Dao raostj gèt! DRIEMAANDELIJKS HEEMKUNDIG TIJDSCHRIFT

Dao raostj gèt!

DRIEMAANDELIJKS HEEMKUNDIG TIJDSCHRIFT

I N H O U D V A M P I T NUMMER ‐ Van de redaktie  ‐ Onze Geschied‐ en Heemkundige Kring is tien jaar jong !  *

68. 69.

 UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI 

‐ De zaak Digna Nel is contra Anthonius Scheijmans 1789‐1792  70. ‐ Enkele oude vermeldingen betreffende de "Zorgvlietmolen"  73. ‐ Molenbeerselse berichten uit de eerste wereldoorlog  75. ‐ Een Spaanse Geistingenaar... Edgard Ernalsteen  80. ‐ Vervuilde Maas (en., "gedicht op staatsmijnen")  83. ‐ Bij wat romantische muziek: "Lentelust" (vervolg)  84. ‐ "De Kinjerkes van Ophoven"  87. ‐ De tweede Bergfeesten (1985) te Kessenich  89. ‐ Bier drinken en niet betalen !!  90. ‐ Nog  iets  over  de  oude  Geistinger  schutterij  en  het  verdwenen  archief  91.  ‐1986  ‐ Een belangrijk jaar voor ons bouwkundig erfgoed !  92. *

 MUSEUMNIEUWS 

‐ Het radio‐, grammofoon‐ en poppenmuseum te Thorn (NI.) 

106.

* * TENTOONSTELLINGEN

109.

* NIEUWE PUBLIKATIES

110.

*

VRAAG‐ EN ANTW00RDRUBRIEK

‐ ‐ ‐

86/01:  omzettingstabel oude maten (vraag)  86/02:  de klas van meester Swennen (vraag)  85/04:  genealogische gegevens (antwoord) 

112. 112. 112.

*

UIT ONZE LEDENFAMILIE 

113.

*

KRINGWERKING

‐

Verslag van  de 47ste ledenvergadering van vrijdag 14 februari 

‐

Namen en adressen bestuursleden 

* ‐ ‐ ‐

1986 

118. 121.

 KOMENDE AKTIVITEITEN VAN ONZE KRING  Uitnodiging  48e ledenvergadering op vrijdag 11 april 1986  Uitnodiging  voorbereidende vergadering "Kieke nao vreuger" 22.04.86  Uitnodiging  "Parkfeest Villa Pax 1986" op zondag 4 mei 1986 

OPGELET ! IN DIT NUMMER UW UITNODIGING VOOR DE LEDENVERGADERING VAN AANSTAANDE VRIJDAG 11 APRIL

(blz. 122)

122. 122. 122.

ONZE GESCHIED‐ EN HEEMKUNDIGE KRING IS TIEN JAAR JONG !! Op 18 februari 1976 richtte onze voorzitter Donaat Snijders  “een iets of wat wonderlijk schrijven, zonder briefhoofd van  één of andere van onze talloze verenigingen..", (sic) aan een  aantal mensen van Kinrooi.  Op woensdag 25 februari 1976 kwamen een aantal van deze  mensen voor het eerst samen in het oud gemeentehuis te Op‐ hoven en., onze Geschied‐ en Heemkundige Kring Kinrooi werd  boven de doopvont gehouden !  25 februari laatstleden was onze Kring dus tien jaar jong;  een feit dat we "officieel 1 1  zullen vieren op 31 oktober  1986, samen met de opening van onze tentoonstelling "Kie‐ ke  nao vreuger" te Kinrooi.  Een attentvolle burgemeester Theo Schoofs stuurde onder‐ staande wensen : 

Kinrooi, 13 februari 1986.

Uw brief van : Uw refertes : Onze

refertes

Binnenpost:

BGM.Th.S./VH 39

Aan de Voorzitter van de Geschied-en Heemkundige Kring De Heer Donaat SNIJDERS Heilig Kruiscollege Pelserstraat 33

Bijlage :

Geachte,

Hierbij wens ik U van harte te feliciteren met het 10-jarig bestaan van de Geschied- en Heemkundige Kring, alsmede voor uw verzorgd tijdschrift. Mag ik van deze gelegenheid gebruik maken U nog veel succes toe te wensen in uw verdere werking. Met vriendelijke groeten,

Th. SCHOOFS, Burgemeester.

Uit heden en verleden van Kinrooi

DE ZAAK DIGNA NELIS CONTRA ANTHONIUS SCHEIJMANS 1789‐1792 Bijna tweehonderd jaar geleden bracht het proces tussen Digna Nelis en Anthonius  Scheijmans grote beroering in de streek van Ophoven en Kinrooi; dat blijkt uit de  dikke bundel akten die over deze zedenzaak op het Rijksarchief van Hasselt bewaard  worden. 

Aanleiding tot deze rechtszaak was de  klacht die Anthonius Scheijmans op 1  september 1789 neerlegde bij de Kinrooier  notaris Eggelen tegen Digna Nel is, die  op "den Raem" woonde onder Ophoven. Die  zou in het openbaar uitgestrooid hebben  dat Anthonius "met haer vleeselijke  conversatie soude gehadt hebben, en dat  sij door sijns requirents factum nu  omtrent vier maenden beswangert was!"  Hij noemde deze beweringen  onwaar achtig en  eerrovend; hij vertelde notaris Eggelen  liever al zijn bezittingen te verliezen,  desnoods zelfs zijn leven, dan met  "sulken naeme ende faeme" door 't leven  te moeten gaan,  De notaris Desliste om samen met twee  getuigen, bij Digna om publiek eerherstel  te vragen, zoniet zou hij voor Anthonius  schadevergoeding eisen. Diezelfde dag nog  togen de notaris, Ruth Christis en de  dorpssmid,  Hendrik Perelings naar Ophoven.  Digna Nel is verklaarde echter onomwonden dat Anthonius haar "vleese‐ lijk bekant"  had, dat ze inderdaad van hem zwanger was  en dat zij, zo nodig ook nog de dag en de  datum van die feiten zou noemen!!  Er zou aldus een proces volgen tussen de  29‐jarige A. Scheijmans, zoon van de  kapitein van de Kinrooier schutterij, en  de tien jaar jongere Digna Nelis,  weeskind van wijlen Leonard Nielis en  Mechtilde Leijen, dienstmeid op  Jettenhof. Het proces zou een speciaal  karakter krijgen: Kinrooi behoorde tot de  vrijheerlijk‐ heid Kessenich en Ophoven  resorteer‐ de onder het graafschap Horne.

TEGENEIS VANWEGE DIGNA NELIS In akte opgesteld op 18 semtember 1789 voor  de justitie,van Ophoven deed Digna Nelis  een tegeneis door te willen laten geloven  dat hetgeen zij rondgestrooid had volgens  haar niet beledigend was ten opzichte van  Anthonius; ze meende hem niet onwaarachtig  te hebben beticht omdat ze reeds drie jaar  gemeenzaam met hem omging. Regelmatig  gingen ze samen "ten her‐ berge" en hij  kwam nog al eens bij haar thuis, soms zelfs  geruime tijd alleen.  Op zondag 26 april 11. had Digna haar  "vriend" laat op de avond binnengelaten  nadat deze op haar slaapkamervenster had  geklopt onder voorwendsel bang te zijn  afgeranseld te worden door andere jonge‐ mannen. Hij zou terstond met haar naar de  slaapkamer gegaan zijn en zich bij haar op  het bed gelegd hebben waar hij "naer eenige  ontugtige aenraekingen, haer vleeselijck  heeft bekent".  Die avond nog beloofde Anthonius haar te  trouwen en bij haar te komen wonen zodra  haar stiefvader, Hannes, niet meer op de  hoeve woonde, De justitie Ophoven  concludeerde uit de uitspraken van Digna  dat Anthonius best met haar zou trouwen,  dat hij hierdoor haar eer verbeterde en het  kind, door hem verwekt, zou aannemen.  ANTWOORD VAN ANTH. SCHEIJMANS. 

Geconfronteerd met voornoemde akte zei  Anthonius dat hij Digna wel kende, maar er  niet gemeenzaam mee omging. Hij was wel  ooit bij haar thuis, doch nooit alleen, en  zeker niet op haar slaapkamer. 

70.

Hij bekende op 26 april langs haar huis te  zijn gekomen toen hij van Maaseik kwam,  maar niet geklopt te hebben en zeker niet  binnen geweest te zijn. Tot zover diens  verklaringen.  HET EIGENLIJK PROCES.  Het proces werd in Ophoven gehouden  waardoor Anthonius daar ook domicilie  moest kiezen. Dat werd het huis van  Joannes Gielen. Hij betaalde ook 100  gulden voorschot als waarborg.  Vanaf 24 september fungeerde zekere  Leenders als bode voor Digna Nelis op de  wekelijks gehouden vergaderingen. De  kosten die deze vergaderingen met zich mee  brachten noopten Anthonius tot het geven  van nog grotere waarborgen. Op 5 november  gaf Peter Custers van de Maenestraet, zijn  zwager 3 vrechten en 50 roeden land op de  "Roscamp" in Ophoven in consignatie.  Een week later werden er vier getuigen ten  gunste van Digna verhoord. Antoin Peers,  "scheper" op Slichten‐ hof zag Digna en  Anthonius meermaals samen, zo verklaarde  hij, onderandere verleden jaar op  Gremelslo kermis. Lendert Uleners, Knecht  op Zuijlderhof, vertelde dat hij samen met  zijn zwager Mathijs Hennen en Antoon  Scheijmans bij Digna op bezoek was. Toen  hij met zijn zwager naar huis ging, bleef  Anthonius, alleen, bij Digna achter. Maria  Catharina Raemaekers, evenals Digna  dienstmeid op Jettenhof, zat verleden jaar  op een avond in mei in de keuken bij het  vuur, onderwijl Anthonius we een uur bij  Digna op de slaapkamer was.  Lendert Brouns, de halfwinne van Sijlder  of Suijsenhof, verklaarde eveneens dat  Anthonius regelmatig bij Digna op bezoek  kwam. Met Gremelslo herfstkermis was hij  er met Anthonius in huis geweest. Hij  bleef er slechts even en hoorde Anthonius  nog zeggen : "Digna ich sien op duijsent  guldens niet wij moeten van avont noch  vrijen..."  Ook de justitie Neeritter werd in het  proces betrokken. Daar getuigde de 22‐ jarige Peter Segers dat hij een poosje  terug Antoon en Digna aan het vuur 

71.

zaten op 't Jettenhof al vorens ze samen  naar haar slaapkamer trokken. 

Het werd dus duidelijk dat eiser en  tegeneiser in dit proces elkaar beter  kenden als "van ziens".  Op 23 december werd de 20‐jarige Lamber‐  tus van de Winckel, van Hoeverhof en dus  een buurjongen van Anthonius, verhoord  voor de justitie Kessenich. Deze had  eerder onder druk van Anthonius (zeggende  niet gebieght noch geabsol‐ veert konde  worden) voor notaris Eggelen bekend vader  te zijn van het nog onge^ boren kind.  Op deze zitting noemde hij zijn eerder  gegeven getuigenis onjuist, dat hij alles  verklaard had uit schrik; hij gaf een  ander verhaal over zijn contacten met  Digna. Want die kende hij ook behoorlijk  goed, hij kwam er in huis en bekende zelfs  dat hij "in haere slaep‐ caemer op de  bedde plancken sittende sigh oock bij haer  gelaght heeft", doch, "de beenen vant  bedde af hangende" ... Meer niet ...  De partij Scheijmans pikte gretig op deze  verklaringen in en liet verstaan dat Digna  met verschillende mannen meer dan gewone  omgang had en dus van iemand anders  zwanger was. Ze namen Lam‐ vertus van de  Winckel zijn afgestapte getuigenis erg  kwalijk.  Na maanden vergaderen leek een uitspraak  nog niet voor morgen. Ook voor Digna  vorderde de tijd; op 18 januari 1790 werd  haar dochter geboren. Ze werd Joannes  Mechtildis genoemd en doopheffers waren  Joannes Verstegen en Catharina Nelis. Het  proces ging echter verder. 

NOG GROTERE WAARBORGEN !! Ruim vier maanden duurde het proces nu al,  er waren reeds meer dan twintig zittingen  geweest en de proceskosten begonnen zwaar  door te wegen. Van zijde Nelis werd er  aangedrongen op nog grotere waarborgen; de  vorige waren opgebruikt door honoraris en  salaris 

van haar advokaat en bode. Partij  Scheijmans beweerde dat de vorige waarborg  550 gulden waard was en nog niet uitgeput  kon zijn.  Toch waarborgde en verborgde vader Go‐  defridus Scheijmans op 10 februari 204  roeden akkerland en 60 roeden beemd onder  Ophoven gelegen. Vanwege oom Ant.  Scheijmans, brouwer op het “Nelis", kwamen  daar nog eens 3 vrechten en 199 roeden  beemd plus 64 roeden akkerland bij. (akte  op 24.02.1790, notariaat Eggelen)  Op extra ordinaire genachten verzocht  Leenders (verdediging Nelis) een einde te  stellen in deze zaak. Anthonius Scheijmans  protesteerde bij die gelegenheid tegen de  hoge kosten die door de tergende  tegenwerking van de andere partij  veroorzaakt werden.  Hij hoopte dat tegeneisende partij zich  zou vergenoegen met de door hem  verwaarborgde gronden.  In het decreet van deze vergadering be‐ sloten de schepenen, gezien het verzoek  van zijde Digna Nelis, de akten te  collationeren en te zegelen vrijdag over  vier weken,hetzij daags na 0.‐L.‐ Vrouw  boodschap. Van beide partijen werd er een  voorschot gevraagd van 12 Franse kronen  voor advies van onpartijdige  rechtsgeleerden.  Wat werd de uitspraak ??  EXTRA ORDINAIRE GENACHTEN VAN 26 MAART  1790 

Deze werden een grote teleurstelling ! Er  volgde nog geen uitspraak. Anthonius  Scheijmans vroeg dat alle akten van dit  proces zouden voorgelegd worden bij een  onpartijdige rechtsgeleerde: met  uitsluiting van alle advoka‐ ten van  Hasselt en Maaseik en van een vreemd  rechtsgebied.  Gezien het gebrek aan communicatie van de  tegenpartij ging Digna bij monde van haar  bode, akkoord de akten te zegel en.  In decreet besloot de justitie Ophoven de  akten te collationeren en te zegelen en  verder te rade te gaan bij een  onpartijdige rechtsgeleerde. Hun schepen  Reijnders werd hiervoor afgevaar 

digd en gemachtigd.  EN VERDER ...  Dat de rechtsgeleerde evenmin een oordeel  kon vellen lag wel voor de hand want er  waren geen bekentenissen; er kon dus ook  geen uitspraak volgen.  Hij kreeg echter een veel grotere noot te  kraken, wie zou het gelag betalen van  zeven maanden processen ?  Twee  jaar  later  was  daarover  nog  steeds  geen  akkoord  zoals  blijkt  uit  akten  van  24  mei  en  31  oktober 1792.  De onkosten  die  de  partij  Scheijmans  inbracht  waren  volgens  de  verdediger  van  Digna  volgens  "den  tast"  berekend.  Hij  hekelde  de  onbekwaamheid  van  de  justitie  Kessenich  en  noteerde  de  opmerking  dat  "men  zig  zoude  moeten  schaemen  van  voor  t  opstellen  zoo  veel  te  vergen".  Zo bevatte één pagina slechts 24 regels  i.p.v. 28 met zelden de nodige 16  lettergrepen per regel. Voor het inzien  der akten telde men driemaal teveel.  Het  proces  was  dus  duidelijk  uitge‐ groeid  tot  een  zaak  tussen  twee  ge‐ meenschappen; Kessenich en Ophoven.  Over de afloop van het proces was in het  geheel doorzochte dossier geen melding.  Interessant is echter om nog een terug  tekomen op de twee personen waarrond het  hele proces eigenlijk draaide, namelijk  Anthonius Scheijmans en Digna Neli s.  Eerstgenoemde woonde bij de volkstelling  van 1796 nog ongehuwd bij zijn ouders op  "Teuwenhof". Digna was toen ook nog niet  getrouwd, het belette haar nochtans niet  om op 14 april 1796 een tweede ...  onwettige dochter te krijgen die ze Joanna  Catharina noemde.  Voor zover geweten volgde er toen geen  proces....  GUID0 TIJSKENS. 

ENKELE OUDE VERMELDINGEN BETREFFENDE DE ZORGVLIETMOLEN

De huidige "Zorgvlietmolen" in de Oude‐  kerkstraat te Molenbeersel werd opge‐ trokken in 1919. Door de uitgevoerde  dringende instandboudingswerken en de  bijkomende werken die de v.z.w. Molen‐  zorg en Molenmuseum Molenbeersel heeft  laten uitvoeren, is deze in verval ge‐ raakte molen totaal van aanschijn ver‐ anderd .  Over de plannen inzake het molenmuseum kon  men lezen in het vorige nummer.(1)  De oude vermeldingen die hierna volgen  betreffen de voorganger van de "Zorgvl  ietmolen", een achtkantige molen die zich  op dezelfde plaats bevond als de huidige  windmolen. Enkele onderdelen van de oude  molen zijn gebruikt in de nieuwe molen.  Uittreksel  uit  proces‐verbaal  der  be‐ raadslagingen  van  gedeputeerde  staten  van Limburg van 14 juli 1817. (2) 

1.  Gezien de aanvraag van Mr Mathieu  Houken, molenaar te Rothem en Jean Smeets,  landbouwer gedomicilieerd te Beersel, op  datum van 18 november 1816 er toe  strekkende een windmolen te bouwen in de  gemeente Neeritter op de plaats genoemd  Stege!. 

Akte van 23 december 1881 (3)

E.H. Theodoor Smeets, rustend pastoor  verkoopt aan Godefridus Hubertus Truy‐  en, echtgenoot van Anna Maria Smeyers, de  helft van de graanwindmolen met de grond  waarop hij zich bevindt, oppervlakte 23a  lOca, gelegen Hubensbunder. De wederhelft  behoorde toe aan Theodoor Stevens en  deszeifs dochter Elisabeth Stevens.  In de akte stond ook vermeld dat E.H.  Smeets bevestigde dat hij zijn helft  reeds 30 jaren bezat.  De prijs van de verkochte helft bedroeg  4.800,‐fr.  Godfried Hubert Truyen heeft gezegd deze  koop te hebben gedaan voor en ten behoeve  zijner vermelde vrouw in weder‐ aanleg  der penningen aan deze laatstgenoemde  toegekomen uit deling der goederen  voortkomstig uit de nalatenschappen harer  ouders Jacobus Hubertus Smeyers en  Catharina Veldmans te Stramprooi  overleden.  Bovenstaande oude vermeldingen werden  opgetekend door Mathieu Vandenbosch te  Molenbeersel .  WERNER SMET 

2.  Gezien bijgaande plan (niet te  zien!!)  3.  Gezien beraadslaging van de gemeen‐ teraad van Neeritter van 8.2.1807 (?)  4.  Gezien  advies  van  gedelegeerde  kom‐  missaris  te  Hasselt  van  22.2  laatstleden.  5.  Gezien het proces‐verbaal van  plaatselijk onderzoek.  BESLUIT: bouw is toegestaan. 

N O T E N (1) Dao raostj gét!", jrg. 5, nr. 1, januari 1986, blz. 45-46. (2) Gemeentearchief Neeritter te Hun- sel, bundel 1020. (3)

Uit het familiearchief Truyen.

HOUTEN ACHTKANTIGE VOORGANGER VAN DE HUIDIGE "ZORGVLIETMOLEN" MOLENBEERSEL  (Verzameling: P.J. Van de Winkel, Eindhoven) ‐ Links op foto: vader Truyen 

MOLENBEERSELSE BERICHTEN UIT DE EERSTE WERELDOORLOG

Eerder publiceerden we in dit tijdschrift een tweetal afleveringen "Kinrooier berichten  uit de eerste wereldoorlog" (1). Het betrof alle vermeldingen met betrekking tot Kinrooi  die te vinden waren in het frontblad "De Maeseyckenaar", één van de vele frontblaadjes  die werden uitgegeven tijdens de eerste wereldoorlog. Van het betreffende frontblad  verschenen vierentwintig nummers (van december 1916 tot november 1918). (2)  Zoals bij de "Kinrooier berichten" werd ook ditmaal de spelling gemoderniseerd, niet de  stijl en inhoud.  MK  

Nummer 2 ‐ januari 1917_______________________ Nummer 4 ‐ Uit een brief, aan een van onze held‐ haftige wapenbroeders op het front ge‐ richt, blijkt het volgende:  ‐gelijk in al de gemeenten van het kanton  Maaseik, werden in ons dorp op zekere dag  al de jongelingen en mannen van 17 tot 45  jaar op bevel van de duitse overheid  bijeengetrommeld.  Ieder  moest  voorzien  zijn  van  twee  paar  schoenen,  twee  paar  kousen,  twee  hemden  twee onderbroeken en 30 mark zakgeld.  Die dag dan hebben de moffen zes onzer  vrienden meegesleurd in slavernij, na‐ melijk: een zoon van Mathijs Rutten,  Servaes of Hendrik Deckers, Jan Caris, een  zoon Meulemans, een zoon van Jacob Janssen  en Martien op 't Roodt. (Het is u zeker  alle bekend dat deze broeder, de Wel.  Eerw. Heer op 't Roodt, sinds het begin  van de oorlog gevangen zit in Duitsland).  Ook zijn die verwenste Pruisen er op uit  om aan ons dorp geen enkel hunner zo  gewelddadige als onrechtvaardige  maatregelen te sparen.  Onlangs moesten op zekere dag de scholen  en de melkerijen op streng bevel gesloten  blijven en niemand mocht zich voor 1 uur  's middags op straat vertonen. Waarom..?  Ja, dat zullen we later eens de eerste de  beste mof, die ons zeisens en wetstenen  komt veilen, vragen !! 

