207
33 Twee keer per jaar kroop Pol Backers in de huid van clown Pipo, voor de Sint-Maartenstoet en voor de slothappening van zijn eigen tekenwedstrijd. De kapper-kindervriend droomde er evenwel van om ooit in een echt circus op te treden. Hij rook een kans toen de krant Het Nieuwsblad een tournee organiseerde met het Circus Bellini. Brieven schrijven was niet aan de haarkapper besteed, Pols wapens waren de telefoon en vooral zijn onweerstaanbare overtuigingskracht. Na diverse telefoontjes slaagde Backers erin om Neute op Bellini’s speelkalender te plaatsen en meteen kwam een uitgewerkt plan op tafel: een grootse tekenwedstrijd rond het thema ‘Het Circus’ met prijsuitreiking in de circustent, tijdens de zondagsmatinee. Bovendien mochten alle kinderen die aan de wedstrijd deelnamen, de namiddagvoorstelling gratis bijwonen. Tino Bellini, de directeur van het circus, rekende er blijkbaar op dat heel wat betalende ouders hun snaken zouden vergezellen. Op de ultieme dag verhuisden Pol en ik in alle vroegte een grote voorraad prijzen naar Circus Bellini. De kleurrijke tent stond op de Koeienmarkt, in het centrum van Neute. De kapper had naar goede gewoonte een troostprijs voor alle jeugdige artiesten die een tekening instuurden – hij wou niet dat één kind met lege handen naar huis ging. Dit keer beschikte hij over een hele stapel dozen met zakjes chips, geschonken door de Neutse producent Westland Patat, een kersverse onderneming die door Britten gerund werd. Gebakken aardappelschijfjes in een foliezakje waren een vrij nieuw fenomeen, chips hadden nog de reputatie van een Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
208
magisch hapje – zout en zetmeel vormden nog geen probleem, er was lang nog geen sprake van overgewicht, gezonde voeding of meer lichaamsbeweging. De circusmensen onthaalden ons bijzonder vriendelijk. Dankzij de tekenwedstrijd was er een werkelijke bestorming van de kassa geweest en zo’n overrompeling hadden de rondreizende artiesten nog maar zelden meegemaakt. Alle tribunes waren uitverkocht, tot het laatste zitje. Pol en ik werden ontboden in de prachtige woonwagen van circusdirecteur Tino Bellini, waar het scenario voor de matinee werd doorgenomen. Tussen de attracties in zou Pol, vermomd als Pipo, de hoofdprijzen uitreiken, in het midden van de piste en met muzikale begeleiding van het orkest. De directeur presenteerde zelf de show en hij zou ons aankondigen zoals het in een circus hoort. Ik was weer Pols assistentje en dit keer had de kapper ook voor mij een degelijk clownspak gehuurd. Na de middag kleedden en grimeerden we ons in het kapsalon en we hadden de meeste pret. Als clowns gingen we de straat op en Pol oogstte heel wat leuke reacties van kinderen en volwassenen die goedgemutst naar het circus wandelden. Het was bijzonder druk in het Neutse centrum; een groot verschil met de andere zondagnamiddagen, als landerigheid en verveling overheersten. De circustent zat stampvol toen de matinee met vrolijke muziek werd geopend. Er heerste een ronduit feestelijke sfeer en in een loge vlak naast de piste zaten twee mensen die daar met volle teugen van genoten: burgemeester Thysebaert en zijn dame, een Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
209
kinderloos paar dat deze hoogdag voor de Neutse jeugd niet wou missen. De burgemeester, een vaste klant in Backers’ salon, steunde voluit de merkwaardige initiatieven van de olijke kapper. Pol en ik volgden de voorstelling vanuit de coulissen, ons verbazend over de enorme discipline achter de schermen. Alle medewerkers kenden het draaiboek uit het hoofd. Het wegleiden van dieren en het aanbrengen van attributen gebeurde volgens een vast stramien, iedereen wist perfect wat hem of haar te doen stond. Niemand hoefde aanwijzigingen te krijgen en er werd geen woord gezegd. Wanneer directeur Tino Bellini met veel zwier het volgende optreden aankondigde, kwamen de artiesten precies op tijd postvatten achter het rideau, luttele seconden voor het doek werd gehaald. De circusmensen bleven er opvallend rustig bij, alsof het hele gedoe hen kon gestolen worden. Maar als de entreegordijnen werden weggetrokken