DAG VAN DE LO Donderdag 26 maart 2009
GYMNASTIEK: Creatief en recreatief gebruik van de minitramp
Jan Vanden Hautte Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 1/12
Creatief en recreatief gebruik van de minitrampoline. 1.1. Inleiding: De vrije sprongen behoren tot één van de meest uitdagende en spectaculairste onderdelen van het turnen. Vooral de ontwikkeling van de minitrampoline, de dubbele minitrampoline en de grote trampoline hebben een groot gebied van vrije sprongen bereikbaar gemaakt voor een breed publiek. De transfer naar andere toestellen is bovendien groot. 1.2. Voorwaarden: Bij de vrije sprongen gelden de volgende voorwaarden: • voldoende vormspanning (vooral been- en heupvormspanning) • voldoende afzetkracht van de benen om hoogte te kunnen maken • snelheid (loopsnelheid en snelle buikspieren om lichaamsdelen te kunnen hergroeperen) 1.3. Vrije sprongen met de minitrampoline Het bewegingsverloop bij het springen in de minitramp kent 4 fasen: Fase1: de aanloop + aansprong: De aanloop moet regelmatig zijn, versnellend en explosief. In het begin moet de aanloop ook kort zijn (3 tot 5 passen). Pas wanneer de basissprong goed beheerst wordt, kan men de aanloop verlengen. De aansprong + afzet zijn ook hier bepalend voor de totale sprong. De aansprong is schuin omhoog en naar voor gericht. Bij een juiste lichaamshouding voor de afzet bevindt het lichaamszwaartepunt zich achter het afzetpunt. Daardoor ontstaat een goede remhefwerking. Fase 2: de afzet: De afzet gebeurt steeds met 2 voeten op heupbreedte vanuit het midden van het doek. De aanloopsnelheid wordt hier omgezet in een verticale en een rotatiecomponent. Als we geen rotatie willen, dan moet er verticaal uitgesprongen worden. Alle voorwaartse snelheid wordt dan omgezet in verticale stijging. Bij een rotatiesprong moeten de schouders bij het uitspringen licht vóór de heupen en de voeten zijn. Tijdens de aansprong tot en met de uitsprong gaan de armen van achter via laag naar vóór hoog. Net voor het hoogste punt moet deze armopzwaai actief afgeremd worden waardoor er energieoverdracht op de rest van het lichaam plaats vindt. Om de aansprong + afzet in het begin van het leerproces te vereenvoudigen kan men gebruik maken van een hulpopstelling waarbij de kinderen leren inspringen van op een bank of het bovenste deel van een kast.
Fase 3: de zweeffase: De zweeffase wordt bepaald door de afzet. Tijdens de zweeffase krijgt men te maken met: a. door de afzet bepaalde rotaties (= echte rotaties) b. reactierotaties = veranderingen (hergroeperen) van lichaamsdelen tijdens de sprong. Zo kan men door snel te hurken een versnelling meegeven aan de echte rotatie. Het lichaam snel Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 2/12
uitstrekken kan die versnelling weer teniet doen. Lichaamsspanning tijdens deze zweeffase is van groot belang voor een geconcentreerde vlucht. Fase 4: de landing: Ook de landing is een belangrijk facet van de totale sprong. Veel “diepspringen” op jonge leeftijd en vaak in combinatie met het vrij springen vormt een goede voorbereiding. Actief landen, voeten op heupbreedte en inveren in enkel-, knie- en heupgewrichten. De armen zijn gespannen voor of opzij. 2. Rechtstandige sprongen. 2.1. Streksprong: •
Fysieke voorbereiding: maak 2, 3 of meer kringopstellingen en zwaai het touw rond, spring er overheen zonder het touw te raken; ook tegen de bewegingsrichting van het touw inlopen en springen (afb. 1)
•
Spring met afzet van 2 voeten van hoepel naar hoepel tot je op het matje landt. In de lucht ben je recht en gespannen (afb. 2)
Afb. 1
Afb. 2
•
Landingstraining: “diepspringen”: spring vanaf de kast op de mat (afb. 3). Landing: voeten op heupbreedte, inveren in enkels, knieën en heupen. De romp helt licht voorover. Probeer 2 sec. te blijven staan in evenwicht.
