De huidige situatie van de sociale duurzaamheid in de cacaoketen in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië in kaart gebracht

De huidige situatie van de sociale duurzaamheid in de cacaoketen in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië in kaart gebracht.

Suzanne van der Molen & Nicky Spijker Bachelor opleiding: Voeding en Diëtetiek Periode: September 2012- Januari 2013 Afstudeerproject: 2013126

Hogeschool van Amsterdam

GoedeWaar.nl

De huidige situatie van de sociale duurzaamheid in de cacaoketen in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië in kaart gebracht.

Auteurs Suzanne van der Molen [email protected]

Nicky Spijker [email protected]

Afstudeerproject

2013126

Opdrachtgever

Eelco Fortuijn GoedeWaar.nl Amaliastraat 5 (2e verd.) 1052 GM Amsterdam

Docentbegeleidster

Viyan Rashid Hogeschool van Amsterdam Dr. Meurerlaan 8 1067 SM Amsterdam

1

Voorwoord Deze scriptie is uitgevoerd bij GoedeWaar.nl in Amsterdam en geschreven ter afronding van de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam in de periode september 2012- januari 2013. Deze scriptie is tot stand gekomen door 5 maanden sectoronderzoek uit te voeren naar de huidige situatie van de sociale duurzaamheid in de cacaoketen in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië. De resultaten uit het sectoronderzoek zijn voornamelijk van waarde voor GoedeWaar.nl zodat GoedeWaar.nl de resultaten kan gebruiken voor vervolgonderzoek. De keuze voor GoedeWaar.nl hebben wij gemaakt omdat duurzaamheid onze interesse heeft en wij beiden door middel van onderzoek hier een bijdrage aan konden leveren. Tot slot willen wij een aantal mensen bedanken. Mede door hun bijdrage en adviezen is onze scriptie tot stand gekomen. Ten eerst willen wij Eelco Fortuijn, directeur van GoedeWaar.nl bedanken. Hij heeft ons als praktijkbegeleider de mogelijkheid gegeven om kennis en ervaring op te doen. Ook gaat onze dank uit naar de collega’s van GoedeWaar.nl voor hun bijdrage aan onze kennis. Graag willen wij ook onze docentbegeleidster Viyan Rashid bedanken voor haar goede begeleiding, feedback en bruikbare tips tijdens het schrijven van deze scriptie. Deze afstudeerperiode is voor ons beiden een zeer leerzame tijd geweest waar wij met veel enthousiasme aan hebben gewerkt en op terug kijken. Suzanne van der Molen & Nicky Spijker Studenten Voeding en Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam Amsterdam, 14 Januari 2013

2

Samenvatting Nederland is de grootste importeur van cacaobonen in de wereld. In de productie van cacao spelen diverse duurzaamheidsproblemen mee zoals; kinderarbeid, slavenhandel, discriminatie, leefbaar loon en ongezonde werkomstandigheden. In deze scriptie zijn de sociale duurzaamheidsproblemen van cacao in de producerende landen Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië beschreven. Van september 2012 tot en met januari 2013 is een sectorscoreonderzoek uitgevoerd waarbij de huidige situatie op het gebied van de sociale duurzaamheidaspecten in de cacaosector in kaart zijn gebracht. In totaal zijn er 91 verschillende rapporten geraadpleegd over ecologische, economische en sociale duurzaamheidsproblemen en kwamen er in totaal 347 statements naar voren. Omdat er gekozen is om de focus op sociale duurzaamheidsproblemen te leggen en door de inclusie en exclusie criteria zijn er in totaal 38 statements gebruikt in dit onderzoek. Sectorscoreonderzoek heeft als nadeel dat verbanden niet direct worden gevonden, waardoor een uiteindelijke conclusie moeilijk kan worden gevormd. Een ander knelpunt van het sectorscoreonderzoek is de betrouwbaarheid die je kunt stellen aan de diverse onderzoeken. Elk sociaal duurzaamheidsprobleem is weergeven in een tabel met de daarbij behorende sectorstartscores per land. Deze percentages laten zien hoeveel procent van het probleem voorkomt per kilo geproduceerde cacaobonen. Uit de resultaten komt naar voren dat Ivoorkust op het gebied van ‘kinderarbeid’ het hoogst scoort. Op het gebied van ‘ergste vormen van kinderarbeid’ en ‘gedwongen arbeid’ scoort Ghana het hoogst. Nigeria scoort het hoogst op de gebieden ‘geen leefbaar loon’ en ‘secundair inkomen en ongezonde werkomstandigheden’. Uit het onderzoek bleek dat er reeds positieve ontwikkelingen gaande zijn in de cacaosector. Ten eerste wordt de kennis bij boeren over de cacaoproductie vergroot. De boeren kunnen daardoor professioneler en efficiënter cacao produceren wat kan leiden tot hogere inkomsten en betere leefomstandigheden. Een tweede positieve verandering is dat er keurmerken aan cacao wordt gegeven wanneer de cacao duurzaam geproduceerd wordt (bijvoorbeeld Fairtrade en Max Havelaar). Ondanks de ontwikkelingen zal er nog verder onderzoek gedaan moeten worden om de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacaosector beter in kaart te brengen. Trefwoorden: Cacaosector, sociale duurzaamheidsproblemen, sectorscoreonderzoek, statements.

3

Begrippenlijst Duurzaamheid Om duurzaamheid te omschrijven hanteert GoedeWaar.nl de drie P’s. Deze drie P’s geven samen inhoud aan het begrip duurzaamheid. De drie P’s zijn: People, Planet en Profit. Deze P’s spelen in op de behoeftes waarbij gedacht wordt aan de toekomst.1 Hulpgetal Getal dat soms nodig is om van een statement een getal/percentage te kunnen maken. IAO-Verdrag IAO is het bureau van de Internationale Arbeidsorganisatie dat streeft naar globalisering op sociaal gebied en promoot betere werkomstandigheden in de wereld.2 International Labour Organization (ILO) De belangrijkste doelstellingen van de ILO zijn de rechten van werknemers te bevorderen op het werk. Dit doen zij door een fatsoenlijke werkgelegenheid te stimuleren, de sociale bescherming te verbeteren en gelijke kansen voor vrouwen en mannen om fatsoenlijk en productief werk te verkrijgen. De kernwoorden vrijheid, gelijkheid, veiligheid en menselijke waardigheid staan hierbij centraal.3 Keurmerk Een keurmerk geeft visueel en compact een kwaliteitsoordeel over een product of dienst. Keurmerken die onder andere voorkomen in de cacaosector zijn: UTZ Certified, Max Havelaar, Fairtrade en Rainforest Alliance.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Als een bedrijf maatschappelijk verantwoord onderneemt (MVO) wordt er naast het maken van winst ook op andere gevolgen voor de mens en het milieu gelet.5 Sectorscoreonderzoek Dit is een onderzoeksmethode die ontwikkeld is door GoedeWaar.nl. Door middel van bronnenonderzoek wordt informatie verzameld van bestaande duurzaamheidsproblemen van een sector, land en product. De verzamelde informatie wordt inzichtelijk gemaakt door ze te verwerken in een Excel werkbestand. Sectorstartscore Dit is de score (een getal) wat uiteindelijk wordt verkregen uit het sectorscoreonderzoek. Sociale duurzaamheidsproblemen Onder dit begrip wordt verstaan hoe er met mensen wordt omgegaan met betrekking tot kinderarbeid, discriminatie, eerlijk loon etc.6 Statements Statements zijn de belangrijkste feiten in een rapport.

4

Inhoudsopgave Voorwoord ................................................................................................................................. 2 Samenvatting.............................................................................................................................. 3 Begrippenlijst.............................................................................................................................. 4 Inhoudsopgave ........................................................................................................................... 5 1. Inleiding .................................................................................................................................. 7 1.1 GoedeWaar.nl ................................................................................................................... 7 1.1.1 Aanleiding .................................................................................................................. 7 1.1.2 Cacao .......................................................................................................................... 7 1.2 Probleemstelling en hoofd- en deelvragen ...................................................................... 9 1.3 Doel van scriptie ............................................................................................................... 9 1.4 Leeswijzer ......................................................................................................................... 9 2. Achtergrond.......................................................................................................................... 10 2.1 Cacao .............................................................................................................................. 10 2.1.1 Cacaoboom .............................................................................................................. 10 2.1.2 Soorten Cacao .......................................................................................................... 10 2.2 Productie van Cacao ....................................................................................................... 10 2.2.1 Verwerkingsproces van Cacao ................................................................................. 11 2.2.2 Cacao producerende landen .................................................................................... 11 3. Sociale duurzaamheid .......................................................................................................... 14 3.1 Sociale duurzaamheidsproblemen ................................................................................. 14 3.1.1 Algemeen ................................................................................................................. 14 3.1.2 In de cacao ............................................................................................................... 14 3.2 Positieve ontwikkelingen in cacaosector........................................................................ 16 3.3 Keurmerken .................................................................................................................... 17 4. Methode ............................................................................................................................... 18 4.1. Sectorscoreonderzoek ................................................................................................... 18 4.2. Interview ........................................................................................................................ 20 5. Resultaten............................................................................................................................. 21 6. Discussie ............................................................................................................................... 27 7. Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................... 30

5

7.1 Conclusie ......................................................................................................................... 30 7.2 Aanbevelingen ............................................................................................................... 30 8. Literatuurlijst ........................................................................................................................ 32 Bijlagen ..................................................................................................................................... 39 1. Interview ........................................................................................................................... 39 2. Excel werkbestand begrippen .......................................................................................... 40 3. Excel werkbestand ............................................................................................................ 41 4. Tabel cacao sectorstartscores .......................................................................................... 42 5. Conclusie eindscore landen .............................................................................................. 45

6

1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de missie, visie en de werkwijze van de consumentenorganisatie GoedeWaar.nl. De keuze voor het onderwerp cacao en de relatie met de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacaosector worden toegelicht. Vervolgens wordt de probleemstelling en de deelvragen weergegeven. 1.1 GoedeWaar.nl 1.1.1 Aanleiding GoedeWaar.nl is een non-profit consumentenorganisatie die zich inzet voor duurzaam consumeren waarbij mens, dier, milieu en eerlijke handel centraal staan. GoedeWaar.nl doet onderzoek naar duurzaamheid van producten en productieprocessen door middel van het verzamelen en analyseren van onderzoeksgegevens.7 GoedeWaar.nl ontwikkelt diverse checkers op het gebied van duurzaamheid. Een checker is een instrument dat door middel van een score van 1 tot 5 sterren aantoont hoe een merk, land of organisatie op duurzaamheid scoort binnen een bepaalde sector. Hierdoor wordt de consument in staat gesteld om een bewuste en eerlijke keuze te maken. GoedeWaar.nl richt zich op drie duurzaamheidsproblemen ook wel de drie P’s genoemd: People (sociale duurzaamheid, mensenrechten, kinderarbeid; Planet (ecologische duurzaamheid) milieu aspecten; Profit (economische duurzaamheid), eerlijke winst en omzet.1, 8 De definitie van duurzaamheid wordt gezien als; een duurzame ontwikkeling die inspeelt en aansluit op de behoeften van de toekomst waarbij rekening wordt gehouden met de toekomstige generaties, zodat deze in hun behoefte en voorzieningen kunnen blijven voorzien.9 GoedeWaar.nl heeft in 2011 de kledingchecker beschikbaar gesteld op de GoedeWaar.nl website. Deze bestaat uit kledingmerken uit heel Nederland waarbij consumenten kunnen zien hoe duurzaam een kleding merk is. Naast kleding is GoedeWaar.nl ook geïnteresseerd in voeding. Tot op heden heeft GoedeWaar.nl echter weinig onderzoek gedaan naar duurzaamheid in de voedingssector. Een aantal jaar terug is GoedeWaar.nl begonnen met een scoreonderzoek in de cacaosector maar dit werd onderbroken door onderzoekswerkzaamheden voor de kledingchecker. Voor producenten en consumenten is het van belang dat de huidige cacaoketen in kaart wordt gebracht. Nu is het onduidelijk voor zowel consumenten als producenten waar de cacaoproducten vandaan komen. In dit onderzoek is het vooral relevant te weten hoe er rekening wordt gehouden met de sociale duurzaamheidaspecten. Het doel van dit onderzoek is een bijdrage te leveren aan een checker dat ervoor kan zorgen dat consumenten en producenten een juiste en eerlijke keuze kunnen maken op het gebied van cacaoproducten. 1.1.2 Cacao Nederland is de grootste importeur van cacaobonen in de wereld.10 In Nederland wordt er veel cacao geconsumeerd, de totale markt bedraagt gemiddeld 748 miljoen euro per jaar.11 Hiervan is de gemiddelde chocolade consumptie 5 kg per persoon per jaar.12

7

Tabel 1. Import cijfers in $ van cacaobonen in 2009.

