1
De Bijbel open 2013 25 (29-06) Vandaag bespreken we een vraag die ik kreeg over 1 Koningen 2. Daarin gaat het over de geschiedenis van Adonia, een oudere broer van Salomo, die zojuist koning was geworden. Hij gaat naar Batseba, de moeder van Salomo toe met een verzoek. Dat verzoek is dat hij graag wil dat Abisach, de laatste vrouw van de overleden koning David aan hem gegeven wordt. Dat lijkt een onschuldig verzoek, maar het loopt slecht met hem af. De vraag is wat er mis is met dit verzoek. Zeker, het is vreemd, ook naar de maatstaven van die tijd en ook af te wijzen om te trouwen met de vrouw van je overleden vader, maar is dat een reden dat Adonia streng gestraft moet worden? We zullen zien dat hier veel meer achter zit. Dat Adonia een glibberig spel speelt om koning van Israel te worden. Terwijl Salomo als rechtmatige koning op de troon zit. Zo bezien gaat er achter dat schijnbare onschuldige verzoek van Adonia een heel gevaarlijk moment schuil in het bestaan van het volk Israel als het volk van God. Laten we eerst eens zien wat er precies gebeurt. Koning David is gestorven. Hij heeft het volk Israel veertig jaar geregeerd. Vlak voordat hij afstand doet van de troon maakt hij nog een ernstig conflict mee. Dat zit zo. De Here had hem door de profeet Nathan beloofd dat zijn zoon Salomo, de zoon van hem en Batseba, zijn opvolger zou worden. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Salomo heeft een oudere broer, deze Adonia, die een greep naar de macht doet. Hij roept allerlei sleutel figuren uit de regering, de kerk en het leger bij elkaar en laat zich tot nieuwe koning uitroepen. Op het laatste moment komt David dit aan de weet. Ogenblikkelijk laat hij dan Salomo tot koning uitroepen en zalven. Daarmee komt Adonia net op tijd ten val. Zijn plannen gaan niet door. Hij mag nog van geluk spreken dat hij er levend af komt. Salomo verleent hem gratie, mits hij zich als een goed onderdaan gedraagt. En dan volgt de geschiedenis waar het vandaag over gaat. Adonia wil Abisach als vrouw hebben. Abisach was dus de laatste vrouw van David, ze was jong en knap. Op haar had Adonia zijn zinnen gezet, maar dat hij ook op andere dingen zijn zinnen had gezet, wordt straks duidelijk. Adonia gaat naar Batseba, de moeder van Salomo. Die is heel verrast en ook onzeker over de bedoelingen van Adonia. Ze vraagt hem of zijn
2
komst met vrede is. Als Adonia zegt dat hij uiteraard met vrede komt, vraagt Batseba wat hij te zeggen of te vragen heeft. Dan komt hij met zijn verzoek. Zou Batseba zo goed willen zijn om naar haar zoon koning Salomo te gaan en hem te vragen Abisach als vrouw aan Adonia te geven. Batseba ziet daar geen kwaad in en zegt Adonia toe om zijn verzoek aan Salomo te doen. Zo gaat ze naar de koning. Salomo ontvangt zijn moeder met alle egards. Hij buigt voor haar, hij geeft haar een stoel aan zijn rechterhand, een ereplaats. Dan zegt Batseba dat zij een klein verzoek heeft. Salomo antwoordt zijn moeder dat ze haar verzoek mag doen en dat hij daar zeker aan zal voldoen. Dan komt haar vraag: kan Salomo er mee akkoord gaan dat Abisach aan Adonia gegeven wordt tot vrouw. Dat is haar vraag. Maar dan komt het antwoord van koning Salomo. Hij had beloofd aan het verzoek van zijn moeder te voldoen. Maar als hij deze vraag hoort is hij als door de bliksem getroffen. In een heftige reactie zegt hij tegen Batseba: waarom vraagt Adonia alleen om Abisach? Laat hij meteen vragen om het hele koningschap. Laat hij eerlijk zeggen dat het hem te doen is om de troon die mij gegeven is. De vraag dringt zich op: waarom reageert Salomo zo fel? Wat betekent dit allemaal? Daarom vragen we dieper. Abisach behoort als de laatste vrouw van David tot de harem van de koning, naar het gebruik van die dagen. Dat is niet ons gebruik gelukkig niet. Maar het gaat nu om het gebruik van die tijd. Als iemand om Abisach vraagt, vraagt hij om iemand van de harem van de vorige koning en daarmee om de harem zelf. En dat is minder onschuldig dan het lijkt. Want dat betekent dat zo iemand ook zegt dat hij recht heeft op het koningschap, op de troon. Dat had de oudste broer Absalom ook al eens bij de hand gehad. Toen hij opstand pleegde en een greep naar de troon deed, eigende hij zich zelfs publiekelijk heel de harem van David toe. Was dat dan ook de bedoeling van Adonia? Inderdaad, wie goed luistert naar wat hij tegen Batseba heeft gezegd, zal het erkennen. Hij had al zo fijntjes tegen haar gezegd dat het koningschap voor hem bestemd was en dat heel Israel daarvan overtuigd was, omdat hij na Absalom de oudste zoon van David was. Maar ja, zei hij, de Here heeft het anders gewend. En daarom zit Salomo nu op de troon. Stel dat Salomo zou toestemmen en dat Adonia Abisach zou krijgen als vrouw uit de harem van David, en dat zou bekend
3