•
Gewenning aan het toestel (afb. 4): • streksprongen met armen hoog • streksprongen met armzwaai Aandachtspunten: • spanning in het heupgebied (buik en rug) • actieve landing in evenwicht
Afb. 3
Afb. 4
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 3/12
•
Streksprong vanaf de bank (afb. 5): Aandachtspunten: • actieve afzet • recht lichaam (buik en billen zijn hard gespannen) • benen gestrekt en aangesloten tijdens de zweeffase
•
Streksprong uit 5 – 7 – 9 - … passen aanloop (afb. 6): Steeds accent leggen op een actieve ruime aansprong; armen krachtig opzwaaien tot voor hoog; schuin naar beneden kijken; landing: voeten op heupbreedte (2sec!).
Afb. 5
Afb. 6
Met het beheersen van deze streksprong kan men talrijke (ludieke) variaties en toepassingen maken. De basis hiertoe blijft echter de perfecte vormspanning van de streksprong. Enkele voorbeelden van toepassingen zijn: 2.2. Fietsen (afb. 7): we maken een fietsbeweging met de benen in de lucht; “wie kan het meest aantal keer de pedalen rondtrappen?” 2.3. Klappen (afb. 8): we klappen in de handen tijdens de zweeffase en dit afwisselend vóór en achter het lichaam; “ wie kan zo vaak mogelijk in de handen klappen?”
Afb. 7
Afb. 8
2.4. Twistsprong (afb. 9): We maken een twistbeweging met de heupen tijdens de zweeffase; “wie kan zo vaak mogelijk twisten?” 2.5. Flippersprong (afb. 10): We voeren afwisselend een buiging en overstrekking (flipper- of dolfijnbeweging) uit met de heupen tijdens de zweeffase; “wie kan de meeste flipperbewegingen uitvoeren?”
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 4/12
Afb. 9
Afb. 10
3. Meerdere minitrampolines (afb. 11 - 15): We plaatsen 2 of meerdere trampolines achter elkaar, met 2 à 3 kastdelen tussen de minitrampolines in. Na een aanloop springen we via een streksprong in de minitramp tot op de kast en opnieuw in de 2de minitramp tot landing op de mat. Afb. 11
afb. 12: opstelling
afb. 13: met streksprong
afb. 14: met ½ draai
afb. 15: met skatesprong
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 5/12
4. Kangoeroespringen (afb. 16 - 28): Ook hier voeren we 2 of meerdere streksprongen in serie uit, maar ditmaal zonder tussenlanding op 2 kastdelen. Deze opdracht vereist uiteraard een goede sprongcoördinatie!
Afb. 16
streksprong
hurksprong
met 4 springers
met geschrankte trampolines
met spreidsprong
4 op een rij - streksprong
4 op een rij – streksprong
met geschrankte trampolines
met 4 springers
hurksprong – per 4
hurksprong – per 4
spreidsprong – per 4
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 6/12
5. Synchroon springen per 2 (partnerspringen - trampolines naast elkaar): afb. 29 - 47
handen vastnemen in de lucht
landen hand in hand
¼ draai naar elkaar toe – handen tikken
½ draai naar elkaar toe
landen hand in hand
¼ draai naar elkaar – handen op schouders
aanlopen en wisselen…
…van plaats in de lucht
zitvlak tegen elkaar
1 springt met ½ draai…
landen tegenover elkaar
skatesprong met voeten contact
aanlopen met hand in hand…
…en ½ draai in de lucht
zijwaarts wisselen van plaats
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 7/12
landen met handen op de heupen
zijwaarts wisselen van plaats…
… en landen met handen op de schouders
Wees nu zelf eens creatief!
Wees nu zelf eens creatief!
Wees nu zelf eens creatief!
6. Spelend leren (met de bal) op de minitrampoline: Het minitrampolinespringen op zich wordt nog te vaak beschouwd als een als een discipline waarin men zich beperkt tot technisch verfijnde kunststukjes. Alhoewel deze discipline geen nood heeft aan motivering zijn alternatieve doelen een mogelijkheid. Naast zuiver technische doelen kunnen eveneens fysieke, psychomotorische, dynamisch-affectieve en sociale doelen in het trampolinespringen betracht worden. Wanneer dit bovendien op een spelende wijze kan gebeuren, zal dit de motivering en activiteitsdrang alleen maar doen toenemen. Spelend leren op de minitrampoline, waarbij toch een aantal risicofactoren bevat zijn, stelt evenwel de dwingende eis tot waakzaamheid voor een veilige en verantwoorde toepassing. Vanuit deze optiek kan dan ook een veel grotere leeftijdsgroep betrokken worden in deze rijke motorische en psychomotorische aanbieding. Onderstaande oefeningen met de bal behoren tot het domein van de “speelse oefenvormen” waarbij nadrukkelijk op een onbewuste wijze psychomotorische doelen worden nagestreefd. Naast de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen dient men rekening te houden met het motorisch ontwikkelingsniveau, de springervaring, attitude, … van de leerlingen. Deze oefenvormen mogen dan ook niet beschouwd worden als “gewennings-oefeningen” maar veeleer als een middel om op een gevarieerde wijze aan verdere psychomotorische ontwikkeling te doen. Vandaar dat er ook voldoende tijd en oefenkansen moeten voorzien worden bij elk van de oefenvormen. “Spelend leren” mag bovendien geen synoniem zijn van “spelen”.
