1
De Bijbel open 2013 34 (31-08) Onlangs kreeg ik voor ons programma de Bijbel open een vraag over de onvruchtbare vijgenboom in Mattheus 21. Je kunt deze geschiedenis ook in andere evangeliën lezen. We lezen dat Jezus het oordeel uitspreekt over een vijgenboom die geen vrucht draagt. Die boom zal nooit meer vrucht dragen. Wat is de bedoeling daarvan? Daar bestaan heel wat meningen over. Bijvoorbeeld dat dat op Israel slaat. Is dat zo? Alle reden om er over na te denken en dan niet alleen maar om te zien welke uitleg men daaraan geeft, maar ook om ons af te vragen wat deze geschiedenis ons heeft te zeggen. Ik vertel nu eerst kort wat er in Mattheus 21 gebeurt. In het vorige hoofdstuk gaat het over de tempelreiniging na de intocht in Jeruzalem. Jezus verdrijft allerlei mensen die van het huis van zijn vader een rovershol gemaakt hebben. Daarna verdedigt Hij de kinderen die zingen en spelen in de tempel, met een beroep op Psalm 8 en vertrekt Hij naar Bethanië waar Hij overnacht. Dan volgt onze geschiedenis over de vijgenboom. Jezus keert de volgende morgen terug van Bethanië naar Jeruzalem en heeft honger. Hij ziet een vijgenboom staan aan de kant van de weg en gaat er naar toe om zijn honger te stillen met de vrucht van die vijgenboom. Maar als Jezus die boom bekijkt ziet hij alleen maar bladeren. Het zijn wel mooie grote bladeren, maar Hij ziet geen vijgen. Op dat moment spreekt Jezus een oordeel uit over de boom. Laat er aan jou geen vrucht meer groeien in eeuwigheid! En wat gebeurt er? De boom verdort op het zelfde moment. Helemaal van de wortel tot de top. En dat is toch wel heel opmerkelijk. Waarom gebeurt dit? Waarom spreekt Jezus het oordeel uit over die boom? Is Hij boos omdat Hij geen voedsel vindt terwijl Hij honger heeft? Nee, het gaat er om dat Hij hier optreedt als de Meester die zijn leerlingen iets belangrijks wil leren. Hoe dat onderwijs in elkaar steekt, zullen we straks bezien. Vijgenbomen behoorden in Israel tot de edele vruchtbomen. Net zoals de olijfbomen. In Richteren 9 wordt een leider van het volk vergeleken met een vijgenboom. Dat is als een compliment bedoeld. Een vijgenboom had grote bladeren en gaf daarom veel schaduw. Ooit zat de discipel Nathanaël onder de vijgenboom te mediteren, toen Jezus hem riep. De meeste vijgenbomen droegen meer dan een keer per jaar vrucht. De
2
vrucht was voedzaam en gezond. Dat is vandaag aan de dag niet anders. Het is deze vijgenboom waarover Jezus het oordeel uitspreekt. Laat er aan jou geen vrucht meer groeien in eeuwigheid! (vers 19) We vragen ons toch wel af, wat daarvan de zin is, de bedoeling. Heel vaak wordt dit oordeel over de vijgenboom betrokken op het volk Israel, zoals we zeiden. Dat is in lijn met verschillende profeten zoals Hosea en Micha. Niet alleen de olijfboom, maar ook de vijgenboom was voor hen een beeld voor het volk van God. In de regel wordt door de uitleggers het feit dat de boom geen vrucht draagt verbonden met wat er de vorige dag gebeurd is in en om de tempel. Toen liet de vijgenboom Israel zich van zijn slechte kant zien. Namelijk dat het geen vruchten van geloof droeg, al leek het op het eerste gezicht allemaal heel indrukwekkend. Het is de schone schijn van de buitenkant. Wel veel godsdienstigheid, maar geen relatie met God, niet het dienen van God in liefde en ontzag. En al helemaal geen geloof in Jezus als de Zoon van God. En daar had Jezus om zo te zeggen juist zo’n honger naar, naar het geloof van zijn volk. Daarom spreekt Jezus het oordeel over de vijgenboom Israel uit. Dat betekent dan niet minder dat het amen en uit is met het volk Israel als het volk van God. Het houdt op het bijzondere volk van God te zijn. Het mag dan als volk nog zo’n indruk maken, het houdt gewoon op. Het is mislukt met Israel. Zo wordt deze geschiedenis vaak uitgelegd. Toch zou ik zelf wat voorzichtig met deze uitleg zijn. Waarom? In de eerste plaats omdat Jezus zelf het verband tussen de onvruchtbare vijgenboom en het volk Israel niet legt. Je moet dus wel een gedachtesprong maken om dat verband te leggen. Maar in de tweede plaats geldt dit oordeel al niet voor de kinderen van Israel uit vers 15 e.v. die zingen en spelen en voor wie Jezus het juist opneemt. En in de derde plaats: klopt het wel dat er in Israel nooit meer vruchten van geloof zullen komen? Spreekt Paulus in Romeinen 9-11 niet anders over de toekomst van het volk Israel? Dat het tot geloof zal komen in het laatst der dagen. Misschien kunnen we deze geschiedenis ook anders lezen. Namelijk dat het gaat om het machtswoord van Jezus. Jezus spreekt en het is er. Zijn woord is daad, dabar. Dat heeft Jezus al heel vaak laten zien. Dan ging
3