75.

I

maart 1917

"Over de draad..."  Zoals  uit  navolgende  brief  blijkt  hebben  zich  volgende  feiten  afgespeeld  te  Molenbeersel:  ‐Hieronder laten wij een brief volgen van  onze vriend, Leon Denis, die onlangs onze  geboortestad (Maaseik) verlaten heeft om  zich bij het leger te komen inlijven.  Wat we het meeste moeten bewonderen weten  we niet: is het de vurige liefde van de  koene vaderlander, die zonder schrik de  dood in de ogen durfde te zien, of is het  de koelbloedigheid en de vermetelheid van  onze heldhaftige Maaseiker jongen: dat  laten we aan onze lezers over.  Valognes, 06 december 1916  Waarde vriend,  Zoals ik u beloofd heb zal ik nu mijn  vlucht beschrijven.  We verlieten Maaseik, mijn makker Leon  S.  en ik, de 22 oktober 1916 om 6 uur 's  avonds. Denk niet dat we vertrokken zijn  zonder na te denken of zonder het groot  gevaar te beseffen waarin we ons gingen  bevinden. Dat het gevaar groot is moet ik  u niet bewijzen geloof ik; buiten ons twee  is er sedert verscheidene maanden geen  Maaseikenaar meer over de grens geraakt. 

Voorzien van een goede dubbele trapladder  trokken we op weg; onnodig te zeggen dat we  de grote weg van Kinrooi en Molenbeersel  niet volgden, daar hebt ge posten en  patrouilles zoveel ge maar wilt; 't ging  door weiden en land, bossen en moerassen  achter deze twee dorpen om. Ge kunt denken  hoe we gesukkeld hebben; verscheidene malen  zijn we in beekjes en plassen water terecht  gekomen, meer dan eens zijn we bijna gepakt  geweest door Duitse patrouilles, dat we maar  juist de tijd hadden om met onze ladder  achter struiken of bossen te verbergen. 

Eindelijk  rond 11 uur, dus na 5 uren  gegaan en  gekropen te hebben om onze 10  ki  lome  te doen, geraakten we voor de  ter  draad.  We hadden de gevaarlijkste plaats geko‐  zen om over te gaan, om reden dat er  daar nog nooit iemand had durven pro‐  beren en dat de schildwachten om die  reden niet zo waakzaam waren.  't Was tussen schildwacht nr. x... waar  ongeveer 15 man ligt en schildwacht nr.  y... We zaten in een bosje dat ongeveer  100 meter van de draad aflag. We kropen  er uit, de ladder achter ons trekkend  k bij d d d Met de toelating der militaire Nummer 11.

Ziehier hoe de draden geplaatst zijn. Er  zijn drie rijen: de eerste is 1,50 meter  hoog, de tweede staat 1,50 meter verder en  is ook 1,50 meter hoog en de draden der  2de rij zijn dicht bijeen gespannen, de  derde staat 1,50 meter verder en is ook  1,50 meter hoog. De tweede alleen is  geëlektriseerd. 

Ik kroop het eerst door de eerste rij  draad, zorg dragend niet aan de tweede rij  te raken. Mijn makker Leon gaf me de  ladder over en kroop me achterna.  Nu plaatsten we onze dubbele ladder, die  twee meter hoog was, over de tweede draad.  Toen gebeurde er iets dat ik mijn heel  leven niet vergeten zal.  Ik kroop eerst op de ladder, mijn makker  volgde dadelijk. Als ik bijna boven was  zakte de ladder in de losse grond en  raakte de draad: nu was ze natuurlijk  geëlektriseerd.  Daar ik het hoogste op de ladder stond  vloog ik over de 1ste rij draad, weer op  het Belgisch terug; mijn makker viel  ongelukkelijk tussen de twee rijen in. De  pijnen en stuiptrekkingen die wij toen  voelden kan men niet beschrijven.  overheid

October 1917

Toen ik weer tot me zelve kwam zag ik iets vreselijks. Mijn makker lag met de voeten  tegen de draad en met grote vlammen  brandden zijn schoenen, de ladder brandde  ook en de draad maakte een hels lawaai.  Dadelijk liep ik naar mijn makker en greep  hem bij de arm, maar met een schok vloog  ik terug en bleef enige seconden als dood  liggen. Tweemaèl nog probeerde ik  hetzelfde maar ieder maal vloog ik terug  en viel omver van de schok.  Toen gebeurde ons een heel gelukkig  toeval. Het apparaat in post nr. x had  gewerkt en aangetekend dat er iets aan de  draad was. De Duitsen moeten dan de stroom  afgesloten hebben, in de mening dat we  dood waren. Op hetzelfde ogenblik kon ik  mijn makker lostrekken en doofde de iadder  uit. Van die enige minuten maakten we  gebruik (mijn kameraad kon gelukkig nog  een weinig lopen) om over de draad te  springen.  Eens op Hollands grondgebied liepen we  door alles heen, blootshoofd tot aan het  eerste het beste huis, klopte de mensen op  en vroegen om binnen te mogen komen. Daar  verzorgde ik mijn makker zo goed mogelijk. Hij had de voeten verbrand maar voelde  toch nog geen pijn. Dan liep ik haastig  een rijtuig halen, wij waren in Stramproy,  om hem naar Weert te voeren.  Om 2 uur waren wij al in Weert, bij dokter  Peeters. Dan werd mijn kameraad naar het  gasthuis gevoerd waar hij naar de mening  van de dokter een maand zal moeten  verblijven. Ik hoop, en de dokter zei het  ten andere, dat hij er met enige littekens  zal van afkomen.  Ik heb nog geen nieuws van hem ontvangen,  ofschoon ik al 3 maal geschreven heb. Dus  weet ik niet hoe hij het stelt.  Uw toegenegene,  Leon DENIS  C. 1, nr. 6, 3e comp., 2e pel., Valog‐ nes  (Manche) 

Nummer 4 ‐ maart 1917 (Molenbeersel) De dorpsgenoten zullen zich nog wel  herinneren hoe onze zeer geachte bur 

77.

gemeester Truyen door de Moffen van zijn  ambt ontslagen werd, om die lafaards niet  de schuilplaats van een zwaar gekwetste  belgische soldaat aangewezen te hebben.  De heer Alfred Wauters had van die tijd  af het burgemeestersambt bekleed; nu  heeft deze, wegens ziekte, zijn ontslag  ingediend en wordt voorlopig vervangen  door de schepen Smeets (Donker Door).  De tram rijdt nog van Maaseik tot Weert,  of liever van Maaseik tot aan de grens,  alwaar de tram, uit Weert komende, de  zeldzame reizigers overneemt. 

Nummer 5 ‐ april 1917 ___________________ In ons dorp ook, ofschoon gans tegen de  grens gelegen, zijn de prijzen der  levensmiddelen en van kleergoed ver‐ schrikkelijk duur: boter, 9,‐fr. per kg.;  de varkens 6,50 fr. per kg. levend  gewicht; petrol 6,‐fr. de liter; een paar  klompen 3,25 fr.; een paar gewone  schoenen 50,‐fr.; een zwegeldoos 0,60 fr. Van de andere kant zouden de boeren ook  veel geld kunnen maken, was het voeder  maar beterkoop of liever verkrijgbaar!  Het koren moeten de mensen afstaan aan de  moffen tegen 25,^fr. de 100 kg. en zelf  moeten ze dan maïs kopen tegen 70 a 80,‐ fr. de 100 kg. De voederwortelen kosten  25,‐fr. de 100 kg.  Anders is er in 't dorp menige koe ver‐ kocht geworden tussen de 1.100,‐ en  1.400,‐fr.: dat slaat nog al door !  Paarden van 4.000,‐fr. zijn maar heel  "ordinaire"! Doch, helaas! Ge zoudt er in  het ganse dorp geen 30 meer kunnen  tellen. We leven weer terug in de goede  oude ossentijd !  ‐Mathieu Ackermans (Makke Bertje) was in  Antwerpen met onbepaald verlof naar huis  gestuurd en bleef verborgen bij zijn  ouders voortleven. Dit kwamen de Moffen  te weten en hielden Bertje met zijn twee  zonen Mathieu en Jacob aan en voerden ze  alle drie naar Duitsland.  ‐Langs de grenzen tegen de draadver‐ sperring hebben menige huisgezinnen hun  woningen moeten verlaten, zoals bij 

Frinsen. De Mof ziet daarin een maat‐ t  gel om het overlopen te beletten.  ‐Moeder Kwaspen is ook dood. De arme vrouw  was door deze wreed‐droevige ge‐ beurtenissen smartelijk getroffen, maar  had toch zo gaarne geleefd tot dat de  jongens terugkwamen! Brave, goede moeder  Kwaspen, rust in vrede.  ‐  Lamb. Keyers is getrouwd met de  dochter van Veltjes Hannes; Helmussen Ties  heeft zich in Kinrooi een vrouwken ge‐ haald. Betje Steensels is naar 't klooster  gegaan.  ‐  (Briefwisseling)  Beste dank aan Renier Broens, C 219,  11 cie, voor zijn enige adressen van  militairen van Molenbeersel. 

Nummer 6 ‐ mei 1917 Met het doel u en ons het inzenden van  adressen, nieuwstijdingen en mededelingen  van alle aard te vergemakkelijken, hebben  we 't gunstig geoordeeld een oproep te  doen tot briefwisselende leden uit elke  gemeente. Hiertoe verklaarden zich bereid: ‐ voor Molenbeersel: Arits Jacq., I.M.  1.0., Le Havre .  Een bezetting van rond de 300 man is nog  altijd in ons dorp ingekwartierd.  De kommandatuur heeft zich in 't klooster  genesteld; de meeste soldaten zijn bij de  burgers gelogeerd.  Buiten wat oefeningen en parademarchen  door de straten van het dorp, houdt zich  dat volkje meest bezig met alle opeisingen  stipt te doen uitvoeren en verder met het  bewaken van de grens.  ‐Reeds van nu af heeft de Mof de voorziene  oogstopbrengst in 1917 aangetekend en de  boeren verwittigd dat de helft er van hem  van rechtswege gaat toekomen. Met de  andere helft moeten de arme landbouwers  hun plan trekken.  ‐De ontvanger Lefèbvre die nog tijdig  genoeg de grens kon oversteken, want de  Moffen zaten hem op de hielen, verklaarde  in Weert dat rond half maart er nog  slechts 5 paarden waren in het 

Molenbeerselse oudstrijder RENIER BROENS oftewel "Klompe Neerke", grootvader langs moederszijde van uw sekretaris. (verzameling: Mathieu Kunnen)

ganse dorp. Grote boeren zien zich ver‐ plicht hun gronden met koeien te bewerken  .  ‐In ons dorp, gelijk elders, heeft de Mof  de scholen doen sluiten, onder voorwendsel  van gebrek aan steenkolen. Natuurlijk  sloeg hij ogenblikkelijk beslag op de lege  schoollokalen om ze in een hospitaal te  herschapen.  ‐Een landbouwer uit de gemeente moest de  Pruis een schoon merriepaard van 5 jaar  afstaan, waarvoor reeds 4.500,‐fr geboden  was, tegen 1.350,‐fr.  Kort nadien verkocht dezelfde landbouwer  aan een slachter van Maaseik een varken  van 148 kg. tegen 10,‐fr. de kg levend  gewicht. Zo bekwam hij meer voor zijn  varken dan voor zijn paard. 

78.

EEN SPAANSE GEISTIN6ENAAR.., EDGARD ERNALSTEEN

Hij woonde lang in Bolivië, in Turnhout, in Gent, in Antwerpen, in Zwitserland, in  Argentinië. Hij vond de zon in Spanje, waar hij woont en hij wordt eenennegentig in  december van dit jaar 1986 ! Als 't God belieft !  Veel weten we (nog) niet van deze alleszins merkwaardige man, die te Geistingen het  levenslicht zag, nog in de vorige eeuw. Lang moet het huishouden Ernalsteen‐ Vanhaelst  wel niet aan de Maas hebben gewoond: in de bevolkingsregisters van Ophoven is de  woonplaats in ieder geval niet genoteerd. Dat ging zo vroeger veel met de beambten van de  douane : zij kwamen en gingen gelijk het ging met de dienst. Herinner u zo onder meer  meerdere pauselijke zouaven van Kessenich uit vertrokken en een 'Molenbeerseler 1   gesneuvelde uit de eerste wereldoorlog ..  We bieden u dan voorlopig dit aan :  ‐  een uittreksel uit de geboorteregisters.  ‐  een briefje dat hij mij schreef vanuit Spanje in 1980 (als kollega in de Vereniging  Chri stel i jke Kunstenaars).  Ik heb hem toen moeten teleurstellen..  ‐  een zopas in 't Pallieterke verschenen bijdrage rond een  1  vossestaart 1 .. (20 juni  1985).  ‐  een kort curriculum vitae naar aanleiding van de 'Eerste Prijs Tekenen Spanje'  in 1975 en zijn tachtigste verjaardag (Vlaanderen, 25ste jrg, 1976, blz. 230)  Men leze !  DONAAT SNIJDERS. 

VANUIT MALPERTUUS

ERNALSTEEN 90 !

Het oud worden spookt ons wel eens voor de  ogen. Wij zien de aftakeling bij anderen,  maar weigeren koppig te aanvaarden dat zij  ooit in het eigen lijf zal toeslaan. Maar  de vrees blijft kankeren dat wij wel de  gezegende ouderdom bereiken, maar dan als  een wrak naar geest en lichaam.. Maar zo,  zal niet alleen ik gedacht hebben, zo wil  ik graag de negentig halen en verder ook  dat kleine sprongetje naar de honderd. Wij  hebben die kranige Ed‐ gard Ernalsteen  gezien, goede vrienden, op de heuglijke  dag dat hem de "Orde van de Vossenstaart"  werd verleend. 

Héél in 't kort wat deze "Orde" wel  betekent, 'n Ideetje van de inmiddels  ook al zeventig geworden jongeling  Bert Peleman, de man die in het  Waasland‐en‐randgemeenten zowel de  geest van "Uilenspiegel" als van  "Reinaart de Vos" levendig houdt.  Wie Bert Peleman kent, die weet dat hij  het ook ernstig meent met de goede luim.  Fantasie heeft hij te over. Inventief  heeft hij zijns gelijke niet, en wat hij  ook aanpakt, hij maakt het waar, treft  als ‘t kan zijn prestaties op naar  Europees niveau.. Ontembaar,  onverwoestbaar is die man!  Het ontvangen van de "Orde van de  Vossenstaart" is principieel voorbehouden  aan belangrijke kreatieve kunstenaars of  personen die jarenlang uitzonderlijk  presteerden op het gebied 

80

van de Reinaartstudie of "promotie".  Zo zegt Bert Peleman het zelf. Bij ge‐ legenheid krijgt het nieuwe Orde‐lid een  Vossestaart op de linkerschouder gespeld,  plus een aantal toespraakjes te aanhoren.  Meer is het niet. Wel erg gezellig.  Naast de graficus Edgard Ernalsteen  ontvingen dit jaar ook Frank‐Ivo van  Damme de begeerde staart, alsmede de  Brabantse heemkundige Eugeen van den  Broeck, de Westvlaamse heemkundige René  Duyck en tenslotte Jan Lambin wienst  B.R.T.‐posti1 jon wij zo sterk moeten  missen.  Ik heb die Edgard Ernalsteen stiekem  zitten bekijken, en ik heb naar hem ge  luisterd. Hij was, voor die Reinaardi‐  aanse viering, helemaal uit Spanje ge‐ komen waar hij thans woont. Is het de  zuiderse zon die hem zo fris en vitaal 

81.

heeft gehouden? We hebben ook een kort  gesprekje gehad. Over Zuid‐Amerika.  Hij heeft namelijk vele jaren in Boli‐ vië  gewoond, maar hij kent ook Argentinië en  daar hebben wij gezamenlijke vrienden.  Neen, er zit nog geen sleet op deze  Vlaamse kunstenaar. Zijn geheugen is  benijdenswaardig helder.Hij gaat nog  niet op zoek naar namen en data. Hij  aarzelde niet.  Ooit heeft Ernalsteen Reinaart De Vos  in het Andesgebergte getekend. Daar  heeft hij het heel even over gehad, en  tot einde september kan je in de  prachtige watermolen van Rupelmonde de  werken van de haast honderdjarige  bewonderen. Dat bezoek loont trouwens  altijd de moeite. Voor een dagje uit  langs de Schelde is Rupelmonde een  ideale pleisterplaats. 

Edgard Ernalsteen is hoewel hij het  grootste gedeelte van zijn levensjaren in  Latijns‐Amerika en in Spanje heeft  doorgebracht, een trouwe Vlaming  gebleven. Hij heeft niet eens die  zonderlinge tongval waarmee de Vlamingen  zich verraden die zovele jaren het Spaans  als voertaal gebruikten. "Reinaart in de  Andes", of "Reinaart in Rupelmonde", het  is knap biezonder knap werk.  Eigenlijk is hij niet als tekenaar ge‐ boren. Ik bedoel, zijn studies lagen op  een ander vlak. In 1917 (een erg verdacht  jaartal) werd hij Licentiaat in de  Handelswetenschappen aan de Gentse  universiteit. Hij heeft in Zwitserland  gewoond en gewerkt, in Argentinië en in  Parijs, en zoals reeds gezegd in Bolivië,  en thans woont hij in het Spaanse Altea  waar hij nog in 1975 de eerste prijs  behaalde in de Primer Con‐ curso Nacional  de Arte... 

Dat was de kranige negentigjarige in een  vlugge‐, ruwe schets. Hij is trouw  gebleven, ging het in mij om en dat  heeft mij ontroerd. Ik groet deze  prachtmens in de hoop op een lang, een  uitvoerig gesprek.  Herman Vos 

Uit.:

11

Pallieterke, 20 juni 1985.

EDGAR ERNALSTEEN 80 EERSTE PRIJS TEKENEN SPANJE _ _____________  Geboren in 1895 te Ophoven bij Maaseik  Deed zijn Humaniora aan het JezuTten‐  college te Turnhout en bekwam zijn Li‐ centiaat van Handelswetenschappen aan de  Universiteit van Gent in 1917.  Na  zijn  legerdienst  was  hij  klerk  aan  het  Stuyvenberggasthuis  te  Antwerpen,  tot 1924. Woonde een jaar in Freiburg 

VERVUILDE MAAS Wij spreken in ons tijdschrift heel veel over "vreuger", lang geleden  ‐ ‐‐‐‐‐   Het  interesseert  ons,  maar  RAKEN  doet  het ons niet zoveel meer. 

(Zwitserland) en vertrok naar Argentinië.  Als sekretaris der Familie Ver‐ straeten  Anchorena keerde hij terug naar Parijs  tot 1934. Kocht daarna een landgoed in  Suticollo (Bolivië) waar Victor Delhez  vier jaren bij hem woonde om de  Evangelies te illustreren. Kwam terug  naar Vlaanderen in 1945 en huwde met  Marianne Van de Waal om vanaf 1947 tot  1971 in Bolivië te verblijven. Sindsdien  is zijn blijvende woonplaats Altea  (Spanje).  Gedurende zijn jeugdjaren te Brecht  beoefende hij met voorliefde de teken‐ kunst. Hij maakte er een wimpeltje, dat  in het Museum aldaar nog steeds aan de  bezoekers aangeboden wordt.  Wat hij in de veertig jaren in Zuid‐  Amerika schreef was meer van weten‐ schappelijke aard zoals 'de Volkenkunde  der Andes' en drie Encyclopedieën:  Fauna, Flora en Vogelwereld van Zuid‐ Amerika. Een reisverhaal over leven en  toestanden in Bolivië heet: Gondwana,  Vaarwel.  Op aandringen van jeugdvrienden (Tony  Kerremans, Marnix Gijsen en Jozef van  Overstraeten) waagde hij zijn eerste  tentoonstelling van potloodtekeningen te  Antwerpen in 1974 (Zaal H. De Braec‐  keleer). Hij behaalde in 1975 met de  tekening 'Noe's Schafttijd' de eerste  prijs in de Primer Concurso Nacional de  Arte (Altea). 

83.