10

In tabel 1 is af te lezen wat de import cijfers in $ van cacao bonen waren in 2009.10 Cacao wordt in diverse producten gebruikt, zoals hagelslag maar ook in bijvoorbeeld cosmetica. De afgelopen jaren speelt duurzame cacao en chocolade een belangrijke rol in de winkels.13 Jaarlijks wordt er wereldwijd 3,5 miljoen ton cacaobonen geproduceerd, verhandeld en verwerkt. De landen waar de meeste cacaobonen worden geproduceerd liggen voornamelijk in West-Afrika.10 De meeste winst wordt behaald bij het verwerken van de cacaobonen tot chocolade maar dit levert voor de producerende landen weinig op. De productie van cacao voorziet ruim 14 miljoen mensen in hun levensonderhoud, maar geeft hen geen zekerheid op een leefbaar inkomen. Hierdoor hebben de boeren onvoldoende geld om te investeren in hun cacaoplantages.13 De cacaoboeren krijgen geen eerlijke prijs voor hun geproduceerde cacao. Bijvoorbeeld in Ivoorkust werken ruim 700.000 cacaoboeren die jaarlijks 1,3 ton cacao produceren. De cacaoboeren krijgen minder dan de helft van de handelsprijs. De rest gaat naar tussenhandelaren en de overheid die hoge belastingen heft.14 Sociale duurzaamheid in de cacao De sociale duurzaamheidsproblemen spelen in de cacao een belangrijke rol waar nog onvoldoende rekening mee wordt gehouden. De nadruk in de sociale duurzaamheid ligt voornamelijk op de verbetering van de arbeidsomstandigheden in de productielanden.15 Bij de productie van cacao komen diverse problemen voor; kinderarbeid, ergste vorm van kinderarbeid, slavenhandel, discriminatie, ongezonde werkomstandigheden en extreme overuren.16, 17, 18 Volgens de ILO werken er wereldwijd meer dan 200 miljoen kinderen tussen de 5-17 jaar, waarvan circa 70% in de landbouw.19, 20 De kinderen werken hard, maken lange dagen, krijgen weinig betaald en werken vaak in gevaarlijke omstandigheden. Onder de IAOconventies vallen alle vormen van slavernij, gedwongen arbeid, verhandelen van kinderen, werk dat de gezondheid, veiligheid of moraal van kinderen aantast.21 Om hier verandering in de brengen zal de manier waarop cacao wordt geproduceerd een grote omslag moeten maken.22 De interesse van de consument voor duurzaamheid neemt vanuit de consumenten toe.23, 24 Producenten houden meer rekening met de aanschaf van grondstoffen en kiezen vaker voor de aankoop van eerlijke producten. Ondanks dit is de voedingsindustrie er nog lang niet. Er zal onder andere nog veel verbeteringen kunnen plaats vinden in de productie van cacao. 13 Keurmerken zorgen ervoor dat de consument kan zien of het product daadwerkelijk duurzaam is geproduceerd zoals UTC Certified, Rainforest Alliance, Fairtrade en Max Havelaar.25, 26, 27 Dat producenten duurzame cacao en chocolade belangrijk vinden blijkt uit de intentieverklaring die de belangrijkste Nederlandse cacaobedrijven, zoals Verkade, op 4 maart 2010 hebben ondertekend. In deze verklaring geven zij aan te streven naar een volledig duurzame cacaoconsumptie in 2025. Het doel is om in 2015 50% van de Nederlandse cacao duurzaam te maken.22 8

1.2 Probleemstelling en hoofd- en deelvragen Naar aanleiding van het onderzoek is de onderzoeksvraag opgesteld. Uit de onderzoeksvraag komen verschillende deelvragen naar voren die samen de onderzoeksvraag beantwoorden. Probleemstelling De huidige situatie op het gebied van sociale duurzaamheid in de cacaoketen in kaart brengen in de landen die het grootste aandeel hebben in de productie van cacao (Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië). Deelvragen 1. Wat is cacao en welke cacao producten zijn er? 2. Hoe ziet het productieproces van cacaobonen er uit? 3. Wat zijn de vier landen die het grootste aandeel hebben in de productie van cacao? 4. Wat zijn de belangrijkste sociale duurzaamheidsproblemen in de vier landen die het grootste aandeel hebben in de productie van cacao of cacaobonen? 5. Wat zijn de belangrijkste positieve ontwikkelingen op het gebied van sociale duurzaamheid in de landen die het grootste aandeel hebben in de productie van cacao? 1.3 Doel van scriptie Na het sectorscoreonderzoek van een half jaar zal de huidige situatie in de cacaosector beter in kaart zijn gebracht op het gebied van de sociale duurzaamheidaspecten. Uiteindelijk komt er een sectorstartscore naar voren waar GoedeWaar.nl verder onderzoek mee kan doen. Na deze periode van onderzoek zal het onderzoek nog niet volledig afgerond zijn. Er zal nog meer onderzoek gedaan moeten worden naar de ecologische en economische duurzaamheidsaspecten in de cacaosector. Uiteindelijk zal dit resulteren tot een duidelijk overzicht in de vorm van de voedingschecker. De consument en producent kan op deze manier een duurzame(re), bewuste(re) en eerlijke keuze maken op het gebied van cacaoproducten. Na dit sectoronderzoek zal de onderzoeksvraag en deelvragen volledig zijn beantwoord met betrekking tot de huidige situatie in de cacaosector. 1.4 Leeswijzer In het eerste hoofdstuk wordt informatie gegeven over cacao en de duurzaamheidsontwikkelingen die op dit moment spelen in de cacaosector in de producerende landen. In het tweede hoofdstuk wordt achtergrondinformatie beschreven over het scriptieonderwerp cacao. Vervolgens zal het derde hoofdstuk gaan over duurzaamheid in het algemeen en wordt er verder ingaan op de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacao. De methode wordt beschreven in hoofdstuk vier en gaat over het sectorscoreonderzoek en hoe de scriptie tot stand is gekomen. De resultaten van het sectorscoreonderzoek worden behandeld in hoofdstuk vijf. De discussie zal worden behandeld in hoofdstuk zes, dit is een kritische terugblik op het onderzoek en de uitvoering ervan. Het antwoord op de hoofdvraag wordt beschreven in hoofdstuk zeven, het laatste hoofdstuk.

9

2. Achtergrond In dit hoofdstuk wordt achtergrondinformatie gegeven over de cacaosector op het gebied van productie en verwerking. Er wordt beschreven waar cacao vandaan komt en welke landen de grootste cacaoproductie op zich nemen. 2.1 Cacao Cacao is afkomstig van de cacaoboom. Oorspronkelijk komt de cacaoboom uit de regio tussen Ecuador en Brazilië. De cacaoboom heeft een officiële naam ‘Theobroma Cacao'. Theobroma is Grieks voor ‘drank van de goden’. Waarvan Theos god betekent en broma drank. Deze boom heeft deze naam gekregen van Linnaeus de 18eeuwse Zweedse plantkundige.28,29,30 Cacao is door de Spanjaarden naar Europa gebracht. Het gewas werd geïntroduceerd in het huidige Ghana in 1879 en in Ivoorkust in 1905. Rond het midden van de 19e eeuw, ontwikkelde een Nederlandse chemicus een proces voor het extraheren van cacaoboter uit geroosterde bonen. De ontwikkeling van in massa geproduceerde chocolade werd gevolgd in Engeland in 1847. Melkchocolade werd ontwikkeld in Zwitserland in 1879.29 2.1.1 Cacaoboom De cacaoboom groeit in een subtropisch klimaat zoals in Midden- Amerika, Brazilië, Ecuador. Ook in de Afrikaanse landen zoals Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen en in Indonesië (Java) en Sri Lanka.13 De levensduur van een cacaoboom hangt af van verschillende factoren zoals; bodemvruchtbaarheid, onderhoud en de bescherming van de bomen. Als deze omstandigheden gunstig zijn kan de cacaoboom meer dan vijftig jaar worden en is deze productief vanaf zijn vierde jaar. De cacaoboom kan twintig tot tachtig vruchten per jaar produceren, wat overeenkomt met 0,5 tot 2 kg bonen.31 De cacaoboom kan ongeveer acht tot tien meter hoog worden. Op de cacaoplantage zijn er ongeveer duizend tot twaalfhonderd cacaobomen per hectare.30,32 2.1.2 Soorten Cacao Er zijn drie verschillende soorten cacaobomen; Forestero, Criollo en Trinitario. De gewone cacao wordt gewonnen uit Forastero en omvat 95% van de wereldproductie. Het fijne cacao wordt gewonnen uit Criollo en Trinitario en omvat 5% van de wereldproductie.30 2.2 Productie van Cacao  Productie Cacao moet beschermd worden tegen diverse weersomstandigheden zoals wind en zon en daarnaast worden bemest en ziektevrij worden gehouden.10  Oogsten Het groeiseizoen is het hele jaar door waarbij de meeste landen twee piek periodes van productie hebben en de oogst periode enkele maanden duurt.10 Mede door ervaring en de kleur van de peul wordt het juiste tijdstip van de oogst bepaald en hebben de plukkers een indicatie van de rijpheid van de cacaopeul.33 De boeren/plukkers gebruiken lange stokken om de peulen van de bomen af te snijden welke vervolgens worden opengebroken.31

10

2.2.1 Verwerkingsproces van Cacao  Fermentatie en droogproces Nadat de bonen zijn verwijderd uit de peulen, worden ze op stapels gelegd en worden bedekt met matten of bananenbladeren. De laag om de pulp die van nature de bonen omringt warmt zo op en gist de bonen. Fermentatie is een belangrijke stap die drie tot zeven dagen duurt. Door fermentatie krijgen ze na het roosteren de bekende ‘chocoladesmaak’. Na de fermentatie worden de bonen nog enkele dagen gedroogd.10 Het drogen van de bonen zorgt ervoor dat het vochtgehalte van 65 procent naar 8 procent daalt.33  Roosteren en vermalen Afhankelijk van wat de voorkeur heeft, kunnen bonen worden geroosterd met de schil. Nadat de bonen zijn gedopt en geroosterd (of geroosterd en gepeld) wordt het vochtgehalte verder gereduceerd tot 2-3 procent. De temperatuur bij het roosteren stijgt niet boven de 135-140°C en duurt ongeveer 10 tot 35 minuten. Na het roosteren worden de bonen onmiddellijk gekoeld.10, 33 De warmte tijdens dit proces zorgt ervoor dat de cacaoboter smelt en creëert de "cacaomassa", welke vast is bij kamertemperatuur.10  Zeven Na het roosteren worden de bonen gebroken en gezeefd. Wat overblijft, is 80 procent bonen en 10 procent doppen. Niet alle stukjes schil kunnen worden verwijderd maar goede pure cacao bevat niet meer dan 1,8 procent schilresten.33  Persen De cacaomassa bevat op dit moment nog 55 procent vet. De cacaomassa wordt in hydraulische persen gedaan zodat er een droge cacaoplak ontstaat die nog 10 tot 24 procent vet bevat. Deze kan vermalen worden tot cacaopoeder.10, 33 2.2.2 Cacao producerende landen West-Afrika levert ongeveer 70 procent van de productie en is daarmee de belangrijkste cacaoproducerende regio in de wereld. De belangrijkste producerende landen zijn Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Kameroen, een groot cacao producerend land buiten Afrika is Indonesië zoals te zien is in tabel 2.28, 34 Daarnaast is in het tabel de cacao productie (in 1000 ton) per jaartal weergegeven. Tabel 2. Productie van cacao per jaar in de cacaoproducerende landen (weergegeven in 1000 ton).

