDIES Galapagos: toonaangevend in de Benelux in onderzoek en ontwikke-
> lees verder pagina 4
ling van geneesmiddelen Ablynx: pionier in de ontdekking en ontwikkeling van Nanobodies®
>> 06
Het IWT moedigt niet alleen innovatie aan. Het voert ook zelf af en toe vernieuwingen door. Zo telt het directiecomité sinds kort twee nieuwe directeurs. Wij stellen hen aan u voor.
6 > IN DE KIJKER
7 > IWT-NIEUWS
> lees verder pagina 6
Blik op twee nieuwkomers in het IWT-directiecomité
8 > INNOVATIE-AGENDA
Op 1 januari 2007 start het Zevende Kaderprogramma, een nieuwe mijlpaal in de EU-financiering voor onderzoek. Samen met de andere National Contact Points in België organiseert het IWT een startconferentie voor alle geïnteresseerden.
>> 08
> lees verder pagina 8
> actueel Van belang voor biotechnologie Over de rol van het IWT in de sector
De biotechnologie in Vlaanderen heeft de wind in de zeilen. Tal van ondernemingen uit de sector voeren geslaagde kapitaalverhogingen door. Ze sluiten interessante deals af. Of ze gaan naar de beurs. De Vlaamse overheid – en in het bijzonder het IWT – droegen en dragen mee bij tot dit succes.
De biotechnologiesector in Vlaanderen is vrij jong. Toch is er een duidelijke evolutie merkbaar. Sinds de Vlaamse overheid eind de jaren tachtig gerichte steun ging voorzien, nam het aantal biotechnologiebedrijven fors toe. Bovendien maken deze ondernemingen steeds vaker met succes de omschakeling van zuivere technologiespin-offs naar industriële spelers. Het IWT speelt in beide ontwikkelingen een rol.
Essentieel voor starters
Het volume steun aan bedrijven met biotechnologie als primaire focus groeit gestaag. Eén van de grote oorzaken daarvan is de toename van het aantal startende biotechnologiebedrijven. Dat blijkt ook uit de cijfers van het IWT.
Van 1991 tot 2006 ging van alle IWT-steun voor ondernemingen met biotechnologie als primaire focus maar liefst 39% naar Vlaamse starters. Daarenboven werd nog eens 13% toegekend aan nieuwe Vlaamse vennootschappen, opgericht als dochter van een bestaande buitenlandse groep. In totaal ging zo meer dan de helft van de steun naar bedrijven in de eerste vijf jaar van hun bestaan.
Steun groeit
Altijd welkom
Bedrijven uit de sector kunnen bij het IWT terecht als ze op zoek zijn naar steun voor onderzoek en ontwikkeling. Enerzijds zijn er de subsidies voor O&O-projecten van bedrijven die op de zuivere biotechnologie focussen. Voor deze groep steeg de toegekende steun de voorbije tien jaar aanzienlijk: in de periode 1995-1996 gaf het IWT jaarlijks nog 3,4 miljoen euro uit; vorig jaar was dat bedrag opgelopen tot 12,4 miljoen euro. Anderzijds kent het IWT jaarlijks 1 tot 2 miljoen euro toe aan O&O-projecten van ondernemingen waarvan biotechnologie niet de core business is.
Biotechnologiebedrijven rekenen bij de start dus heel sterk op O&O-financiering van het IWT. Maar ook in een latere fase kunnen zij nog bij het IWT aankloppen voor een duwtje in de rug. Elke onderneming met een risicovol onderzoeksproject met economisch potentieel is immers welkom. Of een bedrijf kan doorgroeien tot een industriële speler, hangt echter niet alleen van financiële steun af. Al blijft het in sommige gevallen natuurlijk wel onontbeerlijk om projecten te kunnen realiseren.
Positieve publiciteit Het voorbije jaar kwamen heel wat spelers uit de biotechnologiesector positief in het nieuws. Velen onder hen deden in hun beginperiode een beroep op het IWT. We zetten ze even voor u op een rijtje...
Genzyme Flanders, dochter van de gelijknamige Amerikaanse groep, bouwde in Geel een productiefaciliteit uit. CropDesign werd met succes opgenomen in de BASF groep. Enkele bedrijven voerden een geslaagde kapitaalverhoging door: Peakadilly, bijvoorbeeld, dat pas in 2005 voor het eerst IWT-steun ontving; ook het jonge Ablynx dat daarnaast nog een grote commerciële deal kon afsluiten; en Tigenix dat opviel door zijn goede resultaten in een moeilijke markt. Ook Barrier Therapeutics trok regelmatig de aandacht door zijn sterke financiële positie. Absolute blikvangers in 2006 waren DevGen en Galapagos. Beide bedrijven zetten met succes de stap naar de beurs. Ook ThromboGenics, met de Vlaamse dochteronderneming Thromb-X, volgde hun voorbeeld.