De Maas doet dat nóg: zij stroomt er nog  steeds. Zij is nu zelfs bevaarbaar door  de ontgrindingswerken op en naast de  rivier. En er komen mensen vissen,  zeilen, surfen, racen...  Ze heet nu soms vuil !  0, niet door wat dode beesten erin of  zo, maar door chemisch afval. Wat veel  en veel erger is. Ze heeft in de pers al  "licht radioaktief" geheten.. Erger kan  het wel niet!  Leo Herberghs heeft al jaren geleden een  sarkastisch gedicht laten verschijnen in  een Limburgs tijdschrift.  We  laten  het  nog  eens  volgen.  Niet  on‐ geïnteresseerd !!! 

gedicht op staatsmijnen gezegend zijt gij, ammoniak, en ook gij, benzoëzuur, onder al de produkten van aarde en hemel, zijt gij zeer te prijzen, caprolactam en polyetheen. zoeter dan honig ruikt ge, edeler dan de ceders op de libanon, weldadiger dan brood en wijn zijt ge, o voortbrengsels van ons aller hoog te roemen staatsmijnen, ook wel genaamd dsm, gij zilveren stad op de heuvel, daar waar onze blikken zich heenwenden, de ouden vol troost opkijken en de jeugd met vliegende brommers elke morgen gezwind heenwaarts fietst. u is alle lof waardig, aloverbekend geelbloedloogzout en schitterende melamine. en niet te vergeten mag ik u, weldadig propeen, fenol, formaline. onder alle huizen zijt gij te prijzen, lieflijke staatsmijnen, oogappel, trots van de limburgers. en moge uw naam ook verder nog genoemd worden in heel het land in verre toekomst. dat geve u de chemie, de onvolprezen chemie. o cyclohexanon, cyclohexanol, xyleen.

u roepen wij aan !

leo horbcrghs

BIJ WAT "ROMANTISCHE" MUZIEK

(vervolg van nr. 1, jrg. 5,

blz. 2 5 )

"DE KINJERKES VAN OPHOVEN"

Bijnamen of spotnamen zijn eeuwenoud. Blijkbaar hadden de mensen van toen deze no dig  om iemand zeer precies aan te duiden. Dat kon een bepaald persoon zijn of zelfs een  gedeelte van het dorp (denk maar aan de "tijë wop" van Neeroeteren).  Wanneer het om personen ging werd een bijnaam nooit gebruikt als de betrokkene zelf er  bij was, tenminste op enkele uitzonderingen na zoals bijvoorbeeld door on achtzaamheid  of bij onenigheid (op z'n zachtst uitgedrukt..).  Globaal gezien bleven er ook stad en dorp niet van gespaard; die bij‐ of spditnaam werd  toch wel bepaald door de aard of eigenheid van de gemeenschap zelf. Meestal  zat er wel een beetje spotwaarheid in.  Het kon gaan van het ene uiterste naar het andere, van heel lelijk tot heel lief. Zelfs  lief werd zo heel lief niet bedoeld, denk ik. Maar dat jasje werd dan aangemeten door  mensen buiten de dorpsgrens. Maar! kom: ieder diertje zijn pleziertje  Wat Ophoven betreft, die hebben geluk gehad. Het kon alleszins erger zijn. Want de  "Kinjerkes van Ophoven" klinkt sympathiek, zoet en innemend in "de oren".  Daar willen we het nu even over hebben., of het ook wel zo was..? 

IN HET KAPSALON... Winter 1943. Als jong leergastje in  Maaseik, werd ik er voor het eerst mee  gekonfronteerd. Het was in de tijd dat de  meeste Duitsers hun wintervakantie nog  doorbrachten in Stalingrad. Jabht‐ haven  "De Spaanjerd" bestond nog niet!  Een klant in het kapsalon vroeg langs  zijn neus weg: "Jungske, waar zijt gij  van?"  "Van Ophoven, meneer".  "Ha, van de Kinjerkes van Ophoven"!  Ik  voelde  nattigheid.  Om  de  zaak  nog  vollediger  te  maken  deed  de  bazin  er  nog een schepje bovenop:  "Hand in hand, samen met de kinjerkes  van Ophoven"!  Ik dacht die zin nog eens gehoord te  hebben, maar had er nooit veel aandacht  aan gegeven. Maar nu., het was om  achterover te vallen ! Ik voelde de grond  onder mijn voeten wegzinken. Wat normaal  nog groen moest zijn, werd nu wit achter  mijn oren. Kwam het omdat ik nu op  vreemde bodem was, ik weet het echt niet,  maar het deed me wel wat! Zeker die  speciale manier 

87.

waarop het gezegd werd en die aangepaste  blik. Was het als spot, deernis of  kompliment bedoeld..? Daar heeft men het  raden naar! 

NAAMFEEST OP 28 DECEMBER... Waar  de  spotnaam  "de  Kinjerkes  van  Op‐ hoven"  zijn  oorsprong  heeft,  is  moeilijk  te achterhalen. Het moet zeer oud zijn.  Ik ben mijn licht eens gaan opsteken bij  oudere mensen. Ook zij kregen het in hun  jeugdjaren meermalen te horen..  Ophovenaren gebruikten deze term nooit,  wel inwoners van andere dorpen natuur‐ lijk. Het zal dus wel spottend bedoeld  zijn, ofschoon het sympathiek klinkt.  Bijnamen worden niet gebruikt om iemand  te vleien.  Ophovenaren deden of hun neus bloedde.  Tegenwind was het in ieder geval; die  liet men zoveel mogelijk aan zich voor‐ bijgaan, maar men voelde het even goed.  Sommige Ophovenaren zijn van mening dat  ze weten door wie ze aan die naam zijn  gekomen, maar dat laten we maar voor 

wat het is. Eén ding is zeker: het komt  niet uit Brussel !  Kwade tongen beweren wel eens dat de  "Kinjerkes van Ophoven" hun naamfeest  vieren op 28 december...  Als dat zo is, dan horen zij thuis bij de  onnozele kinderen. Kan zijn, kan ook niet  zijn: we zullen zien..  "Waar rook is, is vuur" zeit Tijl en...  EN DAN WAS ER NOG "JUFFROUW HULSBOSCH 11 !  Als we "de Kinjerkes van Ophoven" braaf  onschuldig of onnozel willen bestempelen,  is het mogelijk dat dit zijn oorsprong  vindt in het vroegere onderwijs.  Reeds in 1711 was er sprake van onder‐ richt. Of er toen veel te leren viel, is  een andere vraag. Het ging er niet zacht  aan toe, dat staat vast. Braaf zijn,  armen gekruist, hand in hand de straat op  en op tijd wat over de ribben ! 

Met pastoor Op 't Endt werd in 1820 zelfs  een "Latijnse school" opgericht. Met een  pastoor voor de klas zal het voor de  jeugdige bende van toen ook niet alle  dagen kermis geweest zijn. Pastoors waren  streng en hadden heel wat in de pap te  brokken.  Rond de eeuwwisseling kwam dan de le‐ gendarische en veelzijdige "Juffrouw  Hulsbosch", waarover de mensen van nu nog  met eerbied spreken.  Zij leerde de kinderen lezen, rekenen,  breien en allerlei zaken die in het  huishouden van pas kwamen. Vijf  studiejaren met heel wat kinderen. En wie  was daar de baas? Juffrouw Hulsbosch !!  Dit alleen al zou volstaan om een gunstig  antwoord te vinden op de vraag: "Hoe zijn  die van Ophoven aan de naam de Kinjerkes  gekomen?"  Het kan toch niet uit de lucht zijn  gevallen ! 

"De Kinjerkes van Ophoven" met Juffrouw Hulsbosch anno 1912 (Verzameling: Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi)

88.

UITDAGENDE LIEDJES. ..

"Mie, prie, pratelvod, Soekerbonen, sjietvod !" 

Of "de Kinjerkes van Ophoven" braver,  onnozeler of heiliger waren dan die van  de omliggende dorpen, zal ook wel niet  waar geweest zijn. Ook zij hadden hun  slagzinnen en uitdagende "liedjes" om de  mensen te treiteren. We geven er hierna  een aantal ... 

"Pier poep  Laot het verken oet.  Pier pin,  Laot het verken in !" 

"Anne‐Marie had soep gekookt,  Zeven dagen van eine knook,  Ze had het zout vergeten  En de soep was niet te vreten !"  "Jef, pef, piep in de moei,  Stöpke trop en de maan kumpt op!"  "De koster haai zien vod verbrand, Zeven  blaoren aan eine kantj,  Och, waat haai‐der pien Aan zien  sjietmechien !"  "Toon van de baas Haai ein naas  Van hiej tot aan de Maas !"  "Bekker sjeet lekker,  Sjeet honing en kook.  Driemaal gebakken en Het waas nog neet  good !"  "De smeed, dèè sjeet;  Het klonk, en stonk  Dét hiel de smis verzonk!" (5x zelfde  toon, afstand 10 m.) 

"Heiliger menke (80 jaar geleden)  koffiekènke,  Blinkbein, sjoorstein!"  Dit waren nog van de properste! Dat wil  niet zeggen dat die van Ophoven op alle  "liedjes" een patent hadden. Deze liedjes  werden op meerdere plaatsen af‐  gehaspeld.  "De  Kinjerkes  van  Ophoven"  zullen  wel  altijd  de  Kinjerkes  blijven.  Zo  hoort  het en  wij hopen  dat  hetzo blijft.  *  * *  Ik kom uit de Kerst‐middernachtmis. De  "Kinjerkes van Ophoven" reiken U de hand.  Bijzonder aan die mensen die niet meer zo  goed mee kunnen en aan hen die eenzaam  zijn. Dat zij allen, samen met de  "Kinjerkes van Ophoven" nog een hoopvolle  toekomst mogen tegemoet gaan.  Dit zijn de  wensen voor 1986  van hem  die in  zijn  hart  nog  één  v an  de "Kin  jerkes van Ophoven" is..  Kerstnacht 1985  JOS SMEETS 

DE TWEEDE KERSFEESTEN (1985) TE KESSENICH De tweede "Bergfeesten te Kessenich be‐ horen weeral tot het verleden.  Tijdens deze feesten waren er twee ten‐ toonstellingen te bezoeken. Een eerste  handelde over de "Dorpsherwaardering" en  werd georganiseerd door de gemeentelijke  Groendienst. Ze genoot heel wat belangstel  1ing. 

Een tweede tentoonstelling had als thema  de opgravingen van 1984, uitgevoerd op en  nabij de "Berg".  Alhoewel de resultaten van deze opgra‐ vingen pas binnen enkele jaren zullen  gepubliceerd worden, kregen de bezoekers  toch al een eerste beeld.  Aan de hand van plannen en tekeningen 

(die nu berusten in onze heembiblio‐  theek) en een gedeelte van het scher‐  venmateriaal, kon toch al een bescheiden  tentoonstelling worden opgezet.  Dank zij de inzet van Frans Parren en  met medewerking van Michaël Prinsen en  ondergetekende, werd aan de bezoekers  van de "Bergfeesten" een idee gegeven  van de opgravingen die door vrijwilli‐ gers, onder leiding van archeoloog Tony  Waegeman, werden uitgevoerd.  Het getoonde schervenmateriaal betrof  onder meer:  ‐  ijzertijdscherven  ‐  Romeinse scherven  ‐  vroeg‐middeleeuwse scherven  ‐  Pingsdorf en Brunsum‐Schinveld (11de  13de eeuw)  ‐  Andenne  ‐  Siegburg (15de eeuw)  ‐  Raeren (16de eeuw)  ‐  Bouffioux (17de eeuw)  ‐  Majolica uit Noord‐Nederland  ‐  aardewerk uit de streek (18de  eeuw)  Bij dit alles werden ook foto's, kran‐ tenknipsels en dia's getoond.  * * *  Met de opbrengst van de Bergfeesten zal  zoals afgesproken de grafkapel op de  "Berg" worden opgeknapt (inwendig).  Nu de "Berg" als deelprojekt opgenomen  werd in het herwaardenngsdossier, kan het  onderhoud er van verzekerd worden voor de  toekomst.  Er blijft echter nog veel te doen..  Vooral aan de torenruïne en de andere  restanten van gebouwen zal nog dienen  gewerkt te worden.  Misschien kan er in 1986 een "renova‐  tiekamp" worden georganiseerd.  WERNER SMET 

BIER DRINKEN EN NIET BETALEN !! Joannes Theodoor Roost van Ensen‐  broeck, gehuwd met Anna Neuiens (lees  Neyens) uit Kinrooi verklaarde op 2  november 1791 voor notaris Eggelen,  schuldig te zijn aan Antoon Schey‐  mans uit Kinrooi, schepen van de  justitie van Kessenich, wegens het  geleverde bier sedert 19 oktober 1782  tot 2 november 1791 de som van 847  gulden. Dat bedrag is geen klein bier  !!  Daar de vergeetachtige Roost van En‐  senbroeck geen geld ter hand heeft,  betaalt hij interest en stelt als pand  "den kleinen Ensenbroekerhof", gelegen  te Oler en horende onder de justitie  van Wessem.  De adellijke drinkebroer Roost speelt  het klaar negen jaar lang bier af te  nemen van schepen Scheymans zonder te  betalen! De schepen lijkt ons een erg  onachtzaam man. Maar uiteindelijk moet  Roost toch betalen en dan durft hij  koudweg zeggen dat hij geen "baar  geld" heeft... Vandaar dat hij  voorlopig alleen de intresten van die  achterstallige som gaat afleggen.  Maar schepen Scheymans betrouwt de  zaak niet meer. Vandaar dat Roost van  Enzenbroeck één van zijn boerderijen  in pand moet stellen. Dat betekent dat  de boerderij "den kleinen  Ensenbroeckershof" zal verkocht worden  om de schulden te dekken als Roost aan  zijn verplichtingen tekort schiet.  Een ander verhaal is wat die adellijke  telg Roost van Ensenbroeck, die in de  archieven als "koopman" wordt  aangeduid, 200 jaar geleden in Kinrooi  kwam uitspoken..??  PIET HENKENS 

NOG IETS OVER DE OUDE GEISTIN6ER SCHUTTERIJ EN HET VERDWENEN ARCHIEF 

In  het  boek  over  Ophoven  en  Geistingen  heb  ik  aandacht  geschonken  aan  de  ver‐ dwenen schutterij. (1)  Nieuwe gegevens uit archieven zijn mij  sindsdien niet meer onder ogen gekomen.  Wel nog een interessant gegeven "uit de  boeken".  Het is dit:  in "Het Oude Land van Loon" (2) verscheen  een artikel van de hand van Jules Frère  "Limburgse schuttersgilden". Het artikel  was veel vroeger geschreven, namelijk in  1924 en aangevuld door Maurice Frère in  1958‐1959.  In deze bijdrage voriden we voor het  eerst een spoor van archief van de  Geistinger schutterij. We lezen op blz.  34:  "Voor ons ligt het gehavend schutten‐  rekeningenboek van het verdwenen St.‐  Lambertusgild te Geistingen (Neeroete‐  ren) (3). Daar deze rekeningen bijna alle  eensluidend zijn,bepalen we ons ertoe de  eerste en de laatste over te schrijven:  op heden den 5 Juny anno 1730 hebben de  schutterei meisters namelijk Peter  Snyders ende weduw Joes Hoex (4) alhier  hunne schuttemeystersrekeningh gedaen  voor den jaer 1729, jegens die schutte  van St.‐Lambertus waerin het geldt van de  straeten berekent is ende alles wel naer  gesien hebbende zoo bevindt dat zij te  volle vol‐ daen hebben.  get. Peter Snyders, Mathias Hoex (5)  op heden de 24 sept. 1789 hebben de  schuttemeesters hun rekeningh gedaen  te weten Joannes Meyer en Joannes 

Houben en alles wel naer gesien soo dat  de schuttermeesters hun rekening te  volle hebben afgedaan in present der  gemeenten schutten en Reiner Franssen  als koninck.  get. Martinus Vangeneygen  Yvonnes (6) Meyers  Yonnes (7) Houben  Theodorus Derrikx  Joannes Janssen  Terloops werd een betaling vermeld door  de schutterij gedaan om misdadigers naar  Horn (bij Roermond) gebracht te hebben." DONAAT SNIJDERS 

N O T E N (1) Jan Geerkens en Donaat Snijders: "Ophoven en Geistingen door de eeuwen heen", gemeentebestuur Ophoven, 1966 (2) Uitgave van de Federatie Geschieden Oudheidkundige Kringen van Limburg, jaargang 15, 1960 (3) Dit is duidelijk verkeerd. De verwarring is wel begrijpelijk met Geis- tEREN onder Neeroeteren; zelfde kerk- patroon trouwens.. Maar de vermelde namen zijn duidelijk Geistinger personen. (4)

Dit moet HAex zijn.

(5)

Idem.

(6)

Dit moet natuurlijk Joannes zijn.

(7)

Idem

1986 ‐ EEN BELANGRIJK JAAR VOOR ONS BOUWKUNDIG ERFGOED !

Het monumentenjaar 1975 waarin de slogan "Een monument staat niet alleen" werd ge‐ lanceerd, ligt weeral een tiental jaren achter de rug. Intussen is er in de gemeente  Kinrooi één en ander gebeurd rond onze windmolens (door toedoen van de molenverenigingen  die opgericht werden) en rond onze "kleine monumentjes", de kruisen en kapellen (door  toedoen van onze heemkring).  Het is goed dat enkele buurten zich zijn gaan inzetten voor "hun monument(en)" .Zo werd  de slogan in de praktijk gebracht op verschillende plaatsen. Het komt er nu vooral op aan  om op de ingeslagen weg verder te gaan en te volharden. 

VERENIGINGEN ZETTEN ZICH IN VOOR MONU‐ MENTEN !  Door de aktie van de Koning Boudewijn‐  stichting: "Verenigingen zetten zich in  voor monumenten", dienen er in 1986  alvast weer twee projekten aangepakt te  worden omdat deze een belofte van  subsidiëring hebben ontvangen.  Op "de Berg" te Kessenich zullen de  restanten van de mottoren gekonser‐  veerd worden (onder impuls van het  "Dorpskernkomitee").  De grafkapel op de Berg zal verder in‐ wendig opgeknapt worden met geld van de  Bergfeesten.  Voor aanplantingen wacht men op de  goedkeuring van het dossier "Dorpsher‐ waardering" van het gemeentebestuur;  hierin werd de "Berg" opgenomen als  deelprojekt.  Het is ook te hopen dat er iets kan  gedaan worden aan de Sint‐Martinuskerk  van Kessenich. Spijtig genoeg is deze  prachtige kerk nog niet gerangschikt als  monument. De toren begint aardig  aangetast te worden. Het is dan ook de  hoogste tijd dat men de kerk op de  monumentenlijst plaatst. Wie zal er  anders op langere termijn de herstel‐ lingen op zich nemen..??  Wat onze molens betreft, hoeven de v.  z.w. Buurtschap Lemmensmolen Kinrooi en  de v.z.w. Werkgroep Molenzorg en  Molenmuseum Molenbeersel maar op de  ingeslagen weg verder te gaan. 

De molens worden in 1986 trouwens extra  in de belangstelling geplaatst door het  inrichten van vijf "molenweekends"  tijdens dewelke een vakan‐ tie‐zoektocht  langs de "molenroute" zal doorgaan (elk  laatste weekend van mei tot en met  september).  92.

Voor de "Zorgvlietmolen" zijn er de plannen  om een molenmuseum op te richten in de  ruime molen alsmede een polyvalente  tentoonstellingsruimte op de  benedenverdieping. Men is hiervoor op zoek  naar "Molenpeters" om de onkosten te helpen  dekken.  Probleemgevallen blijven de molenromp  “Korenbloem" te Ophoven en de watermolen te  Kessenich (Kas teel mol en). Misschien kan  er onder inpuls van de groep "Molenzorg  Kinrooi" toch iets ten goede veranderen..? 

Kinrooi 

Daar bij die molen...  KINROOI — In de voorbije jaren was het al duidelijk dat Kinrooi door de molenmicrobe gebeten was, maar dit jaar heeft zich tendens op een overduidelijke manier verder gezet: geen maand ging voorbij of in de kolommen van deze krant dook Kinrooi als het molendorp op. Zo was het in het begin van het jaar, zo was het ook nog in november. De mensen van Kinrooi praten niet over molens, ze leven er mee, ze werken ervoor: een molenwerkgroep, een molenkoekje, een molendrankje op basis van jenever, een molen- feest, een molenbezoek en de verslaving gaat gewoon verder. Er wordt hardop gedroomd van geklasseerde molens en van de inrichting van een molenmuseum. De nieuwjaarswens van Kinrooi is bekend, (nwd)

Het Nieuwsblad 31-12-1985 Limburgs jaaroverzicht.

Het jaar 1986 wordt dus zeker belangrijk  voor ons bouwkundig erfgoed. Moge de  belangstelling voor het heem dan ook  verder aangewakkerd worden in dit ju‐ bileumjaar van onze Geschied‐ en Heem‐ kundige Kring Kinrooi. 

Onze Geschied‐ en Heemkundige Kring zelf  zal werk dienen te maken van de restauratie  van de "Luurskapel" te Geistingen. Ook  hiervoor heeft de Koning Boudewijnstichting  geld ter beschikking gesteld (92.000,‐fr.)  Misschien kunnen er nog andere kapellen  worden aangepakt waarvoor er ook al  dossiers bestaan. 