10

Ook is uit de tabel af te lezen dat Afrika en Ivoorkust de hoogste productie van cacaobonen hadden in 2011-2012. In Azië en in Oceanië heeft Indonesië de hoogste productie.10 11

In West-Afrika worden cacaobonen het meest geteeld voor de export. De cacao industrie is door de jaren heen gegroeid en de vraag naar goedkope cacao is hierdoor toegenomen. Door deze ontwikkelingen kunnen cacaoboeren amper rondkomen van de verkoop van cacaobonen. Om te kunnen blijven concurreren wordt er veel gebruik gemaakt van kinderarbeid op de plantages. Door veel armoede in deze landen helpen kinderen al op jonge leeftijd mee om bij te dragen in het onderhoud van het gezin. Dit gebeurt niet altijd vrijwillig, veel kinderen worden verhandeld of verkocht door hun eigen familieleden om te werken op de cacaoplantages. Ook veel kinderen worden ontvoerd uit naburige landen.35, 36 Naast de West-Afrikaanse landen heeft Indonesië ook te maken met armoede wat tot ondervoeding en slechte gezondheid kan leiden. Om kinderen van basis onderwijs te kunnen voorzien is beperkt en is een kans op een goed betaalde baan onzeker.37 Ivoorkust Ivoorkust ligt in West-Afrika en grenst aan de Noord-Atlantische Oceaan tussen Ghana en Liberia. De populatie van het land is geschat op 21.952.093. Ivoorkust is in de wereld de grootste teler, producent en exporteur van cacaobonen waarbij 36% van de wereldproductie op zich wordt genomen.34 Ivoorkust is sterk afhankelijk van de landbouw en aanverwante activiteiten, die ongeveer 68% van de bevolking aangaat.38 In Ivoorkust is het oogstseizoen van oktober tot maart en de tussentijdse oogst is van mei tot augustus.39 Sociale duurzaamheidsproblemen in Ivoorkust:  In veel familiebedrijven werkt de hele familie mee. Kinderarbeid komt veel voor in de cacao voornamelijk in (kleine) familiebedrijven.40  Veel dorpen in de Ivoorkust hebben geen gezondheidscentrum waardoor er meer gezondheidsproblemen kunnen ontstaan.40  Daarnaast is er een beperkte toegang tot drinkwater en moeten de dorpelingen ver lopen om aan drinkwater te komen.40  De toegang tot onderwijs is beperkt veel dorpen beschikken niet over een basisschool. 40 Ghana Ghana ligt in West-Afrika tussen de landen Ivoorkust en Togo. De populatie van het land is geschat op 24.652.402.41 In Ghana wordt cacao geteeld sinds de 19e eeuw. In deze tijd was Ghana de grootste producent ter wereld. Op dit moment neemt Ghana 19% van de wereldproductie op zich.34 Ghana is beroemd om de hoge kwaliteit cacao die ze produceren waarbij 1.6 miljoen mensen bij betrokken zijn.42, 43 Sociale duurzaamheidsproblemen in Ghana:  Kinderen met verwondingen door het werk op de cacaoplantages is een veelvoorkomend probleem. Dit komt doordat ze vaak met gevaarlijke gereedschappen werken.44  Er werken veel kinderen op familiebedrijven en niet alle kinderen verwachten hiervoor betaald te krijgen.44  Kinderen die werkzaam zijn op cacaoplantages komen vaak in aanraking met bestrijdingsmiddelen.44  Niet alleen kinderen maar ook volwassen worden gedwongen om tegen hun wil in te werken op cacaoplantages.45 12

Nigeria Nigeria ligt in West-Afrika tussen Benin en Kameroen. De populatie van het land is geschat op 170.123.740. 46 Nigeria is een van de armste landen in de wereld waar 80 tot 90 miljoen Nigerianen onder de armoede grens leven.47 Op dit moment is Nigeria de vierde grootste producent van cacao ter wereld waarbij 7% van de wereldproductie op zich wordt genomen. In Nigeria is de oogst van cacao verdeeld in twee oogst periodes. De oogst begint in oktober en eindigt in januari. De kleinere oogst periodes zijn in maart tot en met juni.34, 48 Sociale duurzaamheidsproblemen in Nigeria:  In veel familiebedrijven werkt de gehele familie mee.49  Het werken op een familiebedrijf heeft op kinderen een negatief invloed op het aanwezig zijn op school.49 49  Er worden kinderen aangenomen op de cacaoplantages om fulltime te werken. 49  Er worden veel kinderen ingezet om bestrijdingsmiddelen te spuiten. Indonesië Indonesië ligt in Zuidoost-Azië tussen de Indische oceaan en de stille oceaan. De populatie is geschat op 248,645,008 waarbij 18% van de bevolking leeft onder de armoede grens.50,51 Indonesië is de derde grootste producent van cacao waarbij 85 procent van de cacaobonen afkomstig zijn van het eiland Sulawesi.52 Indonesië neemt 14% van de wereldproductie op zich.34 In Indonesië is het oogstseizoen van oktober tot maart.53 Sociale duurzaamheidsproblemen in Indonesië:  Niet iedereen heeft gelijke rechten in Indonesië, vrouwen in het bijzonder hebben slechte toegang tot basisvoorzieningen en economische en politieke mogelijkheden.51  Ongeveer 4 miljoen kinderen onder de leeftijd van 18 jaar werken vaak in gevaarlijke werkomstandigheden.5

13

3. Sociale duurzaamheid In dit hoofdstuk worden theorieën over sociale duurzaamheid nader beschreven en toegelicht. Er zal specifiek ingegaan worden op de acht sociale duurzaamheidsproblemen die gehanteerd worden door de ILO. Daarnaast komen de positieve ontwikkelingen aan bod die op dit moment gaande zijn in de cacaosector. Ook worden keurmerken die een rol spelen in de cacaosector nader toegelicht. 3.1 Sociale duurzaamheidsproblemen In de cacaosector gaan er nog veel dingen mis op het gebied van sociale duurzaamheid. De ILO heeft acht sociale duurzaamheidsproblemen opgesteld. Deze staan in figuur 1 beschreven. 3.1.1 Algemeen ILO ↓ 23 onderwerpen die vallen onder de internationale arbeidsnorm

↓ 17

       

8 sociale problemen: Vrijheid van vereniging, collectieve onderhandelingen, en arbeidsverhoudingen Arbeidszekerheid Dwangarbeid Eliminatie van kinderarbeid en de bescherming van kinderen en jongeren Gelijke kansen en behandeling (discriminatie) Loon Werktijd Veiligheid en gezondheid Figuur 1. Sociale duurzaamheidsproblemen ILO.

17

3.1.2 In de cacao Per sociaal duurzaamheidsprobleem wordt beschreven hoe ILO deze toelicht en hoe deze voorkomt in de cacaosector. Er wordt hier nog geen uitspraak gedaan over hoe vaak een sociaal duurzaamheidsprobleem voorkomt. Deze worden weergegeven in hoofdstuk 5, resultaten. De omstandigheden kunnen verschillend zijn per cacao producerend land maar ook binnen de regio’s en de plantages.55 De acht sociale duurzaamheidsproblemen die voorkomen in de cacaosector:17  Kinderarbeid  Ergste vormen van kinderarbeid  Gedwongen arbeid en slavernij  Discriminatie  Geen leefbaar loon & secundair inkomen  Ongezonde werkomstandigheden  Extreme overuren  Oneerlijke arbeidsverhouding

14

Kinderarbeid Kinderarbeid is afgeleid van ILO 138, welke van kinderarbeid spreekt wanneer een persoon onder de 15 jaar werkzaam is bij elke vorm van economische activiteiten. Echter niet alle werkzaamheden die door kinderen worden verricht worden beschouwd als schadelijk of uitbuiting. Het probleem kinderarbeid wordt gezien wanneer kinderen niet naar school kunnen en werkzaamheden uitvoeren wat schadelijk kan zijn voor hun gezondheid en intellectuele of morele ontwikkeling.56  Kinderarbeid in de cacao Kinderarbeid komt veel voor in de cacao voornamelijk in (kleine) familiebedrijven om zo in hun levensonderhoud te kunnen voorzien.42 Bij de productie van cacao is er sprake van kinderarbeid omdat veel kinderen die werkzaam zijn op cacaoplantages alleen basisonderwijs hebben gevolgd.57 De meerderheid van kinderen (64 procent) die werken op cacaoplantages zijn jonger dan 14 jaar.56 Ergste vormen van kinderarbeid De ergste vormen van kinderarbeid wordt gedefinieerd door ILO Conventie 182 wanneer kinderen onder de 18 jaar schade kunnen oplopen van het gedane werk. Wat hieronder valt is slavernij, gewapende conflicten, seksuele uitbuiting, drugshandel, dwangarbeid en andere vormen van werk wat schadelijk kan zijn voor de gezondheid en veiligheid.17, 56  Ergste vormen van kinderarbeid in de cacao Kinderen die werkzaam zijn op een cacaoplantages kunnen worden blootgesteld aan gevaarlijk werk zoals het spuiten van bestrijdingsmiddelen. Ook worden ze blootgesteld aan gevaarlijke en scherpe werkgereedschappen, gevolgen hiervan kunnen zijn verwondingen zoals snijwonden, breuken en ziektes.58 Gedwongen arbeid en slavernij Gedwongen arbeid en slavernij wordt gedefinieerd door ILO Conventie C105 wanneer werk als middel wordt gebruikt om te straffen. Daarnaast is gedwongen arbeid of slavernij mensen onder gewelddadige dwang of misleiding onbetaalde arbeid laten verrichten.17, 59  Gedwongen arbeid en slavernij in de cacao Op de cacaoplantages zijn werknemers gedwongen aan het werk tegen hun wil in. Daarnaast zijn er ook werknemers die slachtoffer zijn van mensenhandel.44, 57 Discriminatie Discriminatie wordt gedefinieerd door ILO Conventie C111 en omvat elk onderscheid op basis van: ras, huidskleur, geslacht, godsdienst, politieke overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst. Discriminatie omvat wanneer er onderscheid, uitsluiting of voorkeur wordt gemaakt die het effect van gelijkheid van kansen of behandeling in arbeid en beroep te niet doen.17  Discriminatie in de cacao Er wordt onderscheidt gemaakt op cacaoplantages tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers. Een voorbeeld hiervan is dat mannen gemiddeld 0,49 GHC per uur verdienen en vrouwen 0,29 GHC per uur in Ghana.60

15

Geen leefbaar loon & secundair inkomen Inkomsten worden gedefinieerd door ILO Conventie C095. Loon is een van de belangrijkste voorwaarden voor werknemers en is een belangrijke bron van inkomsten.17,61  Geen leefbaar loon & secundair inkomen in de cacao In de cacao producerende landen leeft een groot percentage van de bevolking in armoede. 62 Ongezonde werkomstandigheden Ongezonde werkomstandigheden worden gedefinieerd door ILO Conventie C155. De werkgever is verplicht om te zorgen voor apparatuur, machines en processen die zonder risico voor de gezondheid kunnen worden gebruikt. Daarnaast is de werkgever verplicht om de juiste beschermingsmaatregelen te treffen zodat er geen schadelijke effecten kunnen optreden bij het toepassen van de bestrijdingsmiddelen.17  Ongezonde werkomstandigheden in de cacao Veel dorpen waar cacaoplantages zich bevinden hebben vaak geen gezondheidscentrum. Andere ongezonde werkomstandigheden die ervaren worden door boeren en werknemers na het spuiten van bestrijdingsmiddelen zijn o.a. vermoeidheid, braken, hoofdpijn en huidproblemen.57, 63 Extreme overuren Extreme overuren worden gedefinieerd door ILO Conventie C001 als er meer dan 8 uur per dag of meer dan 48 uur per week wordt gewerkt.17  Extreme overuren in de cacao In Ghana zijn er boeren en werknemers die meer dan 50 uur per week werken op de cacaoplantages.60 Oneerlijke arbeidsverhouding Oneerlijke arbeidsverhouding wordt door ILO Conventie C132 gesteld dat elk persoon recht heeft op jaarlijks betaalde vakantie. De vakantie mag in geen geval minder zijn dan drie werkweken in het jaar. In ILO Conventie 158 wordt beschreven dat een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd en een proeftijd bescherming biedt voor werknemers.17  Oneerlijke arbeidsverhouding in de cacao In Ghana krijgt maar de helft van de werknemers te maken met een eerlijke arbeidsverhouding. Ze krijgen geen betaalde vakantie dagen of ziekteverlof en ze werken niet allemaal onder contract.60 3.2 Positieve ontwikkelingen in cacaosector In deze subparagraaf worden de positieve ontwikkelingen beschreven die op dit moment gaande zijn in de cacaosector. Zo starten veel bedrijven projecten op om boeren te ondersteunen. Dit kan zorgen voor betere leefomstandigheden voor zowel de boeren als hun gezinnen. Voorbeelden van dit soort projecten zijn;  Cocoa Development Centre (CDC) in Ivoorkust Het project heeft momenteel meer dan 10.000 cacaoboeren bereikt in 20 coöperaties. Er wordt informatie verstrekt over landbouwmethodes. Het leidende principe van het project is om de kennis te vergroten wat leidt tot verhoging van de productiviteit.64