het om wonderen, om positieve dingen, zoals de genezing van zieken en de vermenigvuldiging van de broden. Hij sprak en het was er. Maar nu zien we dat het machtswoord van Jezus ook een negatieve kant kan hebben, dus ook een oordeel. In beide gevallen laat Jezus zien dat Hij de Messias is, de Zoon van God. Dat is ook in lijn met wat de profeten vroeger over de Dag des Heeren en over de Messias hebben geprofeteerd. Hij zal veel heil en zegen brengen over allen die in Hem geloven, maar Hij zal ook het oordeel brengen over allen die Hem afwijzen als hun Heiland. Jezus betrekt dat zelf vaak op de houding van de Farizeeën en Schriftgeleerden, zoals in Mattheus 23, waar Jezus dan telkens zegt tegen hen: wee u. Waar het dus om gaat in deze geschiedenis van de vijgenboom is dat Jezus zich openbaart als de Zoon van God. Dat leert Hij zijn discipelen. Maar dan laat Hij daarmee ook zien dat het een groot wonder is dat Hij gisteren daar bij de tempel nog niet met het oordeel kwam. Integendeel, dat Hij deed zoals Hij zelf eens sprak: hoe vaak heb ik u willen bijeenvergaderen zoals een hen haar kuikens. Dat wonder komt in het contrast met die vijgenboom in beeld. Maar dat niet alleen. Er zit ook een waarschuwing in voor alle mensen: zoals het met de onvruchtbare vijgenboom gaat, zo zal het dus ook met jou gaan, als je niet in Mij gelooft en vrucht draagt. Daarin zit voor de discipelen de bewogen les: als jullie straks als zendingsarbeiders op weg gaan, dan zul je dit ook tegenkomen, dat jullie geen vruchten van geloof en bekering zien. Terwijl het daar nu juist om gaat. De bladeren van religie kunnen nog zo mooi zijn, maar daar gaat het God niet om. God wil de vrucht, dat is het geloof in zijn Zoon Jezus Christus. Ik ben blij dat er behalve deze geschiedenis over de vijgenboom ook nog een gelijkenis over een vijgenboom in de bijbel staat. Dan gaat het ook om een boom zonder vrucht. De eigenaar wil hem er uit gooien. Maar dan zegt zijn dienaar: laat hem nog één jaar staan, misschien draagt hij volgend jaar wel vrucht. Er is dus niet alleen de ernst van het oordeel om het ongeloof, maar ook het uitstel ervan in de hoop dat er bekering en geloof in Jezus komt. Daar is al een voorbeeld van in dat verhaal van die kinderen in de tempel, die zongen en speelden en van wie Jezus zegt: hebt u nooit gehoord dat God uit de mond van de kinderen, die kleine vijgenboompjes, zijn lof tot stand zal brengen? Die wel vrucht dragen.
4
En dan is er nog een andere kant aan deze geschiedenis. Dan gaat het om de uitleg die Jezus er aan toevoegt. Hij ziet zijn leerlingen straks als zijn apostelen aan het werk in de wereld. Ze brengen het evangelie van de Here Jezus overal waar de H. Geest ze brengt. Dan zullen ze heel hard nodig hebben wat Jezus hier laat zien. Hij laat zien dat zijn woord met macht is, het woord van God zelf. De discipelen zullen ook heel wat ongeloof en andere tegenkrachten tegen komen. Hoe moeten ze daarmee omgaan? Dan moeten en mogen ze op God vertrouwen en Hem bidden of Hij een eind maakt aan die machten van verzet tegen Hem. Dan hoeven ze er niet aan te twijfelen dat God hun gebed zal horen en verhoren. Dat geldt zelfs voor bergen. Als je bergen ziet waar je niet tegen op kunt, zeg dan: word opgeheven en in de zee geworpen, en het zal gebeuren. Het zijn beelden voor de verhoring van onze gebeden en voor de betrouwbaarheid van God. Het gaat om Jezus’ eigen werk. Zou Hij die de bergen schiep ze niet kunnen verplaatsen? Zou Hij die berg waar je zo tegen opziet niet van je weg kunnen nemen. Ook al merk je lang niet altijd dat God je gebed verhoort, Hij geeft je wat je nodig hebt op je levensweg en vooral op de weg van je werk in zijn koninkrijk. Dat is toch wel een heel bemoedigende keerzijde van de geschiedenis van de verdorde vijgenboom. Nog twee dingen. Allereerst het verhaal van het verstandelijk gehandicapte meisje in Zwitserland. Door het werk van haar vader woonde ze aan de voet van een berg. Ze keek de hele dag tegen die berg aan. Dat vond ze vreselijk. Toen hoorde ze haar vader in de Bijbel lezen over Jezus die tegen zijn discipelen zei: Als u tegen deze berg zou zeggen: wordt opgeheven en in de zee geworpen, dan zou het gebeuren. Toen dacht ze: dat doe ik en ze bad elke dag of God die berg wilde wegnemen. Op een gegeven moment kreeg haar vader ander werk en het gezin verhuisde. Het meisje woonde nu in een plaats waar geen berg meer te zien was. Toen zei ze: de Here heeft mijn gebed verhoord. Het tweede gaat toch nog weer over Israel, waarmee sommige uitleggers de verdorde vijgenboom verbinden. Als God onze gebeden zo wil verhoren als Jezus hier zegt, waarom zouden we er dan niet om bidden dat ook het volk Israel vrucht mag gaan dragen van geloof in de Here Jezus. Te meer omdat God het toch zelf heeft beloofd dat zijn volk eens tot geloof zal komen. Zo staat het in Rom. 11: 26: en zo zal heel
5
Israel zalig worden. Heeft Jezus uiteindelijk niet zelf het oordeel willen dragen dat Hij hier uitspreekt? Zo bezien kent de geschiedenis van de vijgenboom in Matth. 21 niet alleen maar een waarschuwing, maar geeft ze ook hoop voor de toekomst, voor ieder, jood of niet-jood, die in Jezus gelooft als de Boom des levens.