De gemeente Kinrooi kan ook aan velerlei  projekten haar medewerking verlenen. Het  gaat hier tenslotte om het gemeentelijk  patrimonium. Misschien kan er gedacht  worden aan de oprichting van een  gemeentelijke "monumentenkommissie" die  de schepen voor monumentenzorg kan  bijstaan en die via de gemeentelijke  begroting over enige middelen zou kunnen  beschikken.  Als wij ons allen samen inzetten voor  onze eigen leefomgeving, dan kan er in  1986 heel wat bereikt worden !  WERNER SMET 

* * *

93.

NOG  MEER  GOED  NIEUWS  MET  BETREKKING TOT ONZE MONUMENTEN !!  *

 LEMMENSMOLEN KINROOI

Van voorzitter Pierre Henckens van de  v.z.w. Buurtschap Lemmensmolen Kinrooi  vernemen we zopas dat men in de loop  van dit jaar hoopt te kunnen o‐ vergaan  tot de aanbesteding van de volledige  restauratie van de Lemmensmolen aan de  Breeërsteenweg te Kinrooi !  Een verheugende mededeling en andermaal een bewijs dat onze Kinrooier mensen  niet bij de pakken gaan zitten ,  Aan de Buurtschap Lemmensmolen wensen  we alvast heel veel sukses; zoals in  het verleden kunnen jullie op ons re‐ kenen !  *

K U R I E U S

 MAKKENKAPEL TE MOLENBEERSEL 

SM ö c t ‘te

LIED  bij de Eerste H. Mis van den Eerw. Heer Jan RUTTEN. Wijze : Limburg is mijn vaderland. 

Hoezerhof staat thans getooid Lijk men zelden zag, Heden blinkt en straalt voor hem Wis de schoonste dag. Zie, een zoon uit deze woon Keerde als

Eén van de kapellen die we hadden op‐ genomen in ons dossier voor betoelaging  door de Koning Boudewijnstich‐ ting, was  de Makkenkapel aan de gelijknamige  straat te Molenbeersel. Helaas kon zij  niet in aanmerking genomen worden voor  betoelaging door genoemde Stichting.  Er dreigt echter gevaar, zowel voor het  monument dat meer en meer voorover gaat  hellen door de druk van de bomenwortels  achter het bouwsel, als voor de openbare  veiligheid ! Een stevige storm zou het  geheel voorover doen kantelen en terecht  komen op straat.  In samenspraak met het gemeentebestuur  werden reeds enkele afspraken gemaakt om  hieraan een oplossing te geven. Eerdaags  volgen kontakten met de eigenares in de  hoop het geheel te mogen afbreken en  verder van de bomen verwijderd, terug te  kunnen opbouwen. Dit laatste zou  gebeuren door perso‐ eel van de  gemeentelijke technische dienst Kinrooi  . 

priester lot u weer, Droeg vandaag voor d’eerste maal 'l Oiler aan den Heer. Juich nu vrij

i

Wij juichen mee

Geistingen te saam Looft en prijst en dankt vol vreugd Nu (iods heilgen naani Die een zoon uil deze woon Schonk ile hoogste eer Hem tot priester (iods verhiel' Priester van den Heer. O de Heer heeft u bekleed Met zijn eigen macht ; Wal Hij deed op ’l Avondmaal Wordt door lT volbracht. Eiken blijden morgenstond Daall op '1 altaar neer Jezus op uw godd'lijk woord Priester van den Heer. O, hoe zult gij, priester (iods Danken Hem altijd Die in ’I O lier dat gij brengt Uwe jeugd verblijdt. Sta nu in zijn dienst getrouw Werkend voor zijn eer En voor veler zielen heil, Priester van den Heer.

e houden U verder op de hoogte ! 

(Ingezonden door Donaat Snijders) MATHIEU KUNNEN

PERIKELEN OP EN ROND DE TRAM MAASEIK ‐ WEERT

DE DOOD VAN INSPEKTEUR VAN DINTER Even vóór de eerste wereldoorlog moeten er  zich ‐naar me verteld werd‐ ernstige  onregelmatigheden hebben voorgedaan op de  buurtspoorweg Maaseik‐Weert. Het bestuur  van de maatschappij belastte een  inspekteur er mee de misbruiken op te  sporen en te beteugelen.  De taak werd toevertrouwd aan een zekere  Van Dinter van Maaseik. Ik heb me meer dan  eens laten zeggen dat hij nogal kordaat  optrad tegen ieder lid van het personeel,  wat hem meestal kwaad werd aangerekend.  Hij was zo roekeloos de tram op te wachten,  horloge in de hand, aan een bocht waar de  tram noodgedwongen vaart moest minderen en  daar wipte de inspekteur op de treeplank.  Dat gebeurde onder andere aan "Scheure",  halfweg de grens en 't dorp Molenbeersel.  Hij moest zijn waagstuk duur bekopen, want  hij miste zijn sprong, kwam onder de  wielen terecht en hij verloor beide benen. De machinist vertelde, bij de halte aan de  kerk, de ramp op volgende wijze: "We  hebben hem in de fourgon liggen., met zijn  beide benen af!"  De ongelukkige was bij aankomst te Maaseik  doodgebloed. Gedaan met de in‐ spektie..  Het gerucht deed de ronde dat Van Dinter  duidelijk teken had gedaan om heel traag  te rijden en hem de kans te geven op te  stappen. Daar zal wel niet veel van waar  zijn geweest; ik heb trouwens nooit iets  horen vertellen van een gerechtelijk  onderzoek.  Waarin  kunnen  trouwens  de  zogenaamde  "misdragingen"  van  het  trampersoneel  bestaan hebben? Te laat vertrekken ?  Och kom., wie maakte zich daar veel zorgen  over ? 

95.

Te lang blijven kletsen en drinken in  herbergen in de buurt van de stop‐ plaatsen ? Voor zo'n tekortkomingen was  er toch geen bestendige inspektie  nodig..  Het "levensritme" was destijds niet zo  haastig als nu. Aansluiting met de trein  was een zeer zeldzame behoefte..  Kort na het ongelukkige voorval, moet de  oorlog zijn uitgebroken. 

TWEEMAAL BETALEN Het gebeurde in de zomer van 1912‐1913  (?).. Ik heb het verhaaltje weliswaar  "tweedehands", maar ik heb de personen die  er in optreden zeer goed gekend en hun  beider karakter kan ik zo aflezen uit  hetgeen hier volgt.  Een inwoner van Kinrooi, met een vrij hoge  dunk over zichzelf, was op de tram gestapt  aan het Pottenhuis, had zich neergelaten  tegenover een goede kennis met wie hij  spoedig in een levendig gesprek geraakte.  Het was zeer warm en alle vensters waren  aan één zijde naar beneden gelaten.  Het pretentieuse heertje transpireerde  overvloedig en moest telkens weer naar zijn  "pince‐nez" tasten, omdat die dreigde af te  vallen, terwijl hij nog altijd een drukke  konversatie voerde met zijn overbuur.  Vóór '"t Ven" (eerste halte), verscheen de  kondukteur en iedereen betaalde. Iedereen  kreeg een reistiket. Het mannetje met de  neusknijper was in zo'n diepgaand gesprek  gewikkeld ‐of was zó "nonchalant"‐ dat hij  zijn reisbiljet in zijn vuist verfommelde  en het door 't raam naar buiten slingerde.  De kaartjesknipper had dat gemerkt, maar  zette zijn tocht verder naar het voorste  rijtuig. 

Op de terugweg naar zijn bagagewagen  vatte hij het brillenmannetje bij de  schouder en vroeg of hij al betaald had.  Na een bevestigend antwoord: "Mèr Dré,  det wets‐te toch", moest natuurlijk het  reiskaartje getoond worden. "Det hub ich  door de vinster gegoeidj", zei het  mannetje en hoe hij verder ook  tegenspartelde: hij moest een tweede keer  beta!en.  Diezelfde  kondukteur  verraste  later  nog  door  een  heel  wat  krassere  "stunt",  die  erger gevolgen had. Lees maar verder... 

GRATIS MET DE TRAM.. MAAR MET EEN DURE  HUURKOETS NAAR WEERT  De beheerraad van de tram vergaderde  regedmatig te Maaseik. De heren admi‐ nistrateurs van Weert reisden natuurlijk  gratis voor niks. Na de moeizame  beraadslagingen zochten en vonden ze  lafenis in het "Pottenhuis". En ze bleven  lang "plakken"! Wie zou het hun belet  hebben?  De tram kwam voorgereden en wachtte  tegenover de herberg tot het sein voor de  laatste afrit noordwaarts zou weerklinken.  Dat moest van de kondukteur komen. Hij zou  een paar schrille tonen geven op het  fluitje dat aan zijn jasknoop bengelde en  de machinist wist dan wat hem te doen  stond.  Die bewuste dag zaten dus enkele welgedane  Hollandse heren te kletsen en te drinken  in het "Pottenhuis". Ze dachten niet aan  uur of tijd..  De kaartjesknipper keek op zijn zak‐ uurwerk. Het was dezelfde die enige tijd  te voren een kliënt het reisgeld tweemaal  had doen betalen.  Hij stond op het trapje van zijn baga‐ gewagen en loerde nu en dan naar het café.  Dan stapte hij af, ging wat op en neer  lopen naast de rijtuigen, speelde  zenuwachtig met het kettinkje van het fl  ui tje.. 

ke kwade bedoelingen zijn kondukteur in  't schild voerde. Hij wees met z'n duim  naar de kroeg.. Zijn gelaat was één groot  vraagteken..  De  kaartjesknipper  knuffelde  wat  aan  zijn  mooie  snor  en  deed  alsof  hij  de  machinist niet zag.  Het vertrekuur naderde. Het zware horloge  in de hand, het fluitje tussen de  tanden., zo wachtte de kondukteur nu op  de treeplank/van zijn wagen. Plotseling  striemde zijn fluitsignaal door de lucht. De machinist kwam van zijn lokomotief,  liep armzwaaiend naar zijn chef en  stotterde: "D..d..de hiëre zitte..n..  noch b . .bi ne..!"  De kaartjesknipper stuurde hem met be‐ straffende vinger terug en brulde hem  toe: "Ich bin noê de baas, vertrek.,  vertrek!  De bedremmelde stamelaar kroop weer op  zijn plaats, liet de stoomfluit een paar  keren verwittigend gillen...  Het "Pottenhuis" bleef echter dicht.De  Weerter bazen gegrijnslacht hebben:  "Zonger oas riedj den tram neet wech!  Gèèf oas noch mèr eine..!"  Ze vergisten zich.. En 't was de laatste  rit van de dag.  Per huurkoets hebben zich de dikke ad‐ ministrateurs naar Weert laten rijden.  Zonder twijfel op kosten van de maat‐ schappij ..  De  kondukteur  werd  grondig  verwenst  en,  naar  ik  vermoed,  ook  geschorst.  Dat  was  hem nochtans geen zorg!  Trambediende was hij geworden uit smaak  voor het nieuwe, net zoals hij later  gemeenteraadslid werd, de eerste motor‐ fiets bereed in "Biersel", later ook 'n  verwoed fotograaf werd en daarna nog een  bloemmolen en een houtzagerij beheerde .  Wat kon hem 't tramavontuurtje schelen!  Hij nam het leven langs de plezante kant  en is zeer oud geworden !!  (Vervolgt) 

JOE BENFON 

De machinist, een Hollander met een  spraakgebrek, scheen te vermoeden wel 

96.

EEN MINDERBROEDER‐PASTOOR TE OPHOVEN (OP 'T ENDT)

In "Sterk als Eyck", het blaadje van de Kulturele Kring Maaseik (2de jrg, nr. 5)  troffen we heel onverwacht het lang gezochte bidprentje aan van de vroegere Op‐ hover  pastoor Christiaan Op  ! t Endt. Wij geven het nog eens weer en laten u kennis maken met  deze man, zoals dat reeds stond in het boek "Ophoven en Geistingen door de eeuwen heen"  (Ophoven, 1966) :  Pastoor Labaer overleed te Ophoven op 27  juni 1814 na een lang en uiterst bewogen  pastoraat . Hij had de hele ommekeer  meegemaakt, de kapelanie zien verdwijnen,  de goederen zien verloren gaan en de kerk  in puin zien vallen. Vele bange uren had  hij meegemaakt.  Echt betere tijden had hij nog maar even  gekend.  Zijn opvolger, Christiaan Op ‘t Endt, is de  man geweest wie het gegeven werd weer veel  te herstellen. Hij was een geboren  Maaseikenaar en Minderbroeder in het  klooster van zijn geboortestad (nu  Ursulinen). Tijdens de Franse Revolutie had  hij zich geducht tegen de Fransen gekeerd,  zodanig zelfs dat er in 1797 een  aanhoudingsmandaat tegen hem was  uitgevaardigd. Men had hem evenwel nooit  kunnen vatten. Hij was een van die talrijke  kloosterlingen, die ontheemd waren en die  zijn diensten aanbood voor parochiewerk,  toen de tijden iets beter werden. Hij nam  zijn taak als parochieherder van Ophoven en Geistingen zeer ernstig op. Over zijn  intense bedrijvigheid zijn we goed inge‐ licht door zijn eigen notities in een  parochieregister (R.A. Hasselt ‐ Kerk  Ophoven, nr. 8, blz. 71‐108). Geboren te  Maaseik als zoon van Andries en Maria  Helena Simons, op 16 november 1772, toonde  hij zich een doorzettende Maaslander, nadat  hij op 15 juni 1814 ingehaald werd als  pastoor te Ophoven.  Het begin van zijn geschrift is zeker  waar : "Ik vond in deze gemeente alles  in eenen ellendigen staat, kerk,  parochiaal huys, alles en allen". In  september nam hij de oeroude (1788)  torenplannen ter hand en in 1815 luidden  na 38 jaar weer de klokken. In 

97.

1816 ging de reparatie verder aan de kerk  en werd een torenuurwerk geplaatst. Het  volgend jaar kocht hij van kanunnik  Broeckmeulen van Thorn het orgel, (niet  het huidige; dat is een andere  geschiedenis)  Hij dacht ook aan Geistingen. Daar was een  zekere Albers hulppriester en wel tot 22  september 1817, toen hij pastoor werd te  Haren bij Maastricht. Dit veroorzaakte een  lelijk gat, dat Op 't Endt trachtte te  dempen door tot december 1818 beide kerken  alleen te bedienen, met 's zondags te  Geistingen een lees‐ mis te doen. Van  april tot juli 1818 werd dan aldaar een  kapelanie gebouwd 

(het huis van de vroegere koster R.  Snijckers), zodat er een woning was voor  een priester. In 1822 begon men te  Ophoven aan een muur rond het kerkhof,  die in 1826 voltooid werd.  Op 17 september 1822 kreeg de pastoor  hulp, in de persoon van E.H. Van Stip‐  pendt, die tot kapelaan benoemd werd (op  eigen kosten van de kerkfabriek ).  En te Geistingen komt in 1818 E.H. Jan  Peters als hulppriester of rector.  Het kerkbestuur is in beide dorpen nog  gescheiden; voor 1823 ziet het er in  Ophoven zo uit : Jan Gielen, Renier  Rutten, Reynders,Jacob Gielen, Goy‐ ens  en Renier Sevrijns; voor Geistingen: Jan  Henckens, Jan Vangeneygen en Jan Deben.  In 1825 kwam er bevel van groot‐vicaris en  koning dat de goederen van de hulpkerken  voortaan bestuurd moesten worden door de  kerkmeesters van de succursaal‐ kerken. In  october werden bovengenoemde Gei stinger  kerkmeesters gedwongen de boeken over te  maken, dit na een onderzoek van de  situatie ter plaatse. Die was erbarmelijk:  de oude kerk van Geistingen zag er zo uit  : "Men vond eenen vergangenen balk, den  vloer geheel versleten". In october 1819  werd de Op‐ hover pastorie verbouwd. Een  laatste hoogtepunt in het pastoraat van Op  't Endt was de "Jubilé" van 1830 : "onsen  bisschop versogt de pastoren om drij‐ maal  dags instructie te geven, smorgens,  smiddags en savonds: dus begon ik smorgens  om vijf, smiddags om vier en savonds om  acht uuren, den toeloop was soo groot van  Ophoven en Geystingen om instructie te  aanhooren, dat ik den iever zelf wonderde.  De bereydinge tot het H. Sacrament der  Biecht was soo groot dat men niet meer  verlangen konde. Velen beweenden de zonden  van hun voorgaande leven en niemand soo ik  meynde, is teruggebleven. Te Ophoven van  340 en Geystingen ‐ hulpkapel ‐ van 230  communicanten hebben op de 15 dagen dat  den jubilé duurde te Ophoven ge‐ 

communiceert 734 en te Geistingen omtrent  de 300, samen 1 000, dit dus van mijne  geheele parochie. Hier te Ophoven was  volgens oude gewoonte op den dag der  Allerheyligste Drijvuldig‐ heid kermisse;  op mijn versoek is geenen schijn van  kermisse geweest, in plaats van vermaak  wierd de kerke den geheelen dag besogt".  Deze heropleving werd bevestigd door het  bezoek van de Luikse bisschop op 4 october  aan Maaseik, waar men al 27 jaar geen  bisschop meer gezien had en waar al die  jaren ook geen Vormsel meer was  toegediend. Op 6 oktober werden 300  Ophoven‐ en Geistingenaren,te 5 uur 's  morgens gevormd. In oktober van dat jaar  begon ook de miserie met troepen, in  verband met de opstand, en veel ellende op  geestelijk en stoffelijk gebied. De goede  voornemens waren bij velen weer heen, want  de pastoor noteert: "Onbeschrijfelijk is  in dit dorp ... het bederf der zeden,  vloeken, vervolginge den eenen tegen den  anderen. Nae het uitsteken van het vaandel  geel en rood was een gedeelte van het  gemeene volk sonder vrees tot snagts toe  in de herbergen. Men vraagde met geweld  geld, anders grootelijks dreygende,soodat  aan hun versoek maar moest voldaan worden.  Veertien dagen sweeg ik in den ergsten  oproer, toen ik niets te winnen wist, dan  ik was zelf in gevaar.  Dog veertien dagen daernae op Kerken‐  weyde hebbe ik op deze schrikkelijke  omstanden gepredigt en een weinig stilte  in de gemeente gebracht". Pastoor Op 't  Endt verliet Ophoven en woonde verder te  Maaseik, waar hij op 24 juli 1836 zou  overlijden.  Hij liet de parochie over aan zijn  vroegere kapelaan Walter Van Stip‐  pendt, die in volle herrie op 29 de‐ cember 1830 de parochie overnam. 

DONAAT SNIJDERS

VOLKSE VERHALEN UIT ONZE HEIMAT...

EEN BRANDBRIEF IN DE LEEMKUIL 

Tegenover de Oude Barier, tussen de Steenweg en de Maas, aan de Napoleonsweg van  Maaseik naar Roermond ligt de Leemkuil. Daar hadden de Bokkerijders eens bevolen door  een brandbrief geld te leggen. En dat geld werd gelegd, maar er werd meer gedaan... 

Hier was een haasje te vangen en de po‐  litieprefect, in persoon van de veld‐ wachter die het Snijderke geknipt had,  zou hier weer de wacht houden en eraan  moest hij, daar kon hij niet buiten.  Vooral nu het in volle dag zou afgehaald  worden. Hoe dom die kerels waren van daar  niet aan te denken. De jacht naar geld  ontnam hun zeker alle redeneervermogen.  Het Snijderke was er wel in de donkere  ingelopen en nu zou het in volle dag  worden afgehaald.  Zo'n brutaliteit was haast niet uit te  denken. Zo'n durven voor een handvol  geld! Had hun die laatste les dan niets  geleerd. Of zouden ze geweld gebruiken?  Maar dan zouden ze zich toch ook verra‐ den. Hoe ze dat gingen klaarspelen dat  wou hij meemaken, hijzelf, Jaan, de  veldwachter. Daar was omtrent geen  kapelletje met populieren langs om in te  kruipen en Sijderkens te knippen. Daar  was hoegenaamd geen struik in 't rond om  zich achter schuil te houden, dus het was  niet nodig daaraan te denken. Hoe zou  Jaan nu dommer zijn dan de bokkerijders  zelf. Daar was geen verbergen mogelijk.  Die leemkuil, en 't was er zelfs geen, 't  was maar een naam en enkel een zakking in  de weg van hoogstens 35 m. lang en op de  diepste plaats een halve meter meer dan  een menslengte. En op die plaats moest  het geld liggen onder een losgestoken  ris, midden op het voetpaadje tussen de  twee kersporen in.  Maar onze wakkere veldwachter zijn  verstand stond ook niet stil. Op een paar  boogscheuten van de weg stond hij puinen  te steken van wie weet wie ‐zo maar‐ om  daar te zijn en te spionneren als ze  kwamen de deugnieten. 

99.