veranderden de acrobaten, clowns en dresseurs plots in uitbundige artiesten die met een stralende glimlach de piste innamen. In zo’n professioneel gezelschap blonken Pol en ik uit als een stelletje belachelijke amateurs; twee onnozele debutanten die de gestroomlijnde show kwamen verstoren. Toch waren de circusmensen ons erg gunstig gezind, ze beleefden een topdag. Zo’n talrijk en geestdriftig publiek hadden ze nog maar zelden meegemaakt, dankzij een Neutse kapper. Ze behandelden de twee gelegenheidsclowns zowaar als special guests, die telkens glimlachend werden begroet. De eerste keer dat Backers als Pipo de piste betrad, kreeg hij een applaus met orkaankracht. Voor Pol één van de mooiste momenEen vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
210
ten uit zijn leven. Hij genoot zichtbaar en was opvallend rustig en geïnspireerd tijdens de proclamatie, terwijl ik met grote clownsschoenen over en weer rende om de prijzen te overhandigen. Voor de apotheose had Pol een neptaart gefabriceerd: een dikke laag scheerschuim op een vel karton, vakkundig versierd met koekjes en aardbeien; je zou gezworen hebben dat het een echte slagroomtaart was. Toen alle geschenken uitgedeeld waren, deed clown Pipo heel geheimzinnig over een bijzondere prijs. Hij hield er de spanning in en liet de kinderen raden. ‘Een taart’, loeide Pol in de microfoon. Voor mij het sein om met grote stappen de piste te verlaten. Tromgeroffel. De gordijnen schoven weer open en ik bracht de fameuze namaaktaart wijdbeens hollend naar Pipo. Zoals afgesproken struikelde ik bijtijds over mijn grote schoenen en met een enorme zwaai belandde de slagroomtaart in Pols gezicht. Een voltreffer. Pipo was plots onherkenbaar door het scheerschuim, de koekjes en de aardbeien. Hoe simpel en voorspelbaar ook, de hele tent brulde van het lachen. Het gekrijs van honderden kinderen was oorverdovend. Burgemeester Thysebaert en zijn vrouw schuddebuikten van de pret. Hoe het nu verder moest, hadden Pol en ik niét gerepeteerd. Ik deed alsof ik het uitgierde van de pret, met wijd opengesperde mond zoals het een clown betaamt, terwijl Pipo ongelooflijke boosheid voorwendde. Woedend haalde hij de slagroom van zijn gezicht om het meteen in mijn richting te gooien, ik kreeg een onvoorziene lading scheerzeep in mijn keel en mijn ogen. Het slecht smakende schuim irriteerde vooral de oogballen. Pol en ik wreven als gekken onze ogen uit, maar behalve een Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
211
sneeuwwitte waas zagen we geen steek meer. We raakten zelfs wat in paniek. Alsof het bij het nummer hoorde, begonnen we als blindemannen de uitgang van de piste te zoeken, terwijl het bulderende gelach van het publiek maar niet ophield. Uiteindelijk bevrijdde directeur Tino Bellini ons uit die benarde positie. Met een wellicht heel brede grijns leidde hij ons weg. Eenmaal achter de coulissen hoorden clown Pipo en ik zelfs het daverende applaus niet meer. We wilden enkel dat branderige gevoel uit onze ogen wegspoelen. Gelukkig stond er een grote kuip water, tot de rand gevuld. Zonder verpinken stopten we ons hoofd in het sop, maar meteen ontstond een geweldig tumult. Oorverdovend geschetter en iemand schreeuwde in het Duits staalharde bevelen. Dan pas ontwaarden we verbaasd een reusachtige slurf, vlak voor onze neus! In de verwarring hadden wij de olifant niet gezien. Het enorme dier was bijzonder ontstemd omdat twee wildvreemde clowns het waagden om zijn waterkuip leeg te zuipen, net voor zijn lange neus nog wel. De dikhuid trompette verontwaardigd en de Duitse dresseur had heel wat moeite om de olifant te kalmeren. Pipo en ik deinsden verschrikt terug. Plots waren we de bleekste clowns van Europa. Veel tijd voor emoties was er niet, we spoedden ons naar Pols kapsalon in de Brouwersstraat waar we ons wasten en omkleedden. We waren net op tijd terug in het circus voor de feestelijke finale. Nu nog de troostprijzen. Terwijl de tent leegstroomde, kregen alle kinderen een zakje chips. Niets dan vrolijke mensen en lachende gezichten. Honderden keren werd Pol bedankt en gefeliciteerd, de sfeer was ongelooflijk uitbundig.
Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
212
Even later, toen jong en oud tevreden de Koeienmarkt hadden verlaten, stonden Pol en ik plots op een verlaten plein, met een nog aanzienlijke voorraad chips. Westland Patat was blijkbaar erg gul geweest. ‘We kunnen ze misschien geven aan die mensen van Circus Bellini’, stelde Backers voor. In de piste was het allemaal glitter en glamour, maar achter de schermen was het vaak soberheid troef, had Pol gemerkt. Bovendien wou hij bij elke woonwagen afzonderlijk aankloppen, om er telkens enkele dozen af te geven. ‘Dan zijn we zeker dat die chips terechtkomen’, klonk het. ‘Anders laat Bellini ze misschien verkopen tijdens de pauze, door zijn majoretten.’ Ik vermoed dat Pipo nog eens die Zweedse trapeziste wou zien, een prachtige jongedame met lange, blonde lokken. De Zweedse nodigde ons uit in haar kleine caravannetje. Ze was nog steeds gekleed in de spaarzame bikini waarin ze hoog boven de piste halsbrekende toeren uithaalde. Lang bleven we niet bij de trapeziste, want Pol kreeg bijna geen woord over de lippen. Alle artiesten en medewerkers onthaalden ons heel hartelijk en we maakten ook kennis met de echte clown van Circus Bellini, een bejaarde Rus; een wat zielige man, die helemaal beantwoordde aan het clichébeeld: hij leek een gigantisch verdriet te torsen. De Rus sprak geen woord en hij keek dwars door je heen, met een angstaanjagende blik in de donkere ogen. De oude clown bracht het publiek moeiteloos aan het lachen, maar ik denk niet dat hij er zelf plezier aan beleefde. De bejaarde artiest stond precies op tijd klaar voor zijn optreden en daarna verEen vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
213
dween hij weer zonder iemand een blik te gunnen. In de coulissen had de man ons met vreemde ogen bekeken. Wat argwanend misschien, omdat die twee belachelijke eendagsclowns zo’n goedkoop succes oogstten. Ofwel meewarig, omdat we ons reusachtig amuseerden, als kersverse amateurs. De oude clown had geen eigen woonwagen, alleen een piepklein hoekje in een vrachtauto, net groot genoeg voor een grimetafeltje, een stoel en een bed. Zijn kostuums, feestneuzen, pruiken en allerlei attributen hingen aan kromme nagels of lagen op een stapel slonzige klederen. Zelfs in zijn gewone doen was de clown een voddenvent en het schokte mij dat die oude man zo’n erbarmelijk leven leidde. Hij aanvaardde zwijgend de grote doos streekeigen chips die we hem aanreikten en deed zelfs geen moeite om even te glimlachen. Ik denk niet dat hij ons mocht. Tino Bellini kon ons niet genoeg danken voor de fantastische matinee en de circusdirecteur nodigde ons uit om te blijven eten. Tussen de woonwagens werd een grote schraagtafel uitgeklapt en de meeste artiesten – de clown was er niet – namen gezamenlijk een licht avondmaal, genietend van een mild zonnetje en gemoedelijk pratend in diverse talen. Alleen blije gezichten aan tafel, er hing een rustige, opgewekte sfeer van voldaanheid, na een erg succesvolle matinee. Pol en ik begrepen niets van de conversatie en we zwegen wijselijk. We vonden het al een hele eer om bij die reizende artiesten aan tafel te zitten, maar na zo’n spektakelnamiddag kregen we nauwelijks een hap binnen. De mensen van Circus Bellini wilden mordicus dat we de soiree bijwoonden en daar hoefden de Neutse clowns niet lang over na te denken. Eigenlijk hadden we nog niets gezien van de Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
