Afdeling Epidemiologie
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 -2004
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 -2004: IPH/EPI REPORTS N° 2006 – 016
Stephanie Devriese, Inge Huybrechts, Michel Moreau, Herman Van Oyen De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 - 2004 Epidemiologie, maart 2006; Brussel (België) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, WIV/EPI REPORTS N 2006 – 016 Depotnummer: D/2006/2505/17
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 -2004
Wetenschappelijke stuurgroep
VCP groep Onderzoeksteam (in alfabetische volgorde) Emmanuel Abatih (WIV, Epidemiologie) Stephanie Devriese (WIV, Epidemiologie) Inge Huybrechts (UGent, VMG) Michel Moreau (ULB, ESP) Herman Van Oyen (WIV, Epidemiologie)
Christine Bazelmans (ULB, ESP) Guy De Backer (UGent, VMG) Stefaan De Henauw (UGent, VMG) Marcel Kornitzer (ULB, ESP) Alain Leveque (ULB, ESP) Chistophe Matthys (UGent, VMG)
Diëtisten Mia Bellemans (UGent, VMG) Mieke De Maeyer (UGent, VMG) Khadija El Moumni (Institut Arthur Haulot) Davy Van Steenkiste (WIV, Epidemiologie) Logistieke steun Noëmi Debacker (WIV, Epidemiologie) Anne-Lise Laffineur (WIV, Epidemiologie) Monique Schoonenburg (WIV, Epidemiologie) Bijzondere dank aan De diëtisten-enquêteurs De deelnemers en aan Leen Baert (UGent, FBW) Maaike Bilau (UGent, VMG) Yves Coppieters (ULB, ESP) Frank Devlieghere (UGent, FBW) Tineke De Vriendt (UGent, VMG) Marga Ocké (RIVM) Ilse Pynaert (UGent, VMG) Christelle Senterre (ULB, ESP) Isabelle Sioen (UGent, VMG) Nadia Slimani (IARC) Marie-Paule Vanderelst (ULB, ESP)
Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid J. Wytsmanstraat 14 1050 Brussel België Tel: 02 642 57 52 Fax: 02 642 54 10 e-mail:
[email protected] http://www.iph.fgov.be/epidemio/
IPH/EPI REPORTS Nr. 2006 - 016
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 - 2004
Betrokken instituten Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Universiteit Gent, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Université Libre Bruxelles, Ecole de Santé publique Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Afdeling Epidemiologie
Opdrachtgevers FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
Algemene Inhoud
Volume I Executieve samenvatting ............................................................................................. 7
I. Inleiding en methoden................................................................................................ 19 II. Studiepopulatie........................................................................................................... 57 III. Voedings- en gezondheidsstatus .............................................................................. 73 IV. Voedingsprofiel ........................................................................................................ 123
Volume II V. Voedingsmiddelen 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Voedingsdriehoek ............................................................................................ 159 Dranken ............................................................................................................. 169 Graanproducten en aardappelen..................................................................... 227 Groenten ........................................................................................................... 271 Fruit ................................................................................................................... 291 Melk- en calciumverrijkte sojaproducten........................................................ 311 Vlees, vis, eieren en vervangproducten.......................................................... 353 Smeer- en bereidingsvet .................................................................................. 409 Restgroep.......................................................................................................... 435
Volume III VI. Energie en macronutriënten 1 Aanbevelingen .................................................................................................. 479 2 Energie .............................................................................................................. 487 3 Vetten ................................................................................................................ 509 4 Koolhydraten .................................................................................................... 543 5 Eiwitten.............................................................................................................. 571 VII. Micronutriënten 1 2 3 4