•
Vertikale sprongen ter plaatse met een bal in de handen. Tijdens de afstoot wordt de bal naar een medeleerling geworpen die zich vóór de landingsmat heeft opgesteld. Deze laatste speelt telkens de bal terug. (afb. 48)
•
Een leerling springt ter plaatse in de minitrampoline en werpt de bal naar de leerling die zich frontaal heeft opgesteld. Nadat de bal teruggespeeld is, wordt na een sprong met een halve draai, de bal naar de andere leerling geworpen (afb. 49)
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 8/12
afb. 48
afb. 49
•
In omloop wordt de bal door leerling (a) naar leerling (b) gespeeld. De bal wordt vervolgens naar leerling (c) gespeeld tijdens het aanlopen. Leerling (c) speelt de bal verder naar leerling (a) tijdens het uitspringen (met streksprong, hurksprong, spreidsprong, …). De functie van de leerlingen wordt gewisseld doordat deze zich telkens een stand verder verplaatsen in de richting dat de bal gespeeld wordt (afb. 50).
•
In dezelfde oefenvorm wordt de bal nu pas toegespeeld op het ogenblik van inspringen. Een snellere opeenvolging en functiewisseling wordt hier beoogd.
•
De bal wordt toegespeeld door een leerling die achter de landingsmat staat opgesteld, tijdens het overschrijden van een touw, toversnoer, kast of paard (afb. 51). De leerling die springt kan de bal: • ofwel enkel vangen • ofwel vangen + terugwerpen vóór de landing
Afb. 50
Afb. 51
•
Tijdens het aanlopen of op het ogenblik van de aansprong wordt de bal toegespeeld (afb. 52). Tijdens de zweeffase tracht men te scoren in de korfbalkorf (of basketbalkorf). De bal kan zowel onderhands als bovenhands naar de korf worden geworpen.
•
Op het ogenblik van de afstoot wordt een bal toegespeeld door een leerling die frontaal achter de landingsmat staat opgesteld. Tijdens de zweeffase tracht men de bal terug te spelen met het hoofd (“koppen”) of met een lichte shotbeweging (zacht en gecontroleerd!) naar de partner (afb. 53).
Afb. 52
afb. 53
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 9/12
Varianten:
•
* de bal bovenhands terugspelen (“toetsen”) * de bal onderhands terugspelen (“receptie”)
Aanlopen met een bal die vóór de minitrampoline vrij hard wordt gestuit. De uitvoerder springt na het stuiten in de minitrampoline, voert een streksprong uit en tracht de bal op te vangen tijdens de zweeffase. De landing gebeurt op een gecontroleerde wijze met de bal boven het hoofd (afb. 54).
• Varianten: idem met hurksprong, spreidsprong, hoeksprong, … •
Een leerling stuit de bal op de grond in een vlak loodrecht op de springrichting. Naargelang de plaats waar de bal stuit, zal de bal tijdens het inspringen of tijdens de zweeffase worden opgevangen. (afb. 55).
•
Met een tennisbal in de hand springt de leerling over een toversnoer. Het doel (emmer kartonnen doos, korf, …) staat bijna onzichtbaar opgesteld achter de landingsmat. Pas tijdens de zweeffase, wanneer het doel zichtbaar is, tracht men te scoren (afb. 56).
Afb. 54
Afb. 55
Afb. 56
Indien men kan beschikken over twee minitrampolines zijn de mogelijkheden vanzelfsprekend veel groter. Enkele voorbeelden. •
De leerlingen zijn opgesteld in twee groepen. De ene groep beschikt over ballen, de andere over hoepels. Een leerling met bal en een leerling met hoepel lopen gelijktijdig aan (looprichtingen loodrecht op elkaar). Tijdens de zweeffase wordt de hoepel omhoog gehouden en tracht men de bal door de hoepel te werpen (afb. 57).