Niemand zou hem kunnen herkennen,  daar had hij wel voor gezorgd.  In zijn floeren broek,met blauwe kiel en  rode halsdoek en een brede strohoed. Ja, zo  slim was onze veldwachter dat hij reeds een  periskoop gebruikte zonder dat hij het  wist, want aan de onderkant van zijn hoed  had hij een stuk spiegel aangebracht, zodat  hij werkte met de rug naar de leemkuil toe.  Zag hij in de spiegel dan kon hij nagaan of  er iemand op de weg aankwam. Zo ijverde  onze veldwachter voort zonder dat er iemand  verscheen.  En dan had hij de hele bende verwacht!  Neen, hoegenaamd niemand!  Dat zou hij niet volhouden. Als hij zo  moest blijven doorwerken, daar stonden zijn  handen ook niet naar gegroeid. Te meer, het  had al op verscheidene plaatsen  middaggeluid en hij had geen eten besteld.  Wat het gekste van alles was, daar was geen  mens meer in het veld, en het was geen  gewoonte dat men bij het puinensteken in  het veld bleef doorwerken. Hij zou daar op  het einde als schup‐ penzot staan en  argwaan wekken.  Neen, dat kom en mocht niet lang meer  duren. Daar was niet veel afwisseling  geweest voor de veldwachter op de vier uren  tijd dat hij daar te rieken stond, altijd  aan futselend, niet echt werkend, maar zich  toch moemakend.  Gelukkig kwam daar een man aan met een  kruiwagen waarop een kist stond. Gelukkig,  want anders had de veldwachter gemeend dat  het afgesproken werk was, zo op een halve  dag, geen levende ziel in de buurt.  De kruiwagen kwam de diepte in en onze boer  werkte nu ijverig voort, en onder 

wijl loerde hij in zijn spiegel. Hij zag dat  de voerman zijn kruiwagen neerzette midden  op de weg in de kuil, en op een paar meter  ervan af even zijn broek  afstroopte. Die moest wel hoge nood gehad  hebben, dacht de veldwachter en gelukkig  dat hij in de kuil zat, want op het kale  vlakke veld, had hij dit moeilijk kunnen  doen. Hij zag hem zijn broekriem weer  toegespen, in zijn handen spuwen en verder  varen in de richting van het kappeletje aan  de linden naar de Donkstraat toe. 

Nooit is men te weten gekomen wie het  geld had weggenomen en nooit waagde Jaan  het nog heel het geld in een brandbrief  gevraagd te leggen.  Zo slim was hij ook wel, want het  ging hier slim tegen slim. 

•k ‐k *

Zo werd het stilaan twee uur en Jaans maag  riep om patatten. Dan zou hij maar naar  huis gaan en 't geld meenemen, want het lag  er, al wat gevraagd was,  15 goudstukken. Juist geteld, omdat ze  zeker waren het toch terug te krijgen  wanneer ze de dief op heterdaad betrappen  zouden. 

Zo naderde hij de zode, lichtte ze op, en  o wonder... de goudstukken waren gevlogen  en in de plaats ervan lag een stuk papier  met de woorden: "Toch gefopt hé!"  Daar stond onze veldwachter versteld  van. Ditmaal hadden ze hem beet, de  schelmen. Hoe was dat in gods naam  mogelijk, want daar was hoegenaamd  niemand gepasseerd dan juist de man  met de kruiwagen.  Jaan jong, zo fopt men veldwachters  die slim willen zijn. Dan stopt men  een vent in een kist waarin een gat  is en die zet men juist boven de plek  waar het geld ligt, en zo legt men in  plaats van de 15 napoleons. 

Hoe de veldwachter zich ook naar de  Donkstraat spoedde en navroeg of niemand  een man met een kruiwagen en een kist had  gezien, daar was geen mens die daar  antwoord op kan geven. Daar wist Jaan ook  zo goed de reden van als zij zelf, al zei  hij het niet, want hier woonden vele van  die 1ogebroeders, die grote bendefamilie,  die niets zagen, niets gezien hadden en  ook niets zouden zien, omdat ze er  minstens een Napoleon van zouden  opstrijken. 

Zoals vrijwel altijd strookt dit ver‐ haal niet helemaal met de feiten.  Het gelegde geld zijn zeker geen Na‐  poleonen geweest, want de eerste Napoleon  die zijn naam aan een geldstuk kon geven  was op dat ogenblik nog maar ruim 14  jaar. Slechts 18 jaar later, in 1803,  werden de eerste gouden napoleons  geslagen.  Deze naam werd ook gegeven aan Belgische  munten ter waarde van 20 fr.die geslagen  werden tot in 1903.  Het was weer schepen Reynders die deze  brandbrief thuis kreeg. Hij lag in de  gang van zijn huis en zijn meid vond hem  op 28 januari 1785.  Als Jaan argwaan dacht te wekken met in  de middag door te blijven werken, dan zal  zijn hoofddeksel n.l. een grote strohoed  eind januari nog wel meer zijn  opgevallen. En puinen steken in het  holletje van de winter?  De man die het Snijderke op heterdaad  betrapte heette Henricus Houben. Dit  gebeurde echter pas op 12 februari van  hetzelfde jatr.  Na de lichting van deze brandbrief kreeg  Simon Reynders volgende kwitantie  100

mijnheer capitijn u geit is wel bevonde en kont sijn gerust mar wagt u van geenen rat te  geven  dat  imant  van  ons  woort  gekregen  en  gat  nit  te  laet  op  de  maseijker  ban  als  gij  imant  sijt  of  u  wat  vragt  stekt  uwen  hoet  om  hoogh  dan  hoft  gij  niet  te  vreesen  mar  gedenkt wij gij met ons geleft hebt voor deesen mar het is u vergeven en slapt gerust.  (Deze kwitantie is ook afgedrukt in het boek: "Wij zullen U met assen lonen!", samengesteld door ondergetekende en in 1985 door onze Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi uitgegeven - blz. 28)

MATTHIEU WIEERS 

DE BOERENGILDE VAN KESSENICH (1907‐1957) Op 13 januari 1907 werd te Kessenich een "Boerengilde" opgericht. Aldus staat het  genoteerd in het kasboek door J. Gielen, de "schrijver" der vereniging.  Door de Boerengilde werd op 16 januari 1910 een samenwerkende maatschappij "Spaar‐ en  Leengilde van Kessenich" gesticht. De standregelen verschenen in de bijlage van het  Belgisch Staatsblad van 4 februari 1910. 

Het bestuur bestond uit: dean Rutten  (voorzitter), Antoon Deben  (ondervoorzitter), Renier Linssen, Jozef  Gielen en Henri Symkens (raadsleden).  Cornelius Gorissen was schatbewaarder  (kassier). 

101

Leden van de toezichtsraad waren:  Michiel Geusens (voorzitter), Jean Cool  en (ondervoorzitter), Theodoor Brouns,  Petrus Houtmortels, Lambert Haeldermans  en Henri Gielen (raadsleden) . 

De standregelen van de "Spaar‐ en Leen‐  gilde" stonden afgedrukt in het "lid‐  maatschapsboeksken". De leden dienden als  deelgenoot aangenomen te worden.  Betalingen werden geboekt als "stortingen  als aandeel in de genootschappelijke kas"  en ook de terugbetaalde aandelen werden in  de lidboekjes genoteerd.  Het kasboek van de Boerengilde werd voor  het eerst ingevuld in 1912. Als lidgeld  betaalde men 1,‐frank.  Er waren toen 76 leden, waarbij als nieuwe  leden nog aansloten in 1912 : Hubert  Hawinkel, Th. Willen, Jan Roes, Jean  Lamberigts en Jean Vandeninden.  Enkele inkomsten in de periode 1912 ‐ 1914  waren onder andere:  ‐  opbrengst van het gebruik van het  machien om beeten te planten: 6,50 fr.  ‐  inkomsten van de kas der aankoopaf‐ deling: 27,57 frank  ‐  van minister Helleputte bij zijn  bezoek aan Kessenich: 20,‐ frank. Deze som  werd geboekt op 14 mei 1914.  Enkele uitgaven in dezelfde periode:  ‐  voor zielemis voor overleden lid  Jacob Vandersande aan de proost: 4,‐fr.  ‐  aan  A.  Gorissen  voor  het  inramen  van  het  portret  van  den  hoofddeken  van  den  Boerenbond,  minister  Helleputte:  5,‐ fr.  ‐  aan H. Ponsen voor het maken van  een nieuw bietenmachien: 40,‐fr.  ‐  aan J. Narinx voor een ton bier  voor het feest van de hoerengilde: 14,‐fr.

In 1921 bedroeg het lidgeld 6,‐frank. Er waren toen 75 leden in de vereniging en  men vergaderde in de zaal bij H. Brouns.  Studiedagen te Leuven werden bijgewoond  door onder andere: Gerard Linssen (1921 en  1922), Ch. Hawinkel (1923) en Jean Coolen  (1923).  In 1924 nam men ook een abonnement op het  tijdschrift "Onze Ploeg en Onze Gids".  In  datzelfde  jaar  werd  door  13  deelne‐ mers  het  herdenkingsfeest  van  de  "Boe‐ renkrijg" te Hasselt bijgewoond.  Over het verenigingsleven in die tijd 

(Eerste bladzijde uit de brochure met de "standregelen")

weten we ook dat er voordrachten werden  gegeven bij de Boerenbond.  Op 4 april 1924 werd aan de pastoor (Al‐  fons Tijskens) een bedrag van 188,75 fr.  betaald, bestemd voor boekenaankoop voor de  op te richten bibliotheek.  * * *  Op 31 januari 1927 werden de standregelen  van de "Aankoopafdeling" en de  huishoudelijke verordening goedgekeurd. 

I 02.

In deze verordening lezen we dat de leden,  gezinshoofden, jaarlijks 12 frank  bijdragen, waarvan er 10 frank werd  doorbetaald aan de Belgische Boerenbond.  De zonen en andere huisgenoten betaalden 1  frank voor de plaatselijke gildekas.  De gilderaad was samengesteld uit tien  leden. De jaarvergadering had plaats met  0.H. Hemel vaart. 

In 1927 schonk de Boerengilde 37,85 fr.  aan Karei Hawinkel om 1andbouwboeken aan  te kopen als prijs voor de beste  leerlingen aan de avondschool.  In 1928 kocht men een zaaimachine aan voor  de prijs van 489,10 frank. Transport er  van gebeurde met de tram wat 4,80 frank  kostte.  In 1932 was er een proefveld voor de  jeugdafdeling. R. Deben ontving hiervoor  25,00 frank.  In augustus 1933 hield de Stoommelke‐ rij  haar algemene vergadering in de zaal van  de Boerenbond.  Via de "Spaar‐ en Leengilde" werd in dat  zelfde jaar een "besproeier" aangekocht  waarvoor men jaarlijks afkortingen kon  doen.  In 1942 telde de Boerengilde 95 leden. Als  vlaggedrager van de Boerengilde fungeerde  Lambert Paulussen. 

Bovenstaande gegevens konden we vinden  in het kasboek van de vereniging, de  standregelen en in het huishoudelijk  reglement.  In de besproken periode was het belang‐ rijkste feit echter de viering van het  50‐jarig bestaan. Daarom geven we er ook  enkele bijzonderheden over.  Dit 50‐jarig bestaan werd gevierd op 14  januari 1957. Bij de feestvergade‐ ring  waren aanwezig:  E.H. kannunik Mombaers, algemeen proost  van de Boerenbond; E.H. pastoor Gustaaf  Drees; Jozef Dupont, volksvertegenwoor‐ diger Peer; Martin Rutten, provincie‐ raadslid; Lowie Vanhamme, direkteur  magazijn Boerenbond Bree; Leo Devijver  inspekteur 1evensverzekering A.B.B.  Kumptich; Rene Deroover, inspekteur  Dienst en Toezicht B.B. Wezemaal; Gerard  Linssen, voorzitter; Mathieu Gielen,  schrijver‐zaakvoerder; Jaak Rutten,  Karei Hawinkel en Henri Verstrae‐ ten,  bestuursleden.  Tevens woonden 60 leden de feestverga‐  dering bij.  Pieter Gorissen ("Pier van Swevers"), 84  jaar en lid sedert de oprichting, hield  een speciale voordracht.  Met dit feest werd een halve eeuw Boe‐ renbond te Kessenich afgesloten.  WERNER SMET 

Vijftigjarig  bestaan  van  de  Boerengilde  op  14  januari  19b/  (Verzame1ing: Geschied‐ en Heemkundige Kring Kinrooi) _________ 

103.

Waat maag dét in godshiêrenaam beteikene

NOGMAALS.,, "UCHTERFN"

Onze  Filologus  kwam  er  niet  uit  bij  het  speuren  naar  de  afstamming  en  herkomst  van  "uchteren" (1) Om kort te gaan: ik ook niet.  Toch vond ik nog enkele bewijsplaatsen van het begrip/werkwoord "uchteren"...  Op een oud handschrift op perkament van  1280 tot 1285, afkomstig uit de buurt van  Bil zen, staat een recept:  "Dets i gude lagtwarie jhegen i droege  borst.  Ten  irste  R.  dya  draganti  frigidi  dya‐  pemidien  pem  diarii  electuarij  resump‐  tivi ana dragma ij Misceantur.  Dese salmer eten savonts op dbedde ende  smorgens en ogteren." (2)  De gedeeltelijke transcriptie luidt :  "Dit is een goed middel tegen een droge  borst... Deze zal men eten 's avonds op  het bed en 's morgens in uchteren.  Lagtwarie: verbastering van electuarium  Een droge borst: astma? Bronchitis ?  En ogteren: voorzetsel + zelfstandig  naamwoord, thans met prothesis, n — in  nuchteren = nuchter zijnde.  In "De Bokkerijders" van Juliaan Melchior  (3) leest men:  "Wat ben ik menigmaal, in mijn prilste  jongensjaren, met schrik naar bed gegaan  om er akelig te dromen, des winters na een  lang gerekt "uchteren", tijdens hetwelk de  één of andere welbespraakte dorps  vertel!er aan de vergaderde geburen de  wandaden van de beruchte Bokkerijders in  Maas‐ en Kempen‐ land met realistische, ja  schreeuwende kleuren wist af te  schilderen."  De voetnoot bij "uchteren" vermeldt:  "Uchteren is de lange winteravonden in  gezellig samenzijn, zonder eten of  drinken, met geburen om de beurt in 't één  of ander groot boerenhuis tot aan den  ochtend of morgenstond doorbrengen; 

de handen stonden niet stil, de tong nog  veel minder; de mans schilden ken‐ nip, de  vrouwen deden het meegebrachte spinnenwiel  ronken of verrichtten naaien breiwerk; men  bad luidop een "tientje" van den  rozenkrans, vertelde en zong er  beurtelings" (&).  Mijn grootmoeder, geboren in 1861, ging  als meisje 's avonds op Zeilster (tussen  Roggel, Heythuijsen en Nunhem) spinnen. Ze  nam haar spinnewiel mee. Daar kwamen meer  meisjes (en jongens) samen. Er werd ook  gedanst bij de muziek van een grammofoon.  Het natuurlijk gevolg was dat één van de  jongens mijn grootvader werd ! 

SLOTBEMERKING Met deze bewijsplaatsen wil ik veron‐ derstelling, beschouwing en gevolgtrekking  van onze Filologus onderstrepen,  bevestigen en uitbreiden.  Wellicht zijn er in geschrift en lite‐ ratuur nóg vermeldingen van "uchteren".  JAN BERGHS 

N O T E N   (1) Dao raostj gét!", jaargang 4, nummer 2, blz. 87-89. (2)

Publications, 1881, blz. 311

(3)

Eerste druk, 1915.

(4)

Veldeke, 1982, nr. 2

104

Aanwinsten heembibliotheek

Ook in de voorbije maanden kende de  heembibliotheek een grote aangroei.  Hierna volgt een opsomming van de  "voornaamste" aanwinsten.  Deze zijn zoals gewoonlijk te raad‐ plegen in onze heembibliotheek,  weertersteenweg 241 te Molenbeersel.  De openingsuren zijn van maandag tot  vrijdag van 08.00 h tot 12.00 h en van  13.00 h tot 17.00 h.  ‐  Lodewijk Plessers, 1862‐1915; Limburger,  flamingant, leider, dichter, journalist,  bezieler / J. Daamen en D. Snijders . ‐  ‐  Volkshuisraad in Vlaanderen / Weyns  Jozef . ‐ Reeks bestaande uit de volgende  delen : voorbericht ‐ haard‐ gerief /  zitmeubelen ‐ bergmeubelen ‐ slaapstede /  eten en drinken ‐ maten en gewichten /  kookgereedschap ‐ voorraao bewaren /  verlichting ‐ sierraad en devotie ‐  kindergerief / spinnen ‐ bakken ‐ karnen  / opschik en schoonmaak ‐ wat overblijft  / algemene beschouwingen . ‐  ‐  Jaarboek 1984 van de Geschied‐ en  heemkundige Kring Tessenderlo / z.a.  ‐  Bezig zijn met volksgeneeskunde, feiten  en fantasie / Frances Kennett . ‐  geschonken door P. Haemers . ‐  ‐  De Belgische stad van vandaag ; Kes‐ senich waarheen / Gemeentekrediet . ‐  ‐  Geschiedkundig overzicht van het O.L.  Vrouweklooster der Eerw. Zusters ;  Regulier Kanunnikessen der Orde van het  Heilig Graf te Kinroy / z.a. ‐ uitgeg.  bij hun 50‐jarig bestaan in 1931  (fotokopies) . ‐  ‐  Hoe een provincie in twee delen werd  gesplitst / G.J.B. Verbeet . ‐  ‐  Geschiedenis van de tabak in de Leie‐  streek / R. Cauwe . ‐  ‐  Kunstpatrimonium van West‐Vlaanderen /  Luc Devliegher . ‐  ‐  Eeuwen onder wind en wolken ; windmolens  in 0ost‐Vlaanderen / Paul Bau‐ ters . ‐ 

‐  Castrale motten in België / J. De  Meulemeester . ‐ fotokopies . ‐  ‐

Het leven  van  de Heilige Catharina  van Alexandrië / Rik Nul ens  . ‐ 

‐  Theodoor Sevens en de Boerenkrijg /  P.M. Brouns . ‐  ‐  Beknopte gids voor de bezoeker; Bok‐ rijk openluchtmuseum / Jozef Weyns .  ‐

 Bomen en struiken te Bokrijk / C.  Cuyx . ‐ 

‐

Achel, de  top  van Limburg /  z.a. ‐  (overname  uit  tijdschrift :  de  Vlaamse Bibliotheek) . ‐ 

‐  Trier‐Kai serthermen; Verwaltung der  staatlichen Schlösser Rheinland‐ Pfalz  / W. Reusch . ‐  ‐  Beloningen voor daden van moed en  zelfopoffering / z.a. ‐  ‐  Van burchttoren tot grafkapel / Fr.  Parren . ‐ fotokopies uit Ter Eiken .  ‐  De  Maasuiterwaarden  De  geo‐  morfologie van het Maasland / Bertie  Vanderlee . ‐  ‐  Over de dwangmolens der heerlijkheid  Kessenich / Piet Bouveroux . ‐  ‐  Het Maasland in de VIIIe eeuw; Kes‐ senich : folklore en geschiedenis .  ‐ verzamelde opstellen .  ‐  Mocht Dr. Eli as zijn hoofd redden /  Jaak Ooms . ‐ fotokopies . ‐  ‐  Kunstboek ; 48 tekeningen over  Hamont‐Achel / Jaak Dijkmans . ‐  ‐  Geschiedenis van onze wind‐ en water‐ molens / z.a. ‐ fotokopies . ‐  ‐  Gemeente Thorn; van edelmanswoning tot  sociaal‐cultureel en toeristisch  recratief centrum / P.M. Roost. ‐  Onze dank aan al diegene die de heemkring  iets schonken. Mocht u thuis nog nog iets  vinden waarvan u denkt dat wij het kunnen  gebruiken wip dan even binnen in de  heembibliotheek of geef ons een seintje.  Samenstelling : M. Donné en J. Laveaux.

105,

Museumnieuws

HET RADIO-, GRAMMOFOON‐ EN POPPENMUSEUM TE THORN (NL.) Dicht bij huis, in het "witte stadje  Thorn", vinden we aan de Akkerwal 27 een  museum dat zeer zeker bij velen onbekend  zal zijn..  G E L U I D   Het eerste Nederlandse Radio‐, Grammo‐ foon‐ en Poppenmuseum werd opgericht in  Kasteel Aldenghoor te Haelen op 18 april  1976. Sinds oktober 1983 heropend te  Thorn.  In ons leven van alledag zijn radio,  televisie, grammofoon en telefoon zulke  vanzelfsprekende zaken geworden, dat wij  bij het gebruik er van nauwelijks  stilstaan bij het ontstaan van deze  apparaten. Toch is het nog maar amper een  eeuw geleden, dat de eerste stappen  werden gezet in de richting van een  ontwikkeling op dit gebied.  In  1877  vroeg  Edison  patent  aan  op  een  geluidopnemend  en  ‐weergevend  apparaat  dat hij "phonograaf" noemde.  Werkten de eerste fonografen met rollen;  vanaf ongeveer 1910 kwam de vlakke  grammafoonplaat in zwang. De uitvinding  hiervan staat op naam van de Amerikaan A.  Berliner.  Het begin van een stormachtige ontwik‐ keling was gemaakt. Hoe deze eerste  fonografen, grammafoons, telefoons,  radio's en televisies er uit zagen en hoe  de geluidsweergave was, kunnen we zien en  beluisteren in het voornoemde museum  (ongeveer 500 stuks).  Het museum geeft een overzicht van alles  wat met het voortbrengen van geluid te  maken heeft tot op heden. 