> CASESTUDIES we een aanvraag in bij het IWT. Die werd aanvaard en sindsdien werkten we al meermaals met het IWT samen.”
Galapagos Van aparte afdeling tot beursgenoteerde onderneming Wie ‘Galapagos’ hoort, denkt in de eerste plaats aan de beroemde eilandengroep die mee aan de basis lag van Darwins evolutietheorie. De naam verwijst echter ook naar een biotechnologiebedrijf. En niet zomaar één: dankzij steun van het IWT is Galapagos nv vandaag immers toonaangevend in de Benelux. Voer genoeg voor een ontdekkingstocht... “Galapagos is ge specialiseerd in geneesmiddelenonderzoek”, steekt CEO Onno van de Stolpe van wal. “Uit het menselijk lichaam analyseren en identificeren we eiwitten die verantwoordelijk zijn voor ziekten. Dat doen we aan de hand van een platformtechnologie die we ook ten dienste stellen van andere bedrijven. Op basis van de Onno van de Stolpe verkregen informatie ontwikkelen we daarnaast zelf me dicijnen, gefocust op de behandeling van bot- en gewrichtsziekten.”
Projectsteun evolueert mee met bedrijf
Galapagos geniet niet alleen financiële steun van het IWT. De onderneming profiteert ook van de uitwisseling van knowhow met universiteiten en kenniscentra, zoals het Vlaams Instituut voor Biotechnologie. Opvallend en heel positief is volgens Onno van de Stolpe het feit dat het IWT in zijn projectsteun in de loop der jaren mee geëvolueerd is met Galapagos. “In het begin kregen we steun voor de technolo“Het IWT heeft ertoe bijgegische ontwikkeling van dragen dat we ook elders geld ons platform”, verduidekonden inzamelen.” lijkt hij. “Later hielp het IWT ons bij het bepalen van targets voor specifieke ziektedomeinen. En nog later bood men ons financiële ruggensteun bij het opzetten van testmodellen voor kandidaat-medicijnen.”
Financiële bijdrage in elke zin
Vandaag is Galapagos één van de toonaangevende biotechnologiebedrijven in de Benelux. De onderneming is op de beurs genoteerd en heeft vestigingen in Vlaanderen, Engeland, Nederland, Duitsland, Zwitserland en Amerika. Voor Onno van de Stolpe ligt het IWT mee aan de basis van dat succes. “Het IWT heeft ons financieel geholpen om projecten te realiseren. En het heeft ertoe bijgedragen dat we ook elders geld konden inzamelen. Niet onbelangrijk, want Galapagos haalde in de loop der jaren, bovenop zijn subsidies, al meer dan 60 miljoen euro op. De IWT-steun heeft ons geholpen resultaten te boeken die de investeerders het vertrouwen hebben gegeven om in de onderneming te participeren. Ik ben het IWT dan ook heel dankbaar”, besluit hij.
Bij IWT door joint venture met Tibotec
Galapagos is eigenlijk ontstaan uit het Nederlandse Crucell. Onno van de Stolpe: “Binnen dat bedrijf ben ik in 1998 begonnen met een technologie om de eiwitten te identificeren en te industrialiseren die voor ziektes verantwoordelijk zijn. Hiervoor hadden we robotiseringstechnologie en data “In de loop der jaren is het management nodig en we zijn IWT in zijn projectsteun mee daarvoor op zoek gegaan naar geëvolueerd met Galapagos.” een partner. Uiteindelijk kwamen we bij Tibotec terecht, het Vlaamse farmaceutische bedrijf dat gespecialiseerd is in het onderzoek naar en de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen HIV/aids en andere infectieziektes.”