Aanbevelingen .................................................................................................. 591 Calcium ............................................................................................................. 597 IJzer ................................................................................................................... 617 Vitamine C ......................................................................................................... 637
Algemene Inhoud
Volume IV VIII. Rauwe voedingsmiddelen ........................................................................................661 IX. Voedingshygiëne en voedselveiligheid binnen het huishouden ...........................707 Bijlage 1 - Geselecteerde gemeenten ......................................................................817 Bijlage 2.1- Communicatieformulier Voedselconsumptiepeiling 2004 ..................819 Bijlage 2.2 - Ontvangstformulier Voedselconsumptiepeiling 2004........................821 Bijlage 3.1 - Voedingsmiddelengroepen..................................................................823 Bijlage 3.2 - Voedingsmiddelenlijst..........................................................................827 Bijlage 4 - Verstrekkingeenheden en conversiefactoren bij de Vlaamse voedingsdriehoek....................................................................................863 Bijlage 5 - Conversiefactoren...................................................................................867
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 - 2004
Bijlage 4 - Verstrekkingeenheden en conversiefactoren bij de Vlaamse voedingsdriehoek
Verstrekkingseenheden 1 snede bruin brood (groot, vierkant brood) = 30 g 1 aardappel = 70 g 1 snede kaas = 20 g 1 stuk fruit = 125 g 1 groentelepel = 50 g 1 eetlepel groenten = 25 g 1 snede brood dun gesmeerd met vetstof = 5 g 1 eetlepel bereidingsvet = 10 g 1 glas melk = 150 ml
- 863 -
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 - 2004
Conversiefactoren In de praktische voedingsgids worden een aantal conversiefactoren voorgesteld om verschillende voedingsmiddelen door elkaar te kunnen vervangen.
Aardappelen Alternatieven voor aardappelen zijn deegwaren, rijst, couscous, bulghur en andere graanproducten. Aardappelen bevatten vitamine C, terwijl de andere graanproducten geen vitamine C bevatten. Aardappelen kunnen dus niet altijd door een graanproduct vervangen worden. Conversiefactoren voor 1 aardappel zijn: 1 aardappel (70 gram) = 15 g ongekookte rijst 15 g ongekookte deegwaren 15 g ongekookte bulghur 15 g ongekookte couscous
Brood en broodproducten Ook voor brood kunnen alternatieven gebruikt worden zoals volkoren ontbijtgranen en beschuiten: 1 snede brood (30 gram) = 15 gram cornflakes 20 gram muesli 2 rijstwafels 20 g beschuiten (= 2 stuks)
Groenten In totaal zou men minimum 300 g groenten per dag moeten eten. Deze hoeveelheid kan je bereiken door zowel bereide groenten als rauwkost te eten, gespreid over de verschillende maaltijden. De warme maaltijd dient een ruime portie groenten bevatten: minstens 200 gram na bereiding of 250 gram rauw gewicht. Bij de broodmaaltijd kan best 100 gram rauwkost.
- 864 -
De Belgische Voedselconsumptiepeiling 1 - 2004
Vlees, vis, eieren en vervangproducten Om in een vegetarische voeding vlees volwaardig te vervangen is het nodig om verschillende plantaardige eiwitbronnen te combineren of ze samen met melkproducten of ei te gebruiken. De meeste plantaardige eiwitbronnen met uitzondering van sojaeiwitten vertonen een tekort aan één of meerdere essentiële aminozuren en zijn dus niet volwaardig. Om deze tekorten weg te werken ligt de oplossing in het combineren van eiwitten die elkaar aanvullen. Goede eiwitcombinaties zijn: Granen + peulvruchten Granen + zuivel Tarwe + ei Tarwe + kaas Maïs + zuivel Haver + noten Granen + groenten Peulvruchten + zaden + graan Peulvruchten + ei Naast bovenstaande plantaardige combinaties om vlees te vervangen, kan je 100 gram vlees vervangen door 100 gram sojaproducten, 100 gram mycoproteïne, 100 gram seitan, 50 gram ongekookte peulvruchten. Van noten en zaden gebruik je geen 100 gram, maar een handvol om de maaltijd mee aan te vullen of om als tussendoortje te gebruiken.
- 865 -