P O P P E N Poppen  hebben  door  de  eeuwen  heen  be‐ staan.  Al  door  de  Egyptenaren  werden  poppen  gemaakt.  Deze  werden  uiteraard  geheel met de hand gemaakt.  De eerste poppen die met mallen werden  gemaakt, dateren van de vijfde eeuw voor  Christus en zijn in Griekenland  gevonden.  Het maken van "replica antieke poppen"  zou onzinnig zijn zolang er nog vol‐ doende originele antieke poppen te koop  zijn. Maar de prijzen van antieke poppen  zijn de laatste decennia echter zo enorm  gestegen dat het bijna onmogelijk wordt  om antieke poppen te verzamel en.  In het museum te Thorn kan men antieke  poppen bewonderen en de replica's die  door kursisten gemaakt werden.  Het museum is in het bezit van porse‐ leinen poppen, marionettenpoppen, vin‐  gerpoppen, handpoppen, enz. In totaal  ongeveer 700 stuks.  De openingstijden zijn van april tot en  met oktober: elke dag van 11.00 uur tot  18.00 uur; van november tot en met  januari: elke dag van 12.00 uur tot  17.00 uur; tijdens de maanden februari  en maart is het museum gesloten.  Toegangsprijzen:  volwassenen:  2  gulden  en kinderen tot en met 16 jaar 1 gulden.  Adres: Akkerwal 27, NL‐6017 AW TH0RN  Telefoon: 04756‐2882 

Samenstelling rubriek: Mathieu Kunnen

Kongressen - Jaarvergaderingen - Studiedagen

MOGELIJKHEDEN VOOR GENEALOGISCH ONDERZOEK  IN NEDERLANDS LIMBURG  Bovenstaande is de titel van een lezing die  dhr. Delahaye zal verzorgen voor de  "Geschied‐ en Heemkundige Kring Het Land  van Thorn" op MAANDAG 14 APRIL aanstaande  in het jeugdhuis te Thorn. Aanvang is 20.00  uur.  Ook onze geïnteresseerde leden zijn van  harte we!kom !  Beoefening van de genealogie is even oud  als de mensheid; een Engels beroeps‐ genealoog noemde zijn werk eens "Het oudste  beroep van de wereld".  Het Nieuwe Testament begint met een ge‐ nealogie. Eeuwen lang werd genealogie  slechts uitgeoefend door vorstelijke,  adellijke of aanzienlijke families. De  laatste jaren kent de genealogie geluk‐ kigerwijze een demokratische tendens : ook  de geschiedenis van de "gewone man" is  interessant. Voorwaarden voor deze  hedendaagse interesses waren uiteraard de  openbaarheid van de archieven, de  aanwezigheid van de belangrijkste gene‐ alogische bronnen (zoals burgerlijke stand  en kerkregisters) bij deze archief diensten  en de op ruime schaal ondernomen  inventarisatie en indicering van de  archieven en kollekties.  Op een aantal punten wijkt genealogisch  onderzoek in Limburg af van wat kol 1e‐  ga's elders in den lande kennen.  Ten eerste zijn er veel eigen bronnen.  Verder heeft de Limburgse genealoog be‐ duidend meer achtergrondinformatie nodig en  een grondige kennis van de regionale  geschiedenis.  Genealogisch onderzoek kent drie onder‐ scheiden, geheel verschillende periodes:  *  Het begin van het onderzoek (circa  1902 tot heden); een periode waarin men  weinig beschikking heeft over archief‐ bronnen en men het onderzoek vooral in  familiekring moet verrichten. 

* De periode van de Burgerlijke Stand  (circa 1796 tot 1902), een periode waarin  men de beschikking heeft over een  gigantische hoeveelheid archieven.  LO7

.

* De periode van het "Ancien Régime" (vóór  circa 1800), een tijdvak waarin het  onderzoek een geheel andere aanpak vereist  dan ten tijde van de Burgerlijke Stand. De  eerste voor de hand liggende bronnen zijn  natuurlijk de kerkregisters. Maar men kan  nog vele andere bronnen aanboren en,  naargelang het fortuin en de sociale status  van de familie, de stamboom tot in de late  Middeleeuwen terugvoeren. 

Om een goed resultaat van het onderzoek  te waarborgen, behoort men zich echter  wel te verdiepen in de methodiek van het  archiefonderzoek en moet men zich een  goede systematiek van het verwerken van  de gegevens eiqen maken. 

De "Akademie voor de Streekgeborlden  Gastronomie v.z.w." organiseert haar  jaarlijkse algemene vergadering op zaterdag  26 april 1986 om 14.30 uur te Waregem; het  akademisch gedeelte wordt gehouden in de  trouwzaal van het stadhuis, gelegen in het  Shoppingcentrum.  Tijdens deze samenkomst zal het "Thomas  Vander Noot‐eremerk" verleend worden aan  Mej. Margriet Houbrechts van Heverlee  voor de studie: "De geschiedenis van de  stroopfabricage in Borgloon van 1830 tot  1840" en aan Mej. Marleen Vrancken van  Landen voor de studie: "Streekgebonden  waters en frisdranken in Limburg en  Vlaams‐Bra‐ bant, evenals hun  toeristisch belang". 

Aansluitend zijn er enkele voordrach‐ ten:  ‐  "De toekomst en het verleden van ons  Belgisch bier"  ‐  "Brouwerijen van ambacht tot indus‐ trie".  Voor een gedetailleerd programma en  eventuele inschrijving dient men voor 19  april kontakt te nemen met de Heer J.  Collen, Abraham Orteliuslaan 4 te 3500  Hasselt. 

ELFDE GOUWDAG TE GENK OP 10 MEI 1986 Met medewerking van de Heemkring "Heide‐  bloemke Genk", organiseert het Verbond voor  Heemkunde, gouw Limburg, de elfde gouwdag  in het Kultureel Centrum/Gemeentehuis te  Genk op zaterdag 10 mei aanstaande .  Het thema van deze jaarlijkse gouwdag: "Van  Kempens dorp tot industriecentrum"  De dag begint om 9.00 uur met de opening  van het sekretariaat en een heemkundige  boekenbeurs. De deelnemers ontvangen koffie  bij aankomst.  Om 10.00 uur is er een begroeting door  gouwvoorzitter E.P. Alex Coenen, gevolgd  door twee referaten. Het eerste heeft  betrekking op "Het landelijke Genk", door  A. Geusens (met dia's) en het tweede  referaat, door B. Van Doorslaer kreeg de  titel "Steenkoolontginning en haar  gevolgen", eveneens met dia's.  In de namiddag is er een film over Genk,  een receptie aangeboden door het ge‐ meentebestuur van Genk en geleide bezoeken  per autocar met gids aan Genk (o.a. bezoek  aan het gemeentelijk museum E. Van Doren en  het heemmuseum.  Om 16.30 spreekt de gouwvoorzitter het  slotwoord. 

Zoals ieder zal ook ditmaal een afvaar‐  diging van onze Kring aan deze gouwdag  deelnemen. Ook U kan deelnemen aan dit  jaarlijks treffen van "soortgenoten" !  Geef even een seintje aan ons sekreta‐  riaat (Weertersteenweg 241 te Molen‐  beersel ‐ tel. 011/863.856) en wij zor‐  gen voor de inschrijving. Deelname kost  500,‐fr., voor het middagmaal en de be‐  zoeken per autocar. 

TWEEDE K0NGRES VAN DE FEDERATIE VAN NE‐ DERLANDSTALIGE VERENIGINGEN VOOR 0UD‐  HEIDKUNDE EN GESCHIEDENIS VAN BELGIE  Dit tweede kongres zal plaatsvinden te  Kortrijk van 21 tot 24 augustus 1986.  Zoals tijdens de vorige kongressen wordt  aan vorsers, akademici, heemkundigen en  belangstellenden de gelegenheid geboden  om de resultaten of methodes van eigen  onderzoek bekend te maken .  Er zijn verschillende kongressekties :  oudheidkunde en industriële archeologie ‐  kunstgeschiedenis en monumentenzorg ‐  kerk‐ en mentaliteitsgeschiedenis ‐  geschiedenis van de instel!ingen‐  sociaal‐ekonomische geschiedenis ‐  kultuurgeschiedenis ‐ volkskunde ‐ di‐  alektologie en naamkunde ‐ genealogie,  wapenkunde en zegelkunde ‐ archief‐en  bib!iotheekwetenschap.  Belangstellenden kunnen zich voor verdere  informatie rechtstreeks richten tot de  kongressekretaris: P. Thurman,  Bruyningstraat 67 te 8500 Kortrijk,  telefoon: 056/22.34.35.  Samenstelling rubriek: Mathieu Kunnne

Tentoonstellingen

K I E K E  N A 0  V R E U G E R  T E  K I N R O O I   Zoals we reeds eerder schreven in dit  tijdschrift, zal onze vierde tentoon‐ stelling "Kieke nao vreuger" dit jaar  plaatsvinden in de fanfarezaal aan de  Breeërsteenweg te Kinrooi. De officiële  opening en tevens officiële viering van  ons tienjarig bestaan is voorzien op  vrijdag 31 oktober. De tentoonstelling  zal toegankelijk zijn op zaterdag 1 en  zondag 2 november 1986.  Enkele voorbereidende vergaderingen  hebben reeds plaats gehad, anderen zullen  nog volgen.  Diverse personen hebben zich reeds aan‐ gemeld om mee te werken aan deze grotere  aktiviteit van onze Kring, hetzij door  het beschikbaar stellen van materiaal,  hetzij door een handje toe te steken  tijdens voornoemde dagen.  Bezit U materiaal dat interessant kan  zijn voor deze tentoonstelling, geef dan  even een seintje aan ons sekreta‐ riaat:  Weertersteenweg 241, Molenbeersel ‐  telefoon: 011/863.8561 

3de VOORBEREIDENDE VERGADERING !!! Voor "Kieke nao vreuger" te Kinrooi: op  DINSDAG 22 APRIL 1986 om 20.00 uur in "De  Limburger", Breeërsteenweg te Kinrooi.  Ook U bent welkom !!! 

SECRETARIAAT: KERKPLEIN 1, 3668 AS - TEL. 0Il-657$66

INTERNATIONALE GRAFIEK VAN A TOT Z Deze tentoonstelling wordt georganiseerd  door de "Sint‐Aldegondiskring" in de  geklasseerde Sint‐Aldegondiskerk te As van  29 maart tot en met 27 april 1986.  Exposanten zijn onder andere: Antes ‐ Appel  ‐ Baj ‐ Bogaert ‐ Carzov ‐ Cre‐ mer ‐  Cristo ‐ Decock ‐ Folon ‐ Ivens‐ Labisse ‐  Masereel ‐ Minnaert ‐ Miro ‐ Raveel ‐  Verbeeck ‐ enz., enz.  Bezoekuren: weekdagen van 14 tot 18 u.  Op  zon‐  en  feestdagen  van  10  tot  12  u.  en  van  14  tot  18  uur.  Maandag  en  dinsdag  gesloten. 

"DE SCHATTEN VAN HET MUSEUM" Naar aanleiding van vijftig jaar Museum  van Posterijen en Telecommunicatie,  wordt een jubileumtentoonstelling  georganiseerd door de Regie der Poste‐ rijen.  "De schatten van het museum" kan men  bezichtigen op het adres: Grote Zavel  40 te 1000 Brussel van 19 april tot 25  mei 1986, van dinsdag tot zaterdag van  10 tot 16 uur; op zon‐ en feestdagen  van 10 tót 12.30 uur. De toegang is  gratis. 

Samenstelling rubriek: Mathieu Kunnen

Nieuwe publikaties

AANBIEDING KANNUNI K DARIS‐BUNDEL In 1985 werd er in Borgloon een nieuwe  Geschiedkundige Kring opgericht. Eén van  de eerste aktiviteiten van deze Kring was  een huldiging van een befaamd stadsgenoot,  namelijk Kannunik Daris (1821‐1905). Hij  was een onverdroten vorser, die de  geschiedenis van het graafschap Loon en  van tal van Limburgse dorpen opzocht en te  boek stelde.  Een eerste hulde had plaats in 1955. Eind  april 1985 werd een tweede herdenking op  touw gezet met een bloemenhulde aan het  graf en de onthulling van de  heraangebrachte gedenkplaat aan zijn  geboorte‐ en tevens sterfhuis aldaar. Een  akademische zitting en een tentoonstelling  van zijn werken bekroonde deze herdenking. Over de vieringen van 1955 en 1985 werd  door voornoemde Kring een brochure van 55  pagina's uitgegeven, geïllustreerd met  dokumenten en fotomateriaal.  Deze bundel kan verkregen worden door  overschrijving van 150,‐fr.+ 30,‐fr. voor  de verzending op bankrekening: 457‐ 8032541‐74 t.n.v. Geschiedkundige Kring,  Kannunik Daris te 3840 Borgloon. 

*

Joannes Ludovicus PLESSERS Zeventig jaren na zijn dood bracht de  Oudheidkundige en Kulturele Kring St.‐  Alldegondis As‐Niel hulde aan en herdacht  het leven van deze vergeten weergaloze  schrijver, dichter, voordrachtgever,  strijder tegen het Vlaamse onrecht en  verknechting en levenswekker der Vlaamse  Studentenbeweging in Limburg. 

TIJDSCHRIFT "ONS HEEM" Géén nieuwe publikatie maar wel een  lijfblad voor iedere heemkundige! "Ons  Heem" is namelijk het tweemaandelijks  tijdschrift van ons "Verbond voor Heem‐ kunde"; dit jaar verschijnt de veertigste  jaargang.  Geïnteresseerden kunnen een abonnement  nemen door overmaking van 475,‐fr. op  rekening 000‐0495981‐20 t.n.v. Verbond  voor Heemkunde, Sint‐Martens‐Latem met  vermelding "Tijdschrift Ons Heem".  Een  proefnummer  kan  aangevraagd  worden  bij  Karei  Borstlap,  Veldlei  84  te  2232  's Gravenwezel. 

Zij deden dit onder andere door het  uitgeven van het boek "Lodewijk Ples‐  sers", geschreven door onze voorzitter  Donaat Snijders en Joannes Daamen.  Plessers werd geboren te Niel‐bij‐As op 7  maart 1862 en overleed te Amersfoort (NL)  op 5 augustus 1915. Op achtjarige leeftijd  was hij reeds ouderloos en werd  "uitbesteed" bij fami‐ 1 iel eden.  Hij studeerde te As, Beringen, Saint‐  Roch, Sint‐Truiden en Leuven.  Voor  den  brode  toog  hij  in  1889  naar  Parijs  als  huisleraar  en  kort  daarna  scheepte hij in naar Argentinië. 

110.

Later aanvaardde hij het ambt van stu‐ diemeester te Hasselt, Antwerpen en  Brugge. 

toerisme voor de industriële archeologie.  Tot slot is er een algemene bi‐ bl  iografie. 

Kort na het uitbreken van de eerste  wereldoorlog deed het gemeentebestuur van  As beroep op hem om geld over te brengen  naar Nederland voor gevluchte Assenaren.  Hij werd door de Nederlandse politie  aangehouden en verdacht van spionage in  Amersfoort geïnterneerd, waar hij op 5  augustus 1915 over! eed. 

90§_ël9ËD.jDdystrieel ^rfgoed^ 

Het boek bevat 120 pagina's. Het is  verdeeld in een biografisch en in een  letterkundig hoofdstuk en is verrijkt met  een tiental illustraties met op het  voorblad een foto van de gevierde. Prijs:  400,‐fr., over te maken op rekening 235‐ 0185620‐71 van de Sint‐Al‐ degondiskring  te As met vermelding "Boek Plessers". 

WITBOEK:  "INDUSTRIEEL EN TECHNISCH ERFGOED VAN  BELGIE"  In een speciaal nummer van "Technolo‐ gia",  1986, 9, komt de industriële archeologie  ruim aan bod in de vorm van een "witboek".  Op deze manier wil men aanbevelingen doen  voor het grote publiek, naar de  onderwijswereld, betreffende de wettelijke  beschermingsmaatregelen en met betrekking  tot de dringende reddingsoperaties .  Het blijkt immers dat de overheid on‐ voldoende maatregelen neemt om het in‐ dustrieel erfgoed te behouden.  Claude Gaier legt uit waarom men aan  industriële archeologie moet doen. Adriaan  Linters doet een "proeve tot beknopte  terreinafbakening en begripsomschrijving  betreffende de industriële archeologie en  het industrieel erfgoed" .  Jo De Schepper heeft het over de her‐ waardering van het industrieel erfgoed.  Verder zijn er nog een tiental bijdragen,  onder andere over de onderzoeksmethoden en  over het belang van het 

Ui  . 

In de gemeente Kinrooi hebben we ‐be‐ houdens onze molens‐ maar weinig meer dat  getuigt van het industrieel verleden van  onze voorouders. Gelukkig maar dat er hier  rond onze molens initiatieven worden  genomen, al zijn er ook hier nog voldoende  problemen.  Elders in het land werden al verschillende  projekten gerealiseerd of zijn ze in  oprichting. Zo onder andere het Museum  voor de Oude Technieken te Grimbergen, het  Hopmuseum te Poperinge, het VIasmuseum te  Kortrijk, het Jenevermu‐ seum te Hasselt  en het Brouwerijmuseum te Bocholt.  Zelf hebben we in Molenbeersel de moge‐ lijkheid om een Molenmuseum uit te bouwen.  In de "Zorgvlietmolen" kan men  bijvoorbeeld de molengeschiedenis uit‐ beelden en in de "Keijersmolen" kan men  het maal proces nog zelfs volgen !  Ook in onzegemeente zijn er dus kansen  voor de industriële archeologie. De  toerist kan er hier via de "Modenroute"  kennis mee maken.  Wie interesse heeft voor het "witboek" kan  het vinden in onze heembibliotheek of het  bestellen bij de V.V.I.A., postbus 30  Postkantoor Maria Hendrikaplein 9000 Gent  12 (255,‐fr., port inbegrepen)  Werner Smet 

DRIE ETSEN VAN HET STRAMPR0YERBR0EK De Stichting Limburgs Landschap bestaat 15  jaar. Bij die gelegenheid werden drie  prachtige etsen uitgegeven, gemaakt door  kunstenaar Theo Leenders. Theo Leenders is  geboren en getogen in Lanklaar en stelde  over zijn dorp enkele prachtige boeken met  eigen tekeningen samen.  De  etsen  geven  drie  mooie  hoekjes  van  het  Stramproyerbroek  weer;  het  eerste  projekt van de Stichting. 

Van iedere ets werden slechts 30 exem‐ plaren gemaakt: een zeldzaam en uiterst  verzorgd bezit. Ze werden uitgevoerd op  mooi, haridgetrokken papier, achter glas,  in een houten lijst en met verstevigde  rug. Het formaat is 30x40 cm. De prijs,  bezorging inbegrepen; 3000,‐ frank.  De opbrengst is bestemd voor de verwerving  van terreinen in het Stramproyerbroek .  Aanvullende inlichtingen zijn te bekomen  bij Jean‐Pierre De Prins op tele‐ foonnummer: 011/75.54.19. 

86/02 DE KLAS VAN MEESTER SWENNEN Op de foto, gepubliceerd in de bijdrage  "De klas van meester Swennen", in "Dao  raostj gét!", jrg. 4, nr. 1, blz. 27,  staat ook Renier Tijskens(nr.29).  Wellicht ook twee van zijn kinderen:  Frans Arnold, geboren 1895 en/of En‐ gelbert, geboren 1897; laatstgenoemde  leeft nog.  De jongen onder nummer 39 is duidelijk  ouder. Is het mogelijk dat hij hielp bij  het aanleren van de eerste letters en  cijfers ??  Guido Tijskens  Haverstraat 79 ‐ 3590 Hamont‐Achel 

Vraag» en antwoordrubriek

A N T W O O R D E N 85/04 GENEALOGISCHE GEGEVENS ____________ Voor de "stambomers" die in oud‐Kinrooi  terecht komen heb ik alle huwelijken van  1699 tot 1800 en een aantal gegevens over  de oudste stammen, zoals onder andere:  Schroijen, Scheijmans, Hi 1 ‐ ven,  Teeuwen, Hansen, Peters, Eggelen, enz. 

V R A G E N   86/01 OMZETTINGSTABEL OUDE MATEN In de bijdrage "Herinneringen aan meester  Swinnen te Molenbeersel", verschenen in  "Dao raostj gét!", jrg. 4, nr.l blz. 25,  beweert men dat meester Swennen een  omzettingstabel van oude naar tiendelige  maten maakte.  Wie van onze leden weet hier meer van ?  Guido Tijskens,  Haverstraat 79 ‐ 3590 Hamont‐Achel  P.S. Uit een akte van notaris Eggelen kon  ik afleiden dat één mal der gelijkgesteld  was met zes vaten. In Maastricht had men  acht vaten in één mal‐ der. Wat was de  inhoud van één vat, hoeveel grammen was  één pond ? 