16

 Cargill-supported Rural Education Voor diverse landen is er $10 miljoen vrijgesteld om 100.000 boeren te helpen om zichzelf in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Het resultaat van het project is dat de gemiddelde productie snelheid is gestegen van 30 (65-kilogram) zakken cacaobonen tot 50 zakken per landbouwer.65  Cacao partnerschap Dit project is ontworpen om cacao gemeenschappen te ondersteunen. Uit dit onderzoek is gebleken dat het verhogen van de opbrengst alleen niet voldoende is. Daarom zijn er vier uitgangspunten opgesteld; 1. De huidige inkomsten te verhogen door het verhogen van duurzame cacao opbrengsten, 2. Cacaoboerderijen aantrekkelijk maken voor de jeugd, 3. Betere bronnen voor inkomsten en betere toegang tot goederen en diensten, 4. Bestaande dorpsleven te verbeteren.66  Golden Cocoa Project Nigeria Het doel van het project is om boeren te helpen te professionaliseren en productiever te werken. Om inkomsten en toegang tot de markt te verhogen is Golden Cacao ook verbonden met de gecertificeerde duurzame normen van UTZ Certified. In totaal zijn er meer dan 3.100 boerderijen die werden gecontroleerd en nu officieel UTZ gecertificeerd zijn.67  Stijging cacao prijzen De wereld cacao prijzen zijn vanaf 1990 gestaagd toegenomen. Dit samen met het feit dat de boeren een hoger aandeel van de prijs krijgen heeft er voor gezorgd dat de boeren meer inkomsten krijgen.68 3.3 Keurmerken Wanneer boeren een keurmerk hanteren hebben ze betere ontwikkelingskansen om zo een beter sociaal leven op te kunnen bouwen.  UTZ Certified Staat voor duurzame landbouw en daarin betere kansen voor de boeren, hun gezinnen en onze planeet. UTZ zorgt voor; kennisoverdracht over betere landbouwmethoden, betere arbeidsomstandigheden en betere zorg voor de kinderen en het milieu.25 Producenten worden jaarlijks gecontroleerd door een onafhankelijke instelling.69  Max Havelaar keurmerk Max Havelaar strijdt voor het feit dat iedereen via het werk een fatsoenlijk en waardig levensonderhoud heeft en daarin de kansen kan benutten.26 Als producten dit keurmerk dragen betekent dit dat het onder eerlijke handelsvoorwaarden, zoals opgesteld door Fairtrade is ingekocht.69  Fairtrade Fair Trade Original biedt ontwikkelingskansen aan de boeren. Hun missie is om een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de bestrijding van armoede via ontwikkelingshandel.27  Rainforest Alliance Rainforest Alliance is een onafhankelijke organisatie die wereldwijd meehelpt aan de bescherming van het tropisch regenwoud, biodiversiteit en andere ecosystemen. Doordat de boer gecertificeerd is ontvangt hij vaak een hogere prijs voor zijn product.69,70

17

4. Methode Er is een interview afgenomen en gedurende vijf maanden is een sectorscoreonderzoek uitgevoerd. Hieronder wordt de interview opzet en de methode beschreven. Daarnaast wordt er dieper ingegaan op het doel van het sectorscoreonderzoek, landkeuze, inclusie en exclusie criteria en de geraadpleegde literatuur. Het onderzoek is gestart met het analyseren welke landen de grootste productie hebben in de keten van cacao. De landen Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen en Indonesië kwamen hieruit naar voren. Vervolgens is gestart met onderzoek doen naar de drie duurzaamheidaspecten; ecologisch, economisch en sociaal in alle vijf de landen. De gevonden bronnen werden goed doorgenomen en de belangrijkste statements werden eruit gehaald en in het Excel werkbestand gezet (zie bijlage 3). Diverse bronnen waren beschikbaar via GoedeWaar.nl en daarnaast is er veelvuldig gebruik gemaakt van internet zoals Google Scholar. Organisaties waar informatie over cacao is gezocht zijn onder andere: ILO, Oxfam Novib, FairFood, World Cocoa Foundation, Unicef en diverse sites van de overheid in de West-Afrikaanse landen. Om literatuur te zoeken is er onder andere gebruikt gemaakt van de zoekterm ‘cacao’, ‘biggest cacao producing country’, ‘cacao sustainibilities’, ‘child labo(u)r’, ‘discrimination’ etc. Om specifiekere informatie te vinden over de Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen en Indonesië zijn deze opgesplitst. 4.1. Sectorscoreonderzoek De onderzoeksmethode die GoedeWaar.nl hanteert is een sectorscoreonderzoek. Deze is tot stand gekomen uit ervaringen met diverse onderzoeksmethodes. Een onderzoeksmethode die gebruikt is, is van de organisatie Made-By. Deze publiceert jaarlijks de sociale en ecologische vooruitgang in de vorm van Made-By scorekaarten. Door middel van de scorekaarten streven ze ernaar om de merk activiteiten transparanter te maken. Deze vorm van scorekaarten heeft GoedeWaar.nl gebruikt voor de kledingchecker. Daarnaast wordt het advies wat WorldBank Group uitgeeft over ontwikkelingslanden gebruikt. WorldBank Group geeft informatie over de sociale, economisch, ecologische duurzaamheidsproblemen die spelen in de landen. Door middel van deze onderzoeksmethodes en eerdere onderzoekervaringen van Eelco Fortuijn heeft GoedeWaar.nl de huidige onderzoeksmethode ‘sectorscoreonderzoek’ ontwikkeld. Sectorscoreonderzoek wordt toegepast op hun eigen onderwerpen waar zij onderzoek in doen. Binnen GoedeWaar.nl wordt het sectorscoreonderzoek in diverse stappen doorgelopen. De stappen die worden doorlopen zijn: 1. Aanleiding en keuze onderwerp. 2. Verdieping en afbakening van het onderwerp. 3. De ketenstappen van productie tot verwerking van een sector in kaart brengen. 4. De ketens koppelen aan de landen die de grootste rol spelen. 5. De problemen die binnen de ketenschakels spelen in de sector van een bepaald land. 6. Berekening sectorstartscores.

18

Het doel van het sectorscoreonderzoek is het in kaart brengen van duurzaamheidsproblemen in bepaalde sectoren, producten, ketenschakels en landen door middel van bestaande informatie. De belangrijkste feiten uit een rapport, die na screening uit documenten worden gehaald worden statements genoemd. In het sectorscoreonderzoek wordt de verkregen informatie (statements) omgezet in een getal(een score) zodat de ernst van de problemen op die manier meetbaar en vergelijkbaar wordt. Om tot een score te komen is het wenselijk om minimaal drie statements per probleem en land te vinden. Hoe meer statements er gevonden worden, hoe betrouwbaarder de sectorstartscore is. Alle sectorstartscores worden per land, document en probleem bij elkaar opgeteld en vervolgens gemiddeld om tot een eindscore te komen. Deze wordt omgezet in een checker die toegankelijk is voor consumenten en bedrijven. Sectorscores worden gebaseerd op publiekelijk toegankelijk onderzoeksgerenommeerde rapporten (=hoog expert niveau, lage afhankelijkheid van bedrijven). Artikelen die niet publiekelijke toegankelijk zijn worden niet gebruikt. Omdat diverse bedrijven de grens van de wet opzoeken is het nodig om het sectorscoreonderzoek regelmatig bij te stellen om de valkuilen eruit te kunnen halen. Tabel 3. Gevonden rapporten en statements per duurzaamheidaspect. Duurzaamheidsaspecten Rapporten Statements Ecologisch 19 76 Economisch 29 93 Sociaal 43 178 Totaal 91 347

Uit tabel drie komt naar voren dat er in totaal 91 verschillende rapporten geraadpleegd zijn waarbij ecologisch, economisch en sociaal alle drie aan bod kwamen. Hieruit kwamen 347 statements naar voren. Sommige rapporten zijn voor verschillende duurzaamheidsaspecten gebruikt, hierdoor kan het totaal aantal rapporten uit tabel 3 hoger uitvallen. Voor het uitvoeren van het onderzoek waren diverse criteria opgesteld door GoedeWaar.nl voor inclusie en exclusie waar rekening mee gehouden moest worden. Zo moesten alle zoekgegevens beschikbaar zijn voor de consument. Tevens moest de onderzoekspopulatie van dit onderzoek groot genoeg zijn om te gelden voor de gehele populatie. Een exclusie criteria van GoedeWaar.nl was dat de gebruikte literatuur niet ouder was dan 5 jaar en dat deze uit betrouwbare databases gehaald zou worden. Als er geen bruikbare bronnen werden gevonden die aan de exclusie criteria van 5 jaar voldeed kon er gebruik worden gemaakt van een oudere literatuurbron. Uit het onderzoek kwam naar voren dat op het gebied van sociale duurzaamheid de meeste problemen waren. De focus is mede hierdoor gelegd op de sociale duurzaamheidsproblemen.

19

Tabel 4. Overgebleven statements. Duurzaamheidsaspecten Ecologisch Economisch Sociaal Totaal

Totaal statements 76 93 178 347

Totaal over na opgestelde criteria 38 38

In tabel 4 zijn de statements van de duurzaamheidaspecten af te lezen die na de inclusie en exclusie criteria zijn overgebleven. Van de gevonden statements bleef er na de inclusie en exclusie criteria 38 statements over die gebruikt zijn voor de resultaten. De 38 gebruikte statements dienden ook aan eisen te voldoen. Een statement moest (na het gebruik van een hulpgetal, getal dat soms nodig is om van een statement een getal/percentage te kunnen maken) een duidelijk percentage naar voren brengen. Deze bracht na verschillende wegingen een statementscore naar voren. De wegingen werden op één land of probleem gebaseerd (score 100%) of op meerdere landen en/of problemen gebaseerd waardoor de score maar voor 50% gold (zie tabel 5). Als er meerdere statementscores per land en problemen naar voren kwamen moesten deze statementscores met elkaar gemiddeld worden om zo tot een gewogen sectorstartscore per land te komen. Tabel 5. Weging percentages Soort Land Land Gebied van bijv. 5 of 10 landen Heel continent Hele wereld

Stemgewicht statement 100% 50% 25% 10%

Productieproces

Cacao Alle landbouw Producten met cacao

100% 50% 10%

Keten

Veld/ Boerderij Incl. Fabriek Incl. Winkels

100% 25% 10%

Betrekking

Populatie Incidentele bevinding

100% 10%

In tabel 5 staat de weging van de percentages. Hierin is te zien dat wanneer het statement getal in de bron alleen over het cacao productieproces gaat, het genoemde getal voor 100% geldt, etc. 4.2. Interview Naast het sectorscoreonderzoek is er gebruik gemaakt van een interview met Eelco Fortuijn, directeur van GoedeWaar.nl om op deze manier informatie te verkrijgen over het sectorscoreonderzoek. Het interview was van belang om meer achtergrond informatie te verkrijgen over deze manier van onderzoek doen. In het interview werden open vragen gesteld zodat de geïnterviewde, ruimte kreeg om op deze manier concreet en uitgebreid antwoord te geven. Het interview vond plaats op 31 oktober 2012 in het kantoor van GoedeWaar.nl in Amsterdam op een gepland tijdstip en duurde ongeveer een half uur. De resultaten van het interview over het sectorscoreonderzoek zijn op verschillende plekken in de scriptie verwerkt. Hiervan is een deel terug te vinden in hoofdstuk 4 en in hoofdstuk 5. Het interview format is terug te vinden in bijlage 1. 20

5. Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten van het sectorscoreonderzoek beschreven bestaande uit screening van documenten die weergegeven zijn in statements. Er wordt een totaal overzicht gegeven van de gevonden statements van de sociale duurzaamheidsproblemen in de verschillende landen. Daarnaast worden de resultaten per sociaal probleem beschreven over het onderzoek. Resultaten uit het sectorscoreonderzoek In tabel 6 zijn het totaal aantal sociale duurzaamheidsproblemen weergegeven per land. Daarnaast is in het overzicht weergegeven om aan te tonen hoeveel statements per probleem per land zijn gevonden. Dit zijn in totaal 38 statements die uiteindelijk door de voorafgaande opgestelde criteria hebben voldaan en bruikbaar zijn voor dit onderzoek. Tabel 6. Totaal aantal statements per probleem aangegeven per land. Statements per probleem/Land Kinderarbeid

Ivoorkust 2

Ghana 1

Indonesië

Nigeria 2

Totaal 5

Ergste vormen van kinderarbeid

8

4

1

1

14

Gedwongen arbeid

2

1

3

1

1

Discriminatie Geen leefbaar loon

1

Ongezonde werkomstandigheden Extreme overuren

4

Oneerlijke arbeidsverhouding Totaal

17

2 1

1

4

2

7

1

1

3

3

12

3

6

38

In tabel 6 is af te lezen dat er niet voor elk probleem evenveel statements gebruikt zijn, de reden hiervan is dat niet alle gevonden statements voldeden aan de opgestelde criteria. Een andere reden hiervoor is dat niet in alle vier de onderzochte landen de sociale problemen goed terug te vinden waren in de reeds onderzochte bronnen. In Ivoorkust en Ghana zijn de meeste sociale problemen gevonden. Van Indonesië zijn er weinig onderzoeken gevonden en hier zijn ook de minste sociale problemen van weergegeven. De meeste statements over de sociale problemen waren gevonden over ‘kinderarbeid’ en de minste statements zijn gevonden over ‘gedwongen arbeid’. Achtereenvolgens komen nu de verschillende vormen van sociale duurzaamheidsproblemen aan bod met de daarbij horende gewogen sectorstartscores per land. Deze percentages laten zien hoeveel procent van het probleem voorkomt per kilo geproduceerde cacaobonen.