In 1999 werd een joint venture gesloten met Tibotec. Door de goede relatie tussen Tibotec en het IWT vond Galapagos snel de weg naar het Vlaams overheidsagentschap. “In een eerste fase wilde Galapagos een ‘genome wide’ platform opzetten om snel en efficiënt te kunnen nagaan welke menselijke eiwitten voor welke ziektes verantwoordelijk zijn”, vertelt Onno van de Stolpe. “Omdat dat een dure en risicovolle operatie is, dienden
Steekkaart Galapagos Opgericht in:
1998
Hoofdzetel: Generaal De Wittelaan L11 A3, 2800 Mechelen Aantal medewerkers: 330 Specialisatie: geneesmiddelenonderzoek met focus op de behandeling van bot- en gewrichtsziekten Meer weten?
www.glpg.com
> CASESTUDIES Ablynx
tus 2002 een additionele 3 miljoen euro in het bedrijf geïnvesteerd, zodat het totaalbedrag op 5 miljoen euro kwam”, vertelt Mark Vaeck. “Dat was een mooie som. Biotechnologisch onderzoek is echter een dure aangelegenheid. Toen het IWT in december 2002 met een bijkomende subsidie over de brug kwam, was die dan ook meer dan welkom. In totaal maakte het IWT na de tweede kapitaalverhoging voor Ablynx een bedrag van 2,25 miljoen euro vrij, gespreid over een periode van drie jaar. Belangrijk is dat deze subsidie van het IWT ons hielp om belangrijke resultaten te boeken met onze therapeutische Nanobodies® in farmacologische modellen. En dankzij die resultaten konden we heel wat investeerders overtuigen, zodat in 2004 een nieuwe financiering van 25 miljoen euro kon worden gerealiseerd. Het IWT zorgde dus voor een hefboomeffect dat zijn resultaat niet miste.”
Of hoe cruciaal het IWT was vóór en na de oprichting Ablynx is een spin-off van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). In zijn ontwikkeling werd het fel gesteund door het IWT. Mark Vaeck, tot voor kort CEO van deze onderneming, geeft tekst en uitleg.
Mark Vaeck
“Ablynx is als biofarmaceutisch bedrijf gespecialiseerd in de ontdekking en ontwikkeling van N a n o b o d i e s ®” , steekt Mark Vaeck van wal. “Dat zijn kleine fragmenten van antilichamen die zich door hun beperkte grootte, unieke structuur en ongeëvenaarde stabiliteit perfect lenen voor het behandelen van ernstige aandoeningen bij de mens, zoals trombose en artritis.”
Van academisch naar industrieel onderzoek Het IWT speelde nog voor de oprichting van Ablynx een sleutelrol. Mark Vaeck: “Rond de eeuwwisseling focuste men zich aan de Vrije Universiteit Brussel op de nanobodytechnologie. Het VIB volgde de ontwikkeling op de voet, maar vond de technologie nog niet marktrijp genoeg om er een bedrijf op “Het IWT liet toe om de te bouwen. Het IWT besliste omschakeling te maken van daarop in samenspraak met academisch naar praktisch het VIB om het onderzoeksgericht onderzoek.” team aan de universiteit speciale fondsen toe te kennen om de overgang mogelijk te maken van academisch naar praktisch gericht onderzoek.”
Wind in de zeilen
Vandaag bestaat Ablynx vijf jaar. “Je zou kunnen stellen dat Ablynx halfweg is”, zegt Mark Vaeck. “Doorgaans is immers tien jaar nodig voor de ontwikkeling van een therapeutisch product. Op dit ogenblik heeft het bedrijf al een ‘proof of concept’ voor de behandeling van diverse ziektes in dierenmodellen en men staat klaar om te starten met de eerste klinische testen op mensen.”
En het blijft Ablynx voor de wind gaan. Deze zomer leverde een bijkomende kapitaalronde 40 miljoen “Dankzij de steun van het IWT euro extra op. En er werd kon Ablynx heel wat investeerders overtuigen.” een onderzoekssamenwerking en licentieovereenkomst ter waarde van 212 miljoen dollar aangegaan met Wyeth Pharmaceuticals. Over een geslaagde IWTinvestering in innovatie gesproken...
In de zomer van 2001 werd Ablynx – mede door de tussenkomst van het IWT – opgericht en in november van dat jaar volgde de eerste kapitaalverhoging van 2 miljoen euro door de GIMV. Begin 2002 was Ablynx volledig operationeel.
Steekkaart Ablynx Opgericht in:
2001
Hoofdzetel: Technologiepark 4, 9052 Gent Aantal medewerkers: 76 Specialisatie: ontdekking en ontwikkeling van Nanobodies ® Meer weten?
www.ablynx.com
IWT als hefboom
Ook na de oprichting bleef het IWT belangrijk. “Bij een tweede schijf van de kapitaalverhoging werd in augus-
> in de kijker Vers bloed
omvat onder andere de VIS-Programma’s, TETRA-projecten, competentiepolen, interfaces en de IWT-diensten met betrekking tot technologietransfer en intellectuele eigendom. Ook voor de Europese dimensie hiervan wordt Tania De Roeck verantwoordelijk.