Uit omliggende gemeenten bezit ik nog  gegevens over de volgende families:  Reijskens (Beek, Opitter), Janssen  (Beek), Lipkens (Beek), Kwanten (Ha‐  mont), Thys (Bocholt, Peer, Grote Bro‐  gel), Geelen of Gielen ( Gruitrode,  Opoeteren), Thora (Bree), Stienaers  (Bocholt, Bree, Meeuwen) en Driesen of  Dreesen (Bocholt, Kaulille).  Hopenlijk. brengen deze gegevens me in  kontakt met andere stambomers; twee weten  trouwens meer dan één !  Misschien kunnen de stambomers onder onze  leden op initiatief van de Kring eens  samenkomen..??  Guido Tijskens  Haverstraat 79 ‐ 3590 Hamont‐Achel 

112

Uit onze ledenfamilie

HUWELIJK  Onze hartelijke gelukwensen aan Joset‐ te  Gielen en Leon Bral, respektievelijk van  Kessenich en Molenbeersel, die op zaterdag  1 maart 1986 in het huwelijksbootje  stapten.  Leon is de oudste zoon van onze leden Leo  Bral‐Schrooten, Uffelseweg 6 te  Molenbeersel.  Behouden vaart ! 

Dat Bondsvoorzitter Creemers van "Maas en  Kempen" zich vereerd voelde met deze  aanstelling, moet wel niet onderstreept  worden. Velen kregen deze titel nog niet  op hun schuttershoed gespeld. Met deze  bevordering wil het kapittel zijn  erkentelijkheid onderstrepen voor de  diensten die Pierre Creemers bewezen  heeft aan het schutterswezen.  Met onze hartelijke felicitaties !!  OVERLIJDEN 

VERDIENSTELIJKE RODE KRUIS‐KRACHT Ons lid Mevrouw Ghislaine Van Immissen van  Ophoven mocht enige tijd geleden de  medaille van laureaat, geslagen met de  beeltenis van hare Majesteit Koningin  Elisabeth, in ontvangst nemen van de  nationale raad van het Rode Kruis. Deze  medaille werd toegekend voor haar meer dan  veertig jaar in dienst staan van deze  instelling !  Met onze welgemeende gelukwensen ! 

Op 7 maart 1986 overleed te Molenbeersel  Jaak Neijens, echtgenoot van Anna Janssen  en vader van ons lid Henri Neijens. De  overledene werd geboren te Maaseik op 20  augustus 1899.  Met onze kristelijke deelneming. 

PERSONEELSAANGELEGENHEDEN VOORZITTER BELGISCHE BEUGELBOND Ons lid Henri Neijens van Molenbeersel is  geen vreemde in beugel middens, meer  zelfs: hij was en is nog steeds de grote  promotor van deze oude volkssport. Niet te  verwonderen dus dat hij onlangs bij de  oprichting van de Belgische Beugel bond,  verkozen werd tot voorzitter ! Henri, van  harte proficiat en nog veel beugel  plezier. 

MEESTER CREEMERS KOMMANDEUR Onlangs  werd  ons  lid,  "Meester  Pierre  Creemers* 1   van  Molenbeersel,  bevorderd  tot kommandeur !  De investituur van de "Broeders van de  Edele Eed‐Broederschap van de souverei‐  ne orde van de Rode Leeuw van Limburg en  de H. Sebastianus", had plaats in de  prachtige kapel van de Kruisheren te  Maaseik. 

113.

* B.T.K.‐PROJEKT "HEEMKUNDIG ONDERZOEK  MOLENBEERSEL"  Zoals we reeds aankondigden in het nummer  4 van de 4de jaargang, kregen we  goedkeuring voor één voltijdse funktie en  één halftijdse funktie in bovenstaand  B.T.K.‐projekt.  Met ingang van december 1985 kwamen Ma‐  rie‐Josee Voortmans (onderwijzeres) en Mia  Vandersteegen (klerk‐typist) in dienst;  eerstgenoemde voltijds en laatstgenoemde  halftijds (iedere voormiddag aanwezig).  Beiden zullen hoofdzakelijk een "boerden  j‐onderzoek" doen in Molenbeersel;  gegevens van zowel verdwenen als nog  bestaande boerderijen worden opgespoord  (vermeldingen allerhande, gegevens in het  bezit van huidige ei genaars/bewoners,  archiefgegevens, foto's, enz.). Van iedere  boerderij wordt een dossier aangelegd met  alle gegevens die gevonden worden. 

Dank zij de medewerking van Mathieu  Vanderibosch van Molenbeersel, kon men  reeds onmiddellijk beschikken over 'n  aantal interessante bijzonderheden met  betrekking tot verschillende boerderijen.  Waarvoor nogmaals dank ! 

veaux waren er beiden halftijds in werk  zaam. Gedurende negen maanden werkte  Marleen bovendien halve dagen op vrij‐ willige basis (vrijstelling van stem‐  pelkontrole) zodat ze tijdens deze periode  volledige dagen aanwezig was. 

Beste dank ook aan Peter Roost, gemeen‐ tearchivaris te Thorn. Dank zij zijn  medewerking kunnen we de gichtregis‐ ters  van Neeritter volledig fotokopiëren en  toevoegen aan ons dokumentatie‐ centrum.  Deze registers zijn zeer de moeite waard,  temeer omdat een groot gedeelte van het  huidige Molenbeersel vóór 1845 tot  Neeritter behoorde. 

Beiden hebben gedurende één jaar zinvol  werk kunnen verrichten waarvan al onze  leden kunnen profiteren die gebruik maken  van ons dokumentatiecen‐ trum.  Met onze beste dank voor het gepresteerde  ! 

Langs deze weg doen we nogmaals een oproep  tot alle leden: beschikt U over gegevens  met betrekking tot de Molen‐ beerselse  boerderijen, hoe gering ook? Geef Marie‐ Josee en Mia dan even een seintje of kom  eens langs op ons sekre‐  tariaat/dokumentatiecentrum aan de  Weertersteenweg 241 te Molenbeersel  (Telefoon: 011/863.856). Zij zullen er U  dankbaar voor zijn ! 

* AANVRAAG D.A.C.‐PROJEKT “DQKUMENTA‐  TIECENTRUM" 

Aan Mia en Marie‐Josee wensen we alvast  veel sukses met hun opdrachten en een  aangenaam verblijf in ons heemkundig  midden. 

* EINDE B.T.K.‐PROJEKT "DOKUMENTATïE‐  CENTRUM"  Einde maart was dit projekt van één jaar  afgelopen. Marleen Donnê en Jo La‐ 

Omdat een dokumentatiecentrum met één jaar  werken niet "af" is doch een dagelijkse  uitbreiding kent, werd onlangs een  aanvraag ingediend voor het bekomen van  een D.A.C .‐projekt "dokumentatiecentrum"  als voortzetting van het voornoemde  B.T.K.‐projekt.  In  tegenstelling  met  een  B.T.K.‐pro‐ jekt,  is  een  D.A.C.‐projekt  niet  in  tijd  beperkt.  Met  andere  woorden:  de  tewerkstel  Ing  in  een  D.A.C  .‐projekt  is onbeperkt in tijd.  Onze aanvraag betreft één voltijdse en één  deeltijdse kracht.  We wachten af... en hopen het beste i In  afwachting werken Marleen en Jo halftijds  verder met vrijstelling van  stempelkontrole. (Eén van beide is dus  gedurende de ganse dag aanwezig op het  gekende adres). 

ONZE GESCHIED‐ EN HEEMKUNDIGE KRING KINROOI ZIT "IN DE LIFT" !! Dit mag wel gezegd worden want het barst weer van de aktiviteiten én de ledengroei !  In de eerste drie maanden van dit jaar noteerden ongeveer hetzelfde aantal nieuwe  leden als tijdens het volledige werkjaar 1985. Een verheugende vaststelling waarvoor  ook extra inspanningen werden gedaan door het sekretari‐ aat (toezenden van een  proefnummer van ons tijdschrift en begeleidend schrijven). Hartelijk welkom aan al  deze nieuwe leden en., laat ook U ons tijdschrift zien aan familie, vrienden en  kennissen. Voor het luttele bedrag van 300,‐fr. zijn ook zij lid van onze Kring en  geven ons meer mogelijkheden onze werking nog uit te breiden. Alvast onze hartelijke  dank !!  114.

IN MEMORIAM JAAK LEMMENS

Na enige tijd ziek te zijn  geweest, overleed op 12 ja‐ nuari 1986 te Molenbeersel,  Jaak Lemmens.. niet onver‐ wacht maar voor velen toch  te vroeg.  Jaak Lemmens ‐te Molenbeer‐ sel en omstreken beter ge‐ kend als "meester Lemmens"‐  is het eerste lid van onze  Kring die we verliezen door  overlijden. 

Meester Lemmens werd geboren te Ophoven  op 3 juli 1901. Gans zijn leven was hij  aktief in diverse verenigingen en dit  reeds op jeugdige leeftijd. 

Als twintigjarige onderwijzer werd hij  in 1921 lid van de Koninklijke Fanfare  Sint‐Isidorus Molenbeersel en verant‐ woordelijke van de toenmalige toneel‐ 

 Tot blijvend aandenken en dankbare herinnering aan DE HEER

JAAK LEMMENS echtgenoot van Mevrouw ALICE VANDIJCK Ere-Schoolhoofd Ere-Voorzitter van de Fanfare „St.lsidorus" Voorzitter der Gepensioneerden van C.O.V. Lid van meerdere godvruchtige genootschappen geboren te Ophovsn op 3 juli 1901, en godvruchtig in de Heer ontslapen te Molenbeersel op 12 januari 1986, gesterkt door het sacrament der zieken

Meester Lemmens, zo kende heel Molenbeersel hem. Een rijk gevuld leven van 84 jaren is afgesloten, een leven van de dagelijkse plicht, met grote nauwgezetheid, met volle inzet en met liefde verricht. De vele talenten die de Heer hem schonk, heeft hij gebruikt om Hem en zijn medemensen te dienen, met de inzet van heel zijn persoon en de rijkdom van zijn hart. Lange jaren heeft hij zijn beste krachten gegeven aan de basisschool, waar ieder kind van zijn vele talenten en zijn ervaren kennis als onderwijzer, mocht leren en delen. Hij kende de kunst van het juiste woord, met een goedheid en zachtheid die nooit kwetsen kon.

Zijn aandacht, bezorgdheid en liefde ging naar iedereen. Als een wijze raadsman of gewoon als vriend, sprak hij met een groot gezag als geen ander, en wat hij zei, werd in de verenigingen spontaan aanvaard, als een wet voor hen. De ziekte die onafwendbaar zijn krachten verminderde, heeft hij met veel moed en groot Godsvertrouwen gedragen tot het laatste toe. Stil en gelaten, met de vrede in het hart, is hij naar de Heer toegegaan. Danke, Danke ... waren de laatste afscheidswoorden aan zijn beminde echtgenote, met wie hij 53 jaren geluk, lief en leed delen mocht. Danke ... aan hen die hem tijdens zijn ziekte met de beste zorgen hebben omringd. Danke ... aan de parochie ... als een blijk van genegenheid, waar allen en alles hem zo dierbaar was en waar hij middenin ten dienste stond. Een mensenleven dat helemaal voor anderen 'was, eindigt niet met de dood. Het blijft voortleven in onze herinnering en in .Gods eeuwigheid. Immers, zo zegt de H. Schrift : ,,Zij die zich aan Hem hebben toevertrouwd, zullen de waarheid vatten. Zijn getrouwen zullen in liefde bij Hem blijven, want genade en waarheid zijn voor zijn uitverkorenen.” (Wijsh. 3,9)

De families LEMMENS en VANDIJCK danken U voor uw blijken van deelneming en gebeden. DRUKK PÉETERS 

BSIf- ______

115.

kring. In 1926 werd hij sekretaris en in  1951 ondervoorzitter.  Van 1953 tot 1982 was hij voorzitter van  dezelfde fanfare; een fanfare die  trouwens in zijn geboortejaar werd op‐ gericht.  Bijna gans zijn leven stond in het teken  van de muziek, van  lj zijn" fanfare!  Jaak Lemmens had echter een brede in‐ teresse. Reeds kort na de oprichting van  onze Kring trad hij toe als lid. Toen de  gezondheid van hem zelf en van zijn  echtgenote het nog toelieten was hij een  zeer regelmatige deelnemer aan onze  ledenbijeenkomsten, kleine uitstappen in  eigen streek en zelfs aan onze  dagreizen. 

Meer dan eens vertelde hij me ‐toen het  minder goed ging met zijn gezondheid‐  dat hij ons gezelschap miste... die  gezellige avonden met vrienden ondereen.  Bij onze bezoeken bij hem thuis waren  zijn afscheidswoorden steevast: "Kom nog  snel terug, dan kunnen we nog wat  babbelen over vroeger en ‐zoals ze dat  toen deden‐ bij een goede borrel!"  Wat de goede meester voor onze dorps‐ gemeenschap heeft betekend is moeilijk  in dit kort bestek weer te geven. Zijn  volledige levensschets geven is voor 

ons ‐mede gezien onze leeftijd‐ moeilijk.  Wellicht kunnen en zullen gene‐ ratiegenoten van hem dat vroeg of laat  nog eens doen.  Waarschijnlijk is het ook wel zo dat we  eerst beseffen wat iemand betekende, als  hij er niet meer is...  Jaak Lemmens heeft het in zijn leven niet  steeds gemakkelijk gehad; bepaalde jaren  is hij nooit vergeten. Hij sprak er ook  niet graag meer over..'t is weer al zo  lang geleden en het leven gaat verder..  Dat de meester een geliefd man was in  Molenbeersel en bij zeer veel anderen,  bleek overduidelijk tijdens de uit‐ vaartplechtigheid in zijn Sint‐Leonar‐  dus‐parochiekerk op vrijdao 17 januari  1986.  Er was de massa mensen en er werden  ontroerende woorden gesproken namens de  fanfare en de gepensioneerden van het  C.O.V. waar hij voorzitter van was.  Samen met veel andere leden van onze Kring  hebben we die dag afscheid genomen van een  trouw mede‐lid, het eerste afscheid in het  tienjarig bestaan van onze Kring. Voor  zover we weten ook afscheid van ons oudste  lid..  Meester Lemmens is nu bij zijn Grote  Meester en zal er zeker loon naar werken  krijgen ! Rust zacht... 

IN MEMORIAM THEO VASTMANS

"Thieu, ik kom nog vlug enkele  boeken halen bij de Heemkring,  voor ik naar de begrafenis ga  van meester Lemmens. Ik heb nu  tjjd om te lezen en ge hebt  hier interessante boeken".  Het zijn de laatste woorden die  wij hoorden van "meester  Vastmans" van Geistingen... het  betrof de laatste boeken die  hij ui tleende... 

Theo Vastmans ging die vrijdag 17 januari  1986 nog afscheid nemen van zijn kollega  ereschoo]hoofd Jaak Lemmens; 's  anderendaags moest hij dringend opgeno‐  men worden in het ziekenhuis. Hij overleed  te Leuven op 22 januari. Eén week na de  begrafenis van meester Lemmens, stonden we  aan het graf van meester Vastmans,.  Theo Vastmans werd geboren te Neeroete‐  ren op 27 december 1920. Zijn diploma van  lager onderwijzer behaalde hij te  Mechelen‐aan‐de‐Maas in 1940. Onderwijzer  te El en en daarna te Geistingen. In 1947  vast schoolhoofd te Geistingen en vanaf  1975 schoolhoofd van de basisschool  Kessenich‐Geistingen‐Hees. Pensionering op  1.1.1982.  Meester Vastmans  !'was er altijd graag bij"  als we er met onze Kring op uit trokken.  Als het maar even kon trok hij mee op reis  of uitstap, Hoe dikwijls hebben we daarbij  niet geluisterd naar zijn gevatte  opmerkingen, zijn rake kwinkslagen en zijn  "moppen" tussen pot en pint !  Hij was vooral ook iemand met veel  waardering voor ons heemkundig werk en  voor alles wat te maken had met onze  Kring. Op tijd en stond ontvingen we een  kaartje met "Proficiat, voor het verzorgde  werk en de interessante in‐ houd van het  tijdschrift!" Zelfs bij het overschrijven  van zijn lidmaat 

schapsbijdrage kon hij niet nalaten enkele  bemoedigende woorden aan de mededeling toe  te voegen. Hij wist iemands werk te  waarderen !  Hij vertelde ook graag. Over zijn jeugd‐ jaren, de periode als onderwijzer en de  oorlogsjaren. Deze laatste periode genoot  zijn grote belangstelling als hij ons kwam  vragen of we nog boeken hadden verworven  "over de oorlog".  Meester Vastmans genoot ook alom waar‐ dering in zijn geliefd Geistingen. Dit  bleek overduidelijk tijdens de uit‐ vaartdienst in de Sint‐Lambertuskerk  aldaar. Lang voor aanvang van de dienst  zat de kerk nokvol ; zeer velen dienden  buiten geduldig te wachten..  Bij  onze  volgende  uitstap  zullen  we  niet  meer  moeten  stoppen  op  die  ver‐ trouwde  plek  te  Geistingen  om  meester  Vastmans  op  te  pikken,  onze  volgende  uitstap  zal  niet  zijn  zoals  de  vorige  waar hij aan deel nam.,.  Onze Kring verloor in goed een week twee  trouwe leden, twee ereschoolhoofden, twee  mensen die we zullen missen maar niet  vergeten.  Rust zacht meester Theo Vastmans:..  Samenstelling rubriek: Mathieu Kunnen

De

dierbare

een

goede

overledene

was

voor

echtgenoot,

een

zorgzame

ons

vader, een liefhebbende bompa. Dierbaar aandenken aan

Zijn beroep beleefde hij plichtsbewust, vol goedheid, met veel zin voor

Theo VASTMANS

rechtvaardigheid.

echtgenoot van mevrouw Betty Tilmans

krachten en zijn leerlingen was hij

Als een echte vader tussen zijn leerbekommerd om het welzijn van ieder. De herinnering aan een leven in blije

Ere ‐ Schoolhoofd  geboren te Neeroeteren op 27 december

kinderen en medemens blijft diep bewaard.

1920 en overleden te Leuven op 22

Wij zijn de Heer dankbaar voor al het

januari 1986, gesterkt door het

goede dat wij door hem hebben ervaren.

sakrament van de zieken.

117.

eenvoud en warme vriendschap voor

Kringwerking VERSLAG VAN DE ZEVENENVEERTIGSTE LEDENVERGADERING VAN DE GESCHIED‐ EN HEEMKUNDIGE KRING  KINROOI, GEHOUDEN OP VRIJDAG 14 FEBRUARI 1986 OM 20.00 UUR IN "BUURTHUIS HEES" TE HEES‐ KESSENICH 

Vóór deze jaarvergadering ontvingen alle leden het eerste nummer van de vijfde  jaargang van ons driemaandelijks tijdschrift "Dao raostj gét!". Daarin was op blz.  65 de uitnodiging voor deze vergadering alsmede de agenda opgenomen.  ft AANWEZIGEN : THEO BOSMANS ‐ MEVR. GEVERS‐VAN IMMISSEN ‐ JUF. E. GHIJSEN ‐ THEO  GIELEN ‐ MATHIEU HENKENS ‐ ELS HEYMANS ‐ HENRI HEYMANS ‐ HUBERT HEYMANS  ‐ MIET HEYMANS ‐ JEAN HOEKEN ‐ MEVR. HOEKEN‐KUNNEN ‐ PIET KNABBEN ‐  KRIST KOOLEN ‐ LEON KUNNEN ‐ LILIANE KUNNEN ‐ MATHIEU KUNNEN ‐ JO  LAVEAUX ‐ HENRI MEULEN ‐ MEVR. NARINX‐MOORS ‐ MEVR. PURNOT‐REYNDERS ‐  RENE RAETS ‐ MEVR. RAETS‐MAESSEN ‐ THEO SILKENS‐ JOS SMEETS ‐ WERNER  SMET ‐ DONAAT SNIJDERS ‐ RENIER SNIJDERS ‐ ERIK TEUWEN ‐ MIA  VANDERSTEGEN ‐ PIERRE VAN IMMISSEN ‐ GUILLAUME VAN LOON ‐ JUF. MARIE‐ JOSEE VOORTMANS ‐ MATTHIEU WIEERS  ft VERONTSCHULDIGD: JUF. MARLEEN DONNE ‐ MEVR. HEYMANS‐VOLDERS ‐ MEVR. NIJS‐REYN‐ “   DERS 

1.