21

Kinderarbeid In tabel 7 is te zien dat het hoogste percentage kinderarbeid te zien is in Ivoorkust en het laagste percentage kinderarbeid in Ghana. Veel kinderen in Ivoorkust zijn nog nooit naar school zijn geweest doordat zij teveel op de cacaoplantages werkzaam zijn. Van Indonesië zijn er geen statements weergegeven omdat deze niet door de opgestelde criteria zijn gekomen. Het hulpgetal is berekend door te kijken naar hoeveel mensen werkzaam zijn in de cacao industrie in Ivoorkust 71 en door te kijken hoeveel kinderen er woonachtig zijn in Ivoorkust. Hieruit kwam het aantal kinderen naar voren die werkzaam zijn in de cacao industrie in Ivoorkust. 72 Tabel 7. Kinderarbeid in de vier landen. Statement Gewogen SectorLand startscore per -score land 36.27%

Definitie

Rapporten

Kinderen in de Ivoorkust die nooit naar school zijn geweest.

Supplemental study on the initial 60 diagnostic survey

Percentage kinderen van de totale cacao arbeiders.

Berekend met twee hulpgetallen

Ivoorkust

2.73%

Ivoorkust

69.80%

Ghana

6.20%

6.20%

Kinderen die tussen de 20 en 70 uur per week werken.

GLSS 5 report

Nigeria

1.10%

14.84%

Boeren die melden kinderen in dienst hebben.

Child Labor in the Cocoa Sector of 51 West Africa

Nigeria

28,57%

Kinderen onder de 14 jaar die werken.

Child Labour

60

72

Ergste vormen van kinderarbeid In tabel 8 is te zien dat het hoogste percentage van ergste vormen van kinderarbeid in Ghana te vinden is. De kinderen ervaren hier de meeste gezondheidsklachten door het werk op de cacaoplantages. Het laagste percentage is in Indonesië en Nigeria. Hier zijn ook de minste statements gevonden waardoor de uitkomsten minder betrouwbaar kunnen zijn. Tabel 8. Ergste vormen van kinderarbeid in de vier landen. Land

Statementscore

Gewogen Sectorstartscore per land

Definitie

Rapporten

Ivoorkust

2.60%

7.06%

Kinderen die werken onder de ergste vormen van kinderarbeid

The cocoa Protocol: 73 Succes of Failure?

Ivoorkust

11.52%

Percentage kinderen die erkennen dat ze slachtoffer zijn geweest van geweld.

National Initial 40 Diagnostic Survey

22

Ivoorkust

0.35%

Ivoorkust

11.76%

Percentage kinderen die slachtoffer zijn van mensenhandel.


11.87%

Percentage kinderen gaven aan dat ze slachtoffer zijn geweest van geweld.


Ivoorkust

0.29%

Kinderen met geen familie wonend in de buurt wat suggereert dat ze kunnen zijn verhandeld.

Ending Child Trafficking in West 62 Africa

Ivoorkust

37.13%

Kinderen die worden blootgesteld aan gevaarlijk werk.


Ivoorkust

1.40%

Kinderen die hebben bevestigd dat ze gedwongen moesten werken bij ziekte.


Ivoorkust

10.47%

10.47%

Kinderen die worden blootgesteld aan gevaarlijk werk en geen medische hulp ontvangen.


Ghana

7.97%

8.23%

Percentage van kinderen die worden blootgesteld aan gevaren in de landbouw.

Second Annual 74 Report

Ghana

8.05%

Percentage van kinderen die worden blootgesteld aan zware lasten in de landbouw.


Ghana

8.69%


Ghana

46.09%

46.09%

Percentage kinderen die rapporteerde dat ze zijn blootgesteld aan letsel in de landbouw. Kinderen die aangeven dat de gezondheidsklachten ervaren door het werk.

Indonesië

1.61%

1.61%

Kinderen die gevaarlijk werk hebben.

Fighting child labour 54 in Indonesia

Nigeria

1.69%

1.69%

Kinderen die werkzaam zijn bij het opruimen van cacaoplantages.

Child Labor in the Cocoa Sector of 47 West Africa

Labour practices in cocoa production in 75 Ghana

23

Gedwongen arbeid In tabel 9 is te zien dat de gevonden percentages van gedwongen arbeid dicht bij elkaar liggen in Ivoorkust en Ghana. Er zijn geen percentages van Indonesië en Nigeria door de opgestelde criteria heen gekomen. Ook is uit het tabel op te maken dat er volwassenen zijn die tegen hun wil in moeten werken en het slachtoffer kunnen zijn van mensenhandel. Tabel 9. Gedwongen arbeid in de vier landen. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ivoorkust

1.00%

1.08%

Fourth annual 43 report

Ivoorkust

1.17%

Percentage volwassenen die tegen hun wil in gedwongen worden om te werken. Percentage volwassen werknemers die slachtoffer zijn van mensenhandel

Ghana

1.24%

Percentage volwassenen die tegen hun wil in gedwongen worden om te werken.

Fourth annual 43 report

1.24%


Discriminatie In tabel 10 is weergegeven dat discriminatie op basis van uurloon afhangt van het geslacht in Ghana. Vrouwen krijgen duidelijk minder uitbetaald per uur dan mannen. De statements die gevonden zijn van de landen Ivoorkust, Nigeria en Indonesië waren zeer beperkt en waren daardoor niet bruikbaar. Tabel 10. Discriminatie. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ghana

51.20%

51.20%

Gemiddeld uurloon op basis van geslacht.

GLSS 5 report

60

24

Geen leefbaar loon & secundair inkomen In Tabel 11 is weergegeven dat het minste loon wordt uitgekeerd in Nigeria en de bevolking in armoede leeft. In verhouding is het loon hoger in Indonesië en leven er minder mensen in armoede. Van Ghana zijn de statements die gevonden zijn niet door de opgestelde criteria gekomen en niet bruikbaar. Tabel 11. Geen leefbaar loon & secundair inkomen in de vier landen. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ivoorkust

38%

38%

Percentage van de bevolking die in armoede leeft.

Indonesië

18%

18%

Indonesië

100%

100%

Percentage van de bevolking die in armoede leeft. Oneerlijk loon voor kinderen.

Ending Child Trafficking in West 62 Africa 51 Oxfam novib

Nigeria

49.96%

49.96%

Percentage van de bevolking die in armoede leeft.

United States Department of 76 Labour Living wage for 47 nigerian workers

Ongezonde werkomstandigheden In Tabel 12 is te zien dat de percentages van de werkomstandigheden van de landen dichtbij elkaar liggen. Het hoogste percentage van de slechtste werkomstandigheden zijn in Nigeria. Veel landarbeiders/boeren gebruiken bestrijdingsmiddelen waardoor lichamelijke klachten worden ondervonden. In Ivoorkust is het percentage het laagst maar hier hebben veel dorpen geen gezondheidscentrum. Tabel 12. Ongezonde werkomstandigheden in de vier landen. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ivoorkust

72.20%

76,68%

Percentages van dorpen die geen gezondheidscentrum hebben.

National Initial Diagnostic Survey 40

Ivoorkust

84.40%


Supplemental study on the initial diagnostic 57 survey

Ivoorkust

72%


Ivoorkust

84.40%


Managing Risk in Côte d’Ivoire’s 77 Cocoa Sector Child Labor in Cocoa Production


Child Labor in Cocoa Production

Ghana

84,40%

84,40%

78

78

25

Nigeria

80%

80%

Nigeria

96%

96%

Percentage boeren die lichamelijke klachten ervaren na het spuiten van bestrijdingsmiddelen. Percentage boeren die bestrijdingsmiddelen gebruiken op hun boerderij.

Pesticide Use Practices and 63 Safety Issues Pesticide Use Practices and 63 Safety Issues

Extreme overuren In tabel 13 is af te lezen dat landarbeiders meer dan 50 uur per week werken in Ghana. Hiervan is maar 1 statement gevonden die door de inclusie en exclusie criteria is gekomen. De statements die gevonden zijn van de landen Ivoorkust, Nigeria en Indonesië waren zeer beperkt en waren daardoor niet bruikbaar. Tabel 13. Extreme overuren. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ghana

11.14%

11.14%

Meer dan 50 gewerkte uren per week

GLSS 5 report

60

Oneerlijke arbeidsverhouding In tabel 14 is af te lezen dat niet alle boeren werken met eerlijke arbeidsverhouding in Ghana. In bijna de helft van de gevallen krijgen landarbeiders geen betaalde vakantiedagen of betaald ziekteverlof. Daarnaast werken veel landarbeiders zonder een schriftelijke overeenkomst waardoor ze minder zeggenschap hebben. De statements die gevonden zijn van de landen Ivoorkust, Nigeria en Indonesië waren zeer beperkt en waren daardoor niet bruikbaar. Tabel 14. Oneerlijke arbeidsverhouding. Land

Statement -score


Definitie

Rapporten

Ghana

54.50%

54.67%

Percentage werknemers met betaalde vakantie dagen.

GLSS 5 report

60

Ghana

52.20%

GLSS 5 report

60

Ghana

57.30%

Percentage werknemers met betaald ziekteverlof. Percentage werknemers met een schriftelijke overeenkomst.