•
De leerlingen zijn verdeeld in twee groepen, waarvan één over ballen beschikt. De leerlingen van beide groepen springen gelijktijdig. Tijdens de zweeffase wordt de bal doorgegeven of naar elkaar toegespeeld (afb. 58).
Afb. 57
Afb. 58
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 10/12
•
In dezelfde opstelling als de vorige oefenvorm springen de leerlingen van beide groepen op hetzelfde ogenblik. De bal tracht men door de hoepel van de partner te werpen (afb. 59). Omwille van de veiligheid dient de hoepel boven of naast het hoofd gehouden te worden.
•
Twee leerlingen, frontaal tegenover elkaar opgesteld ter hoogte van de landingsmat, werpen de bal in een regelmatig ritme naar elkaar. De uitvoerder tracht, inspelend op het werpritme een sprong uit te voeren zonder de bal te raken (afb. 60).
Afb. 59
Afb. 60
•
Varianten op de vorige oefening zijn deze waar de bal tussen de voor-achterwaarts gespreide benen wordt gespeeld of waar hoger dient gesprongen te worden dan de baan van de bal (afb. 61).
•
Twee leerlingen, aan elke zijkant van de landingsmat opgesteld, spelen de bal in een grote boog naar elkaar. De uitvoerder tracht met een streksprong de bal te onderscheppen (afb. 62).
Afb. 61
Afb. 62
•
Na een korte aanloop wordt de bal vóór de afstoot, opwaarts geworpen en terug opgevangen tijdens de zweeffase. De landing kan bovendien nog plaats vinden in een aangeduide zone op de landingsmat (afb. 63)
•
Dezelfde oefenvorm kan als volgt gevarieerd worden. Na aanloop voeren twee leerlingen na elkaar een streksprong uit. De eerste leerling werpt de bal opwaarts tijdens de afstoot en wordt door de tweede opgevangen tijdens de zweeffase. Deze oefenvorm kan steeds verder uitgebreid worden naar meerdere leerlingen (afb. 64).
Afb. 63
Afb. 64
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 11/12
•
De eerste leerling werpt tijdens de afstoot de bal tegen de muur. De tweede leerling volgt snel en tracht de terug botsende bal op te vangen (afb. 65).
•
De leerlingen springen achtereenvolgens in de minitrampoline. De eerste leerling brengt een ballon in de lucht die telkens door de volgende leerlingen in de lucht wordt gehouden door de ballon licht te toetsen (afb. 66).
Afb. 65
Afb. 66
Bronnen BRIDOUX, A., Gymnastique Sportive: son enseignement en milieu scolaire, Collections Sport et Connaissance, Editions Amphora s.a., Paris, 1991. BRUCKMAN, M., DIECKERT, J., HERRMANN, K., Gerätturnen für alle: freies Turnen an Geräten, Pohl-Verlag Celle, 1991. SCHEMBRI, G., Aussie Gym Fun: a resource for schools and clubs, Australian Gymnastic Federation Inc., 1991. SOL, D., Gymbasics 15: Basisgymnastiek voor school en club - translaties – springen; Richting Sportgericht, 3, 1998, p.48 – 51. SOL, D., Gymbasics 16: Basisgymnastiek voor school en club - translaties – springen; Richting Sportgericht, 4, 1998, p.47 – 51. SOL, D., Gymbasics 17: Basisgymnastiek voor school en club - translaties – springen; Richting Sportgericht, 5, 1998, p.13 – 17. SPÖHEL, U., 1000 exercices et jeux de gymnastique aux agrès, Collections Sport et Enseignement, Editions Vigot, Paris, 1992. THOMAS, L., FIARD, J., SOULARD, C., CHAUTEMPS, G., Gymnastique Sportive: de l’école…aux associations, Editions Revue EPS, Paris, 1989. VAN DEN BERG, T, Turnen in beeld, Uitgeverij De Vrieseborch, Haarlem, 1991. VANDEN HAUTTE, J. , Gymnastiek – Module Springen, niet-uitgegeven cursus KATHO-RENO Torhout, 2007.
Dag van de LO 2009 – Creatief en recreatief gebruik van de minitramp – JVH – pagina 12/12