 WELKOMSTWOORD DOOR DE VOORZITTER

Voorzitter Donaat Snijders heet iedereen  hartelijk welkom met buiten een  verschrikkeVijk vriesweer en binnen 'n  verschrikkelijke agerida die afgewerkt  dient te worden.  Traditiegetrouw doet de voorzitter op  deze eerste ledenvergadering van het  nieuwe jaar, lezing van zijn "nieuw‐ jaarsbrief 1986".  Alvorens aan de eigenlijke agenda te  beginnen, deelt de voorzitter mee ook  een ernstig en treurig woordje te moeten  spreken. Voor het eerst in ons 10‐ jarig  bestaan zijn ons namelijk twee trouwe  leden ontvallen: meester Jaak Lemmens  van Molenbeersel en meester Theo  Vastmans van Geistingen.  Hij typeert beide leden op zijn wijze en  leest  ter  nagedachtenis  aan  beiden  de  tekst "Vandaag" van Sjeng Kierkels.  2.  GOEDKEURING VERSLAG VAN DE 45e LE‐  DENVERGADERING VAN 6 SEPTEMBER 1985  Dit verslag werd opgenomen in het tijd‐ schrift, jrg. 5, nr. 1, blz. 57‐58. De  voorzitter memoreert de voornaamste  punten waarna eenparige goedkeuring  volgt. 

3.

 GOEDKEURING VERSLAG VAN DE 46ste LE‐  DENVERGADERING VAN 22 NOVEMBER 1985 

Ook dit verslag werd opgenomen in het  tijdschrift, jrg. 5, nr. 1, blz. 63‐64.  Ook hierbij stipt de voorzitter de  voornaamste punten kort aan, waarna  eenparige goedkeuring volgt.  4.

 INGEKOMEN STUKKEN EN MEDEDELINGEN 

De voorzitter stelt vast dat we elf dagen  verwijderd zijn van het tienjarig bestaan  van onze Kring. Burgemeester Theo Schoofs  van Kinrooi stuurde gelukwensen; de  voorzitter doet er lezing van.  Verder komen nog aan de orde :  ‐  uitgave van drie etsen van Theo  Leenders, door de Stichting Limburgs  Land‐  schap  ‐  het mededelingenblad Verbond voor  Heemkunde‐gouw Limburg wordt inhoudelijk  voorgesteld  ‐  aankondiging van de cyclus "Kultu‐  reel erfgoed in Limburg ‐ Stokoud maar  steengoed"  ‐  de prijs "Eregouverneur L. Roppe  86 (150.000,‐fr.)  ‐  oproep voor medewerking m.b.t.  verspreiding van de das in Vlaanderen. 

118.

‐  aankondiging  uitgave  hulde‐album  bij  gelegenheid  van  het  afscheid  van  algemeen  rijksarchivaris  Dr.  Carlos  Wyffels  ‐  een oproep van een student voor het  verstrekken van gegevens met betrekking  tot volksgerichten.  ‐  aankondiging van een tweedaags  "Maas‐ symposium" en tentoonstelling te  Maaseik op 1 en 2 maart. 

bijzonderheden. Hierbij noteren we dat ons  dokumentatiecentrum 326 bezoekers telde in  1985 en dat er 344 uitleningen gebeurden  aan 110 personen.  Spreker dankt ook Marleen Donné voor het  vrijwilligerswerk, deelt mee dat 'n  D. A.C.‐projekt werd  ingediend en hoopt dat in de toekomst ons  dokumentatiecentrum ook op sommige  zaterdagen kan o‐ pengesteld worden. 

Al deze stukken worden ter inzage gelegd  voor de geïnteresseerden.  5. BESPREKING EN GOEDKEURING JAARPRO‐  GRAMMA 1986 Het voorstel voor jaarprogramma 1986 van  het bestuur werd gepubliceerd in het  tijdschrift, jrg. 5, nr. 1, blz 67. Zoals  steeds werd het tijdens 'n "kon‐ klaaf"  van één dag door het bestuur  klaargestoomd.  De voorzitter doet er lezing van en  verstrekt nog enkele toelichtingen bij het  geheel.  Dit jaarprogramma wordt eenparig goed‐ gekeurd .  6.  GOEDKEURING JAARVERSLAG VAN DE SE‐  KRETARIS OVER 1985(WERKINGSVERSLAG)  Konform eerder gemaakte afspraken hebben  de jaarverslagen, in dit verslag genoemd  onder de punten 6 tot en met 11 vanaf een  half uur vóór deze vergadering ter inzage  gelegen voor alle leden. Zij worden niet  allemaal meer volledig voorgelezen tijdens  deze vergadering.  Sekretaris Mathieu Kunnen geeft een  overzicht van de hoofdzaken uit dit  verslag. Hierna volgt eenparige goed‐ keuring voor dit jaarverslag.  7.  GOEDKEURING FINANCIEEL JAARVERSLAG  1985 

Penningmeester Mathieu Kunnen geeft een  overzicht van de verschillende inkomsten  en uitgaven waarna ook dit verslag  eenparig goedgekeurd wordt.  8. GOEDKEURING VAN HET JAARVERSLAG BI‐ BLIOTHEEK 1985  Bibliothekaris Werner Smet verstrekt

9. GOEDKEURING VAN HET FINANCIEEL JAAR‐ VERSLAG BIBLIOTHEEK 1985  Bibliothekaris Werner geeft een overzicht  van de aanwending van het budget waarna  dit verslag eenparig wordt goedgekeurd .  10. GOEDKEURING VAN HET FINANCIEEL JAAR‐ VERSLAG FOTO‐ EN DIA‐ARCHIEF 1985 

Bestuurslid Werner Smet geeft een o‐  verzicht van de aanwending van het be‐ schikbaar gestelde budget. Hierna is er  eenparige goedkeuring.  11. GOEDKEURING VAN HET FINANCIEEL  JAARVERSLAG RESTAURATIEFONDS 1985  Penningmeester Mathieu Kunnen, beheerder  van dit fonds, verstrekt de nodige  toelichtingen. Hierna volgt eenparige  aoedkeuri ng.  12. VASTSTELLING BUDGET BIBLIOTHEEK  1986 

Het bestuur stelt voor dit budget vast te  stellen op 15.000,‐fr. Na antwoord op  enkele vragen van aanwezigen, wordt dit  voorstel eenparig goedgekeurd. Hierbij  dient opgemerkt dat men er unaniem mee  akkoord gaat dat dit budget uitsluitend  wordt aangewend voor aanschaf van boeken  en tijdschriften en dat hieruit niet geput  wordt voor administratieve benodigdheden,  enz. in verband met de bibliotheek. De  kosten voor deze laats ten dienen genomen  te worden uit de algemene kas. 

vangt  een  stembiljet  terwijl  de  voor‐ zitter  hierbij  enkele  toelichtingen  geeft.  Na  het  beantwoorden  van  enkele  vragen  hieromtrent  wordt  de  wijze  van  stemmen  aangenomen  en  de  leden  Leon  Kunnen  en  Erik  Teuwen  aangeduid  als  stemopnemers.  Na deze schriftelijke stemming doet de  voorzitter lezing van de resultaten : 

13. VASTSTELLING BUDGET FOTO‐ EN DIA‐  ARCHIEF 1986 

‐  er blijken 33 personen aanwezig te  zijn waarvan 31 stemgerechtigde leden.  ‐  er werden 31 stembiljetten  ontvangen en de kandidaten ontvingen  volgend aantal stemmen:  (in volgorde van de namen op de stem‐ b i  1jetten) 

Het bestuur stelt voor dit budget vast te  stellen op 5.000,‐fr. Ook hiervoor is er  eenparige goedkeuring, met dien verstande  dat de kosten voor aanmaak van de diareeks  "boerderijen" (in het kader van het  B.T.K.‐projekt"Heemkun‐ dig onderzoek  Molenbeersel") niet van dit budget wordt  genomen maar wel zal gedragen worden door  de algemene kas. 

‐ Snijders  ‐ E l s  Reynders  ‐ Smet  ‐ Gielen  ‐

14. VASTSTELLING  FONDS 1986 

BUDGET 

RESTAURATIE‐

Het bestuur stelt voor dit budget vast te  stellen op 5.000,‐fr. Dit voorstel wordt  eenparig goedgekeurd. 

 Donaat  29  28   Werner  28   Theo  26   Mathieu 

Alle kandidaten aanvaarden hun verkiezing  als bestuurslfid. Zoals bij 't begin van  de stemming door de voorzitter meegedeeld,  zal het bestuur onderling de verschillende  funkties verdelen en herverdelen. Hiervan  zal mededeling gedaan worden tijdens de  eerstvolgende ledenvergadering (vrijdag 11  april 86). 

15. BESTUURSHER‐ EN VER‐KIEZING __________    Voorzitter Donaat Snijders geeft enkele  inleidende toelichtingen, vooral met  betrekking tot de oproep voor uitbreiding  van het bestuur.  Op deze oproep werden schriftelijke  kandidaturen ontvangen van volgende leden:  Theo Gielen (Kinrooi), Mathieu Henkens  (Kessenich), Jean Hoeken (Molenbeersel),  Rene Raets (Kessenich) en Guillaume Van  Loon (Kessenich).  De voorzitter dankt deze vijf leden reeds  bij voorbaat voor hun bereidwilligheid om  mee te werken aan de verdere uitbouw van  onze Kring.  Van  het  zittende  bestuur  zijn  uittre‐ dend  en  herkiesbaar:  Donaat  Snijders,  Els Reynders en Werner Smet.  Ieder stemgerechtigd aanwezig lid ont 

16. VRAGENKWARTIERTJE  Van deze mogelijkheid tot vragen stellen  wordt ditmaal vooral dankbaar gebruik  gemaakt voor onderlinge vragen en  antwoorden.  Intussen wordt alles in gereedheid ge‐ bracht voor afwerking van het laatste punt  van de agenda...  17. GEZELLIG SAMENZIJN IN HET TEKEN VAN  ONS TIENJARIG BESTAAN EN DIA‐LEZING "TIEN  JAAR GESCHIED‐ EN HEEMKUNDIGE KRING  KINROOI"  Bestuurslid Werner Smet stelde een dia‐  lezing samen met materiaal over ver‐  schillende aktiviteiten uit ons tienja‐  rig bestaan maar ook afgewisseld met  mooie beelden uit ons eigen "heem". 

Voor vele aanwezigen is deze dia‐lezing  het ophalen van herinneringen., zeker voor  diegenen die er van in den beginne bij  waren.. i n 1976 !  Niet te verwonderen dus dat dit onderdeel  met applaus wordt afgerond !  Dan is het hoog tijd voor het meer ont‐ spannende gedeelte van de avond. Naast de  gebruikelijke "koffie en vlaai" op deze  jaarvergaderingen, is ditmaal ook gezorgd  voor een feestelijk gegarneerde taart,  weeral in het teken van ons tienjarig  bestaan. Voorzitter Snijders krijgt de eer  dit prachtstuk in stukken te snijden; dat  hij geen taarteter is blijkt maar al te  vlug..!!  Tussen het smullen door heeft nog de  gebruikelijke verloting plaats, ditmaal  iets anders opgevat dan voorgaande jaren.  Door het sekretariaat werd namelijk  opgezocht ‐aan de hand van de verslagen‐  welke leden de meeste ledenvergaderingen  bijwoonden tijdens de voorbije tien jaren. Twee leden scoorden even hoog, namelijk  Henri Heymans (Geistingen) en Jean Hoeken  (Molenbeersel) met elk 40 bij gewoonde  ledenvergaderingen in die voorbije tien  jaren ! Zij ontvingen een "waardebon" en  konden als eersten een keuze maken uit het  aanwezige boekenpakket. Daarna volgden nog  een twaalftal leden met hoge score.  Beurtelings kan op deze wijze iedereen  zijn of haar keuze maken.  Tussendoor zijn er nog dankwoorden van de  sekretaris voor Marie‐Josee Voort‐ mans  die vele maanden vrijwil 1igers‐ werk deed  in ons dokumentatiecentrum. Zij kreeg  hiervoor een aandenken aangeboden .  Met het. verkrijgbaar stellen van de  eerste, ingebonden jaargang, van ons  tijdschrift (toen nog mededelingenblad)  kcrttit langzaam maar zeker een einde aan  deze andermaal gezellige samenkomst.  Enkele kaarsjes van de tien‐jaar‐taart  konden we nog verzamelen als aandenken...  waar ze op hadden gestaan was niet veel  meer van te bespeuren..!!  Mathieu Kunnen  Sekretari s 

NAMEN EN ADRESSEN BESTUURSLEDEN Tijdens de jaarvergadering van 14 fe‐ bruari laatstleden werd het bestuur  uitgebreid met vijf leden.  Voor a l l e  duidelijkheid geven we U  hierna de samenstelling van het volledig  bestuur.  In het volgende nummer publiceren we de  funktieverdeling binnen dit bestuur.  ‐  Donaat SNIJDERS, Pelserstraat 33  3680 Maaseik ‐ Tel. 011/56.41.73  ‐  Hubert HEYMANS, Venlosesteenw. 73 3688 Geistingen ‐ Tel.011/56.70.58  ‐  Mathieu KUNNEN, Middenstraat 2  3688 Molenbeersel ‐ Tel.011/86.38.56  ‐  Werner SMET, Venlosesteenweg 133  3688 Kessenich ‐ Tel. 011/56.67.99  ‐  Els REYNDERS, Maasstraat 12 3688  Ophoven ‐ Tel. 011/56.46.19  ‐  Theo GIELEN, Breeërsteenweg 55  3688 Kinrooi ‐ Tel. 011/86.43.47  ‐  Mathieu HENKENS,  Venlosesteenw.118 3688 Kessenich ‐ Tel.  011/56.45.97  ‐  Jean HOEKEN, Weertersteenweg 151  3688 Molenbeersel ‐ Tel.011/86.43.39  ‐  René RAETS, Venlosesteenweg 157  3688 Kessenich ‐ Tel. 011/56.50.84  ‐  Guillaume VAN LOON,  Breeërsteenw.5 3688 Kessenich ‐ Tel.  011/56.72.38  * * * *  Het sekretariaat/dokumentatiecentrum,  Weertersteenweg 241 te 3688 Molen‐  beersel‐Kinrooi, is dagelijks geopend op  werkdagen van 8.00 uur tot 12.00 uur en  van 13.00 uur tot 17.00 uur.  Telefonisch te bereiken onder nummer:  011/863.856.  Op dit adres en telefoonnummer zijn ook  de aangestelden in het B.T.K.‐ 3rojekt  "Heemkundig Onderzoek Molen‐ )eersel"  (boerderij‐onderzoek) dage‐ ijks te  bereiken. 

Komende aktïviteïfen van onze kring

U I T N O D I G I N G E N

!!!! ________

We hebben het genoegen U vriendelijk  uit te nodigen op onze 48ste ledenver‐  gaderi ng  ‐  op : VRIJDAG 11 APRIL 1986 om 20 uur  ‐  in : BUURTHUIS "HEES", Schoolstraat  te Hees‐Kessenich. 

AGENDA  1.  Welkomstwoord door de voorzitter  2.  Goedkeuring verslag van de 47ste le‐ denvergadering (zie elders in dit  nummer)  3.  Ingekomen stukken en mededelingen  4.  VOORDRACHT:  "De  Berg  te  Kessenich  ‐ vroeger  en  nu",  door  lid  Frans  Par‐ ren van Kessenich  5.  Vragenkwartiertje  6.  Allerlei 

Ook tijdens deze 1 edenvergadering weer  een interessante voordracht op het  programma. Frans Parren is reeds jaren  begaan met de geschiedenis van Kessenich  en met "de Berg" in het bijzonder. In  "Ter Eiken" (jrg. 8, nr. 1, 15 augustus  1983) publiceerde hij onder andere "Van  Burchttoren tot grafkapel ‐ het wel en  wee van de historische kern van  Kessenich".  In zijn voordracht voor onze Kring zal  Frans trachten het belang van de oude  mottoren uit te leggen. Hij zal het  echter niet alleen hebben over het ver‐ leden, maar ook over de plannen die be‐ staan om het geheel te konserveren.  We hopen ook U te mogen begroeten op  deze 1edenvergadering ! 

VOORBEREIDENDE VERGADERING "KIEKE NAO  VREUGER" TE KINROOI  Iedereen die wil of kan meehelpen bij de  voorbereidingen van onze vierde  tentoonstelling "Kieke nao vreuger" 

die we dit jaar organiseren in Kinrooi,  nodigen we langs deze weg uit op de  volgende voorbereidende vergadering.  Deze heeft plaats op DINSDAG 22 APRIL om  20.00  uur  in  "De  Limburger"  aan  de  Breeërsteenweg te Kinrooi.  Bezit U materiaal dat kan dienen voor  deze tentoonstelling, geef dan even een  seintje aan ons sekretariaat.  Ook in Kinrooi moet deze aktiviteit van  onze Kring lukken !! 

Wij zetten weer onze deuren open...

PARKFEEST VILLA PAX 1986 !  Degenen die er vorig jaar bij waren  zullen zich zeker onze "open‐deur‐dag"  herinneren!! Het liep gesmeerd, lekker  veel volk en buiten op en top gezel‐ ligheid... tot die vreselijke storm kwam  opzetten. Zelfs het podium stortte in  elkaar !  Dit jaar hopen we dat de weergoden ons  niet in de Steek zullen laten want er  werd een uitgebreid programma uitgewerkt  voor het "Parkfeest Villa Pax".  ZONDAG 4 MEI AANSTAANDE leiden alle wegen  naar de Weertersteenweg 239 en 241 te  Molenbeersel.  Vanaf 13.00 uur zetten volgende diensten  en verenigingen hun deuren open:  ‐  de gemeentelijke informatiedienst  en gemeentelijke drukkerij Kinrooi  ‐  de gemeentelijke bibliotheek  ‐  onze Geschied‐ en Heemkundige  Kring  ‐  de V.V.V.‐Infodienst Kinrooi  Er is echter veel meer!  De gemeentelijke groendienst Kinrooi  organiseert een "bloemenmarkt". In het  park aan Villa Pax zullen plaatselijke  bloemisten hun standen opgesteld hebben  en een groot gamma bloemen te koop  aanbieden.  De groendienst zelf pakt uit met een  infostand, er worden enkele diareeksen 

122.

Er wordt gezorgd voor eten en drinken.  Ditmaal stellen we het "drinken" in 't  teken van het "Jaar van het Bier". Zo zal  er een speciale stand zijn met onze  streekbieren "Bokkereyer" en "Se‐ zoens"  en een biertentoonstell ing ( v i deo ).  Er zal nog veel meer zijn: we kunnen hfet  niet allemaal opnoemen in dit kort bestek.  Vanzelfsprekend hopen we dat IJ ook eens  een kijkje komt nemen op ons sekretari‐  aat/dokumentatiecentrum; personeel en  bestuursleden zijn van de partij en zullen  U graag a l l e  gewenste inlichtingen geven.  Vooral voor onze leden die anders niet in  de mogelijk zijn een bezoek te brengen, is  dit wel een ideale gelegenheid! Breng uw  familie, vrienden en kennissen ook maar  mee!  Wie er vorige jaren bij was, weet dat.  ' t   er  g e z e l l i g  aan toe gaat. Graaa dus  tot ZONDAG 4 MEI 1986 VANAF 13.00 UUR 

vertoond, er wordt informatie gegeven over  de bebloemingsaktie, erfbeplan‐ ting, enz. 

Samenstelling r u b r i e k : M a t h i e u K u n n e n

De officiële opening met enkele toespraken  in verband met deze bebloemingsak‐ tie is  voorzien om 15,00 uur,  In de lokalen van " V i l l a  Pax" kan men  verder een bezoek brengen aan het "dop‐ persatelier" en de postzegelvereniging "De  Postmolen Molenbeersel" (tentoonstel  11'ng).  Rond V i l l a  Pax zullen verschillende  marktkraampjes te vinden zijn; diverse  Kinrooier verenigingen stellen zich hier  voor.  We denken hierbij aan V.T.B./V.A.B., v.z.w.  Radio Grensland Kinrooi, het B.T. K.‐ projekt "Kuituur" van Kinrooi die een  vlaamse kermis organiseren, volksspelen,  enz.  Om 16.00 uur en 17.00 uur is er een op‐ treden van akkordeonk]ub "Amicitia Mo‐  1enbeersel". 

123.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, mikrofilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever en van de auteur(s).

ISSN 0774‐0Q0X

Dao raostj gét!

Dnemaandel i jks  Heemkundig Tijdschrift  van de  Geschied‐ en Heemkundige  Kring Kinrooi  * ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐

 Leverden bijdragen:   Joe BENFON   Jan BERGHS   Marleen DONNE   P i e t  HENKENS   Mathieu KUNNEN   Jo LAVEAUX   Jos SMEETS   Werner SMET   Donaat SNIJDERS   Guido TIJSKENS   Matthieu WIEERS 

*  Omslagontwerp:  ‐  Jan HERMANS  * ‐ ‐ ‐

 Typwerk:   Marleen DONNE   Mathieu KUNNEN   Jo LAVEAUX 

*  Lay‐out/vormgeving:  ‐  Mathieu KUNNEN  *  Offsetdruk:  ‐  Gem. Drukkerij Kinrooi  *  Afwerking/verzending:  ‐  Sekretariaat  *  Redaktieraad:  ‐ H e t  Bestuur  *  REDAKTIEADRES:  ‐  Sekr./Dokumentatiecentrum  Weertersteenweg 241 3688  KINROOI  TEL. 011/863.856  *  Verantw. uitgever:  ‐  E.H. Donaat Snijders  Pelserstraat 33 3680  MAASEIK  JAARGANG 5 ‐ NUMMER 2  APRIL 1986