GLSS 5 report

60

26

6. Discussie In dit hoofdstuk wordt er kritisch teruggekeken op het onderzoek, de resultaten en de hieruit volgende knel- en aandachtspunten. Onderwerp Aanvankelijk kwamen de onderwerpen cacao en koffie in aanmerking voor het onderzoek. In verband met de omvang van het onderzoek is gekozen om uitsluitend te focussen op het onderwerp cacao. Een vergelijkbare manier om op deze wijze onderzoek uit te voeren kan ook worden gedaan in de agricultuur zoals bij koffie en thee die vaak op familiebedrijven worden geteeld.79,80 Koffie wordt vaak geproduceerd in ontwikkelingslanden. Op deze koffieplantages komen duurzaamheidsproblemen voor die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de arbeiders. Doordat arbeiders minder dan het minimumloon verdienen moeten hun kinderen vaak mee werken op de koffieplantages.79,81 Op theeplantages komen ook duurzaamheidsproblemen voor. De arbeidsrechten worden niet nageleefd en er is sprake van kinderarbeid, gevaarlijke werkomstandigheden en oneerlijke arbeidsverhoudingen.82 Producten die grootschaliger worden geproduceerd zoals soja hebben ook te maken met duurzaamheidsproblemen.83 Op de plantages worden de arbeiders vaak uitgebuit en is er sprake van slechte arbeidsomstandigheden.84 Doordat de soja productie snel groeit, heeft dit een negatief effect op het milieu, dit heeft ontbossing en watervervuiling als gevolg 85 Landen Het onderzoek is gestart naar de grootste producerende landen in de cacaoketen, waarbij Ghana, Ivoorkust, Nigeria, Indonesië en Kameroen naar voren kwamen. Gedurende het onderzoek kwam naar voren dat er voldoende informatie te vinden was over de landen in West-Afrika en Azië maar te weinig over Kameroen. Van Kameroen was het lastig om de juiste bronnen te vinden, die duidelijke en ook goed beargumenteerde informatie over de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacaosector gaf. Hierdoor is de keuze gemaakt om Kameroen buiten beschouwing te laten in deze scriptie. De mate van duurzaamheidsproblemen komen in de verwerkende landen in veel mindere mate voor. De reden hiervoor is dat de verwerking met name plaats vindt in de westerse landen waar meer toezicht is.86 Afrikaanse landen produceren 70% van de cacao, maar slechts 18% wordt verwerkt in het producerend land. In Europa wordt 41% van de productie verwerkt. Amsterdam is de grootste cacaohaven ter wereld, 25% van de cacaoproductie wordt in de Zaanstreek verwerkt.87 De reden dat cacao in andere landen wordt verwerkt is vanwege technische redenen zoals; onvoldoende infrastructuur en geen mogelijkheid om de oogst op te slaan. Daarnaast zijn er ook politieke redenen, verwerkende landen beschermen hun markten tegen de invoer van verwerkte producten door hogere invoertarieven te hanteren.86 Het beleid van de overheid in het exporterende land beïnvloed de prijs die de boer krijgt per ton cacaobonen. De overheid heft een hoge belasting op de export van cacaobonen, wat zwaar drukt op de prijs die de handelaars aan de cacaoboer geven.88

27

Duurzaamheidsproblemen In eerste instantie is gefocust op alle drie de duurzaamheidsproblemen. Tijdens het onderzoek werd duidelijk dat deze drie teveel werk met zich mee zou brengen en ze niet alle drie volledig uitgezocht konden worden. Dit met gevolg dat er een zeer algemeen beeld zou ontstaan i.p.v. het concretere beeld wat er nu is ontstaan over de sociale duurzaamheidsproblemen. Naast de sociale duurzaamheidsproblemen spelen er ook ecologische en economische duurzaamheidsproblemen een rol in de cacao sector. Een voorbeeld van een economisch probleem is dat volgens de European Fair Trade Association boeren maar 5 procent van de winst van chocolade ontvangen, terwijl de chocolade industrie 70 procent ontvangt.89 In Ivoorkust en Ghana wordt door de overheid minimum eisen gesteld aan cacaoboon prijzen en ontvangt de boer maar ongeveer 0,36 dollar per pond cacaobonen.90 Een ecologisch probleem is dat de cacaoproductie een grote bijdrage levert aan diverse negatieve milieu aspecten zoals; aantasting van de ozonlaag, ontbossing en door gebruik van bestrijdingsmiddelen wordt de bodem flora aangetast.91 Conclusie De resultaten zijn niet helemaal concreet omdat er niet altijd genoeg statements per land voor elk probleem over waren gebleven waar een juiste sectorstartscore uitgehaald kon worden. Om concretere resultaten te verkrijgen zouden er nog meer onderzoeken gedaan moeten worden. Knel/aandachtspunten sectorscoreonderzoek In de eerste plaats is het een complex en lastige manier van onderzoek doen. Het heeft ongeveer 1.5 maand geduurd voordat er begonnen kon worden met gericht onderzoek doen. Dit doordat het Excel bestand waarin gewerkt wordt heel complex in elkaar zit, waardoor het moeilijk is om de informatie meteen te begrijpen. Een veel voorkomend probleem is dat sommige statements niet (meteen) worden gevonden, waardoor een uiteindelijke conclusie niet voldoende kon worden aangenomen. In de loop der jaren heeft GoedeWaar.nl hier methodes voor gevonden om deze conclusies betrouwbaarder te maken. Dit kan door breder in het onderwerp te verdiepen bv. Kinderarbeid in Oeganda, hierbij kan informatie gezocht worden over Afrika in het algemeen of in het betreffende sectorblok. Een ander knelpunt van het sectoronderzoek is de betrouwbaarheid die je kunt stellen aan de diverse onderzoeken. Daarnaast is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de belangen van de verschillende partijen omdat hierop informatie gebaseerd kan zijn. Hierbij valt te denken aan een artikel wat geschreven wordt door de overheid van een land. Door hun eigen belangen kan er informatie naar buiten komen wat voor de regering van een land goed uitkomt maar een vertekend beeld kan geven. In dit geval moet er gekeken worden of dezelfde uitkomsten ook door andere instanties naar voren wordt gebracht om te kunnen concluderen dat de gegeven informatie onafhankelijk is. Aan de andere kant kan een onafhankelijke universiteit of organisatie een rapport schrijven. Deze gegevens worden dan als meer betrouwbaar gezien.

28

Interview Om meer te weten te komen over het sectoronderzoek heeft er een interview plaats gevonden. Doordat er dit seizoen een onderzoekmedewerker minder was op de afdeling kon er maar bij één persoon een interview worden afgenomen. Het beste resultaat had verkregen kunnen worden wanneer er meerdere interviews waren afgenomen. Instanties voor sociale duurzaamheidsproblemen GoedeWaar.nl hanteert voornamelijk ILO conventies omdat deze het dichtst in de buurt komt van hun waarden en normen ten aanzien van sociale duurzaamheidsproblemen. Hiernaast worden ook andere instanties gebruikt die zich bezighouden met de sociale duurzaamheidsproblemen. Voorbeelden hiervan zijn;  Universial Declaration of Human Rights, deze ontfermt zich over de gelijke rechten van de mensen waarbij vrijheid en gerechtigheid ten grondslag ligt.92  Ethical Trading Initiative (ETI), deze is gebaseerd op de conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en is een internationaal erkende code van de arbeid.93  The International Organization For Standardization (ISO26000), deze geeft richtlijnen waarop bedrijven en organisaties op een verantwoorde maatschappelijke manier kunnen werken. Dit betekent werken op zo’n manier dat het een positieve bijdrage levert aan de gezondheid en het welzijn van de samenleving.94 Keurmerken Wanneer producten een keurmerk mogen dragen wil dit niet zeggen dat een product volledig duurzaam is geproduceerd. Een voorbeeld hiervan is Rainforest Alliance. Slechts 30% van het primaire ingrediënt moet worden gecertificeerd om een Rainforest Alliance label te verdienen.95 Dat de afnameprijs bij boeren hoger is dan de productieprijs wordt niet gegarandeerd door UTZ Certified, zij laten dit over aan de markt. Dit heeft al nadeel dat een te lage afnameprijs ernstige gevolgen kan hebben voor de betreffende boeren.25,96

29

7. Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk worden er conclusies getrokken uit de resultaten van het gedane onderzoek. 7.1 Conclusie Wanneer een land hoog scoort houdt dit in dat dit land slecht scoort op een sociaal probleem. Omgekeerd wanneer een land laag scoort houdt dit in dat dit land beter scoort op een sociaal probleem. Binnen de sociale duurzaamheidsproblemen kan geconcludeerd worden dat op het gebied van kinderarbeid Ivoorkust het hoogst scoort. 36.27% van de kinderen kunnen niet naar school omdat ze moeten werken op de cacaoplantages. Op het gebied van de ergste vormen van kinderarbeid scoort Ghana het hoogst. Ongeveer 8.23% van de kinderen worden blootgesteld aan de gevaren en zwaar werk op de plantages. Ook op het gebied van gedwongen arbeid scoort Ghana het hoogst, 1,24% van de werknemers moeten werken tegen hun zin in. De meeste mensen die onder de armoede grens leven wonen in Nigeria, 49.96%. Ook zijn de werkomstandigheden in Nigeria het slechtst, ruim 96% van de boeren gebruiken bestrijdingsmiddelen op de plantages waarna ze lichamelijke klachten ervaren. (zie bijlage 5) Positieve ontwikkelingen Er zijn verschillende projecten opgezet om boeren te helpen hun productiviteit omhoog te brengen en hierdoor ook hun winst. Dit wordt gedaan door kennisoverdracht, hierdoor worden ze beter in staat gesteld om in hun eigen leefvoorzieningen te kunnen voldoen. Ook zijn er keurmerken die een positieve bijdrage kunnen leveren aan de boeren omdat ze bijdragen aan eerlijke handel en hogere prijzen. 7.2 Aanbevelingen Er moet nog veel aanvullend onderzoek gedaan worden naar de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacaosector. Dit onderzoek zal dan voornamelijk gedaan moeten worden naar gedwongen arbeid, discriminatie, extreme overuren en oneerlijke arbeidsverhoudingen in de landen Indonesië en Nigeria. Daarnaast zijn er niet van alle sociale duurzaamheidsproblemen evenveel statements gevonden. Om het onderzoek te optimaliseren zal er gezocht moeten worden naar aanvullende informatie. Een knelpunt van het sectoronderzoek is de betrouwbaarheid die je kunt stellen aan de diverse onderzoeken. Daarnaast is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de belangen van de verschillende partijen omdat hierop informatie gebaseerd kan zijn. De uiteindelijke informatie moet vooral naar voren worden gebracht voor de consument. De consument heeft recht om te weten welke omstandigheden er plaats vinden op sociaal, economische en ecologisch gebied. Op sociaal gebied zijn de belangrijkste problemen kinderarbeid, gedongen arbeid, discriminatie etc. De reden hiervoor is dat op deze manier de consument de keus kan maken om te kiezen voor duurzame cacao producten. Zolang de consument geen weet heeft van deze problemen zal de consument minder snel de keuze maken voor duurzamere alternatieven. 30

Een manier om deze informatie naar voren te brengen, naast de producten checker, is door campagnes te starten over de problemen die spelen. Gedacht kan worden aan confronterende feiten op duurzame cacaoproducten zoals; dit product is vrij van kinderarbeid of voor dit stuk chocolade is geen 5 ha tropisch bos omgehakt. Daarnaast kunnen er commercials worden uitgezonden op televisie waarin huidige situaties van de werkomstandigheden op de cacaoplantages worden nagespeeld. Op deze manier wordt de consument bewust gemaakt van de ernst van de situatie.

31

8. Literatuurlijst 1. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen MVO. Info. Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? http://www.duurzaam-ondernemen.nl/detail_page.phtml?page=info_wat 2. Internationale Arbeidsorganisatie. IAO-Brussel. IAO-Bureau voor de Europese Unie en de Beneluxlanden. 2012.http://www.ilo.org/brussels/lang--nl/index.htm 3. International Labour Organisation. About the ILO. Missions and objectives. http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/mission-and-objectives/lang--en/index.htm 4. Keurmerkinstituut. Certificatie. Alles over keurmerken. Alles over keurmerken. http://www.keurmerk.nl/NL/Alles-over-keurmerken/Certificatie/Alles-overkeurmerken 5. Rijksoverheid. Alle onderwerpen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Overzicht. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/maatschappelijk-verantwoordondernemen 6. Kennislink. Publicaties. Fatsoenlijke bedrijven. November 2008. http://www.kennislink.nl/publicaties/fatsoenlijke-bedrijven 7. GoedeWaar.nl. Goedewaar. Organisatie. Missie en Visie. http://www.goedewaar.nl/goedewaar/organisatie 8. GoedeWaar.nl. Goedewaar. Onderzoeksaanpak. Wat onderzoekt GoedeWaar.nl? Wat is duurzaamheid? http://www.goedewaar.nl/goedewaar/onderzoeksaanpak/197-wat-onderzoektgoedewaar-nl-wat-is-duurzaamheid 9. Platformduurzaamheid. Wat is duurzaamheid? http://www.platformduurzaamheid.net/index.php?/Wat-isDuurzaamheid/achtergrond-duurzaamheid/wat-is-duurzaamheid.html 10. WorldCocoaFoundation. About cocoa. Cocoa market statistics. Cocoa market update. March 2012. http://worldcocoafoundation.org/wp-content/uploads/Cocoa-Market-Update-as-of3.20.2012.pdf 11. Food Holland. Cijfers. Zoetwaren, koek, snacks, suiker. De Snacks en Zoetwarenmarkt in Nederland. http://www.ssz.nl/Marktinformatie/Nederlandsemarkt/totalemarktNederland/tabid/ 125/Default.aspx 12. Chocolate graphics. Bedrijf. 2008. http://www.chocolategraphics.nl/chocolate_graphics_about.php?sec=2 13. Oxfam Novib. Eerlijke handel duurt het langst. De Nederlandse chocoladebranch doorgelicht. November 2009. http://www.oxfamnovib.nl/Redactie/Downloads/Rapporten/101102_NOVIB_PureCh ocolade_web_def.pdf 14. FNVbondgenoten.nl. Over ons. Acties en Campagnes. Grenzeloos solidair. Nieuws. Kinderarbeid blijft hardnekkig in chocoladesector. Oktober 2010. http://www.fnvbondgenoten.nl/nieuws/acties_en_campagnes/grenzeloos_solidair_ en_sociaal/nieuws/235284_kinderarbeid_blijft_hardnekkig/ 15. Centraal bureau voor levensmiddelenhandel. Activiteiten. Duurzaamheid en gezondheid. CBL- duurzaamheidsagenda. Duurzame-cacao.