214
show. We kregen een plaats in de ereloge en als kinderen genoten we van het spektakel. Er was nauwelijks publiek in de tent en elke artiest of acrobaat die in de piste kwam, groette ons met een kleine buiging en een stralende glimlach. Ook die betoverende trapeziste uit Zweden. We kregen zowaar de indruk dat de hele voorstelling alleen voor ons werd afgewerkt. Zelfs de ouwe, droevige clown knipoogde naar ons en dat trof mij nog het meest. Pol had zijn droom gerealiseerd – als clown optreden in een echt circus – en hij geraakte er nooit over uitverteld. Zelfs jaren later, wanneer ik als jonge huisvader in het kapsalon mijn haar liet snijden, lachte hij dikke tranen wanneer het nummertje met de neptaart te berde kwam. De herinneringen namen Pol zozeer in beslag dat hij steeds vergat te knippen en ik moest hem telkens tot spoed aanmanen, want tijd was inmiddels een kostbaar goed geworden. Op een dag was het kapsalon potdicht. Een bewoner van de Brouwersstraat vertelde me grijnzend dat Pol ermee kapte, met het kappen. Ongelovig belde ik aan. Pas na lange tijd deed Pol argwanend open. Elk bezoek bracht hem in verlegenheid. Op ongewoon zachte toon bevestigde Backers dat hij er inderdaad mee stopte. ‘Mijn vrouw en ik werken nu in de nonnenschool’, zei Pol. ‘Ik als onderhoudsman, Mia als poetsvrouw.’ Ze werden er aangenomen op voorwaarde dat hun kinderen de staatsschool zouden verlaten. Het lijdt geen twijfel dat de schooldirectie profiteerde van de tegenvallende zakencijfers van de kapperszaak en het schoonheidssalon. De klanten hadden Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
215
geen tijd meer om te luisteren naar Pols verhalen en Mia was wellicht niet hypocriet genoeg om verwaande dames op hoge toon de hemel in te prijzen. Voor Pol en Mia moet het erg vernederend zijn geweest om zich in de nonnenschool uit te sloven. Pipo, de klusjesman! Dat kon ik me echt niet voorstellen. Lang bleef Pol Backers niet in dienst bij de nonnen. Als arbeider rendeerde hij niet genoeg. Met grappen en grollen klaar je geen klusjes. Pipo werd nachtwaker in De Vleermuis, een familiaal vakantiecentrum in Groenduine-aan-Zee. Dat was een kolfje naar zijn hand, want Pol begon zijn dienst in de cafetaria waar hij de laatste klanten bediende. Hij had er weer een luistergraag publiek en het lijdt geen twijfel dat hij de vakantiegangers vertelde van de jaarlijkse tekenwedstrijd, het gratis optreden van Ray Andy en zijn eigen act in het circus. Omdat Pol al jaren geen wagen meer had – als stedeling hoefde hij geen auto – fietste hij naar zijn werk in Groenduine. Hij kon wat beweging best gebruiken, dacht hij, als remedie tegen overgewicht. Voor de eerste nachtdienst na de wintervakantie moest Pol zich reppen om tijdig De Vleermuis te bereiken, opboksend tegen de stormachtige wind. Volledig leeggereden zette Pol zijn fiets netjes in de garage, waarna hij in elkaar zakte. Een hartaderbreuk werd hem fataal, hij was amper vierenveertig.
Een vent uit Plattevelde
Deel 1 – Noten in je buik