worden, dan zou dat betekenen dat het volk denkt: o, toch Adonia als koning. Dan zou Salomo’s troon wankelen, zodat Adonia alsnog koning zou worden. Had moeder Batseba dat niet door? Nee, dat had ze niet door, daarin was ze rijkelijk naïef. Maar Salomo doorziet de intriges van zijn halfbroer wel en daarom neemt hij dit zo hoog op. Hij beschouwt de opzet van Adonia als een vorm van hoogverraad. Hij zweert daarom dat Adonia zal worden gedood. Benaja wordt naar hem toegestuurd en die doodt hem nog diezelfde dag. Daarmee is de troon van Salomo op het nippertje veilig gesteld. Tot zover de uitleg. Nu willen we er nog eens wat dieper op ingaan. Ik maak vier kanttekeningen. Op het eerste gezicht lijkt het hier om een ordinaire machtstrijd te gaan. Maar toch gaat het daar niet om. We moeten wat hier gebeurt in hoger licht zien. In de eerste plaats is er dit. In het volgende hoofdstuk wordt het bekende verhaal verteld dat Salomo in Gibeon een visioen krijgt waarin Salomo God om wijsheid vraagt. Dat een pas beginnend koning om wijsheid vraagt laat al zien hoe wijs hij is. En dat zien we hier nu ook al. Salomo doorziet de plannen van Adonia in een wijsheid die hem door God gegeven wordt. Stel dat Salomo het plan van Adonia niet had doorzien. De gevolgen zouden dramatisch geweest zijn. Stel dat Adonia door het volk alsnog als de nieuwe koning zou worden gezien. Er zou een complete burgeroorlog zijn ontstaan. Dat zat dus allemaal achter die zogenaamde kleine onschuldige vraag van Adonia. We moeten zeggen dat God Salomo deze wijsheid heeft gegeven en Hij gaf die aan Salomo nog voor hij zelf om wijsheid had gebeden. Dan in de tweede plaats. God had aan David beloofd dat de zoon van hem en Batseba, Salomo, na hem koning zou worden. Dat had de profeet Nathan hem gezegd in verband met het plan van David om de tempel te bouwen. Toen had Nathan tegen David gezegd: niet u, maar uw zoon en dat is zijn zoon Salomo zal voor de Here een huis bouwen. Dat had God dus beloofd. Maar wat zou er van die belofte van de Here terecht gekomen zijn, als niet Salomo, maar Adonia koning was geworden. Niets. En dat kan niet. We zien hier een voorbeeld hoe vast en betrouwbaar de belofte van God is. Wat de Here beloofd heeft, dat houdt stand, al komt alles er tegen op. Het gaat hier om de betrouwbaarheid van God zelf. En dat zien we niet alleen hier, maar dat
4
loopt als een gouden draad door heel de bijbel heen. Maar wat zien we dan ook telkens dat de duivel er op uit is om de belofte van de Here stuk te krijgen. Ik denk aan de belofte aan het volk Israel toen het uit Egypte wegtrok, dat het in het beloofde land zou komen. Dat had God beloofd. Maar hoe vaak leek het er niet op dat er van die belofte niets terecht zou komen. Of het nu was door de rode zee, of door het ongeloof van Israel of door de vijanden in Kanaan. Maar ondanks dat alles heeft de Here zijn belofte vervuld. Dat gebeurt nu ook hier met Salomo. En dat is nog veel meer gebleken in het leven van de meerdere Salomo, de Here Jezus. Denk alleen maar aan de plannen van koning Herodus om Hem als kind te doden. Dan blijkt achteraf telkens weer dat Gods beloften betrouwbaar zijn. Daarin horen we een oproep om ons aan Gods beloften van heil, ook aan ons vast te klampen. Dan ten derde. God had ook aan David beloofd dat zijn nageslacht door God gebruikt zou worden om de zoon, de grote Zoon geboren te doen worden. Het geslachtsregister in Mattheus laat dat zo duidelijk zien, wanneer de namen van David en Batseba, Salomo en Rehabeam en zijn nakomelingen genoemd worden. We zien dan ook dat het hier gaat om iets wat de heilsgeschiedenis van Israel raakt. Dat gaat dan nog veel dieper dan alleen dat het om de tempel gaat. Israel zou juist langs de lijn David, Salomo en verder tot een zegen van alle volken worden, door de komst van de Messias. Zo had God het al beloofd aan Abraham, de vader van het volk Israel: in u zullen alle geslachten van de aarde gezegend worden. In dat licht bezien is de verborgen staatsgreep van Adonia een heel kritiek moment in de geschiedenis geweest. In de vierde plaats nog het volgende. De naam Salomo betekent vrede. Inderdaad hij zou ook een vredevorst zijn. Zoals zijn naam is, zo is zijn koningschap. Maar klopt het wel? Nog maar net is hij koning of hij gebruikt geweld en laat Adonia doden. Klopt dit wel? Ja dat klopt wel, want vrede en gerechtigheid gaan samen op. Het is een vorm van gerechtigheid dat de zonde van Adonia gestraft wordt. Sterker nog: zonder gerechtigheid is er helemaal geen vrede mogelijk. Dat zingen we ook in psalm 72 voor Salomo: geef Heer de koning uw rechten en uw gerechtigheid. De tweeling van vrede en gerechtigheid, kenmerkt de regering van Salomo en nog veel meer de regering van de meerdere Salomo, onze Here Jezus Christus.
5
Als we nog eens terug zien op het geheel van deze geschiedenis, dan zien we dat het ‘onschuldige’ verzoek van Adonia achteraf een crisis voor Israel geweest is. Laten we dan vooral de trouw van God zien en prijzen, dat Hij de troon van Salomo niet heeft doen wankelen.