32

http://www.cbl.nl/activiteiten/duurzaamheid-en-gezondheid/cblduurzaamheidsagenda/duurzame-cacao/ 16. Database of Labour Legalisation. ILO conventions. ILO convention No.138. http://www.ilocarib.org.tt/projects/cariblex/conventions_6.shtml 17. International Labour Organization. Labour standars. Subjects covered by International Labour Standards. C182, C155, C111, C105, C095, C001, C132, C158 http://www.ilo.org/global/standards/subjects-covered-by-international-labourstandards/lang--en/index.htm 18. Database of International Labour Organization. http://www.ilo.org/ilolex/english/convdisp1.htm 19. GoedeWaar. Materialen & Ingredienten. Ingredienten voor voedsel & drank. Cacao. Cacao. http://www.goedewaar.nl/materialen-ingrienten/ingredienten-voor-voedseldrank/172-cacao/186-cacao 20. SwedWatch. A report on the working conditions on the cocoa farms of West Africa. The dark secret of Chocolate. May 2006. http://www.swedwatch.org/sites/www.swedwatch.org/files/Chokladens_m_rka_he mlighet_ENGLISH.pdf 21. INZA. Nieuws. Chocolademelk voor een betere wereld. http://professional.milcobel01.firstserved.net/view/news/read/article/10 22. MVO Nederland. Producten. Cacao. Over duurzame cacao. December 2012. http://www.mvonederland.nl/product-dienst/cacao 23. Solidaridad. Nieuws. Solidaridad in de media. Kan de productie de grote vraag naar duurzame cacao bijbenen? Februari 2010. http://www.solidaridad.nl/nieuws/2010/02/15/kan-productie-grote-vraagduurzame-cacao-bijbenen 24. Hogeschool van Amsterdam. Nieuws. Studenten onderzoeken duurzaamheid van koffie, thee en cacao. April 2012. http://www.hva.nl/nieuws/2012/04/17/studenten-onderzoeken-duurzaamheid-vankoffie-thee-en-cacao/ 25. Utz Certified. About UTZ Certified. What is UTZ Certified. http://www.utzcertified.org/nl/aboututzcertified 26. Maxhavelaar. Over Max Havelaar. Missie en Visie. http://www.maxhavelaar.nl/overmaxhavelaar/missie-visie-strategie 27. Fairtrade. Over Fairtrade original. http://fairtrade.nl/NL/MainExtendedContent/Over-Fair-Trade-Original.aspx 28. Fairfood. Research. Production chains. Cocoa. http://www.fairfood.org/research/production-chains/cocoa/ 29. Intercontinental Exchange. Public docs. ICE Cocoa Brochure. https://www.theice.com/publicdocs/ICE_Cocoa_Brochure.pdf 30. Etenschappen. Alles over. Original. Chocolade. http://www.etenschappen.be/alles_overs/6/original/CHOCOLADE.pdf 31. Food-Info. Producten. Chocolade. Verwerking van cacao. http://www.food-info.net/nl/products/choc/chocprod.htm 32. BTC Trade for development. De cacaoboon een ontwikkelingshefboom, februari 2011. http://www.befair.be/sites/default/files/allfiles/brochure/Cacao_NL_Adap_1.pdf

33

33. Chocotelegram. Over Chocolade. Chocolade productie. Productie van cacao. http://www.chocotelegram.nl/Chocolade_productie.aspx 34. Businessday. Markets. Companies and market. Nigeria to become largest producer of cocoa in 10 years. April 2012. http://www.businessdayonline.com/NG/index.php/markets/companies-andmarket/35868-nigeria-to-become-largest-producer-of-cocoa-in-10-years35. BBC. Panorama. News. Tracing the bitter truth of chocolate and child labour. March 2010. http://news.bbc.co.uk/panorama/hi/front_page/newsid_8583000/8583499.stm 36. Food Empowerment Project. Know the Issues. Human Slavery. Spotlights: Chocolate. Slavery in the chocolate industry. http://www.foodispower.org/slavery_chocolate.php 37. Global Alliance for Improved Nutrition(GAIN). Increasing cocoa productivity through improved nutrition A call to action. Centre for Development Innovation Wageningen University & Research Centre. 2012. Beschikbaar via: http://edepot.wur.nl/240483 38. Central Intelligence agency. Library. Publications. The world factbook. Cote d’ivore. November 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/iv.html 39. Commodityalmanac. Market overviews/ Fast facts. Cocoa. Cocoa futures information. http://www.commodityalmanac.com/cocoa-futures.htm 40. Republic of Cote D’Ivoire. Office of the prime minister. National Initial Diagnostic Survey. June 2008. Blz. 7-8. http://cacao.gouv.ci/commun/documents/RapportFinalEIDExtension20072008_en.p df 41. Central Intelligence agency. Library. Publications. The world factbook. Ghana. November 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gh.html 42. Divine chocolate. About divine. Cocoa from Ghana. http://www.divinechocolate.com/about/ghana-cocoa.aspx 43. Oxfam. Coolplanet. On the line. Exploration. Ghana. Food. Cocoa. http://www.oxfam.org.uk/coolplanet/ontheline/explore/journey/ghana/cocoa.htm 44. Payson Center for International Development and Technology Transfer Tulane University. Fourth Annual Report. Oversight of Public and Private Initiatives to Eliminate the Worst Forms of Child Labor in the Cocoa Sector in Côte d’Ivoire and Ghana. September 2010. http://www.childlaborpayson.org/Final%20Fourth%20Annual%20Report.pdf 45. Bureau of International Labor Affairs. Fourth Annual Report: Oversight of Public and Private Initiatives to Eliminate the Worst Forms of Child Labor in the Cocoa Sector in Cote d'Ivoire and Ghana. Payson Center for international development and technology transfer Tulane University. September 2010. blz.137. Beschikbaar via: http://www.childlaborpayson.org/Final%20Fourth%20Annual%20Report.pdf 46. Central Intelligence agency. Library. Publications. The world factbook. Nigeria. November 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ni.html

34

47. Bosah C. Living wage for Nigerian workers: Long overdue. 2010. http://www.socialistnigeria.org/print.php?text=1626 48. Bloomberg. News. Nigeria’s Cocoa Output Seen Falling 20% on Disease, Flood. November 2012. http://www.bloomberg.com/news/2012-11-16/nigeria-s-cocoa-output-seen-falling20-on-disease-flood.html 49. International Institute of Tropical Agriculture, Sustainable Tree Crops Program (STCP). Child Labor in the Cocoa Sector of West Africa. A synthesis of findings in Cameroon, Côte d’Ivoire, Ghana, and Nigeria. August 2002. Blz. 12-15-16. http://www.globalexchange.org/sites/default/files/IITACocoaResearch.pdf 50. Central Intelligence agency. Library. Publications. The world factbook. Indonesia. November 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html 51. Oxfam Australia. About. Countries where we work. Indonesia. http://www.oxfam.org.au/about-us/countries-where-we-work/indonesia 52. United States Agency for International Development. Indonesia Cocoa Bean Value Chain Case Study. June 2006. http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADH968.pdf 53. Agroasia. Commodities. Cocoa. Erratic weather delays Indonesia’s cocoa harvest. May 2011. http://www.agroasianews.com/news/industry-news/11/07/05/erratic-weatherdelays-indonesia%E2%80%99s-cocoa-harvest 54. International Labour Organization ILO. About the ILO. Newsroom. Features. Fighting child labour in Indonesia: ILO launches new programme. 2004. http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/press-and-mediacentre/insight/WCMS_075571/lang--en/index.htm 55. International Labour Organization. International Programme on the Elimination of Child Labour. Combating child labour in cocoa growing. February 2005. http://www.ilo.org/public//english/standards/ipec/themes/cocoa/download/2005_0 2_cl_cocoa.pdf 56. International Institute of Tropical Agriculture. Summary of Findings from the Child Labor Surveys In the Cocoa Sector of West Africa: Cameroon, Côte d’Ivoire, Ghana, and Nigeria . July 2002. http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/cocoafindings.pdf 57. Child labor monitoring system of the cocoa production process in Cote d’Ivoire and Republic of Cote d’Ivoire union discipline work. Supplemental study on the initial diagnostic survey. December 2009. http://www.dol.gov/ilab/programs/ocft/tvpra/20091201.pdf 58. Mull DL, Kirkhorn SR. Child Labor in Ghana Cocoa Production: Focus upon Agricultural Tasks, Ergonomic Exposures, and Associated Injuries and Illnesses. Association of Schools of Public Health 2005;120:649. Beschikbaar via: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1497785/pdf/phr00104000649.pdf 59. International Justice Mission. Gedwongen arbeid – slavernij. 2010. http://www.ijmnl.org/c/downloads/factsheet_gedwongen_arbeid.pdf 60. Ghana Statistical Service. Ghana living standards survey. Report of the fifth round (GLSS 5). September 2008. http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/glss5_report.pdf 35

61. International Labour Organization. Topics. Working conditions. Wages. http://www.ilo.org/global/topics/working-conditions/wages/lang--en/index.htm 62. Robson P. Ending Child Trafficking in West Africa Lessons from the Ivorian cocoa sector. Anti-Slavery International. December 2010. http://www.antislavery.org/includes/documents/cm_docs/2011/c/cocoa_report_for _website.pdf 63. Tijani.A.A. Pesticide Use Practices and Safety Issues: The Case of Cocoa Farmers in Ondo State, Nigeria. Journal of Human Ecology 2006;19:183-190. Beschikbaar via: http://www.krepublishers.com/02-Journals/JHE/JHE-19-0-000-000-2006-Web/JHE19-3-000-000-2006-Abstract-PDF/JHE-19-3-183-190-2006-1343-Tijani-A-A/JHE-19-3183-190-2006-1343-Tijani-A-A-Text.pdf 64. Ecom. Sustainability in cocoa. Selected projects. Ivory Coast – Cocoa Development Centers Take Off – Ecom becomes first supply chain partner to build CDC. http://www.ecomtrading.com/en/sustainability/sustainability-in-cocoa/selectedprojects/ivory-coast-202.html?&back=1 65. Cargill. Connections. More stories. Ghana rural education. From cocoa farm to classroom. http://www.cargill.com/connections/more-stories/ghana-rural-education/index.jsp 66. Stanford Social Innovation Review. Blog. Economic development. Kraft foods’ Cocoa Partnership in Ghana. April 2005. http://www.ssireview.org/blog/entry/kraft_foods_cocoa_partnership_in_ghana 67. Archer Daniels Midland Company ADM. Products & Services. Cocoa. News & trends. Golden Cocoa Project Nigeria – Progress Report. December 2012. http://www.adm.com/enUS/products/Cocoa/news_trends/_layouts/StoryDetail.aspx?ID=27&l=/enUS/products/Cocoa/ 68. Kolavalli S, Vigneri M. Cocoa in Ghana: Shaping the success of an economy. 20012003. Beschikbaar via: http://siteresources.worldbank.org/AFRICAEXT/Resources/2586431271798012256/ghana_cocoa.pdf 69. MVO Nederland. Producten. Cacao. Keurmerken en richtlijnen. http://www.mvonederland.nl/dossier/2/133/label 70. Rainforest Alliance. About us. http://www.rainforest-alliance.org/about 71. New agriculturist. Country profile. Côte d’Ivoire. December 2011. http://www.newag.info/en/country/profile.php?a=2317 72. Unicef. Where we work. West and central Afrika. Nigeria. Country website. The children. Primary school years. Child Labour. 2007. http://www.unicef.org/nigeria/children_1935.html 73. International Labor Rights Forum ILRF. The Cocoa Protocol: Success or Failure?. June 2008. http://www.laborrights.org/sites/default/files/publications-and resources/Cocoa%20Protocol%20Success%20or%20Failure%20June%202008.pdf 74. Bureau of International Labor Affairs. Second Annual Report: Oversight of Public and Private Initiatives to Eliminate the Worst Forms of Child Labor in the Cocoa Sector in Cote d'Ivoire and Ghana. Payson Center for international development and 36