Het IWT-directiecomité verwelkomt twee nieuwkomers Op 6 oktober stelde de raad van bestuur van het IWT twee nieuwe directeurs aan: Tania De Roeck en Maarten Sileghem. Waarvoor zijn zij precies verantwoordelijk? En hoe is het nieuwe directiecomité nu samengesteld? Wij zochten het voor u uit.
Maarten Sileghem is de nieuwe directeur Strategisch en Europees Onderzoek. Hij is bevoegd voor de beurzen, onderzoeksmandaten en strategische onderzoekscentra en voor het SBO-Programma en het nieuwe programma rond biomedische technologie. Verder zal hij zich toespitsen op de IWT-activiteiten ter ondersteuning van het Zevende Kaderprogramma en op de deelname aan ERAprojecten en speciale initiatieven, zoals e-VRT en i-City.
Het actieterrein van Tania De Roeck wordt Collectief Onderzoek en Kennisdiffusie. Dat is heel uitgebreid en
Nieuwe samenstelling
In het directiecomité zullen Maarten Sileghem en Tania De Roeck naast enkele vertrouwde IWT-gezichten zetelen. Zo blijft Leo Van de Loock als directeur Bedrijfsprojecten verantwoordelijk voor de IT-dienst, de administratieve vereenvoudiging en de groeiende portfolio van bedrijfsprojecten. Die bestaat behalve uit de klassieke steunmaatregelen uit Eureka en andere speciale initiatieven. En Michel Vandermeulen zal ook in de toekomst personeelsdirecteur zijn en het luik juridisch advies voor zijn rekening nemen. Paul Zeeuwts, tot slot, blijft het directiecomité voorzitten. We wensen Maarten Sileghem en Tania De Roeck net als het ganse directiecomité alvast veel succes.
Tania De Roeck is bio-ingenieur. Ze deed in diverse bedrijven ervaring op in technisch-commerciële functies. In 1999 ging Tania De Roeck bij het IWT aan de slag als coördinatrice van IRC-Vlaanderen. Dit Vlaams contactpunt staat ten dienste van bedrijven, universiteiten, onderzoekscentra en andere organisaties die technologieën aanbieden of ernaar op zoek zijn. Samen met het IRC-team bouwde Tania De Roeck IRC-Vlaanderen uit tot één van de betere ‘Innovation Relay Centres’ (IRCs) van het Europese netwerk.
Tania De Roeck
Maarten Sileghem is biotechnoloog en doctor in de immunologie. Na zijn studies werkte hij als onderzoeker voor de Wereldbank en de Verenigde Naties. In 1996 begon Maarten Sileghem bij het IWT als wetenschappelijk adviseur biotechnologie. Hij stond in voor de evaluatie van projectaanvragen voor onderzoeksfinanciering. In de periode 1998-1999 werd hij daarnaast programmavertegenwoordiger voor het Vijfde Kaderprogramma van de Europese Commissie. S inds 2002 was Maarten Sileghem binnen het IWT coördinator voor de ‘life sciences’. Hij coachte een team adviseurs en was actief betrokken bij de lancering van een nieuw programma voor biomedisch onderzoek. Maarten Sileghem
> IWT-NIEUWS In 2006 steunde het IWT tot nu toe • 271 O&O-projecten van bedrijven voor een totaal bedrag van 53 miljoen euro; aanvullend aan de IWT-subsidies werden nog voor 1,8 miljoen leningen toegekend door VINNOF • 147 projecten van onderzoeksinstellingen en innovatie-actoren voor een totaal bedrag van 78 miljoen euro
O&O Aantal bedrijfsprojecten O&O-algemeen KMO-Programma TOTAAL
Subsidie (kEUR)
80 191
42 403 11 016
271
53 419
Onderzoeksinstellingen/ Aantal Innovatie-actoren
Subsidie (kEUR)
Post-doc (OZM) VIS TETRA LandbouwOnderzoek SBO
15 59 30 28 15
TOTAAL
147
1 15 6 16 38
IWT viert verjaardag in stijl
Op 14 september vierde het IWT zijn vijftiende verjaardag in de Handelsbeurs in Gent. De talrijke aanwezigen vernamen er onder andere van Fientje Moerman welke innoverende trends de toekomst in petto heeft. Cabaretier Dirk Denoyelle en VRT-journaliste Annelies Van Herck zorgden met een nieuwsuitzending voor de ontspannende toets. Uiteraard werd er achteraf door de aanwezige decision makers, academici en ondernemers uitgebreid nagekaart bij een hapje en een drankje. Nogmaals dank aan iedereen die met ons vijftien kaarsjes hielp uitblazen.