technology transfer Tulane University. September 2008. Beschikbaar via: http://www.childlabor-payson.org/FINAL%20Second%20Annual%20Report.pdf 75. Ministry of manpower, youth & employment MMYE. Labour practices in cocoa production in Ghana National programme for the elimination of worst forms of child labour in cocoa (NPECLC). 2007. http://npeclc.gov.gh/Downloads/Pilot%20survey%20complete%20report.pdf 76. United States Department of Labour. Bureau of International Labor Affairs (ILAB). Media. Reports. Indonesia. http://www.dol.gov/ilab/media/reports/iclp/sweat/indonesia.htm 77. Social impact advisors. Managing Risk in Côte d’Ivoire’s Cocoa Sector. 2009. http://siteresources.worldbank.org/INTARD/Resources/3358071236361651968/Cote_dIvoire_VisionforChange_WBARDPresentationv3.pdf 78. The American Federation of Teachers AFT. AFT in the world. Democracy and human rights. Campaigns and projects. Child labor. Producing cocoa beans. Child Labor in Cocoa Production. http://www.aft.org/about/world/democracyhumanrights/childlabor/cocoa.cfm 79. Milieucentraal. Thema’s. Milieubewust eten. Derdewereld producten. Koffie. http://www.milieucentraal.nl/themas/milieubewusteten/derdewereldproducten/koffie 80. CMO. Millenniumdoelen. Scholieren. Eerlijke handel. Extra teksten. (on)eerlijke producten. http://www.cmo.nl/sw/content/view/248/301/ 81. Starbucks campaign. News and update. Fair Trade Coffee (Global Exchange Coffee Campaign Background). www.purefood.org/starbucks/coffeelabor.htm 82. Netwerk Bewust Gebruiken. Voeding. Koffie en thee. http://www.bewustverbruiken.be/voeding/361-warme-dranken.html 83. Nederlandse Sojacoalitie. Links en Documents. Soja doorgelicht. De schaduwzijde van een wonderboon. PrimaveraQuint, Amsterdam. februari 2006. Beschikbaar via: http://commodityplatform.org/wp/wp-content/uploads/2007/09/soja-doorgelichtfinal.pdf 84. Berkum van S, Bindraban. P.S. Towards sustainable soy An assessment of opportunities and risks for soybean production based on a case study Brazil. LEI Wageningen UR, The Hague. November 2008. http://library.wur.nl/way/bestanden/clc/1893495.pdf 85. Roundtablecocoa. Sustainability initiative. Soya Bean. Round table on responsible soy association. (RTRS). http://www.roundtablecocoa.org/showpage.asp?commodity_soyabean 86. Oxfam. Rubrieken. Politiek. Grondstoffen. Handel in cacao. http://www.oxfamwereldwinkels.be/cacaohandel 87. Max Havelaar. Zoek fairtrade producten. Cacao. Brochure alles over cacao en chocolade. http://www.maxhavelaar.be/sites/default/files/brochure_cacao_nl-18web_fsc.pdf 88. Oxfam. Naar een duurzame cacaoketen. Macht en mogelijkheden binnen de cacaoen chocoladesector. Mei 2008. http://www.oxfamwereldwinkels.be/documenten/campagne/cacao_oxfamresearchp aper.pdf

37

89. Rappahannock Council Against Sexual Assault (RCASA). RCASA Sunday with Case Management: Chocolate and Child Trafficking: Happy Valentines Day?. Sexual Assault Awereness. February 2011. http://rcasa.wordpress.com/2011/02/13/rcasa-sunday-with-case-managementchocolate-and-child-trafficking-happy-valentines-day/ 90. Tony’s chocolonely. Veel gestelde vragen http://www.tonyschocolonely.com/en/faq/ 91. Ntiamoah A. Afrane G. Environmental impacts of cocoa production and processing in Ghana: life cycle assessment approach. Journal of Cleaner Production. January 2008. http://worldcocoafoundation.org/wp-content/files_mf/ntiamoah2008.pdf 92. The Universal Declaration of Human Rights. Full text. Article 23. www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml#a23 93. Ethical Trading Initiative. ETI base code. http://www.ethicaltrade.org/eti-base-code 94. International Organization For Standardization. Guidance on social responsibility. 2009. http://isotc.iso.org/livelink/livelink/fetch/8929321/8929339/8929348/3935837/3974907/ISO_DIS_26000_Guidance_on_Social _Responsibility.pdf?nodeid=8385026&vernum=-2 95. Green America. Time to raise the bar: The real corporate social resposibility report for the hersey company. September 2010. http://www.greenamerica.org/pdf/HersheyReport.pdf 96. GoedeWaar.nl. Keurmerken etc. Voedsel & drank keurmerken etc. Utz Certified. http://www.goedewaar.nl/keurmerken-etc/voedsel-drank-keurmerken-etc/220-utzcertified

38

Bijlagen 1. Interview Interview met Eelco Fortuijn Woensdag 31 oktober 2012 om 11 uur. Deelvragen: 1. 2. 3. 4.

Wat houdt een sectorscoreonderzoek in? Hoe is het sectorscoreonderzoek tot stand gekomen? Wat is het doel van het sectorscoreonderzoek? Wat zijn de knel/aandachtspunten van een sectorscoreonderzoek?

Interview vragen: 1. Wat wordt er verstaan onder een sector? 2. Welk onderzoeksmethode gebruiken jullie bij GoedeWaar.nl? 3. Hoe is deze onderzoeksmethode ontwikkeld/tot stand gekomen? - Waar is deze onderzoeksmethode op gebasseerd? 4. Hoe lang gebruiken jullie al deze onderzoeksmethode? 5. Welke stappen worden er ondernomen in de onderzoeksmethode? 6. Zijn er negatieve punten bij dit soort onderzoek? 7. Wat zijn de knel- en punten van het sectorscoreonderzoek? - Bijvoorbeeld lopen jullie ergens tegen aan? 8. Wat is een sectorstartscore? - Hoe komt deze tot stand? - Wat houdt zo een score precies in? - Wat wordt er uiteindelijk gedaan met de score?

39

2. Excel werkbestand begrippen Hieronder zijn wat begrippen uit het excel werkbestand en cacao sectorstartscores weergegeven. Statement ID

Initialen van de onderzoeker (# Initialen nummervolgorde, bijv. #EF001) Source Quote Hierin wordt het duurzaamheidsprobleem in het Engels beschreven en mag max. uit 50 woorden bestaan. Source Text- Title & Subtitle Hierin wordt de gevonden informatie van de gevonden bron beschreven zoals de titel van het document, het publicatiejaartal, de url link, paginanummer met de gevonden informatie en de quotation rate. (Dit is de mate van geciteerd zijn). Source Text Author (s) Organisation & Person De auteur en organisatie van het geschreven artikel of document, type organisatie en het expertise level. Sector blok Verwerkingsketen (boerderij en/of fabriek), producttype (cacao), materialen/ ingrediënten (cacao), land, datum van de onderzoeksresultaten. Source Quote, including key number Claim uit het gevonden artikel/document (percentage en/of getal) Wanneer er geen percentage gevonden wordt kan er gebruik worden gemaakt van een “compliance word” (woord dat een kwantitatieve betekenis heeft). Research Quality Research methode: P= Populatie in de statistische betekenis. I= Incidentele bevinding. Issue/Criteria Proza issues (hoofd probleem bijv. kinderarbeid), Source text issue (bron die het probleem ondersteunt bijv. ILO) Hulpgetal Deze is nodig om het gevonden statement te berekenen om hier uiteindelijk een sectorscore getal uit te krijgen. GW database Getal Getal dat aangeeft hoeveel het de norm overschrijdt. GW database Quote Engelse en Nederlandse samenvatting

40

3. Excel werkbestand Hieronder is een voorbeeld uit het excel werkbestand weergegeven Deze bevat een groot aantal kolommen die uitgewerkt moeten worden om zoveel mogelijk informatie over de bronnen en de statements overzichtelijk te krijgen.

41

4. Tabel cacao sectorstartscores Ivoorkust Percentage in GW database:

Totaal stemgewicht

Gewogen percentage

Land

Problemen

Percentage

Ivoorkust

Kinderarbeid

2.73%

100.00%

36.27%

Ivoorkust

Gedwongen arbeid

1.00%

100.00%

1.08%

Ivoorkust

Gedwongen arbeid

1.17%

100.00%

Ivoorkust

Geen leefbaar inkomen

38.00%

6.25%

2.38%

38.00%

Ivoorkust

Ongezonde werkomstandigheden

72.20%

25.00%

18.05%

76.68%

Ivoorkust


84.40%

25.00%

21.10%

Ivoorkust


72.00%

100.00%

72.00%

Ivoorkust


84.40%

50.00%

42.20%

Ivoorkust


2.60%

100.00%

2.60%

Ivoorkust


11.52%

100.00%

11.52%

Ivoorkust

Ergste vormen van kinderarbeid + gedwongen arbeid

0.35%

100.00%

0.35%

Ivoorkust


11.87%

100.00%

11.87%

Ivoorkust


0.29%

100.00%

0.29%

Ivoorkust


37.13%

100.00%

37.13%

Ivoorkust


1.40%

25.00%

0.35%

7.06%

11.76%

42

Ivoorkust

Ergste vormen van kinderarbeid + ongezonde werkomstandigheden

10.47%

100.00%

10.47%

10.47%

Ghana Percentage in GW database:

Totaal stemgewicht

Gewogen percentage

Land

Problemen

Percentage

Ghana

Kinderarbeid

6.20%

25.00%

1.55%

6.20%

Ghana

Discriminatie

51.20%

25.00%

12.80%

51.20%

Ghana

Extreme over uren

11.14%

6.25%

0.70%

11.14%

Ghana

Gedwongen arbeid

1.24%

100.00%

1.24%

1.24%

Ghana

Oneerlijke arbeidsverhouding

54.50%

6.25%

3.41%

54.67%

Ghana


52.20%

6.25%

3.26%

Ghana


57.30%

6.25%

3.58%

Ghana


84.40%

50.00%

42.20%

84.40%

Ghana

Ergste vormen van kinderarbeid+ gevaarlijk werk

7.97%

100.00%

7.97%

8.23%

Ghana


8.05%

100.00%

8.05%

Ghana


8.69%

100.00%

8.69%

Ghana

Ergste vormen van kinderarbeid+ ongezonde werkomstandigheden

46.09%

100.00%

46.09%

46.09%

43

Indonesië

Land

Problemen

Indonesie


Indonesie

Geen eerlijk inkomen

Indonesie

Ergste vormen van kinderabeid+gevaarlijk werk

Percentage in GW database:

Totaal stemgewicht

Gewogen percentage

Percentage

18.00%

6.25%

1.13%

18.00%

100.00%

6.25%

6.25%

100.00%

1.61%

6.25%

0.10%

1.61%

Percentage

Nigeria Percentage in GW database:

Totaal stemgewicht

Gewogen percentage

Kinderarbeid

28.57%

6.25%

1.79%

Nigeria


49.96%

6.25%

3.12%

49.96%

Nigeria

Bestrijdingsmiddelen gebruik

96.00%

100.00%

96.00%

96.00%

Nigeria


80.00%

100.00%

80.00%

80.00%

Nigeria


1.69%

100.00%

1.69%

1.69%

Land

Problemen

Nigeria

44

5. Conclusie eindscore landen In de tabel is af te lezen welke landen het hoogst en laagst scoren op gebied van de sociale duurzaamheidsproblemen in de cacaosector.

Kinderarbeid

Land dat laagst scoort op het sociale probleem Ghana

Land dat hoogst scoort op het sociale probleem Ivoorkust


Indonesië

Ghana

Gedwongen arbeid

Ivoorkust

Ghana

Geen leefbaar loon & secundair inkomen

Indonesië

Nigeria


Ivoorkust

Nigeria

Sociale problemen

45

De huidige situatie van de sociale duurzaamheid in de cacaoketen in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Indonesië in kaart gebracht

Recommend Documents