365 260 500 359 604
78 088
In dienst sinds maart 2006
Helga Wyns, databank- en applicatiebeheerder Dirk Van de Gaer, medewerker personeelsdienst Johan Mels, medewerker boekhouding Tom Schamp, adviseur Europese projecten Thierry Dubois, wetenschappelijk adviseur MicroElektronica & Systemen Joeri De Vos, medewerker secretariaat
e-NCP voor geïnteresseerden in 7KP
Opdat kandidaat-deelnemers aan Europese projecten binnen het Zevende Kaderprogramma zich goed zouden kunnen voorbereiden, lanceerde het IWT e-NCP: een gloednieuw content management systeem annex website. Op e-NCP zijn de laatste versies van alle thema’s en onderdelen van het Zevende Kaderprogramma beschikbaar. Handig, want in de fase van besluitvorming wijzigen de draftversies van de werkprogramma’s van het Zevende Kaderprogramma voortdurend. Wilt u zich registreren? Surf dan naar www.europrogs.be.
Nieuwe oproepen
• VIS-Collectief Onderzoek (CO), uiterste indiendatum: 24 november 2006. • Strategisch Basis Onderzoek (SBO), uiterste indiendatum: 24 november 2006.
> INNOVATIE-AGENDA Agenda
De startconferentie over het Zevende Kaderprogramma Een initiatief van de Belgische NCP’s, waaronder het IWT Begin 2007 start het Zevende Kaderprogramma, het belangrijkste EU-instrument voor de financiering van onderzoek. De National Contact Points (NCP’s) in België, waaronder het IWT, organiseren daarvoor een gezamenlijke startconferentie. Het Zevende Kaderprogramma loopt van 2007 tot 2013. Geïnteresseerden in EU-steun voor onderzoek kunnen vanaf begin volgend jaar dus opnieuw terecht bij de National Contact Points. Voor ondernemingen en instellingen in Vlaanderen is dat het IWT. Naar aanleiding van het nieuwe Zevende Kaderprogramma organiseren de Belgische National Contact Points op 30 januari een startconferentie in Brussel. Tijdens het evenement zullen de grote lijnen en nieuwigheden van het programma besproken worden. En aan de hand van de specifieke problematiek van de verschillende actoren (kmo, groot bedrijf, onderzoeksgroep,…) zullen de praktische aspecten ervan uit de doeken gedaan worden. Wilt u meer weten? Surf naar www.europrogs.be of mail naar
[email protected].
Octrooitrainingen ‘Data-mining op gratis online octrooidatabanken’ voor onderzoekers en innoverende ondernemers, in de kantoren van het IWT telkens van 13u00 tot 18u00 op 21 december 2006, 25 januari 2007, 22 februari 2007, 22 maart 2007, 26 april 2007, 24 mei 2007, 28 juni 2007, 27 september 2007, 25 oktober 2007, en 22 november 2007 Meer info: Kristel Allewijn (Tel: 02/209 09 01 E-mail:
[email protected]) ‘IWT-vooruitzichten’, ‘Additionaliteit van steun’, op 19 december 2006 van 15u30 tot 18u30 in de kantoren op het IWT (op uitnodiging) Meer info: Olivier De Cock (Tel: 02/209 09 81 E-mail:
[email protected]) Startconferentie over het Zevende Kaderprogramma, op 30 janauri 2007 te Brussel Meer info: Alain Deleener (Tel: 02/ 209 09 25 E-mail:
[email protected] www.europrogs.be) ‘Towards the sustainable enterprise - Enhancing European collaboration between national/regional research programmes’ Interactive conference for policy makers, op 13-14 maart 2007 te Brussel, Diamant Conference and Business Centre Meer info: Kathleen Goris (Tel: 02/209 09 91 E-mail:
[email protected]) ‘Stap de wereld van de interactieve digitale televisie binnen’ Ga kijken op: www.vlaandereninteractief.be
REDACTIE IWT-vlaanderen
T. +32 (0)2 209 09 00
E.
[email protected]
BISCHOFFSHEIMLAAN 25, B-1000 BRUSSEL
F. +32 (0)2 223 11 81
WEB www.iwt.be
>> Vormgeving en opmaak
Teksten
N’LIL, BRUSSEL
Com&Co
